Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Rafał Wolnik, Sędziowie Sędzia WSA Iwona Bogucka (spr.), Sędzia WSA Włodzimierz Kubik, Protokolant st. sekretarz sądowy Beata Bieroń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 lutego 2013 r. sprawy ze skargi S.K. na bezczynność Prezydenta Miasta Z. w przedmiocie niewydania dokumentu o powrocie do nazwiska noszonego przed zawarciem związku małżeńskiego oddala skargę.

Wyrokiem z [...] r. [...] Sąd Okręgowy w P. rozwiązał przez rozwód związek małżeński T.A.K. i S.J.K. z domu U., zawarty przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w R. i zapisany w księdze małżeństw pod numerem aktu [...]. Wyrok ten stał się prawomocny [...] r. W dniu [...] r. S.K. , zamieszkała w Z. , złożyła przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w Z. m. in. oświadczenie w trybie art. 59 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o powrocie do nazwiska noszonego przed zawarciem związku małżeńskiego (równolegle zwracając się o zmianę kolejności imion). Oświadczenie o powrocie do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa zostało przesłane przez organ w dniu [...] r. do Urzędu Stanu Cywilnego w R. , który otrzymał je [...] r.

Pismem z [...] r. skarżąca zwróciła się do Prezydenta Miasta Z. z prośbą o osobiste zainteresowanie jej sprawą, albowiem mimo złożenia oświadczenia w dniu [...] r. odmówiono jej wydania dokumentu potwierdzającego powrót do nazwiska U..

W dniu [...] r. skarżąca skierowała do Wojewody [...] zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie. Podała, że do chwili obecnej nie wydano jej dokumentu potwierdzającego powrót do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa. Pismem z [...] r. zastępca Kierownika USC w Z. poinformował Wojewodę o fakcie przesłania oświadczenia strony do właściwego USC w R. i podał, że strona była pouczona, że uzyskanie odpisu aktu małżeństwa z adnotacją o powrocie do nazwiska jest możliwe po złożeniu wniosku do USC w R. . W związku z prowadzonym postępowaniem zażaleniowym Wojewoda zwrócił się także [...] r. o wyjaśnienia do USC w R. . Pismem z [...] r. Kierownik USC w R. potwierdził, [...] r. wpłynęło oświadczenie S.J.K.. Podał, że [...] r. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w R. naniósł wzmiankę na marginesie aktu małżeństwa, dotyczącą powrotu do nazwiska i w tym samym dniu wydrukował odpis skrócony tego aktu celem zawiadomienia organu ewidencji ludności miasta Z., który przesłał temu organowi. W dniu [...] r. zawiadomiono także o dokonanej zmianie nazwiska wystawcę dowodu osobistego, czyli Urząd Miejski w R. . Wskazano, że S.K. nie wystąpiła z wnioskiem o wydanie odpisu aktu małżeństwa po dokonanej zmianie, zaś zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2011 r., nr 212, poz. 1264), odpisy oraz zaświadczenia wydaje się na wniosek sądu lub organu państwowego, osoby której stan cywilny został w akcie stwierdzony, jej zstępnego, wstępnego, rodzeństwa, małżonka lub przedstawiciela ustawowego.

Pismem z [...] r. Wojewoda [...] poinformował skarżącą o uzyskanych wyjaśnieniach. Opisano podjęte przez organy czynności i wskazano, że w stwierdzonym stanie faktycznym, Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Z. dokonał prawidłowych czynności.

Z akt sprawy wynika, że po otrzymaniu powyższych wyjaśnień skarżąca pismem datowanym [...] r. i kierowanym do "właściwego sądu administracyjnego" za pośrednictwem Wojewody, ponowiła zarzut bezczynności, kierując go również pod adresem Wojewody [...]. W tym zakresie pismo przekazano do rozpoznania Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Natomiast żądanie przesłania decyzji lub wydania dokumentów o powrocie do nazwiska U. Wojewoda przekazał do rozpoznania Kierownikowi USC w R. pismem z [...] r. wskazując, że skoro akt małżeństwa znajduje się w księgach stanu cywilnego USC w R. , to ten organ jest właściwy do załatwienia sprawy. O przekazaniu tym poinformowano skarżącą. Minister Spraw Wewnętrznych zwrócił natomiast uwagę, że wobec skierowania pisma do sądu administracyjnego stanowi ono skargę na bezczynność i winno zostać przekazane zgodnie z żądaniem strony temu sądowi. Przekazania tego dokonano. Natomiast Kierownik USC w R. wraz z pismem z [...] r. przesłał skarżącej odpis skrócony i zupełny aktu małżeństwa, zawierający adnotację o orzeczeniu rozwodu i złożeniu oświadczenia o powrocie do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa.

W przesłanej Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach skardze na bezczynność Prezydenta Miasta Z. skarżąca, posługująca się nadal nazwiskiem S.K. , zwróciła się o spowodowanie przesłania jej stosownych decyzji, wydania dokumentów, w tym zaświadczenia o powrocie do nazwiska U. . Wyjaśniła, że [...] r. złożyła stosowne oświadczenie przed Kierownikiem USC w Z. , nie otrzymała jednak potwierdzenia i do chwili obecnej nie ma w tej sprawie żadnej wiążącej decyzji.

W odpowiedzi na skargę Prezydent Miasta Z. opisał dotychczas podejmowane czynności. Wskazał, że w związku z miejscem zawarcia małżeństwa, oświadczenie strony zostało przekazane do właściwego urzędu stanu cywilnego, a strona poinformowana, że winna zwrócić się o odpis aktu małżeństwa do USC w R. .

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach rozważył, co następuje:

Zgodnie z art. 3 § 2 pkt 8 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270), zwanej dalej p.p.s.a, skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania można wnieść w przypadkach określonych w art. 1 ust. 2 pkt 1-4a powołanej ustawy, zatem w sytuacjach, gdy powinnością organu jest rozstrzygnięcie sprawy poprzez wydanie decyzji, postanowienia w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończącego postępowanie, a także postanowienia rozstrzygającego sprawę co do istoty, postanowienia w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, pisemnej interpretacji prawa podatkowego lub podjęcie innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Warunkiem przyjęcia, że organ pozostaje w bezczynności jest stwierdzenie, że po pierwsze, na organie ciąży obowiązek wydania określonych aktów lub podjęcia czynności, a po wtóre, że obowiązek ten nie został spełniony. Uwzględniając skargę na bezczynność sąd administracyjny zobowiązuje bowiem organ do wydania aktu lub dokonania czynności, zgodnie z art. 149 § 1 p.p.s.a. Punktem wyjścia dla oceny zasadności zgłoszonego w skardze zarzutu jest zbadanie, czy w niniejszej sprawie Prezydent Miasta Z. , jako organ dokonujący czynności rejestracji stanu cywilnego, miał obowiązek wydania wskazanych wyżej aktów lub podjęcia takich czynności, których nie podjął.

Zarzut bezczynności został przez skarżącą sformułowany w związku ze złożonym przez nią oświadczeniem woli o powrocie do nazwiska noszonego przed zawarciem związku małżeńskiego. Instytucję tę reguluje przepis art. 59 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., poz. 788), zgodnie z którym w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Uprawienie to ma charakter osobisty, skorzystanie z tej możliwości należy wyłącznie od małżonka, który zmienił swoje nazwisko po zawarciu małżeństwa. Powrót do poprzedniego nazwiska dokonuje się przez osobiste złożenie pisemnego oświadczenia przed kierownikiem każdego urzędu stanu cywilnego w terminie trzech miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu. Kierownik urzędu stanu cywilnego podpisuje to oświadczenie i przekazuje do urzędu, w którym znajduje się akt małżeństwa, celem dokonania stosownej wzmianki (por. B. Czech (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy, 2006, s. 452 i podana tam literatura). W kwestii powrotu do nazwiska organ administracji przyjmujący oświadczenie nie wydaje zatem żadnego rozstrzygnięcia w formie decyzji czy postanowienia. Skutek ten następuje poprzez złożenie oświadczenia przez zainteresowaną osobę, zaś jego potwierdzeniem jest wzmianka w akcie stanu cywilnego, jakim jest akt małżeństwa. Analogicznie zresztą sprawa wygląda w przypadku zawierania małżeństwa, gdy wstępujące w związek osoby składają oświadczenie o tym, jakie nazwisko będą nosić małżonkowie. Potwierdzeniem ich oświadczenia jest akt małżeństwa, na podstawie którego następnie osoby zainteresowane wymieniają np. dokumenty poświadczające tożsamość, w wyniku zawarcia małżeństwa osoba, która zmienia nazwisko także nie uzyskuje na to potwierdzenia w formie decyzji, nie są jej też z urzędu wymieniane dokumenty. Przy złożeniu oświadczenia o powrocie do nazwiska obowiązkiem organu jest natomiast sporządzenie wzmianki w akcie stanu cywilnego (akcie małżeństwa), ten obowiązek ciąży jednak na kierowniku urzędu stanu cywilnego, w którym akt małżeństwa się znajduje. Natomiast kierownik urzędu stanu cywilnego, przed którym oświadczenie złożono, jeśli nie jest organem mogącym nanieść wzmiankę na akcie małżeństwa, bo aktu tego nie sporządzał, jest obowiązany przesłać oświadczenie do organu właściwego do naniesienia wzmianki. Okoliczności faktyczne sprawy potwierdzają, że Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Z. nie odmówił przyjęcia oświadczenia, skarżąca nie kwestionuje że je złożyła i sporządzony został z tej czynności protokół. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Z. w tym samym dniu przesłał nadto oświadczenie strony do urzędu właściwego do naniesienia wzmianki w akcie małżeństwa. Żadne inne dodatkowe czynności na Kierowniku Urzędu Stanu Cywilnego w Z. nie ciążyły, w szczególności nie był on uprawniony do potwierdzania, że skutek powrotu do nazwiska nastąpił, ten skutek, jak wyżej wyjaśniono, potwierdza odpis aktu małżeństwa z naniesioną wzmianką. W tym stanie faktycznym i prawnym nie można postawić Prezydentowi Miasta Z. , jako organowi właściwemu do dokonywania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego, zarzutu bezczynności.

Kwestie dotyczące sporządzania aktów stanu cywilnego reguluje ustawa z 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2011 r., nr 212, poz. 1264 ze zm.). Akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych (art. 4 ustawy). Zgodnie z art. 21 tej ustawy, jeśli po sporządzeniu aktu stanu cywilnego nastąpią zdarzenia, które mają wpływ na jego treść, zmiany z nich wynikające wpisuje się do aktu w formie wzmianki dodatkowej. W sytuacji gdy strona jest zainteresowana uzyskaniem potwierdzenia, że doszło do określonej zmiany w jej stanie cywilnym, winna zwrócić się o wydanie odpisu aktu cywilnego. Wniosek taki winien oczywiście być skierowany do urzędu, który księgę stanu cywilnego prowadzi, ksiąg stanu cywilnego nie można bowiem wynosić poza lokal urzędu, przechowuje się je w urzędach stanu cywilnego (art. 24 ustawy). Odpisy aktu stanu cywilnego, zarówno zupełnie, jak i skrócone, zawierają w każdym wypadku dane o wzmiankach dodatkowych (art. 80 i 81 ustawy). Wydawanie odpisów reguluje art. 83 ustawy. Przewiduje on co do zasady wydawanie odpisów na wniosek osób, której stan cywilny akt stanu stwierdza. Akta sprawy nie stwierdzają, czy skarżąca zwróciła się bezpośrednio do urzędu stanu cywilnego w R. o wydanie odpisu aktu małżeństwa po naniesieniu wzmianki o powrocie do nazwiska. Należy jednak zauważyć, że Wojewoda, mając na względzie podtrzymywane przez skarżącą żądanie potwierdzenia faktu powrotu do nazwiska, przesłał jej pismo do USC w R. , zaś pismo tego organu z [...] r. skierowane do skarżącej pozwala przyjąć, że odpis taki został jej przesłany. Natomiast z akt sprawy, podobnie jak z zarzutów skargi nie wynika, aby wcześniej skarżąca zwracała się do Prezydenta Miasta Z. o wydanie odpisu aktu stanu cywilnego sporządzonego przez USC w R. i aby w tym zakresie organ ten nie przekazał wniosku do organu właściwego.

Warunkiem dopuszczalności wniesienia skargi na bezczynność organu jest uprzednie wyczerpanie środków zaskarżenia przysługujących stronie w postępowaniu administracyjnym, środkiem takim jest zażalenie wnoszone na podstawie art. 37 § 1 k.p.a. do organu wyższego stopnia. Sąd wziął pod rozwagę wątpliwości związane ze skutecznością wniesienia tego zażalenia, mając na uwadze, że Wojewoda, po bezskutecznym wezwaniu strony do usunięcia braków formalnych zażalenia, stwierdził, że pozostawia je bez rozpoznania. Mając jednak na względzie, że mimo takiej konkluzji Wojewoda przeprowadził postępowanie weryfikujące zasadność zgłaszanych zastrzeżeń, zaś przepisy p.p.s.a nie uzależniają możliwości wniesienia skargi na bezczynność ani od terminu, ani od faktycznego rozpoznania zażalenia przez organ wyższego stopnia, Sąd stwierdził, że skarżąca wyczerpała przysługujące jej administracyjnoprawne środki zaskarżenia i nie istnieje podstawa do odrzucenia skargi, co umożliwiło Sądowi merytoryczną ocenę zasadności zgłoszonego zarzutu bezczynności. Ponieważ zarzut ten nie znalazł potwierdzenia w materiale sprawy, skarga jako niezasadna podlegała oddaleniu na odstawie art. 151 p.p.s.a. Identyfikując stronę skarżącą Sąd posłużył się imieniem i nazwiskiem podawanym przez nią w skardze oraz innych dokumentach znajdujących się w aktach sprawy.