Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Sikorska sędzia NSA Elżbieta Kremer sędzia del. WSA Marzenna Glabas (spr.) po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej K. R. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 18 marca 2016 r. sygn. akt II SA/Łd 41/16 w sprawie ze skargi K. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia [...] listopada 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżony wyrok wraz z zaskarżoną decyzją oraz poprzedzającą ją decyzją Prezydenta Miasta Łodzi z dnia [...] września 2015 r. znak: [...];

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 marca 2016 r., sygn. akt II SA/Łd 41/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, działając na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako: "p.p.s.a."), oddalił skargę K. R. (dalej jako: "skarżący") na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia [...] listopada 2015 r., nr [...], w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

Wskazaną wyżej decyzją z dnia [...] listopada 2015 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm., dalej jako "k.p.a.") oraz art. 2 pkt 2, art. 17 ust. 1 i 1b, art. 23 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 114 ze zm., dalej jako: "u.ś.r.") utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Łodzi z dnia [...] września 2015 r., odmawiającą przyznania K. R. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką Z. R. w okresie od 1 września 2015 r.

Organ odwoławczy wskazał, w oparciu o treść art. 17 ust. 1 i 1a u.ś.r., na katalog podmiotów uprawnionych do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego oraz w oparciu o treść art. 17 ust. 1b u.ś.r. opisał zależność między prawem do świadczenia pielęgnacyjnego, a datą powstania niepełnosprawności. Wyjaśnił, że Z. R. orzeczeniem z dnia [...] września 2010 r. Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Łodzi zaliczona została do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe, ale jednocześnie stwierdzono, że nie da się ustalić, od kiedy niepełnosprawność istnieje, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 30 lipca 2010 r. W związku z powyższym Kolegium wskazało, że nie jest możliwe przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad osobą niepełnosprawną, u której nie da się ustalić, od kiedy istnieje niepełnosprawność. Organ odwoławczy odniósł się także do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, mocą którego stwierdzono niekonstytucyjność art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie, ze względu na moment powstania niepełnosprawności Uznał jednakże, że skoro Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że skutkiem wejścia w życie wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b u.ś.r., ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa, to taka konstrukcja wyroku nie skutkuje utratą mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu ustawy, ani modyfikacją jego obecnego brzmienia.

W skardze na tę decyzję K. R. zarzucił naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 6 k.p.a. przez arbitralną odmowę przyznania od 1 września 2015 r. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką skarżącego nad matką, która legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, tj. bez uwzględnienia sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., a nadto wraz z publikacją z dnia 22 stycznia 2015 r. w Dz.U. poz. 114 obwieszczenia Marszałka Sejmu RP z 13 stycznia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu u.ś.r. został dodany do art. 17 ust. 1b przypis 20, którego organy nie uwzględniły w zaskarżonej decyzji;

- art. 7 i art. 8 k.p.a. przez ich niezastosowanie i wydanie zaskarżonej decyzji bez wzięcia pod uwagę interesu społecznego (skarżącego) i słusznego interesu obywateli (skarżącego) oraz w całkowitej sprzeczności z zasadą pogłębiania zaufania obywateli (skarżącego) do organów Państwa,

- art. 107 § 1 k.p.a. w związku z art. 107 § 3 k.p.a. przez wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nieaktualnego brzmienia art. 17 ust. 1b u.ś.r. (tj. przepisu prawa będącego podstawą prawną odmowy ustalenia praw do świadczenia pielęgnacyjnego), bowiem z pominięciem przypisu 20.

Ponadto skarżący zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 2, art. 7, art. 8 ust. 1, art. 32 ust. 1 oraz art. 190 ust. 1 (w związku z art. art. 190

ust. 3) Konstytucji RP w związku z sentencją wyroku TK z dnia 21 października 2014 r., przez całkowite zignorowanie derogowania przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r. z dniem 23 października 2014 r., co zostało potwierdzone przez ustawodawcę w dniu 22 stycznia 2015 r. w Dz.U. poz. 114 z chwilą publikacji obwieszczenia Marszałka Sejmu RP z 13 stycznia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu u.ś.r.;

- art. 17 ust. 1b u.ś.r. w związku z sentencją wyroku TK z dnia 21 października 2014 r. oraz obwieszczeniem Marszałka Sejmu RP z dnia 13 stycznia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu u.ś.r, w szczególności przez dodanie do art. 17 ust. 1b ustawy przypisu 20, przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

Uzasadniając wskazany na wstępie wyrok oddalający skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wskazał, że zaskarżona decyzja nie narusza przepisów prawa w stopniu powodującym konieczność wyeliminowania jej z obrotu prawnego. Podniósł, że materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji stanowiły przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, na mocy których orzekające w sprawie organy administracji uznały, że wnioskowane świadczenie skarżącemu nie przysługuje z uwagi na brak spełnienia przesłanek z art. 17 ust. 1b u.ś.r., w myśl którego świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. Tymczasem z materiału dowodowego wynika, że matka skarżącego osiągnęła stopień niepełnosprawności uprawniający opiekuna do ubiegania się o ten rodzaj wsparcia w wieku 77 lat. Sąd I instancji wskazał, że w rozpoznawanej sprawie kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy i jaki wpływ na jej rozstrzygnięcie mają z jednej strony prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 16 czerwca 2015 r., wydany w sprawie o sygn. akt II SA/Łd 260/15, z drugiej zaś wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. Odnosząc się do pierwszego z tych wyroków Sąd I instancji wskazał, że po myśli art. 153 p.p.s.a. pozostaje on wiążący dla Sądu rozstrzygającego przedmiotową skargę. Został on bowiem wydany w tej samej, w rozumieniu powołanego przepisu, sprawie. Jakkolwiek bowiem dotyczył on decyzji wydanych w następstwie rozpoznania wcześniejszego wniosku skarżącego o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, obejmował ten sam zakres przedmiotowy (świadczenie pielęgnacyjne, o którym orzekano na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych) i podmiotowy. W motywach wyroku z dnia 16 czerwca 2015 r. wskazano na brak możliwości skutecznego ubiegania się przez skarżącego o świadczenie pielęgnacyjne ze względu na otrzymywany przezeń zasiłek dla opiekuna, przyznany na podstawie ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz.U. z 2014 r., poz. 567). Odnosząc się zaś do wyroku Trybunału Konstytucyjnego Sąd I instancji podniósł, że zakwestionowana przez Trybunał regulacja stworzyła sytuację, w której doszło do niedającego się racjonalnie uzasadnić, zróżnicowania sytuacji prawnej opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych w zależności od tego, kiedy owa niepełnosprawność powstała. Wskazał, że w ocenie Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca powinien w jednakowy sposób kształtować sytuację prawną osób będących opiekunami dorosłych niepełnosprawnych. Za konstytucyjnie usprawiedliwione Trybunał uznał natomiast odmienne uregulowanie sytuacji prawnej (kryterium nabywania uprawnień) w stosunku do opiekunów niepełnosprawnych dzieci. Stan faktyczny rozpoznawanej sprawy takiej sytuacji jednak nie dotyczy, chodzi bowiem o opiekę nad matką skarżącego, u której niepełnosprawność powstała po 77 roku życia. Sąd I instancji podkreślił, że Trybunał Konstytucyjny swoim orzeczeniem nie wyeliminował wadliwego przepisu, pozostawiając jego zmianę ustawodawcy. Co więcej, w motywach orzeczenia Trybunał podkreślił, że stwierdzenie niekonstytucyjności w tym przypadku nie kreuje prawa do żądania świadczenia dla opiekunów niepełnosprawnych osób dorosłych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Tak dokonane przez Trybunał wyjaśnienie zakresowości powołanego orzeczenia przesądza o zasadności rozstrzygnięć organów w niniejszej sprawie.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł K. R., reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego w ramach prawa pomocy, zaskarżając go w całości i wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zw. z art. 190 Konstytucji RP doprowadzające do uznania, iż skarżącemu nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne w związku ze sprawowaniem opieki nad matka, z uwagi na moment powstania niepełnosprawności, mimo iż wyrokiem z dnia 21 października 2014 r. w sprawie prowadzonej pod sygnaturą K 38/13 Trybunał Konstytucyjny w sentencji wyroku (która jest wiążąca) orzekł, iż w tym zakresie przepis nie jest zgodny z Konstytucją, co w konsekwencji doprowadziło do utrzymania w mocy decyzji odmawiającej mu przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

W uzasadnieniu rozwinął powyższy zarzut wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego spowodował powstanie wątpliwości w zakresie tego, w jaki sposób go interpretować, bowiem jego sentencja jest, w ocenie autora skargi kasacyjnej, sprzeczna z treścią uzasadnienia wyroku, wskazującego jego skutki. Nawet jeżeli akt derogacji Trybunału Konstytucyjnego nie doprowadził do uchylenia całego przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r. to te elementy przepisu, których Trybunał nie uchylił, nie nadają się do zdekodowania normy prawnej. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych skarżący kasacyjnie wskazał, że obecnie art. 17 ust. 1b istnieje jako jednostka redakcyjna, jednakże normatywnie jest to przepis pusty, co tłumaczy związek uzasadnienia wyroku z jego sentencją. Zgodnie z treścią art. 18 pkt 1 w zw. z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, uzasadnienie mogłoby potencjalnie mieć moc obowiązującą jedynie w zakresie utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego, przepisu lub jego części. To, czy przepisy prawa po wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny przewidują konkretne uprawnienia czy obowiązki dla obywateli, jest jedynie interpretacją porządku prawnego powstałego po wydaniu wyroku. Czym innym jest dokonywanie interpretacji przepisów prawa w związku z oceną konstytucyjności danego rozwiązania, a czym innym jest interpretacja stanu prawnego powstałego w związku z aktem derogacji, a więc już po ocenie konstytucyjności. W takiej sytuacji stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zawarte w treści uzasadnienia jest jedynie poglądem prawnym, mającym na celu ułatwienie innym organom stosowanie prawa po ogłoszeniu wyroku, ale nie może być ono dla nich wiążące, ponieważ brak jest przepisów które by takie związanie kreowały.

Pismem z dnia 3 listopada 2016 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił swój udział w postępowaniu ze skargi kasacyjnej K. R. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego mające wpływ na wynik sprawy poprzez zastosowanie normy prawnej wyrażonej w art. 17 ust. 1b u.ś.r. bez uwzględnienia okoliczności, iż na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/14 doszło do uznania niekonstytucyjności części wskazanej normy prawnej w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną ze względu na datę powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, a także naruszenie art. 190 ust. 1 Konstytucji RP. Podnosząc powyższy zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz o uchylenie decyzji organów obu instancji.

W uzasadnieniu wskazał, że spór w niniejszej sprawie koncentruje się wokół zagadnienia następstw orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, a jego istota sprowadza się do ustalenia, czy na gruncie obowiązujących przepisów u.ś.r., w kontekście wydanego przez Trybunał wyroku, skarżącemu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Zdaniem Rzecznika, brak jest podstaw prawnych dla dokonywania przez Sąd I instancji takiej wykładni przepisów, która prowadzi do sytuacji, w której pomimo uznania niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b u.ś.r., przepis ten nadal, w niezmienionym kształcie, stanowi materialnoprawną podstawę wydawanych rozstrzygnięć. Uznanie przez Sąd, że wyrok Trybunału, obalający konstytucyjność normy prawnej wyrażonej w tym przepisie, nie ma wpływu na prawo skarżącego do świadczenia pielęgnacyjnego i nie zmienia jego sytuacji prawnej, nie znajduje uzasadnienia. Wyrok zakresowy rozstrzyga o przepisie, którego rozumienie nie jest sporne, lecz zarzut niekonstytucyjności odnosi się do wyraźnego zakresu zastosowania tego przepisu. Zgodnie z dominującym poglądem doktryny, uzasadnienia orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego nie wiążą sądów. Tak więc to wyroki są wiążące co do swej sentencji, a ta w przedmiotowej sprawie wyraźnie, jasno i bez wątpliwości mówi o niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności. Rzecznik podkreślił, że przy negatoryjnych rozstrzygnięciach Trybunału zakwestionowana norma przestaje być regułą powinnego zachowania, gdyż stanowi, od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału, wadliwą podstawę prawną. Przy wyroku negatoryjnym zakresowym wada ta dotyczy fragmentu normy prawnej w zakresie niezgodnym z ustawą zasadniczą. Na gruncie niniejszej sprawy zakresowe wyeliminowanie ograniczenia o charakterze podmiotowym, tj. wieku powstania niepełnosprawności podopiecznych, nie powoduje dysfunkcjonalności ustawy, gdyż możliwe jest odnalezienie w treści art. 17 u.ś.r. i przepisów z nim skorelowanych wszystkich elementów podmiotowych, przedmiotowych i czasowych koniecznych dla zrekonstruowania normy prawnej określającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Prawidłowe odczytanie i zastosowanie normy prawnej w kształcie zmienionym powszechnie obowiązującym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, zawartej w treści art. 17 u.ś.r. prowadzi do wniosku, że świadczenie pielęgnacyjne przysługiwać będzie także wtedy, gdy nie jest możliwe ustalenie daty powstania niepełnosprawności osoby podlegającej opiece, gdyż w takiej sytuacji niepełnosprawność mogła powstać zarówno po uzyskaniu pełnoletności lub po ukończeniu nauki w szkole, jak i przed tymi terminami.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Jeżeli w sprawie nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania, wymienione w art. 183 § 2 tej ustawy, jak ma to miejsce w rozpoznawanej sprawie, to Sąd rozpoznając sprawę związany jest granicami skargi kasacyjnej. Związanie to oznacza związanie podstawami zaskarżenia wskazanymi w tej skardze.

W myśl art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (pkt 1); naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (pkt 2).

Stawiając zarzut naruszenia prawa materialnego należy wykazać, na czym polegała dokonana przez sąd pierwszej instancji błędna wykładnia lub niewłaściwe zastosowanie przepisu oraz jaka powinna być wykładnia prawidłowa lub jakie powinno być właściwe zastosowanie przepisu prawa materialnego.

W rozpoznawanej sprawie skargę kasacyjną oparto na pierwszej ze wskazanych podstaw, tj. na naruszeniu prawa materialnego. W ramach tego zarzutu skarżący kasacyjnie wskazuje na niewłaściwe zastosowanie normy zawartej w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zw. z art. 190 Konstytucji RP.

Również Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił naruszenie prawa materialnego mającego wpływ na wynik sprawy, poprzez zastosowanie normy prawnej wyrażonej w art. 17 ust. 1b u.ś.r. bez uwzględnienia okoliczności, iż na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. doszło do uznania niekonstytucyjności części tej normy.

Oceniając zasadność powyższego zarzutu wskazać należy, że materialnoprawną podstawę odmowy przyznania skarżącemu świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad niepełnosprawną matką stanowił przepis art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 114 ze zm.), zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Należy mieć jednak na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, orzekł, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Wyrok ten, jak słusznie podniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, jest wyrokiem zakresowym, nie wywołuje więc skutku określonego w art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP, tj. utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego. Powoduje jednak konieczność takiej wykładni przepisów, aby jej wynik nie był sprzeczny ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 4 listopada 2016 r., sygn. akt I OSK 1578/16, wskazał, że "jest niewątpliwe, że w myśl art. 188 pkt 1 Konstytucji RP, to Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją. (...)Niezależnie jednak od unormowania art. 188 pkt 1 Konstytucji RP, obowiązuje wynikająca z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP zasada ustrojowa bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji. Jedną z form bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy jest oparcie wyroku na stanowisku wyrażonym w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego" ( wyrok dostępny w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych, https://orzeczenia.nsa.gov.pl/).

Stosując wskazany wyżej sposób wykładni w odniesieniu do art. 17 ust. 1b u.ś.r. należy więc stwierdzić, że w stosunku do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała nie później, niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia, przepis art. 17 ust. 1b jest zgodny z Konstytucją i nie ma przeszkód prawnych do jego stosowania . Natomiast w stosunku do opiekunów osób wymagających opieki, których niepełnosprawność powstała później, kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, utraciło przymiot konstytucyjności. Wobec tego, w odniesieniu do tych osób oceny spełnienia przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego należy dokonywać z pominięciem tego kryterium.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejsza sprawę podziela w całości pogląd prezentowany w orzecznictwie, zgodnie z którym nie jest dopuszczalne oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i rozstrzygnięcia sądu w takiej sprawie na tej części przepisu art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, która została uznana za niezgodną z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lipca 2016 r., sygn. akt I OSK 223/16, z dnia 2 sierpnia 2016 r., sygn. akt I OSK 923/16; z dnia 7 września 2016 r., sygn. akt I OSK 755/16, z dnia 21 października 2016 r. sygn. akt I OSK 1853/16, z dnia 4 listopada 2016 r., sygn. akt I OSK 1578/16 i z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt I OSK 1512/16, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych, https://orzeczenia.nsa.gov.pl/).

Nie jest także prawnie istotne powoływanie się przez Sąd I instancji i organ odwoławczy na fragment uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2014 r., w którym zawarto stwierdzenie, że "skutkiem wejścia w życie niniejszego wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie >>prawa<< do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa". Uzasadnienie to zawiera bowiem argumentację mającą przemawiać za wydanym rozstrzygnięciem, nie zastępuje go jednak, jak również brak jest podstaw prawnych do uznania, aby stanowiło ono w jakimkolwiek zakresie uzupełnienie rozstrzygnięcia. Stwierdzenie niekonstytucyjności części przepisu w wyroku zakresowym wywołuje domniemanie niekonstytucyjności tej zakwestionowanej części, a skoro sądy są związane orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego w zakresie dokonanej oceny zgodności z Konstytucją, to znaczy, że nie mogą uchylić się od tego związania przez wzgląd na jakiekolwiek treści zawarte w uzasadnieniu takiego orzeczenia, ponieważ uzasadnienie nie stanowi treści rozstrzygnięcia. ( por wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 września 2016 r., sygn. akt I OSK 755/16)

Skoro zatem nie jest dopuszczalne wydanie orzeczenia sądowego na podstawie przepisu, który w związku z wejściem w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, został uznany za niezgodny z Konstytucją, to uznać należało, że zarzuty skarżącego kasacyjnie i Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące naruszenia w zaskarżonym wyroku art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zw. z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP mają usprawiedliwione podstawy.

Mając na uwadze powyższe rozważania Naczelny Sąd Administracyjny, uznając, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona, z mocy art. 188 p.ps.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit a) p.p.s.a. uchylił zaskarżony wyrok i decyzje organów obu instancji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy administracji publicznej powinny mieć na uwadze stanowisko zawarte w uzasadnieniu niniejszego wyroku.

Odnosząc się do zawartego w skardze kasacyjnej wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego to wskazać należy, że zgodnie z art. 254 § 1 p.p.s.a. wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej składa się do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego.