Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Dąbrowska Sędziowie WSA Ewa Pisula-Dąbrowska Eugeniusz Wasilewski (spr.) Protokolant referent stażysta Marcin Borkowski po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 listopada 2011 r. sprawy ze skargi M. B. – D. na decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] marca 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce za rok akademicki [...] 1. uchyla zaskarżoną decyzję, 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości, 3. zasądza od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na rzecz skarżącej M. B.– D. kwotę 440 (czterysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W dniu [...] października 2010 r. Prorektor [...] przedstawił wniosek Rady Wydziału [...] tejże uczelni o przyznanie M. B. stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2010/2011.

W dniu [...] grudnia 2010 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wydał decyzję o odmowie przyznania wymienionej wnioskowanego stypendium.

Strona wystąpiła z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy zarzucając, iż Minister zbyt nisko ocenił jej pracę badawczą przy projekcie [...]. Poza tym podniosła, iż w złożonym wniosku nie zamieściła informacji o współpracy naukowej z Instytutem [...] oraz o odbyciu praktyki.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego decyzją z dnia [...] marca 2011 r. nr [...] na podstawie art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) oraz art. 127 § 3 w związku z art. 138 ust. 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, po ponownym rozpatrzeniu sprawy utrzymał w mocy decyzję z dnia [...] grudnia 2010 r. w sprawie odmowy przyznania M. B., studentce V roku studiów jednolitych magisterskich [...], stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2010/2011.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż spośród 2644 nadesłanych wniosków, 2573 spełniało przesłanki wskazane zarówno w art. 181 ust. 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, jak i w § 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093, ze zm.).

Jednak przyznane Ministrowi w budżecie środki finansowe na stypendia nie pozwoliły, aby takie stypendium otrzymał każdy student, który spełnił przesłanki określone w rozporządzeniu, dlatego organ musiał dokonać dodatkowej gradacji osiągnięć naukowych wnioskodawców poprzez stworzenie rankingu wniosków.

Przy ocenie wniosków Minister stosował metodę punktową, tj. za każde przedstawione we wniosku osiągnięcia naukowe przyznawał maksymalnie: 2 pkt - za pracę w kole naukowym, 3 pkt - za pracą naukową, udział w pracach naukowo-badawczych, 1 pkt - za współpracę naukową z innymi ośrodkami akademickimi lub naukowymi, w tym z zagranicznymi, 3 pkt - za publikacje, dzieła artystyczne, 1 pkt - za opracowania lub referaty nieobjęte programem nauczania, 3 pkt za udział w konferencjach naukowych, konkursach, festiwalach, 3 pkt - za nagrody, wyróżnienia, dyplomy otrzymane w olimpiadach, 1 pkt - za studia według indywidualnego planu studiów i programu nauczania, 1 pkt - za studia równoległe na drugim kierunku studiów, 1 pkt - za praktyki, staże lub ukończone kursy, nieobjęte programem nauczania i 1 pkt - za certyfikaty potwierdzające znajomość języków obcych co najmniej na poziomie B2. Suma punktów uzyskana przez kandydata do stypendium decydowała o pozycji w rankingu. W przypadku takiej samej liczby punktów, o miejscu w rankingu decydowała średnia ocen.

Przy ocenie wniosków brane były pod uwagę osiągnięcia uzyskane w okresie zaliczonych lat studiów, a więc od daty rozpoczęcia studiów na danym poziomie studiów najpóźniej do dnia 30 września 2010 r. W przypadku studentów, którzy otrzymywali stypendium w roku akademickim 2009/2010, przy ocenie wniosku nie były brane pod uwagę osiągnięcia uzyskane przed dniem 1 października 2009 r. co pozwalało uniknąć sytuacji, kiedy do otrzymywania stypendium przez cały okres studiów wystarczyłoby uzyskanie istotnych osiągnięć jedynie podczas jednego roku studiów.

Oceniając powtórnie wniosek studentki, Minister wziął pod uwagę osiągnięcia naukowe i aktywność naukową z okresu od dnia 1 października 2009 r. do dnia 30 września 2010 r., a więc: pracę w kole naukowym, udział w pracy naukowo- badawczej prowadzonej przez uczelnię, współpracę z ośrodkiem naukowym, publikację w materiałach konferencyjnych, udział w konferencji naukowej, referat wygłoszony podczas konferencji, udział w 2 festiwalach naukowych, odbycie dwóch praktyk i ukończenie kursu. W stosunku do pierwotnej oceny wniosku Minister podwyższył punktację w zakresie "współpracy naukowej z innymi ośrodkami naukowymi lub akademickimi" oraz w kategorii "praktyki, staże lub ukończone kursy". Ocena wniosku została również skorygowana w kategorii "udział w konferencjach naukowych", gdyż udział w konferencji [...] dotyczył roku akademickiego 2008/2009. Ponieważ studentka otrzymywała stypendium ministra w roku akademickim 2009/2010, przy ocenie wniosku Minister nie uwzględnił osiągnięć naukowych uzyskanych przed 1 października 2009 r., nawet jeżeli nie były przedstawione w poprzednim wniosku, gdyż stanowiły one podstawę przyznania stypendium w roku akademickim 2009/2010.

Organ wyjaśnił, iż stosował jednakowe zasady oceny wniosków w stosunku do każdego ze studentów ubiegających się o stypendium. Podkreślił, iż o przyznaniu punktów w danej kategorii decydowała nie tylko liczba osiągnięć, ale również charakter danego osiągnięcia. Przykładowo, więcej punktów uzyskiwała publikacja w zagranicznym czasopiśmie naukowym niż publikacja w uczelnianych zeszytach naukowych. Jakkolwiek liczba uzyskanych punktów w danych kategoriach mogła wydawać się zaniżona, dzięki przyznawaniu ułamkowych części punktu możliwe było bardziej precyzyjne wartościowanie osiągnięć naukowych studentów. Gdyby Minister przyznawał np. po 1 pkt za każdą publikacją w czasopiśmie naukowym, osoba, która przedstawiłaby 10 takich publikacji, uzyskałaby tyle samo punktów co osoba, która miała 3 takie publikacje - przy zastosowaniu maksymalnego poziomu 3 punktów za ten rodzaj osiągnięć.

Za udział w pracy naukowo-badawczej prowadzonej przez uczelnię (Projekt [...]) studentka uzyskała maksymalną liczbę punktów za ten rodzaj pracy badawczej w ramach danej kategorii.

W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, wniosek o przyznanie M. B. stypendium uzyskał 4,75 pkt, w tym: 0,75 pkt - za pracę w kole naukowym, 0,75 pkt - za pracę naukową, udział w pracach naukowo-badawczych, 0,50 pkt - za współpracę naukową z innymi ośrodkami akademickimi lub naukowymi, w tym z zagranicznymi, 0,50 pkt - za publikacje, dzieła artystyczne, 1,50 pkt - za udział w konferencjach naukowych, konkursach, festiwalach, 0,75 pkt - za praktyki, staże lub ukończone kursy, nieobjęte programem nauczania. Ocena wniosku została podwyższona o 0,50 pkt, co jednak nie wpłynęło na zmianę pierwotnej decyzji, gdyż w roku akademickim 2010/2011 stypendium ministra za osiągnięcia w nauce otrzymali studenci, których wniosek uzyskał co najmniej 5,25 pkt. W związku z tym przedstawione przez studentkę osiągnięcia naukowe na tle osiągnięć innych studentów ubiegających się o stypendium ministra były nadal niewystarczające do otrzymania stypendium.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie M. B. zarzuciła powyższej decyzji naruszenie przepisów postępowania administracyjnego tj. art. 6, 7, 8, 10 § 1, 77 § 1, 107 §3 i 139 k.p.a., a także przepisów:

– art. 181 ust. 2 Prawa o szkolnictwie wyższym, poprzez jego błędną interpretację i nie uwzględnienie osiągnięć z uprzednich lat studiów,

– § 3 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków, trybu przyznawania i wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe, poprzez niewłaściwe zastosowanie i nie przyznanie pełnej ilości punktów za pracę w kole naukowym,

– § 3 oraz załącznika nr 1 powołanego wyżej rozporządznia, poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie sprzecznego z ww. rozporządzeniem systemu oceny wniosków,

– § 8 ust. 4 rozporządzenia, poprzez jego błędną interpretację i nieuznanie wszystkich osiągnięć potwierdzonych przez właściwy organ.

Zarzucając powyższe skarżąca wniosła o uchylenie wydanych decyzji i zasądzenie kosztów postępowania.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania. Innymi słowy, wojewódzki sąd administracyjny nie orzeka, co do istoty sprawy w zakresie danego przypadku, lecz jedynie kontroluje legalność rozstrzygnięcia zapadłego w tym postępowaniu, z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i obowiązującymi przepisami prawa procesowego.

Badana pod tym kątem skarga zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżoną decyzję z dnia [...] marca 2011 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] grudnia 2010 r. wydano z naruszeniem art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3. k.p.a.

Stosownie do art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 1995 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 164, poz. 1365 ze zm.) stypendia za osiągnięcia w nauce i za wybitne osiągnięcia sportowe przyznaje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego na wniosek rady podstawowej jednostki organizacyjnej, a w przypadku uczelni nieposiadającej podstawowej jednostki organizacyjnej oraz uczelni zawodowej - na wniosek senatu uczelni, przedstawiony przez rektora tej uczelni. Szczegółowe kwestie związane z przyznawaniem stypendium reguluje, wskazane przez organ rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093, ze zm.).

Mając na uwadze treść art. 178 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustalone przepisami wykonawczymi kryteria przyznawania stypendiów uznać należy, iż decyzja w przedmiocie przyznania stypendium ma charakter uznaniowy. Przesądza o tym fakt, iż poza spełnieniem kryteriów o charakterze ścisłym, wymienionych w § 2 pkt 1, 2 i 4 rozporządzenia, student ubiegający się o stypendium musi również spełnić kryterium o charakterze nieostrym, za które uznać należy legitymowanie się osiągnięciami naukowymi oraz aktywnością naukową. Wprawdzie § 3 rozporządzenia definiuje zbiorczo pojęcie osiągnięć i aktywności naukowej, wyliczając ich formy, niemniej, po pierwsze, nie jest to definicja wyczerpująca (wspomniany katalog poprzedza sformułowanie "w szczególności"), po drugie, możność wylegitymowania się przez studenta jakimkolwiek z osiągnięć lub aktywności wymienionej w przepisie nie uprawnia automatycznie do uzyskania stypendium. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest bowiem upoważniony do rozstrzygania, które z przejawów działalności naukowej studentów zasługują na wyróżnienie stypendium i dlatego jest zobowiązany swoje uznanie w tym zakresie dokładnie i wyczerpująco uzasadnić. Podkreślić należy, iż w związku z wydawaniem decyzji o charakterze uznaniowym na organie administracji ciąży obowiązek szczególnie starannego sporządzenia ich uzasadnienia, zwłaszcza decyzji dla strony negatywnych. Dlatego ze względu na możliwy do podniesienia zarzut niewłaściwego korzystania z uznania administracyjnego (przekroczenia granic tego uznania), obowiązki w zakresie uzasadnienia decyzji są większe wobec organu orzekającego w ramach uznania administracyjnego aniżeli w przypadku orzekania w ramach ustawowego związania.

Na uznaniowy charakter decyzji przyznającej stypendia, wydanych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, wielokrotnie wskazywało orzecznictwo sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 21 marca 2007 r., sygn. I OSK 2032/06 oraz wyroki WSA w Warszawie: z dnia 2 grudnia 2008 r., sygn. I SA/Wa 1201/08, z dnia 13 listopada 2008 r., sygn. I SA/Wa 890/08, z dnia 25 września 2007 r., sygn. akt I SA/Wa 958/07 - publikowane w LEX).

Wprawdzie kryteria, którymi posługiwał się organ w celu wyłonienia najlepszych studentów, zostały w zaskarżonej decyzji scharakteryzowane - Minister wyjaśnił, iż preferował osiągnięcia o charakterze ściśle naukowym, zwłaszcza takie, które wykraczają poza program nauczania, udział w pracach naukowo - badawczych, publikacje o charakterze naukowym, zwłaszcza o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym (w obcych językach) oraz czynny udział w konferencjach naukowych, konkursach i festiwalach, niemniej całkowicie zaniechał szczegółowej oceny i opisu pod kątem tych kryteriów poszczególnych elementów dorobku skarżącej.

Brak jest w zaskarżonej decyzji zindywidualizowania poszczególnych ocen, ich uzasadnienia. Nie jest tu wystarczające podanie skali punktacji danego osiągnięcia czy dokonania studenta, jak to czyni Minister w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Przyznane punkty należało nie tylko odnieść do konkretnie wskazanych dokonań studenta (ten element został w decyzji spełniony), ale także pisemnie uzasadnić dlaczego tak a nie inaczej oceniono jego dokonania, czego zabrakło do uzyskania maksymalnej liczby punktów za dane osiągnięcie czy działalność. Bez tego pisemnego uzasadnienia przyznanej punktacji, dotyczącej wypracowania przez organ (na podstawie sumy uzyskanych punktów przez danego zainteresowanego) rankingu najlepszych studentów, wydana przez organ decyzja nie ma cech prawidłowego uznania administracyjnego, a zatem nosi cechy dowolności.

W aktach administracyjnych sprawy brak jest stworzonego przez organ, na użytek postępowań o przyznanie stypendium naukowego na rok akademicki 2010/2011 za osiągnięcia w nauce, dokumentu określającego skalę punktacji danego dokonania czy osiągnięcia (przecież jak zapewnia organ w uzasadnieniu decyzji stosował do oceny wszystkich wniosków o przyznanie stypendium te same kryteria punktacji) oraz protokołu odrębnej dla każdego zainteresowanego dokumentacji, dotyczącej oceny jego dokonań i uzasadnienia przyznania mu za dane osiągnięcie określonej liczby punktów. Dokumenty te są niezbędne dla dokonania kontroli przez sąd administracyjny procesu wyłaniania najlepszych studentów w drodze uznania administracyjnego.

W przedstawionym przez organ materiale sprawy brak także jasno sprecyzowanego wskazania co do przyznawania ułamkowych punktów. Nie wiadomo jaki może być najmniejszy ułamek przyznanego punktu, czy w skali dziesiętnej punktu, czy setnej.

Także samo poinformowanie zainteresowanej o możliwości zapoznania się z aktami postępowania administracyjnego (art. 10 k.p.a.), które to akta na tym etapie postępowania sprowadzały się do: wniosku o przyznanie stypendium wraz z załącznikami, decyzji wydanej w I instancji i wniosku skarżącej o ponowne rozpatrzenie sprawy nie stanowi w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego prawidłowego wykonywania przez organ obowiązków zakreślonych art. 7 i art. 8 k.p.a. Skoro organ wybrał, wskazany przez siebie w uzasadnieniu decyzji, sposób wyłaniania najlepszych studentów (z grona studentów spełniających kryteria ustawowe i kryteria zawarte w rozporządzeniu) poprzez szczegółową punktację poszczególnych dokonań danego studenta, to powinien ustalone w taki sposób dodatkowe zasady podać do wiadomości zainteresowanych i nadto w uzasadnieniu decyzji szczegółowo uzasadnić przyczyny przyznania za konkretne osiągnięcia studenta określonych punktów. Wobec uznaniowego charakteru decyzji nie sposób elementu tego pominąć w uzasadnieniu decyzji. Powołanie się tu jedynie na liczbę punktów nie stanowi uzasadnienia uznania administracyjnego.

Uzasadnienie zaskarżonej decyzji mimo jego obszerności i wskazania dodatkowych zasad wyłaniania najlepszych studentów, zawiera zbyt mało odniesień co do przyczyn przyznania skarżącej konkretnych punktów za dane dokonanie.

Dochowanie przez organ powyżej wskazanych wymogów jest warunkiem niezbędnym do sformułowania oceny, czy odmawiając przyznania stypendium skarżącej, która w świetle materiału dowodowego legitymuje się osiągnięciami naukowymi, organ ten nie przekroczył granic uznania administracyjnego. W niniejszym materiale sprawy oraz z uwagi na wskazane wyżej wady zawarte w uzasadnieniu obu decyzji, kontroli takiej dokonać nie sposób.

Wobec braku powyższych wymogów, obie wydane w sprawie skarżącej decyzje Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego należało wyeliminować z obrotu prawnego. W związku z powyższym, uznając, że zaskarżona decyzja narusza prawo, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł jak w sentencji wyroku, na podstawie art. 145 § 1 ust. 1 lit. c oraz art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).