Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jerzy Marcinowski, Sędzia WSA Jerzy Drwal, Sędzia WSA Grzegorz Wałejko (sprawozdawca), Protokolant Asystent sędziego Radosław Kot, po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2015 r. sprawy ze skargi R. W. na postanowienie Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego z dnia [...] sierpnia 2014 r. nr [...] w przedmiocie stanowiska wierzyciela w zakresie zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego oddala skargę.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia [...] sierpnia 2014 r. [...] Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, działający z upoważnienia Wojewody [...], po rozpatrzeniu zażalenia R. W., utrzymał w mocy postanowienie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w [...] z dnia [...] lipca 2014 r. w sprawie stanowiska wierzyciela w zakresie zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Zaskarżone postanowienie wydane zostało w następującym stanie sprawy.

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w [...], działając jako wierzyciel, złożył do [...] Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej przeciwko R. W., dotyczącej obowiązku niepieniężnego polegającego na poddaniu małoletniej córki dłużnika A. W. obowiązkowym szczepieniom ochronnym. Jako podstawę wszczęcia egzekucji wierzyciel wskazał wystawiony przez siebie tytuł wykonawczy z dnia 23 stycznia 2014 r. Tytuł wykonawczy, z zawartym w treści tytułu wnioskiem o wszczęcie egzekucji, wpłynął do [...] Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w dniu 13 lutego 2014 r. z pismem z dnia 10 lutego 2014 r. (k. [...] akt sprawy). Z akt sprawy wynika, że odpis tytułu wykonawczy został doręczony dłużnikowi bezpośrednio przez wierzyciela w dniu 3 lutego 2014 r., a więc przed złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji. Dłużnik w dniu 10 lutego 2014 r. złożył do wierzyciela zarzuty w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Zarzuty te zostały przekazane przez wierzyciela [...] Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu z wymienionym wyżej pismem z dnia 10 lutego 2014 r., a także między innymi z tytułem wykonawczym zawierającym wniosek o wszczęcie egzekucji oraz z upomnieniem.

Z akt sprawy wynika ponadto, że A. W., urodzona 9 sierpnia 2011 r., poddana została pierwszym szczepieniom ochronnym w dniach 9 sierpnia oraz 27 października 2011 r. Rodzice małoletniej nie wyrazili zgody na dalsze szczepienia, składając lekarzowi rodzinnemu odpowiednie oświadczenia z dnia 18 października 2012 r. i z dnia 18 kwietnia 2013 r. Pismem z dnia 17 grudnia 2013 r., doręczonym R. W. 19 grudnia 2013 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w [...] zawiadomił R. W., że w przypadku niewykonania w terminie 14 dni od daty otrzymania pisma obowiązku nałożonego przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych (Dz. U z 2013 r. poz. 947) zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne w celu przymuszenia do wykonania obowiązku. Upomnienie sporządzone przez wierzyciela w dniu 9 stycznia 2014 r. na podstawie art. 15 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r. poz. 1619 z późn. zm.), dalej wymienianej także jako u.p.e.a., wzywające R. W. jako ojca małoletniej A. W. do poddania jej szczepieniom ochronnym, z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, zostało doręczone R. W. w dniu 14 stycznia 2014 r.

W zarzutach w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego dłużnik, powołując się na art. 33 u.p.e.a. wskazał, że obowiązek określony w tytule wykonawczym jest niewykonalny, gdyż powołane w nim przepisy prawa nie precyzują go w sposób jasny i jednoznaczny. Zarówno ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi jak i rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 182, poz.1086 z późn. zm.) nie określają jaką konkretnie szczepionkę należy zastosować przy danej chorobie. Rozporządzenie z dnia 18 sierpnia 2011 r. określa tylko przeciwko jakiej chorobie należy wykonać szczepienie, nie podając jakiego dokładnie preparatu należy użyć (nazwa szczepionki, producent). Brak takiej informacji powoduje, że nie jest możliwe przeprowadzenie szczepienia zgodnego całkowicie z obowiązującymi przepisami prawa. Obowiązek taki musi być jednoznacznie określony w przepisach prawa i nie może być tu miejsca na domniemanie lub uzupełnienie informacji z innych źródeł, niemieszczących się w definicji przepisów prawa.

W ocenie dłużnika obowiązek jest niewykonalny także z powodu braku badania kwalifikacyjnego. Dłużnik wskazał, że zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwskazań do wykonania szczepienia. Badanie kwalifikacyjne nie zostało określone w ustawie jako obowiązkowe, a więc zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159 z późn. zm.) skarżący oświadczył, że sprzeciwia się badaniu.

Ponadto skarżący podniósł, że w tytule wykonawczym nie podano, na jakiej podstawie organ stwierdził, że obowiązek jest wymagalny. Z przepisów rozporządzenia z dnia 18 sierpnia 2011 r. nie wynika jednoznacznie moment tej wymagalności. Rozporządzenie wskazuje jedynie przedział wiekowy, w jakim powinno być wykonane szczepienie, ale nie precyzuje w jakim konkretnie dniu powinno się to odbyć. Wynika z tego, że obowiązek może być spełniony zarówno w pierwszym jak i ostatnim dniu wyznaczonego okresu, na przykład dla szczepień przeciwko błonicy podano zakres od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia. Oznacza to, że szczepienie można wykonać zarówno w 1 roku życia jak i dzień przed ukończeniem 19 roku życia. Nie ma zatem przesłanek do stwierdzenia wymagalności obowiązku w dniu wydania tytułu wykonawczego.

Skarżący wskazał również, że komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego, doprecyzowujący zakres i termin szczepień nie jest źródłem prawa obowiązującego w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP. Zdaniem skarżącego, obowiązek musi wynikać z przepisów prawa, a nie dokumentów wychodzących poza ten zakres. Komunikaty Głównego Inspektora Sanitarnego ze swej istoty wiążą jedynie jednostki mu podległe, nie zaś poszczególne osoby.

Dłużnik, wskazując na naruszenie art. 27 § 3 u.p.e.a., zarzucił, że do tytułu wykonawczego nie dołączono dowodu doręczenia upomnienia, ani nie podano podstawy prawnej braku tego obowiązku. Ponadto dłużnik zarzucił naruszenie art. 27 § 1 pkt 3 u.p.e.a., ponieważ nie otrzymał wskazanego w tytule wykonawczym orzeczenia wskazanego jako podstawa prawna obowiązku.

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w [...] postanowieniem z dnia [...] lipca 2014 r. uznał zarzuty R. W. za nieuzasadnione.

[...] Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w [...] nie znalazł podstaw dla uwzględnienia zażalenia i zaskarżonym postanowieniem z dnia [...] sierpnia 2014 r. utrzymał w mocy rozstrzygnięcie wierzyciela. W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Inspektor podniósł, że z art. 5 ust. 1 pkt 1 b) ustawy z dnia 5 g rudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są zobowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym na zasadach określonych w ustawie. Przy czym zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy, w przypadku dziecka jako osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych odpowiedzialność za wypełnienie tych obowiązków ponoszą rodzice. Jednocześnie zgodnie z art. 68 ust 4 Konstytucji RP władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych. Szczegółowe unormowania w zakresie obowiązkowych szczepień ochronnych nadto określają przepisy art. art. 17-21 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Uzupełnieniem wskazanych regulacji jest ogłaszany corocznie przez Głównego Inspektora Sanitarnego komunikat w sprawie Programu Szczepień Ochronnych.

Wojewódzki Inspektor wskazał, że wbrew twierdzeniom zażalenia, Program Szczepień Ochronnych stanowi prawne źródło obowiązku strony, bowiem jest wydawany na podstawie prawnej, to jest na mocy art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczególnymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych na podstawie art. 19 ust. 10 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz zaleceń, w terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu. Jest to akt administracyjny wiążący także strony, wydawany przez właściwy i kompetentny organ administracji publicznej realizujący określone zadania publiczne w zakresie zapobiegania chorób zakaźnych, zawierający informacje oraz wytyczne dotyczące sposobu realizacji obowiązku szczepień ochronnych, w tym wskazujący wiek, w którym dane szczepienie powinno być przeprowadzone, zgodne z aktualną wiedzą medyczną.

Wojewódzki Inspektor podniósł, że zgodnie z art. 29 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, a tym samym nie jest uprawniony do szczegółowego badania okoliczności faktycznych sprawy. Stanowisko wierzyciela Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w [...] jest dla organu egzekucyjnego wiążące. [...] Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w [...] bada z urzędu jedynie dopuszczalność egzekucji administracyjnej, co jest spełnione, a wskazany obowiązek szczepień wynika z mocy przepisów prawa, to jest ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Nie jest konieczne konkretyzowanie obowiązku poprzez decyzję administracyjną, a niewykonanie tego obowiązku aktualizuje obowiązek wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

W ocenie organu egzekucyjnego zarzut naruszenia art. 27 § 3 pkt 1 u.p.e.a. był niezasadny, ponieważ w tytule wykonawczym wskazano w pozycji D.23 na obowiązek wynikający wprost z ustawy. Brak wskazania innej podstawy prawnej w pkt 26 tytułu wykonawczego nie jest przeszkodą w egzekucji obowiązku.

Wojewódzki Inspektor uznał również za nietrafny zarzut naruszenia art. 27 § 3 u.p.e.a. wynikający z braku przesłania upomnienia wraz z tytułem wykonawczym. Organ wskazał, że przepis art. 27 § 3 u.p.e.a. jest uchylony i aktualnie nie obowiązuje. Upomnienie wydane zostało przez wierzyciela na podstawie art. 15 § 1 u.p.e.a. po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, było przesłane za potwierdzeniem odbioru i zawierało wezwanie do wykonania obowiązku w ciągu 7 dni od daty doręczenia z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Upomnienie zostało doręczone skarżącemu w dniu 14 stycznia 2014 r.

Zdaniem Wojewódzkiego Inspektora także zarzut o braku możliwości wyznaczenia indywidualnego kalendarza szczepień dla osób zdrowych jest nieuzasadniony, bowiem zgodnie z art. 17 ust. 9 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, lekarze sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną są zobowiązani do powiadomienia o obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym osobę obowiązaną do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub sprawującą prawną pieczę nad osobami małoletnimi lub bezradnymi, albo opiekuna faktycznego tych osób. Jedynie lekarz dysponujący wiedzą medyczną (w określonym stanie faktycznym) jest w stanie ustalić wynikające ze stanu zdrowia i aktualnej wiedzy medycznej przesłanki, które aktualizują prawny obowiązek wynikający wprost z przepisów ustawy. Obowiązek poddania się szczepieniom aktualizuje się w terminie zgłoszenia się do badania kwalifikacyjnego do szczepienia i samego szczepienia wskazanym przez lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną w powiadomieniu wysłanym do osoby zobowiązanej, pod warunkiem, że w wyniku badania kwalifikacyjnego nie stwierdzono istnienia przesłanek zdrowotnych do czasowego lub długotrwałego odroczenia przeprowadzenia szczepienia.

Dalej Wojewódzki Inspektor wyjaśnił, że obowiązkowe szczepienia ochronne, realizowane na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2 i art. 17 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi dotyczą osób zdrowych i mają na celu zapobieganie zakażeniom i chorobom zakaźnym. Ojciec małoletniej A. W. był zobowiązany do poddania dziecka szczepieniom ochronnym przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, inwazyjnemu zakażeniu Hemophilus influenzae typu B oraz przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, odrze, śwince, różyczce w terminie zgodnym z harmonogramem szczepień ochronnych, którego to obowiązku skarżący nie wypełnił. Za osoby uchylające się od prawnego obowiązku szczepień ochronnych należy uznać rodziców, jako osoby sprawujące pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo ich opiekunów faktycznych. Mimo wezwań lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną skarżący nie zgłosił się w wyznaczonym terminie w celu przeprowadzenia badania kwalifikującego do szczepień i samego szczepienia, nie przedstawił zaświadczenia o wcześniejszym poddaniu się temu szczepieniu w ramach szczepień zalecanych, i nie przedstawił zaświadczenia o stwierdzonych przeciwwskazaniach do szczepień lub wskazań do czasowego odroczenia ich przeprowadzenia.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie R. W. wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w [...] oraz poprzedzającego go postanowienia Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w [...]. Zaskarżonemu postanowieniu R. W. zarzucił naruszenie art. 34 § 4 u.p.e.a., bowiem w ocenie skarżącego postępowanie egzekucyjne powinno być umorzone.

W uzasadnieniu skargi skarżący wskazał, że obowiązek szczepienia nie był wymagalny, ponieważ dziecko nie ukończyło wieku określonego w § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Przepisy rozporządzenia określają przedział wiekowy, w którym powinno być wykonane szczepienie i termin do wykonania szczepienia nie minął. Natomiast komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczący Programu Szczepień Ochronnych na dany rok nie jest źródłem prawa.

Ponadto skarżący zarzucił, że egzekucja administracyjna obowiązku jest niedopuszczalna. Wskazał, że kierownicy wojewódzkich i powiatowych służb, inspekcji i straży są organami egzekucyjnymi jedynie w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych przez siebie decyzji i postanowień. Obowiązek poddania się szczepieniu ochronnemu wynika bezpośrednio z przepisów prawa, co wyłącza możliwość wszczynania i prowadzenia egzekucji przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Według skarżącego rozstrzyganie czy podejmowanie jakichkolwiek działań w sprawie obowiązku szczepień ochronnych nie leży we właściwości Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, bowiem nie wynika z przepisów u.p.e.a. W przepisach ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie przyznano Państwowej Inspekcji Sanitarnej uprawnienia do prowadzenia postepowania w przedmiocie obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym.

Z kolei w art. 5 pkt 4 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 z późn. zm.) mowa jest o tym, że do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych należy wydawanie zarządzeń i decyzji lub występowanie do innych organów o ich wydanie – w wypadach określonych w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych. Według skarżącego przepis ten nie daje podstawy do prowadzenia postępowania w przedmiocie obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym. W konsekwencji Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny nie tylko nie miał prawa egzekwować wykonania obowiązku niepieniężnego w postaci szczepienia ochronnego, ale nie był nawet uprawniony do prowadzenia w tym zakresie jakichkolwiek czynności, w szczególności do wystawienia tytułu wykonawczego.

Ponadto skarżący zarzucił, że nie zostały spełnione wymogi określone w art. 26 i w art. 27 u.p.e.a., bowiem brak jest klauzuli organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej.

W odpowiedzi na skargę Wojewódzki Inspektor Sanitarny w [...] wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonym postanowieniu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zaskarżone postanowienie Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w [...] zostało wydane na skutek zażalenia wniesionego przez R. W. od postanowienia Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w [...] w sprawie stanowiska wierzyciela w zakresie zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Należy wyjaśnić, że według art. 2 § 1 pkt 10 u.p.e.a. egzekucji administracyjnej podlegają obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie szczególnego przepisu. Państwowy wojewódzki inspektor sanitarny i państwowy powiatowy inspektor sanitarny są organami rządowej administracji zespolonej, pierwszy w województwie, drugi w powiecie (art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej). Do zadań organów inspekcji sanitarnej należy realizacja zadań z zakresu zdrowia publicznego (art. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej), definiowanego jako stan zdrowotny całego społeczeństwa lub jego części, określany na podstawie wskaźników epidemiologicznych i demograficznych (art. 2 pkt 35 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). Wykonywanie przez organy inspekcji sanitarnej zadań z zakresu zdrowia publicznego polega między innymi na prowadzeniu działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych (art. 2 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej), w ramach której zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest, między innymi, ustalanie zakresów i terminów szczepień ochronnych oraz sprawowanie nadzoru w tym zakresie (art. 5 pkt 4 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej). Sprawując z mocy ustawy nadzór nad realizacją ustawowego obowiązku szczepień, organy inspekcji sanitarnej są uprawnione i zobowiązane do jego egzekwowania. Mając powyższe na uwadze trzeba stwierdzić, że Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny jest organem uprawnionym do wystawienia tytułu wykonawczego dotyczącego ustawowego obowiązku szczepień ochronnych jako organ uprawniony do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków określonych w art. 2 u.p.e.a. (ściśle w art. 2 § 1 pkt 10 u.p.e.a.) – zgodnie z art. 5 § 1pkt 2 u.p.e.a. Zgodnie z tym ostatnim przepisem organem uprawniony do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków wynikających z orzeczeń sądów lub innych organów albo bezpośrednio z przepisów prawa jest organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny jest niewątpliwie organem bezpośrednio zainteresowanym w wykonaniu przez zobowiązanego ustawowego obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym a także powołanym do czuwania nad wykonaniem tego obowiązku. Jest zatem wierzycielem uprawnionym do wystawienia tytułu wykonawczego. Wynika to z wymienianych wcześniej art. 2 i art. 5 pkt 4 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Bezzasadny jest zatem zarzut niedopuszczalności egzekucji administracyjnej oparty na kwestionowaniu prawa Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego do wystawienia tytułu wykonawczego.

Bezzasadny jest również zarzut, że egzekucja nie może być prowadzona przez [...] Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego.

Wprawdzie w orzecznictwie sądów administracyjnych przeważający jest pogląd, że - zgodnie z art. 20 § 1 pkt 1 u.p.e.a. - organem uprawnionym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w zakresie obowiązku poddawania się szczepieniom ochronnym wynikającego z art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi jest odpowiedni wojewoda, a nie organy Inspekcji Sanitarnej (por. np. wyrok WSA w Łodzi z dnia 7 lutego 2014 r. sygn. akt III SA/Lu 1039/13, wyroki NSA z dnia 1 sierpnia 2013 r., sygn. akt II OSK 745/12 oraz z dnia 17 lipca 2014 r., sygn. akt II OSK 338/13). Jednakże w rozpoznawanej sprawie [...] Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny ma prawo prowadzić egzekucję administracyjną w rozpoznawanej sprawie na podstawie porozumienia z dnia 13 września 2010 r. zawartego między tym organem i Wojewodą [...] na podstawie art. 20 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206, obecnie tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 525). Porozumienie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Województwa Lubelskiego z dnia 23 września 2010 r. Nr 104, poz. 1949.

Zgodnie z § 1 porozumienia Wojewoda [...] powierzył [...] Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w [...] prowadzenie spraw z zakresu egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym na terenie województwa dotyczących poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 - 3 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie wojewoda może powierzyć, w drodze porozumienia ogłaszanego w wojewódzkim dzienniku urzędowym, prowadzenie, w jego imieniu, niektórych spraw z zakresu swojej właściwości jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów działających na obszarze województwa, kierownikom państwowych i samorządowych osób prawnych oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych funkcjonujących w województwie.

Bezzasadne jest również kwestowanie wykonalności obowiązku szczepienia. Obowiązek rodziców poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom jest obowiązkiem prawnym, od którego uwolnić mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie do szczepienia dziecka. Z art. 5 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wynika wprost, że osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się szczepieniom ochronnym. W art. 5 ust. 2 tej ustawy określono, że odpowiedzialność za wypełnienie obowiązku poddania się szczepieniom osób nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych, ponosi osoba, która sprawuje prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo opiekun faktyczny w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 159 z późn. zm.).

Realizację ujętego w cytowanych przepisach obowiązku konkretyzują przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi zamieszczone w rozdziale IV - poświęconym szczepieniom ochronnym. Z art. 17 ust. 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wynika, że wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Każdorazowo musi to być badanie kwalifikacyjne aktualne, wykonane w czasie nieprzekraczającym 24 godzin przed szczepieniem (art. 17 ust. 3). W przypadku, gdy lekarskie badanie kwalifikacyjne daje podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia ochronnego, lekarz kieruje osobę objętą obowiązkiem szczepienia ochronnego do konsultacji specjalistycznej (art. 17 ust. 5).

Podkreślić należy, że zgodnie z art. 17 ust. 7 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, urodzenie żywego dziecka nakłada na osobę wystawiającą zaświadczenie o żywym urodzeniu, obowiązek założenia karty uodpornienia oraz książeczki szczepień dziecka. Natomiast stosownie do art. 17 ust. 9 tej ustawy, do obowiązków lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną jest powiadomienie osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej pieczę nad osoba małoletnią lub bezradną albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także poinformowanie o szczepieniach zalecanych.

Obowiązek osób przeprowadzających szczepienia ochronne prowadzenia dokumentacji medycznej dotyczącej obowiązkowych szczepień ochronnych, w tym przechowywania kart uodpornienia oraz dokonywania wpisów potwierdzających wykonanie szczepienia a także sporządzania sprawozdań z przeprowadzonych obowiązkowych szczepień ochronnych i sprawozdań ze stanu zaszczepienia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną i przekazywania tychże sprawozdań państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu.

Wyżej wymienione obowiązki ustawowe rozwinęły przepisy wykonawcze zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 182, poz. 1086 z późn. zm.). Rozporządzenie to określiło wiek i grupy osób objętych obowiązkiem szczepień, kwalifikacje osób przeprowadzających szczepienia i sposób prowadzenia szczepienia oraz szczegółowe zasady dotyczące prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczości ze szczepień z podaniem form, rodzajów, wzorów, terminów i sposobu obiegu dokumentów.

Z powyższych uregulowań jednoznacznie wynika, że obowiązek szczepień jest uregulowany prawnie i ma ścisły związek z zapobieganiem szerzenia się chorób zakaźnych u osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych (zob. art. 68 ust. 4 Konstytucji RP). W ramach realizacji tego obowiązku państwo opracowuje Program Szczepień Ochronnych, który rokrocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej sytuacji epidemiologicznej, a do którego to programu odsyła § 5 rozporządzenia.

Ustawowy obowiązek szczepień ochronnych oznacza niedopuszczalność korzystania z tzw. klauzuli sumienia tj. uprawnienia pacjenta do odmowy poddania się świadczeniu zdrowotnemu z powołaniem się na art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Wynikające z przepisów tej ustawy uprawnienie pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody, jest bowiem wyłączone w przypadkach, gdy przepisy odrębne stanowią inaczej (art. 15 ustawy) a zatem, między innymi, w odniesieniu do szczepień ochronnych obowiązkowych z mocy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, obowiązkowe szczepienia ochronne są prowadzone zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na dany rok, ogłaszanym przez Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu, o którym mowa w art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Rozporządzenie odsyła do tzw. kalendarza szczepień. Programy szczepień na poszczególne lata precyzyjnie zaś wskazują, przeciwko jakim chorobom zakaźnym i w jakim miesiącu życia i roku życia, powinno zostać zaszczepione dziecko. Jednocześnie do realizacji Programu Szczepień Ochronnych mogą być użyte wszystkie zarejestrowane i dostępne w Polsce preparaty szczepionek o różnym stopniu skojarzenia, a schemat szczepienia powinien być zgodny z zaleceniami producenta. Tytuł wykonawczy obejmuje zaś obowiązek szczepień niezrealizowanych mimo konieczności ich odbycia w okresie wskazanym w kalendarzu szczepień i mimo nieukończenia przez dziecko skarżącego wieku wymaganego kalendarzem do odbycia tych szczepień. Na podstawie delegacji zawartej w art. 17 ust. 10 ustawy w rozporządzeniu z dnia 18 sierpnia 2011 r. Minister Zdrowia określił między innymi, że obowiązkiem szczepień ochronnych objęte są choroby zakaźne (§ 2): błonica ( pkt 1), tężec (pkt 11), krztusiec (pkt 5), wirusowe zapalenie wątroby typu B (pkt 12), inwazyjne zakażenie Haemophilus influenzae typu b (pkt 3), ostre nagminne porażenie dziecięce (poliomyelitis) (pkt 9), odra (pkt 7), nagminne zakażenie przyusznic (świnka) (pkt 6), różyczka (pkt 10). Oznacza to, że obowiązek poddania dziecka skarżącego szczepieniom wymienionym w tytule wykonawczym jest obowiązkiem wynikającym z ustawy. Obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym oznacza również obowiązek poddania się lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego na podstawie art. 17 ust. 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. W związku z tym nie można skutecznie podnosić zarzutu braku wymagalności obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom wskazując na brak badania kwalifikacyjnego i prawo do odmowy poddania się temu badaniu na podstawie art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Badanie takie może być wykonane bezpośrednio przed wykonaniem szczepienia, zaś odmowa poddania się temu badaniu, która w konsekwencji uniemożliwia wykonanie szczepienia, jest w istocie odmową poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu, któremu nie można przeciwdziałać wykorzystując art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Odnosząc się do zarzutu braku w tytule wykonawczym klauzuli o skierowaniu do egzekucji administracyjnej, także należy uznać go za nieuzasadniony. Zwrócić należy uwagę, że skarżący złożył zarzuty w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego niezwłocznie po tym kiedy dowiedział się od wierzyciela (Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego) o wystawieniu tytułu wykonawczego. Taki tytuł wykonawczy ze względu na konstrukcję postępowania egzekucyjnego nie może być opatrzony klauzulą organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej (art. 27 § pkt 10 u.p.e.a.), bowiem z brzmienia przepisu wynika, że klauzulę zamieszcza organ egzekucyjny a nie wierzyciel. Taka klauzula nie jest postanowieniem organu egzekucyjnego lecz czynnością materialno – techniczną i oznacza, że właściwy jest tryb egzekucji administracyjnej do prowadzenia egzekucji danego obowiązku oraz że wskazany w niej organ administracji jest właściwy do prowadzenia obowiązku opisanego w tytule wykonawczym. Nie można takiej klauzuli porównywać do sądowej klauzuli wykonalności, ponieważ stanowi ona tylko stwierdzenie, że tytuł wykonawczy został prawidłowo wystawiony i nadaje się do wykonania (por . wyrok NSA z dnia 17 grudnia 1997 r., sygn. akt SA 984/96, SIP Lex nr 33920). Klauzula, o której nie podlega zatem bezpośredniej kontroli, lecz poprzez kontrolę przesłanek jej wystawienia. Nadanie klauzuli organu egzekucyjnego nie ma charakteru materialno prawnego. Nadanie klauzuli przez organ egzekucyjny jest niezbędne do wszczęcia egzekucji (które następuje z chwilą wykonania przez organ egzekucyjny czynności opisanych w art. 26 § 5 u.pe.a.) i wykonywania kolejnych czynności egzekucyjnych. Natomiast wszczęcie postępowania egzekucyjnego ma miejsce z chwilą złożenia przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji. Skoro skarżący złożył zarzuty zanim otrzymał odpis tytułu wykonawczego od organu egzekucyjnego, odnosząc się do treści tytułu wystawionego przez wierzyciela, to kwestionowanie prowadzenia postępowania egzekucyjnego z powołaniem się na brak klauzuli pochodzącej od organu egzekucyjnego nie może być skuteczne.

Z dodatkowej informacji udzielonej przez organ egzekucyjny w toku postępowania sądowego (k. [...] i [...]) wynika, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte w dniu 13 lutego 2014 r., bowiem wtedy złożony został przez wierzyciela tytuł wykonawczy z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Razem z tytułem wykonawczym wierzyciel przekazał zarzuty skarżącego złożone w dniu 10 lutego 2014 r. nieprawidłowo, bowiem do wierzyciela (zamiast do organu egzekucyjnego), a ponadto przedwcześnie (bowiem przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego). Jednak biorąc pod uwagę, że w rezultacie zarzuty wpłynęły do organu egzekucyjnego razem z tytułem wykonawczym, a więc chwila ich złożenia do organu egzekucyjnego pokrywała się z chwilą wszczęcia postępowania egzekucyjnego, należało uznać, że organ egzekucyjny mógł rozpocząć rozpoznawanie tych zarzutów i zwrócić się o stanowisko do wierzyciela, mimo że sam jeszcze nie doręczył tytułu wykonawczego skarżącemu, a nawet nie opatrzył tytułu swoją klauzulą. Okoliczność, że nie nastąpiło jeszcze doręczenie tytułu wykonawczego przez organ egzekucyjny, otwierające bieg terminu końcowego do złożenia zarzutów do prowadzenia postępowania egzekucyjnego (art. 27 § 1 pkt 9 u.p.e.a.) nie jest przeszkodą do złożenia zarzutów przez dłużnika ani do rozpoznania tych zarzutów przez organ egzekucyjny po zajęciu stanowiska przez wierzyciela.

Biorąc pod uwagę omówione okoliczności Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.).