Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Góraj, Sędziowie WSA Ewa Pisula – Dąbrowska (spr.), Sławomir Antoniuk, Protokolant specjalista Elwira Sipak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 stycznia 2016 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w R. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] lutego 2015 r. nr [...] w przedmiocie uaktualnienia danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] kwietnia 2014 r. nr [...]; 2. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz strony skarżącej Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w R. kwotę 457 zł (czterysta pięćdziesiąt siedem) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Generalny Inspektora Ochrony Danych Osobowych decyzją z [...] lutego 2015 r. [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., utrzymał w mocy własną decyzję z [...] kwietnia 2014 r., którą to decyzją nakazał Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w [...] przy ul. [...], przywrócenie stanu zgodnego z prawem, poprzez uaktualnienie danych osobowych A.Z. zam. w [...] przy ul. [...], polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z żądaniem A.Z., zawartym w jej "Oświadczeniu woli" z dnia 26 lipca 2013 r.

Jako podstawę materialnoprawną organ podał art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22, art. 35 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2014 r., poz. 1182 ze zm.). W motywach uzasadnienia organ wskazał, że A.Z. pismem z 26 lipca 2013 r. zwróciła się do Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w [...] o naniesienie adnotacji w księdze chrztów o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego. W piśmie tym wniosła też o przesłanie odpisu aktu chrztu wraz ze sprostowaniem. Organ ustalił i wskazał, że oświadczenie skierowane do Proboszcza parafii miało następującą treść: "na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2005 Nr 231, poz. 1965), z dniem dzisiejszym występuję z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuję zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego). Oświadczam, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5 nie zamierzam tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chcę do niego należeć. Ponadto nie wyrażam zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom mojej rodziny."

Organ ustalił, że Proboszcz Parafii odmówił A.Z. uwzględnienia jej żądań powołując się na instrukcję Metropolity Katowickiego z 17 września 2012 r. dla duchowieństwa Archidiecezji Katowickiej o znaku VA I - 7155/12, dostępną publicznie na stronie internetowej http://tinyurl.com/95m9c71. W piśmie skierowanym do Generalnego Inspektora Proboszcz Parafii wskazał, że nie odmówił wszczęcia procedury wystąpienia z Kościoła Katolickiego, ale zobowiązany Instrukcją postępowania w sprawie wniosków osób, które żądają zaprzestania przetwarzania danych osobowych obowiązującą na terenie archidiecezji katowickiej, zacytował w piśmie do A.Z. tę część instrukcji, która dotyczy procedury złożenia takiego wniosku przez osobę składającą wniosek.

W tym stanie faktycznym organ nakazał Proboszczowi przywrócenie stanu zgodnego z prawem, poprzez uaktualnienie danych osobowych A.Z., polegające na naniesieniu w księdze chrztu adnotacji zgodnej z jej żądaniem. Oorgan powołał się na art. 43 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, art. 25 Konstytucji RP, art. 2 i art. 3 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego RP oraz na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 marca 2013 r. (sygn. akt I OSK 932/12 i wyrok z 18 października 2013 r. sygn. akt I OSK 129/13). Stwierdził, że miał obowiązek wydania decyzji w oparciu o stan faktyczny spraw zakres jego uprawnień, który wynika z art. 43 ust. 2 uodo. Wskazał, że skarżąca pozostaje poza wspólnotą Kościoła, albowiem dostatecznie jasno wyraziła swoją wolę co do przynależności do związku wyznaniowego. Nadto uznał, że wolność w zakresie przynależności do związku wyznaniowego zagwarantowana przepisami Konstytucji RP oraz ustawą z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności, sumienia i wyznania (Dz.U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.) nie może zostać ograniczona przepisami wewnętrznymi związku wyznaniowego. W konkluzji uznał, że Proboszcz Parafii winien niezwłocznie usunąć uchybienia w procesie przetwarzania danych osobowych strony zgodnie z nakazem sformułowanym w osnowie decyzji.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w [...]. Wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej, strona skarżąca zarzuciła naruszenie art. 6, art. 7, art. 8, art. 77 § 1, art. 80 z zw. z art. 81 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.); art. 25 ust. 2-4, art. 53 ust. 7 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.); art. 1, art. 5, art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolska i Rzeczpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318); art. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1169); art. 9 ust. 2 pkt 1 i 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1 i 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.).

Uzasadniając zarzuty skargi pełnomocnik Proboszcza podniósł, iż Generalny Inspektor w zaskarżonej decyzji naruszył przepisy Konstytucji RP oraz ustawę o stosunku Państwa do Kościoła uznając, że A.Z., składając oświadczenie woli, przestała przynależeć do Kościoła Katolickiego. Ponadto Generalny Inspektor nie powinien był wydać zaskarżonej decyzji administracyjnej, gdyż w ten sposób wszedł w zakres spraw należących do związku wyznaniowego, tj. reguł odnoszących się do przynależności wiernych do Kościoła Katolickiego. Pełnomocnik Proboszcza zarzucił ponadto błędną interpretację ustawy o ochronie danych osobowych w zakresie dotyczącym przyjęcia, iż dane osobowe osób, które wystąpiły z Kościoła Katolickiego przetwarzane są w zbiorze odrębnym od zbioru danych jego członków. Nadto podniósł, że art. 43 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych uprawniał organ do merytorycznego rozstrzygnięcie w przedmiocie zbiorów osób należących do Kościoła Katolickiego i jedynym możliwym rozstrzygnięciem sprawy powinno być wydanie decyzji umarzającej postępowanie na podstawie art. 105 § 1 K.p.a., wobec bezprzedmiotowości i wobec niedopuszczalności wydania decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty. Konkludując pełnomocnik Proboszcza wskazał, że przyjęcie odmiennego stanowiska byłoby sprzeczne nie tylko z przepisami ustawowymi i konkordatowymi, ale i z unormowaniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w której Kościołowi Katolickiego zagwarantowano autonomię i niezależność w sprawach należących do jego własnego zakresu oraz wyrażono zasadę demokratycznego państwa prawnego, której fundamentem jest zasada legalizmu.

W odpowiedzi na skargę Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie jest bezsporny, bowiem niesporne jest, iż A.Z. złożyła na ręce Proboszcza Parafii oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego - (pismo z 26 lipca 2013 r.).

Sporne jest, czy i jakie skutki mógł wywołać i wywołał ten akt apostazji. Sporne też między stronami jest, czy organ miał kompetencje do oceny skutków jakie wywołał akt apostazji A.Z. i czy organ był władny do wydania Proboszczowi Parafii nakazu sformułowanego w osnowie zaskarżonej decyzji.

Przedmiotową sprawę Sąd oceniał poprzez pryzmat Konstytucji RP tj. art. 25 i art. 7 Konstytucji, ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w RP (Dz.U. z 2013 r., poz. 1169) art. 2 i art. 3 tejże ustawy, Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską podpisany w Warszawie 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz przez pryzmat ustawy o ochronie danych osobowych. Wskazać też należy na liczne gwarancje autonomii Kościoła katolickiego i jego niezależność od Państwa zawarte w prawie polskim (art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej, zwłaszcza art. 2 tej ustawy który ustanawia prawo do samoorganizacji i samorządności Kościoła Katolickiego w Polsce jako prawnie działającego związku wyznaniowego.

Powyższe przepisy łącznie z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.) znaczą granice autonomii prawa kościelnego, szczególne znaczenie ma norma art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, która jako jeden z warunków zarejestrowania danego związku wyznaniowego w Polsce, wskazuje na konieczność uregulowania w przepisach wewnętrznych danego związku (kościoła) sposobu nabywania i utraty członkostwa związku wyznaniowego. Przepis ten ma niezwykle istotną wagę dla oceny praw obywatelskich, gdy zważy się, iż nie wszystkie religie (tak jak chrześcijaństwo) umożliwiają apostazję.

Przede wszystkim podnieść należy, iż kwestie wystąpienia z Kościoła Katolickiego regulują przepisy prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego - Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS 75:1983, pars II, ze zm.) oraz Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI.

Bezsporne w sprawie jest, że A.Z. nie dokonała aktu apostazji w formie przewidzianej przez prawo wewnętrzne związku wyznaniowego, z którego zamierza wystąpić. Organ nie wskazał w oparciu o jakie przepisy prawa uznał, że doszło do aktu apostazji.

Zdaniem Sądu, GIODO nie jest uprawniony do oceny, czy dana osoba jest, czy też nie jest członkiem danego związku religijnego i dlatego w tym zakresie powinien odnieść się do ustaleń organów danego związku - w niniejszej sprawie - wyjaśnień Proboszcza Parafii.

W istocie skarga A.Z. wywołała ten skutek, iż bez wyczerpania postępowania w przedmiocie aktu apostazji, zgodnie z zasadami wewnętrznymi Kościoła Katolickiego (kan. 751 KPK), strona zmierzała do obejścia przepisów wewnętrznych związku wyznaniowego, by poprzez decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych uzyskać skutek wystąpienia z Kościoła Katolickiego. W tego typu działaniach, mających na celu obejście prawa wewnętrznego związku wyznaniowego, organy państwowe powinny zachować szczególną staranność i powściągliwość w ocenach skutków oświadczeń woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście art. 25 ust. 3 Konstytucji RP.

Przepis art. 25 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, że: stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie (...). W odniesieniu do kościoła lub związku wyznaniowego pojęcie autonomii użyte we wskazanym przepisie ustawy zasadniczej obejmuje więc m.in. swobodę wyłącznego ustalania celu jego istnienia (doktryny religijnej), prawo określania własnej struktury organizacyjnej, w tym decydowania o zasadach przystąpienia i wystąpienia z jego szeregów.

Reasumując, nie jest rolą sądów administracyjnych ani tym bardziej organów administracyjnych ocenianie wewnętrznych regulacji danego kościoła lub związku wyznaniowego w zakresie skuteczności i oświadczenia woli, co do aktu apostazji. Zarówno kwestie związane z wstąpieniem jak i wystąpieniem z danego kościoła lub związku wyznaniowego są ich sprawą wewnętrzną.

Dodać należy, iż w świetle art. 53 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, każdy obywatel ma prawo wyboru religii i rezygnacji z jej wyznawania. Korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą m.in. należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych.

W ocenie Sądu, A.Z., należąc do związku wyznaniowego, musi podporządkować się prawu wewnętrznemu kościelnemu i dopiero po wyczerpaniu trybu kościelnego w zakresie apostazji przysługiwać jej będzie ochrona na gruncie prawa świeckiego.

Reasumując, zdaniem Sądu, A.Z. nadal pozostaje osobą należącą do Kościoła Katolickiego, a jej dane osobowe umieszczane są w zbiorze osób należących do Kościoła, tj. w zbiorze określonym w art. 43 ust. 1 pkt 3 uodo.

W ocenie Sądu, na tym etapie postępowania, tj. przed wyczerpaniem procedury kościelnej w zakresie apostazji, organ nie miał podstaw do oceny złożonego przez stronę oświadczenia o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego.

Konkludując, zdaniem Sądu, zaskarżona decyzja narusza art. 7, art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską, art. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, art. 9 ust. 2 pkt 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1 i 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Prawo kościelne, w zakresie wystąpienia z Kościoła Katolickiego, stanowi bowiem lex specialis i znajduje w przedmiocie apostazji pierwszeństwo w zastosowaniu.

Ponownie rozpoznając sprawę organ rozważy zatem zasadność zawieszenia postępowania do czasu wyczerpania procedury lex specialis, tj. postępowania kościelnego. W ocenie Sądu, prawo świeckie nie może stanowić instrumentu, który wyprzedza i wypiera procedury apostazji określone i obowiązujące w Kościele Katolickim.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 132, art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 152 oraz art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, jak w sentencji.