Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Przemysław Szustakiewicz, Sędziowie WSA Iwona Dąbrowska, WSA Sławomir Antoniuk (spr.), Protokolant Sylwia Falkowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 listopada 2008 r. sprawy ze skargi J. A. na decyzję Prezesa Rady Ministrów z dnia [...] maja 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania renty specjalnej 1. stwierdza nieważność zaskarżonej decyzji, 2. zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości.

Prezes Rady Ministrów decyzją z dnia [...] maja 2008 r., nr [...] utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] marca 2008 r., nr [...] odmawiającą J. A. przyznania renty specjalnej.

Z ustaleń organu i akt administracyjnych wynika następujący stan sprawy:

J. A. pismem z dnia 25 lipca 2007 r. wniesionym do Prezesa Rady Ministrów wystąpił o przyznanie renty specjalnej.

Decyzją z dnia [...] marca 2008 r., wydaną na podstawie art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), Prezes Rady Ministrów odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia podnosząc, iż okoliczności wynikające z uzasadnienia wniosku i nadesłanych dokumentów nie dawały podstaw do przyznania J. A. renty specjalnej. Przedmiotowa decyzja została doręczona stronie w dniu 28 marca 2008 r.

J. A. w dniu 12 kwietnia 2008 r. wniósł do Prezesa Rady Ministrów o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej powyższą decyzją.

Prezes Rady Ministrów decyzją z dnia [...] maja 2008 r. utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ podniósł, iż przyznanie świadczenia na podstawie art. 82 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest możliwe w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Przy rozpatrywaniu wniosków o przyznanie świadczeń specjalnych sytuacja bytowa wnioskodawcy brana jest pod uwagę, jednak nie stanowi jedynego kryterium przyznawania tych świadczeń. Świadczenie specjalne może być przyznane osobie znajdującej się w trudnej sytuacji bytowej, o ile w sprawie występują też inne okoliczności, wskazujące na jej szczególny charakter. Mogą to być, m.in. wybitne zasługi wnioskodawcy w jakiejś dziedzinie np. kultury lub sportu albo szczególne zdarzenia losowe.

Prezes Rady Ministrów wskazał, że we wniosku o przyznanie renty specjalnej J. A. podał, iż skonstruował wiele urządzeń do dziś pracujących w kopalniach i ratujących życie ludzi. Uznaniem dla jego osiągnięć naukowo - zawodowych było przyznanie stopnia dyrektora górniczego, który nie daje żadnych uprawnień emerytalnych. Ponadto podniósł, że na skutek swojej działalności opozycyjnej i represji z tego tytułu nie pozwolono mu na dokończenie pracy doktorskiej, złamano jego karierę, rozpadło się jego małżeństwo, odmówiono mu paszportu i nękano go przesłuchaniami. Szykany jakich doznawał, przyczyniły się do utraty zdrowia i niemożliwości znalezienia pracy. Obecnie popadł w ubóstwo i nie ma środków do życia.

W toku prowadzonego postępowania wyjaśniającego organ ustalił, iż w [...] r. wnioskodawca ukończył Politechnikę [...]. Rok później rozpoczął studia doktoranckie, na tej samej uczelni na wydziale [...]. W dniu [...] Ministerstwo [...] nadało wnioskodawcy stopień dyrektora górniczego III stopnia. Zainteresowany przedstawił świadectwo autorskie, jako współtwórca, w dokonaniu wynalazku pt. [...] z dnia [...] marca 1989 r. oraz również jako współtwórca, wynalazku pt. [...] z dnia [...] kwietnia 1991 r. W [...] r. J. A. otrzymał wynagrodzenie autorskie od efektów stosowania wynalazku pt. [...] przyznane przez [...] w K. W dniu [...] r. wnioskodawca otrzymał dyplom honorowy w dowód uznania za 15-letnią wytrwałą pracę w przemyśle węglowym, nadany przez [...]. W dniu [...] r. Instytut Pamięci Narodowej przyznał wnioskodawcy status osoby pokrzywdzonej. Opisując swoją działalność zainteresowany podniósł, iż jest wnukiem oficera zamordowanego w K., fakt ten miał bezpośredni wpływ na szykany i represje, jakich doznał. Wniosek zainteresowanego o przyznanie mu świadczenia specjalnego poparł Zarząd [...]. Zgodnie z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia [...] września 2007 r. uznano J. A. za częściowo niezdolnego do pracy okresowo do [...] września 2009 r., z tym, że za datę powstania częściowej niezdolności przyjęto [...] lipca 2007 r. ZUS decyzją z dnia [...] października 2007 r. odmówił wnioskodawcy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Z informacji nadesłanych z Ośrodka Pomocy Społecznej w S. wynika, iż wnioskodawca jest objęty pomocą tego ośrodka od października 2005 r. Ma przyznany zasiłek stały dla osoby samotnie gospodarującej z tytułu umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 281,80 zł. Ma przyznany zasiłek mieszkaniowy w kwocie 207,31 zł i jest objęty szerokim wachlarzem pomocy niefinansowej, w tym pomocą prawną. Zainteresowany mieszka w 2 pokojowym mieszkaniu z kuchnią i łazienką w nowym budownictwie. Mieszkanie wyposażone jest w skromne sprzęty gospodarstwa domowego i wymaga odnowienia. Prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, jest rozwiedziony, utrzymuje stały kontakt z córką.

Wnioskodawca w odwołaniu od decyzji podkreślił, że pomimo prześladowań pracował na rzecz ludzi tworząc urządzenia [...], które do dziś ratują życie ludzi. Ostatnio prowadził walkę z korupcją i przestępstwami gospodarczymi K. H. i R. K. oraz ratował [...], będąc związkowcem oraz nauczycielem akademickim.

W ocenie Prezesa Rady Ministrów powyższe okoliczności nie dawały podstaw do przyznania świadczenia w trybie art. 82 powołanej ustawy. W sytuacji J. A. nie dopatrzono się uzasadnionego przypadku argumentującego przyznanie świadczenia specjalnego. Ocena ta nie mogła być dokonana wyłącznie na bazie subiektywnego odczucia osoby zainteresowanej. Szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 82 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, należy łączyć z wybitnymi zasługami wnioskodawcy na niwie artystycznej, społecznej, kulturalnej, gospodarczej czy politycznej, a także ze zdarzeniami losowymi. Oznacza to, że sytuacja bytowa wnioskodawcy wzięta została pod uwagę, jednakże nie mogła ona stanowić jedynego kryterium przyznania świadczenia specjalnego, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz dodatkowe uzasadnienia nie wskazywały na szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu ustawy.

Decyzja Prezesa Rady Ministrów z dnia [...] maja 2008 r. stała się przedmiotem skargi wniesionej przez J. A. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Wnosząc o uchylenie tej decyzji i skierowanie sprawy do ponownego rozpatrzenia, skarżący zarzucił organowi: 1) nierozpatrzenie większości dowodów w sprawie, a jedynie wycinkowe przyczynki, 2) pominięcie i nierozpatrzenie wszystkich okoliczności sprawy naruszając zasady logiki, 3) naruszenia zasady dochodzenia do prawdy obiektywnej, 4) stronniczość przy rozpatrywaniu sprawy oraz naruszenie zasad postępowania administracyjnego i karnego.

W odpowiedzi na skargę Prezes Rady Ministrów wniósł o jej oddalenie oraz podtrzymał argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że w zakresie dokonywanej kontroli, Sąd bada, czy organ administracji orzekając w sprawie nie naruszył prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Zgodnie z treścią art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga zasługuje na uwzględnienie, choć z innych powodów niż zostały w niej podane.

Na podstawie art. 127 § 1 i 3 k.p.a. od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji. Stosowanie zaś do postanowień art. 129 § 1 i 2 k.p.a. odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie - od dnia jej ogłoszenia stronie.

Zgodnie z art. 57 § 1 i 5 k.p.a. jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało: 1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, za poświadczeniem przedłożenia, od tego organu administracji publicznej, 2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego, 3) złożone w polskim urzędzie konsularnym, 4) złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej, 5) złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku, 6) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego.

Warunkiem zachowania terminu w przypadku nadania pisma (przesyłki) za pośrednictwem poczty jest jego złożenie w przewidzianym prawem terminie w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego.

Jak wynika z akt administracyjnych, decyzja Prezesa Rady Ministrów z dnia [...] marca 2008 r. została skutecznie doręczona stronie w dniu 28 marca 2008 r., co wynika ze zwrotnego potwierdzenia odbioru decyzji (k.-153 akt administracyjnych). Czternastodniowy termin do wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy upływał z dniem 11 kwietnia 2008 r. (piątek). Tymczasem przesyłka z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej ww. decyzją została złożona przez skarżącego w placówce pocztowej w dniu 12 kwietnia 2008 r., co wynika ze stempla pocztowego znajdującego się na przesyłce pocztowej (k.-154 akt administracyjnych). Zatem środek zaskarżenia wniesiony został przez stronę z uchybieniem terminu do jego wniesienia.

Warunkiem skuteczności czynności procesowej - wniesienia środka odwoławczego - jest zachowanie ustawowego terminu do jego dokonania. Uchybienie ustawowego terminu powoduje bezskuteczność tego odwołania, czego następstwem jest ostateczność kwestionowanego orzeczenia.

Rozpoznanie wniosku o ponowne rozparzenie sprawy, wniesionego z uchybieniem terminu, który nie został przywrócony, stanowi rażące naruszenie prawa, o którym mowa w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. W takim przypadku dochodzi bowiem do weryfikacji w postępowaniu odwoławczym orzeczenia ostatecznego, które korzysta z ochrony trwałości, ustalonej przepisem art. 16 § 1 k.p.a.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) i art. 152 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł, jak w sentencji.