Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rajewska sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) sędzia del. NSA Zygmunt Zgierski Protokolant sekretarz sądowy Małgorzata Kamińska po rozpoznaniu w dniu 23 października 2012 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej S. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 lutego 2011 r. sygn. akt VII SA/Wa 2314/10 w sprawie ze skargi S. K. na decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] września 2010 r. nr [...] w przedmiocie braku naruszenia przez przewoźnika lotniczego przepisów rozporządzenia oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 16 lutego 2011 r., VII SA/Wa 2314/10 oddalił skargę S. K. na decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z [...] września 2010 r. znak [...] w przedmiocie stwierdzenia braku naruszenia prawa przez przewoźnika lotniczego.

W uzasadnieniu Sąd I instancji stwierdził, że od dnia wejścia w życie Traktatu Akcesyjnego z dnia 16 kwietnia 2003 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864), na mocy którego Polska stała się państwem członkowskim Unii Europejskiej, kontrola sądu administracyjnego obejmuje również zgodność rozstrzygnięć organów administracji publicznej z prawem wspólnotowym, rozumianym jako całokształt dorobku prawnego Wspólnoty Europejskiej (acquis communautaire), w tym zasad ogólnych prawa wspólnotowego, interpretowanym oraz stosowanym w sposób jednolity na całym obszarze Unii Europejskiej.

W działaniu organu rozstrzygającego w niniejszej sprawie Sąd nie dopatrzył się nieprawidłowości, zarówno gdy idzie o ustalenie stanu faktycznego, jak i zastosowanie do jego oceny przepisów prawa. Wyjaśnione zostały motywy podjętego rozstrzygnięcia, a przytoczona na ten temat argumentacja jest wyczerpująca.

W przedmiotowej sprawie bezspornie ustalono, że skarżąca posiadała potwierdzoną rezerwację na lot nr [...] planowany na dzień [...] listopada 2009 r. na trasie Gdańsk-Liverpool oraz następujący po nim lot Liverpool – Fuertaventura. Po stawieniu się do odbycia lotu skarżącej odmówiono przelotu ze względu na brak ważnej wizy do Zjednoczonego Królestwa, wobec czego skarżąca nie odbyła podróży do Hiszpanii.

W uzasadnieniu skargi wskazano, że zakresem rozporządzenia nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r., ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie nr 295/91/EWG (Dz.Urz. WE L 46 z 17 lutego 2004 r., s. 1) objęte są również inne przypadki odmowy przyjęcia pasażerów na pokład niż tylko związane z faktem tzw. overbooking. Za szerokim rozumieniem pojęcia odmowy przyjęcia na pokład przemawia treść art. 2 lit. j rozporządzenia. Tym samym przyjęcie przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego zawężającej wykładni pojęcia "odmowy przyjęcia na pokład" tylko overbookingu jest niezgodne z rozporządzeniem.

Przepisy rozporządzenia - wbrew twierdzeniom skarżącej - ewidentnie dotyczą wyłącznie sytuacji, w której zachodzi przypadek zawyżonej liczby rezerwacji na dany lot, a więc sytuacji, która określana jest mianem tzw. overbookingu. Powyższa teza znajduje swoje uzasadnienie przede wszystkim w literalnym brzmieniu samego przepisu art. 4 ust. 1-3 cyt. rozporządzenia nr 261/2004, oraz z postanowień Preambuły do tego rozporządzenia, ale także z analizy poprzednio obowiązującego rozporządzenia Rady (EWG) nr 295/91 z 4 lutego 1991 r. ustanawiającego wspólne zasady systemu odszkodowań dla pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład w regularnych przewozach lotniczych. W drodze tego rozporządzenia ustawodawca wspólnotowy uregulował po raz pierwszy kwestię pewnego wspólnego, niemniej jednak ograniczonego systemu odszkodowań dla pasażerów. Z przepisu art. 1 tego rozporządzenia wynikało, że dotyczy ono wyłącznie sytuacji, w których pasażerom odmawia się wstępu na pokład na lot regularny o zawyżonej liczbie rezerwacji. Przepisy rozporządzenia nr 295/91 nie przewidywały odszkodowania, ani jakiejkolwiek innej pomocy dla pasażerów w przypadku zarówno odwołania, jak i opóźnienia lotu pasażerskiego, pozostawiając te kwestie poza jego regulacją prawną.

Z uwagi na fakt, że przepisy powyższe nie regulowały wszystkich uciążliwych sytuacji, będących przyczyną nie tylko niezadowolenia konsumentów, lecz również powodujących wymierne finansowe straty po ich stronie (utracone transakcje, niedoszłe do skutku spotkania, itp.) Wspólnota Europejska postanowiła wprowadzić nową regulację prawną, znacznie rozszerzającą dotychczasowy system ochrony praw pasażerów transportu lotniczego, o nowe dwie sytuacje, a mianowicie sytuacje dotyczące odwołań lotów, jak i ich opóźnień. Tym niemniej nie został rozszerzony zakres ochrony pasażerów poza sytuacje overbookingu. Powyższe rozumowanie potwierdza treść punktów 3, 4, 5, 6 Preambuły do rozporządzenia nr 261/2004 z których wynika, że rozporządzenie rozszerzając dotychczasową ochronę praw pasażerów - nie przewidziało zmiany zakresu ochrony w przypadku odmowy przyjęcia na pokład poprzez jej rozszerzenie o inne sytuacje, niż tzw. overbooking.

Z dyspozycji punktu 9 Preambuły wynika, że liczba pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład wbrew ich woli powinna być zredukowana przez wymóg, aby przewoźnicy lotniczy wzywali ochotników do rezygnacji z rezerwacji w zamian za pewne korzyści, zamiast odmawiać pasażerom przyjęcia na pokład oraz przez pełną rekompensatę dla tych, którym ostatecznie odmówiono przyjęcia na pokład. Przepis art. 4 ust. 1 Rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 stanowi, że jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy ma uzasadnione powody, by przewidywać odmowę przyjęcia na pokład, powinien najpierw wezwać ochotników do rezygnacji z ich rezerwacji w zamian za korzyści na warunkach uzgodnionych pomiędzy danym pasażerem a obsługującym przewoźnikiem lotniczym. Ochotnikom należy udzielić pomocy na zasadach określonych w art. 8, traktując pomoc jako dodatek do korzyści wspomnianych w niniejszym ustępie. Z kolei ust. 2 art. 4 stanowi, że jeżeli liczba ochotników nie pozwala na przyjęcie na pokład pozostałych pasażerów z rezerwacjami, wówczas obsługujący przewoźnik lotniczy może, wbrew woli pasażerów, odmówić przyjęcia ich na pokład.

Zgodnie z art. 2 pkt j rozporządzenia nr 261/2004, "odmowa przyjęcia na pokład" oznacza odmowę przewozu pasażerów danym lotem, pomimo że stawili się oni do wejścia na pokład zgodnie z warunkami ustanowionymi w art. 3 ust. 2, chyba że odmowa przyjęcia na pokład jest racjonalnie uzasadniona, w szczególności przyczynami związanymi ze zdrowiem, wymogami bezpieczeństwa lub niewłaściwymi dokumentami podróżnymi. Z tej normy prawnej nie można wywieść tezy, że odmowa przyjęcia na pokład, w rozumieniu cyt. rozporządzenia, obejmuje inne sytuacje, niż overbooking. Klauzula wyłączająca wskazana w tym przepisie (vide: racjonalne przyczyny uzasadniające odmowę przyjęcia na pokład) dotyczy wyłącznie sytuacji, w której - pomimo zaistnienia overbookingu - przewoźnik lotniczy może nie wpuścić pasażera na pokład nie narażając się na odpowiedzialność wskazaną w art. 4 ust. 3 w zw. z art. 7, art. 8 i art. 9 rozporządzenia nr 261/2004.

Zasadne jest zatem twierdzenie zawarte w zaskarżonej decyzji, że okoliczności w których skarżącej odmówiono przyjęcia na pokład lotu nr [...] pozostają poza zakresem regulacji rozporządzenia nr 261/2004. Sąd podzielił uwagę organu, który wskazał, na dyspozycję art. 12 ww. rozporządzenia. Przepis ten stanowi, że rozporządzenie nie narusza praw pasażerów do dochodzenia dalszego odszkodowania przed sądem powszechnym.

Powyższy wyrok został zaskarżony w całości przez S. K. Skargę kasacyjną oparto na podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art. 2 lit. j, art. 4 oraz art. 7 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r., polegającego na błędnej wykładni terminu "odmowa przyjęcia na pokład" użytego w art. 2 lit. j, art. 4 ust. 3 ww. Rozporządzenia i uznaniu, że "odmowa przyjęcia na pokład" wbrew jednoznacznej treści definicji legalnej zawartej w art. 2 lit. j dotyczy wyłącznie lotów o zawyżonej liczbie rezerwacji (tzw. overbookingu), a w konsekwencji na braku zastosowania art. 7 ww. Rozporządzenia, przewidującego prawo do odszkodowania w "przypadku odmowy przyjęcia pasażerów na pokład wbrew ich woli".

Mając na uwadze powyższe wniesiono o: uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie lub o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie skargi, a także o zasądzenie od strony przeciwnej na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tej skargi podniesiono, że termin "odmowa przyjęcia na pokład" rozumieć należy wyłącznie w sposób zdefiniowany w art. 2 lit. j Rozporządzenia WE nr 261/2004. Definicja ta obejmuje każdy przypadek odmowy przewozu pasażera danymi liniami, pomimo że stawili się oni do wejścia na pokład zgodnie z warunkami ustanowionymi w art. 3 ust. 2, chyba że odmowa przyjęcia na pokład jest racjonalnie uzasadniona przyczynami związanymi ze zdrowiem, wymogami bezpieczeństwa lub niewłaściwymi dokumentami podróżnymi. W nauce prawa przyjmuje się, że niedopuszczalne jest przełamywanie treści jednoznacznie językowo sformułowanej definicji legalnej (tak, np. M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki. Warszawa 2002, s. 324), co oznacza że wykładnia dokonana przez WSA oraz Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest wykładnią contra legem. Podkreślić należy, że artykuł 2 nosi nazwę "Definicje".

WSA uważa, że definicja ta została zawężona przez art. 4 ust. 1 - 3 Rozporządzenia WE nr 261/2004, w ten sposób, że odmowa przyjęcia na pokład ma miejsce wyłącznie w sytuacji tzw. overbookingu. Jest to stanowisko błędne, gdyż art. 4 Rozporządzenia WE nr 261/2004 nie zmienia definicji "odmowy przyjęcia na pokład", lecz w pierwszych dwóch ustępach określa, jak ma zachować się "obsługujący przewoźnik lotniczy" w sytuacji overbookingu, gdy ma uzasadnione powody, by przewidywać odmowę przyjęcia na pokład. Twierdzenie, że "odmowa przyjęcia na pokład" uprawniająca do odszkodowania zgodnie z art. 7 w związku z 4 ust. 3 Rozporządzenia WE nr 261/2004 występuje tylko przy tzw. overbookingu jest sprzeczne z językową treścią art. 2 lit. j oraz 4 ust. 3 Rozporządzenia.

Nie do przyjęcia jest poszukiwanie argumentów do przyjmowania rozszerzającej wykładni art. 2 lit. j Rozporządzenia WE nr 261/2004 w preambule tego aktu. Preambuła nie zawiera przepisów prawnych, z których interpretuje się normy prawne, lecz należy do tzw. nienormatywnej części aktu prawnego (tak np. Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. 100 Podstawowych pojęć, Red. J. Zajadło, Warszawa 2007 - hasła "akt normatywny" i "wykładnia praw" s. 9, 350 - 357). Preambuła może mieć jedynie wpływ na interpretację przepisów prawnych w sytuacjach, gdy językowe znaczenie przepisów budzi wątpliwości. Zdaniem skarżącej językowe znaczenie art. 2 lit. j Rozporządzenia WE nr 261/2004 - odkodowane przy użyciu elementarnych reguł gramatycznych - nie budzi żadnych wątpliwości. Niezależnie od powyższego z treści punktów 3, 4, 5, 6 Preambuły nie wynika w żaden sposób, że przepisy Rozporządzenia dotyczące odmowy przyjęcia na pokład stosowane mają być wyłącznie w przypadku tzw. overbookingu, przeciwnie pewne punkty preambuły wskazują, że zakres zastosowania tego aktu jest taki, jak wynika to z jego przepisów.

Uzyskany wynik wykładni wesprzeć można pięcioma dodatkowymi argumentami.

Po pierwsze skoro, jak twierdzi WSA - jeżeli nie ma overbookingu przewoźnik może odmówić przyjęcia pasażera na pokład wbrew jego woli i nie jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania określonego w art. 7 - to jak wytłumaczyć to, że w końcowej części art. 2 lit. j za racjonalnie uzasadnioną odmowę przyjęcia na pokład uważa się odmowę uzasadnioną wyłącznie przyczynami związanymi ze zdrowiem, wymogami bezpieczeństwa lub niewłaściwymi dokumentami podróżnymi. Przyjmując za poprawne rozumowanie WSA podawanie tych przyczyn byłoby zbędne. Argumentacja WSA, że "Klauzula wyłączająca wskazaną w tym przepisie (vide: racjonalne przyczyny uzasadniające odmowę przyjęcia na pokład) dotyczy wyłącznie sytuacji, w której pomimo zaistnienia overbookingu - przewoźnik lotniczy może nie wpuścić pasażera na pokład nie narażając się na odpowiedzialność wskazaną w art. 4 ust. 3 w zw. z art. 7, art. 8 i art. 9 rozporządzenia nr 261/2004" nie znajduje żadnego uzasadnienia w treści tego rozporządzenia i prowadzi do wniosku, że w przypadku gdy nie ma overbookingu przewoźnik nie ma podstawy do odmowy wpuszczenia pasażera na pokład, mimo że odmowa przyjęcia na pokład jest racjonalnie uzasadniona przyczynami związanymi ze zdrowiem, wymogami bezpieczeństwa lub niewłaściwymi dokumentami podróżnymi.

Po drugie, wykładnię językową na której opiera się skarżąca wspiera tzw. wykładnia historyczna. Poprzednie rozporządzenie Rady EWG nr 295/91 regulowało bowiem wyłącznie przypadki związane z overbookingiem, co wynikało z przepisu art. 1. Skoro obecne Rozporządzenie nr 261/2004 nie zawiera żadnego przepisu będącego odpowiednikiem art. 1 starego rozporządzenia 295/91, a przeciwnie - wprowadza szeroką definicję "odmowy przyjęcia na pokład", to oczywistym jest, że należy przypisać racjonalnemu prawodawcy wolę rozszerzenia zakresu regulacji ponad tzw. overbooking.

Po trzecie, przedstawiona przez WSA interpretacja prowadzi do wniosków nieracjonalnych i sprzecznych z celami Rozporządzenia wyrażonymi w preambule 9 (pkt 1 - 5). Okazuje się bowiem, że pasażerowie znajdują się w gorszej sytuacji, gdy przewoźnik odmawia im bezpodstawnie wejścia ma pokład, mimo tego że są tam wolne miejsca, niż w sytuacji, gdy wolnych miejsc brakuje. Bezprawność działania przewoźnika w tej pierwszej sytuacji, a co za tym idzie stopień naruszenia prawa konsumenta są nieporównywalnie większe, niż w drugiej. Nie sposób przyjąć, że pasażerowi, któremu odmówiono bezpodstawnie wejścia na pokład, na którym były wolne miejsce przysługuje wyłącznie dochodzenie od przewoźnika roszczeń cywilnoprawnych, a pasażerowi, któremu odmówiono wejścia na pokład na którym nie było wolnych miejsc przysługuje odszkodowanie w trybie art. 7 Rozporządzenia i możliwość dochodzenia odszkodowania uzupełniającego na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Po czwarte, z pkt 5 Preambuły wynika wyraźnie, że zakresem rozporządzenia 261/2004 objęte zostały także nieregularne usługi transportu lotniczego, w tym loty stanowiące część zorganizowanych wycieczek, w przypadku których zjawisko overbookingu nie występuje.

Po piąte, gdyby Rozporządzenie 261/2004 regulowało wyłącznie przypadki overbookingu zbędny byłby pkt 16 preambuły o treści: "Niniejsze rozporządzenie nie ma zastosowania w przypadkach gdy zorganizowana wycieczka zostaje odwołana z przyczyn innych niż odwołanie lotu".

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W postępowaniu przed NSA prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego sądu (art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270, zwanej dalej p.p.s.a.). NSA jako sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.

Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona, albowiem podniesiony w niej zarzut naruszenia art. 2 lit. j, art. 4 oraz art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r., przez błędną wykładnię terminu "odmowa przyjęcia na pokład" nie jest trafny.

Zgodnie z art. 4 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004, w przypadku odmowy przyjęcia pasażerów na pokład wbrew ich woli, obsługujący przewoźnik lotniczy niezwłocznie wypłaca im odszkodowanie, zgodnie z art. 7 i udziela pomocy zgodnie z art. 8 i 9. Z kolei art. 7 ust. 1 lit. a-c) rozporządzenia stanowi, że w przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości z góry określonej, zależnej od charakteru i długości danego lotu, a nie od rozmiaru szkody.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przepisy powyższe ewidentnie dotyczą wyłącznie sytuacji, w której zachodzi przypadek zawyżonej liczby rezerwacji na dany lot, a więc sytuacji, która określana jest mianem tzw. overbookingu. Wynika to przede wszystkim z literalnego brzmienia samego przepisu art. 4 ust. 1-3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004, oraz z postanowień Preambuły do tego rozporządzenia, ale także z analizy poprzednio obowiązującego rozporządzenia Rady (EWG) nr 295/91 z 4 lutego 1991 r. ustanawiającego wspólne zasady systemu odszkodowań dla pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład w regularnych przewozach lotniczych.

Właśnie w świetle ww. rozporządzenia Rady (EWG) nr 295/91 ustawodawca wspólnotowy uregulował po raz pierwszy kwestię pewnego wspólnego, niemniej bardzo ograniczonego systemu odszkodowań dla pasażerów. Z przepisu art. 1 tego rozporządzenia wyraźnie wynikało, że dotyczy ono wyłącznie sytuacji, w których pasażerom odmawia się wstępu na pokład na lot regularny o zawyżonej liczbie rezerwacji. Przepisy tego rozporządzenia nie przewidywały odszkodowania, ani jakiejkolwiek innej pomocy dla pasażerów w przypadku zarówno odwołania, jak i opóźnienia lotu pasażerskiego, pozostawiając te kwestie poza regulacją tego aktu normatywnego. Z uwagi na fakt, że przepisy te nie regulowały jednak wszystkich uciążliwych sytuacji, będących przyczyną nie tylko niezadowolenia konsumentów, lecz również wymiernych strat finansowych (utracone transakcje, niedoszłe do skutku spotkania, itp.) Wspólnota Europejska postanowiła wprowadzić nową regulację prawną, znacznie rozszerzającą dotychczasowy system ochrony praw pasażerów transportu lotniczego, o nowe dwie sytuacje, a mianowicie sytuacje dotyczące odwołań lotów, jak i ich opóźnień. Zatem, tzw. wykładnia historyczna przemawia przeciwko znaczeniu omawianych przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004, jakie im nadaje skarżąca.

Z postanowień Punktów (3), (4), (5) i (6) Preambuły do rozporządzenia (WE) nr 261/2004, ewidentnie wynika, że akt ten, rozszerzając dotychczasową ochronę praw pasażerów - nie przewidział jednak zmiany zakresu ochrony w przypadku odmowy przyjęcia na pokład z innych powodów, niż tzw. overbooking. W szczególności dowodzi tego treść Punktu (9) Preambuły, który stanowi, że liczba pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład wbrew ich woli powinna być zredukowana przez wymóg, aby przewoźnicy lotniczy wzywali ochotników do rezygnacji z rezerwacji w zamian za pewne korzyści, zamiast odmawiać pasażerom przyjęcia na pokład oraz przez pełną rekompensatę dla tych, którym ostatecznie odmówiono przyjęcia na pokład.

Przepis art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 stanowi, że jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy ma uzasadnione powody, by przewidywać odmowę przyjęcia na pokład, powinien on najpierw wezwać ochotników do rezygnacji z ich rezerwacji w zamian za korzyści na warunkach uzgodnionych pomiędzy danym pasażerem a przewoźnikiem lotniczym obsługującym. Ochotnikom należy udzielić pomocy na zasadach określonych w art. 8, traktując pomoc jako dodatek do korzyści wspomnianych w niniejszym ustępie. Z kolei ustęp 2 art. 4 stanowi, że jeżeli liczba ochotników nie pozwala na przyjęcie na pokład pozostałych pasażerów z rezerwacjami, wówczas obsługujący przewoźnik lotniczy może, wbrew woli pasażerów, odmówić przyjęcia ich na pokład. Zaś art. 4 ust. 3 cyt. rozporządzenia tworzy podstawę prawną do wypłaty odszkodowania w sytuacji odmowy przyjęcia pasażera na pokład samolotu z przyczyn określonych w art. 4 ust. 1 i 2, a więc w przypadkach, gdy wystąpiła zawyżona liczba rezerwacji na dany lot (overbooking).

Pogląd, że rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. przewiduje odszkodowanie dla pasażerów, którzy zostali dotknięci niedopuszczeniem do odprawy większej liczby osób, niż jest miejsc w samolocie, czyli że obejmuje ono wyłącznie sytuację tzw. overbookingu został również podzielony w literaturze przedmiotu – por. np. R. Ostrihansky [w:] Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, pod red. Jana Barcza, wyd. II, Warszawa 2005, s. II-539.

Zgodnie z art. 2 pkt j rozporządzenia (WE) nr 261/2004, "odmowa przyjęcia na pokład" oznacza odmowę przewozu pasażerów danym lotem, pomimo że stawili się oni do wejścia na pokład zgodnie z warunkami ustanowionymi w art. 3 ust. 2, chyba że odmowa przyjęcia na pokład jest racjonalnie uzasadniona, w szczególności przyczynami związanymi ze zdrowiem, wymogami bezpieczeństwa lub niewłaściwymi dokumentami podróżnymi. Klauzula wyłączająca wskazana w tym przepisie (vide: racjonalne przyczyny uzasadniające odmowę przyjęcia na pokład) dotyczy wyłącznie sytuacji, w której - pomimo zaistnienia overbookingu - przewoźnik lotniczy może nie wpuścić pasażera na pokład nie narażając się na odpowiedzialność wskazaną w art. 4 ust. 3 w zw. z art. 7, art. 8 i art. 9 rozporządzenia (WE) nr 261/2004. Skoro zawsze przewoźnik lotniczy zobowiązany jest odmówić – bez narażania się na odpowiedzialność odszkodowawczą – przyjęcia pasażera na pokład, gdy jest to racjonalnie uzasadnione, np. przyczynami związanymi ze zdrowiem, wymogami bezpieczeństwa lub niewłaściwymi dokumentami podróżnymi, to jest oczywiste, że w sytuacji zaistnienia overbookingu, pasażerowi, któremu odmówiono przyjęcia na pokład, nie przysługuje odszkodowanie z tej przyczyny, bo i tak nie byłby dopuszczony do lotu z powodów leżących po jego stronie, np. jest chory zakaźnie.

Wbrew twierdzeniu skarżącej, przyjęta przez Sąd interpretacja nie prowadzi do wniosków nieracjonalnych i sprzecznych z wyrażonymi w preambule celami Rozporządzenia (WE) nr 261/2004. Prawodawca unijny zasadnie przyjął bowiem, że zaistnienie overbookingu zawsze jest zawinione przez przewoźnika lotniczego. Zatem, w takiej sytuacji racjonalnym było dopuszczenie wyjątku od zasady dochodzenia roszczeń odszkodowawczych tylko przed sądem i ustanowienie zryczałtowanego (niewielkiego zresztą) odszkodowania (wypłacanego niezależnie od poniesionej szkody), a także uproszczonego (administracyjnego) trybu dochodzenia tego odszkodowania w razie odmowy jego wypłacenia przez przewoźnika.

Twierdzenie, że zjawisko overbookingu nie występuje w zakresie nieregularnych usług transportu lotniczego, w tym w odniesieniu do lotów stanowiących część zorganizowanych wycieczek jest gołosłowne. Sądowi są znane przypadki, kiedy właśnie na takich lotach doszło do zawyżonej liczby rezerwacji na dany lot.

Nie ma racji skarżąca twierdząc, że gdyby Rozporządzenie 261/2004 regulowało wyłącznie przypadki overbookingu, to zbędny byłby pkt 16 preambuły. Jeżeli bowiem zorganizowana wycieczka zostaje odwołana z przyczyn innych niż odwołanie lotu, np. bankructwo biura podróży, to fakt, że na dany lot dokonano zawyżonej liczby rezerwacji pozostaje bez znaczenia, ponieważ jest oczywiste, że odmowa przyjęcia na pokład każdego z uczestników niedoszłej wycieczki nie będzie spowodowana overbookingiem.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za niemającą usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.