Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Czarnecki Sędziowie Sędzia WSA Izabela Głowacka – Klimas Sędzia WSA Andrzej Wieczorek (spr.) Protokolant Marta Brzezińska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 marca 2008 r. sprawy ze skargi A. L. i M. L. na postanowienie Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] października 2007 r. nr [...] w przedmiocie uchybienia terminu do wniesienia odwołania oddala skargę

Główny Inspektor Transportu Drogowego postanowieniem z dnia [...] października 2007 nr [...] w sprawie skarżących – A. L., M. L. Wspólników spółki cywilnej "A. s.c. W. działając na podstawie art. 134 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późniejszymi zmianami), stwierdził uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Wskazano, że decyzja [...] Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego została doręczona stronie dnia [...] sierpnia 2007 r. W związku z powyższym zdaniem organu termin do wniesienia odwołania upłynął w dniu 21 sierpnia 2007 r. Strona wniosła odwołanie pismem nadanym w dniu 22 sierpnia 2007 r., zatem w ocenie organu uchybiła terminowi do wniesienia odwołania. Zdaniem organu zgodnie z art. 93 ust. 5 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 125, poz. 874 t.j.) od decyzji o nałożeniu kary pieniężnej przysługuje stronie odwołanie w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji. W razie przekroczenia terminu do wniesienia odwołania decyzja staje się ostateczna.

Skargę na to postanowienie wnieśli skarżący podnosząc, że zostało ono wydane z naruszeniem obowiązujących przepisów k.p.a. Wskazali, że zgodnie z art. 133 k.p.a., organ administracji publicznej, który wydał decyzję ([...] Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego we W.) winien przekazać odwołanie w terminie 7 dni od daty jego otrzymania, co nie zostało uczynione. Odwołanie zostało przekazane do rozpatrzenia dopiero w dniu 25 września 2007 r. Wskazano, że zgodnie z art. 35 pkt. 3 k.p.a., odwołanie od decyzji winno być rozpatrzone w terminie miesiąca, co też nie zostało uczynione. Odwołanie wpłynęło do organu odwoławczego w dniu 25 października 2007, a postanowienie zostało wysłane w dniu 31 listopada 2007. Podniesiono, że w toku postępowania, zgodnie z art. 29 k.p.a., stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne. Jednak, całe postępowanie, jak i zaskarżona decyzja, prowadzone było przeciwko spółce cywilnej A., a nie przeciwko jej wspólnikom. Wskazali, że spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej i z tego powodu stroną postępowania mogą być jedynie wspólnicy. Podkreślili, że adresem korespondencyjnym są adresy zamieszkania poszczególnych wspólników, a decyzję przesłano na adres, który nie jest adresem zamieszkania osób fizycznych, a jedynie miejscem prowadzenia działalności gospodarczej. Ich zdaniem dane przedsiębiorców są ogólnie dostępne. Jednak, przedstawiciele organu I i II instancji nie podjęli żadnych działań w celu uzyskania dokumentów rejestracyjnych firmy, a zgodnie z art. 7 i 8 k.p.a., organ administracji publicznej powinien dołożyć wszelkich starań, aby dokładnie wyjaśnić stan faktyczny sprawy i załatwić sprawę, mając na względzie interes społeczny i dobro obywateli.

W odpowiedzi na skargę organ podtrzymał stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle § 2 powołanego wyżej artykułu kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Zgodnie z art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270), dalej zwanej p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy i nie jest związany zarzutami skargi ani jej wnioskami.

Badając skargę w tym zakresie, Sąd stwierdził, iż zaskarżone postanowienie nie narusza prawa, a zatem skarga nie podlega uwzględnieniu.

Obowiązująca w dacie kontroli oraz w dacie wydawania postanowienia ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 u.s.d.g.) w art. 4 ust. 1 określiła, iż przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. W ust. 2 cytowana ustawa przyjęła, że za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Jak z tego wynika, przedsiębiorcą z całą pewnością nie jest spółka cywilna, lecz poszczególni jej wspólnicy, z których każdy może rozpocząć działalność po uzyskaniu wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej (art. 14 ust. 1 i 2 u.s.d.g.). Realizując działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej jej wspólnicy występują jako odrębni przedsiębiorcy, prowadzą jednak wspólne przedsięwzięcie i zmierzają do jednego celu gospodarczego. Artykuł 860 § 1 k.c. stanowi, że przez zawartą umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do wspólnego celu gospodarczego, działając w sposób oznaczony, w szczególności wnosząc wkłady.

Odróżnić zatem należy wspólników spółki cywilnej, będących odrębnymi przedsiębiorcami, spółkę cywilną będącą stosunkiem zobowiązaniowym łączącym wspólników, oraz przedsiębiorstwo prowadzone przez wspólników w ramach realizacji wspólnego celu gospodarczego określonego w umowie spółki. Z powyższego wynika, że spółka cywilna, będąc stosunkiem zobowiązaniowym, a nie podmiotem praw i obowiązków. Nie ulega wątpliwości, że wspólnicy spółki cywilnej, będący odrębnymi przedsiębiorcami, mogą na zasadach określonych w przepisach k.c. dotyczących spółek cywilnych i w umowie spółki, prowadzić wspólne przedsiębiorstwo dla realizacji wspólnego celu gospodarczego. Wspólnicy spółki cywilnej, którzy prowadzą wspólne przedsiębiorstwo solidarnie odpowiadają za związane z tą działalnością zobowiązania oraz uczestniczą w zyskach w sposób oznaczony w umowie lub ustawie. Współdziałanie wspólników spółki cywilnej może polegać na jakimkolwiek ich zachowaniu się zdążającym do wspólnego celu (zob. Kodeks cywilny. Komentarz, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1972). Wskazać należy, że przepisy różnych ustaw regulujących działalność gospodarczą podatki, statystykę dostrzegają spółkę cywilną i przewidują dla niej odrębne uregulowania. Zgodnie z art. 14 ust. 1 u.s.d.g. osoba fizyczna - przedsiębiorca, także wspólnik spółki cywilnej, może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 13 u.s.d.g. we wpisie tym musi być informacja o umowie spółki. Przedmiot działania spółki cywilnej nie może wykroczyć ponad to, co zostało określone we wpisach do ewidencji.

W dziedzinie prawa podatkowego spółka cywilna z uwagi na treść art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - ustawa o VAT (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), jako "jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej", ma podmiotowość prawną, jest podatnikiem podatku VAT i wystawia faktury VAT, jako spółka. Z tym uregulowaniem powiązane jest ściśle posiadanie przez spółkę cywilną na mocy art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji podatników i płatników (Dz. U. Nr 269, poz. 2681 ze zm.), dalej zwana u.z.e.p.i.p., własnego numeru identyfikacji podatkowej NIP. Numer ten jest niezależny od numerów NIP każdego ze wspólników. W krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej, prowadzonym przez Prezesa GUS, noszącym nazwę REGON, jest uwzględniona spółka cywilna jako "jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej". Zgodnie z § 1 pkt 2 oraz § 2 ust. 1a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki narodowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń oraz szczegółowych warunków i trybu współdziałania służb statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzędowe rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej (Dz. U. Nr 69, poz. 763 ze zm.) rejestr ten obejmuje osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, przy czym osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jako wspólnicy spółek cywilnych nie podlegają odrębnej rejestracji w rejestrze tych podmiotów. Oznacza to, że wspólnicy spółki cywilnej posiadają jeden numer REGON, nadany im jako jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej. Spółka cywilna jest również pracodawcą w rozumieniu przepisu art. 3 Kodeksu pracy. Wszystkie te cechy "podmiotowe" spółki cywilnej nie zmieniają faktu, że jest ona wielostronnym stosunkiem zobowiązaniowym łączącym wspólników. Zawarcie umowy spółki cywilnej jest dozwolone, a jej zawarcie nie może ograniczać przedsiębiorców zawierających umowę spółki w należnej im swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej i korzystania z uprawnień (licencji), które posiadają. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, co powoduje, że jako podmiot praw i obowiązków cywilnoprawnych i takiej samej odpowiedzialności - występują osoby, które są wspólnikami. Dlatego też orzecznictwo SN w kwestii sposobu pozywania spółki cywilnej opowiada się za koniecznością pozywania wspólników, a nie spółki (firmy) jako takiej - tak SN z 3.2.1995 r., II CRN 157/94, OSN 1995, Nr 7-8 poz. 116, to bowiem wspólnicy, a nie spółka (firma) są podmiotami praw i zobowiązań o cywilnoprawnym charakterze. Jednakże nawet na gruncie prawa cywilnego nie jest to stanowisko wyczerpujące sprawę podmiotowości spółki cywilnej i zdolności w różnych zakresach działalności. Nie odnosząc się już nawet do poglądów teoretycznych co do personifikacji prawnej w ogóle (A. Wolter - co do istnienia tzw. ułomnych osób prawnych, A. Klein - co do sposobu personifikacji podmiotów występujących w obrocie - są to autorzy przyjmujący, że nie tylko formalnie personifikowane jednostki powinny być traktowane tak jak osoby prawne) wypada wskazać, że SN akceptuje tezę, iż w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, przed sądem gospodarczym, spółce cywilnej przysługuje zdolność sądowa (Uchw. 7 z 26.1.1996 r. III CZP 111/95, OSN 1996, Nr 5, poz. 63). Stanowisko tego rodzaju oznacza akceptację już wcześniej wyrażonych poglądów w doktrynie (A. Jędrzejewska, podmiotowość prawna spółki cywilnej będącej podmiotem gospodarczym, PPH 1993, z. 5) i jest konsekwencją ujęcia art. 4797 k.p.c. Nie ma jednak wątpliwości, że "za" spółką (firmą) realnie kryją się konkretni wspólnicy (osoby), oni ponoszą odpowiedzialność i oni są beneficjentami praw spółki. Nie można jednak twierdzić, że odebranie decyzji przez jednego ze wspólników (firmy) zamiast do wspólników spółki cywilnej jest skierowaniem jej do "osoby nie będącej stroną w sprawie". Kolejnym problemem jest kwestia doręczeń pism kierowanych do spółki cywilnej (a właściwie wspólników). Art. 45 k.p.a., mówiący o doręczaniu pism dopuszcza skuteczne doręczenie "jednostkom organizacyjnym" w ich siedzibie lub lokalu. Pojęcie "jednostki organizacyjnej" jest zbiorczym określeniem zarówno tzw. państwowych jednostek organizacyjnych (o których mowa np. w art. 29 k.p.a.), jak i innych, np. zrzeszających osoby wykonujące na własny rachunek określoną działalność gospodarczą, organizacje wyznaniowe, "spółki osób fizycznych, bez względu na to, czy posiadają status osoby prawnej czy też nie" (R. Orzechowski, w: Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. J. Borkowski, Warszawa 1989, s. 136). Przepis ten reguluje "doręczanie pism wszystkim jednostkom organizacyjnym w nim wymienionym, niezależnie od tego, czy posiadają one osobowość prawną, czy też jej nie mają" (J. Borkowski w: B. Adamiak, J. Borkowski Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1996, s. 267). Tak więc z punktu widzenia prawidłowości doręczenia decyzji, regulowanego art. 45 k.p.a. posiadanie czy brak osobowości prawnej są bez znaczenia, a cechy spółki cywilnej pozwalają zaliczyć ją do "jednostek organizacyjnych" w znaczeniu im przypisywanym przez art. 45 k.p.a. Ten właśnie przepis, tj. art. 45 k.p.a. będzie zatem właściwy dla oceny, jak ma nastąpić prawidłowe doręczenie w sytuacji, gdy adresatem jest spółka cywilna. Nie wymaga on, aby pisma (decyzje) kierować do osób fizycznych stających "za" jednostką organizacyjną, pozbawioną osobowości prawnej. Przepis ten przewiduje doręczenie w lokalu jednostki organizacyjnej (jej siedzibie). Doręczenie powinno być dokonane do rąk osoby uprawnionej do odbioru pism. Należy tu wskazać, że pojęcie osoby "upoważnionej do odbioru pism" jest pojęciem szerszym, niż pojęcie "pełnomocnika" czy "reprezentacji". Dlatego też i piśmiennictwo, i orzecznictwo zgodnie przyjmują, że jako upoważnioną należy traktować "również każdą osobę, która ze względu na funkcję wykonywaną w organizacji adresata jest regulaminowo lub zwyczajowo uprawniona do odbioru pism, np. pracownik kancelarii (biura), portier, członek zarządu (administracji) itp." (E. Iserzon, w: E. Iserzon, J. Starościak, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1970, s. 124). Twierdzenie, że doręczenie spółce cywilnej musi być dokonane do rąk wspólników, jest zbyt rygorystyczne i oznaczałoby zbyt wąską, formalistyczną i nieliczącą się z realiami obrotu wykładnię art. 45 k.p.a. Dopuszczalne jest zatem doręczenie pism dla wspólników w siedzibie spółki cywilnej, a pojęcie osoby upoważnionej do odbioru pism zależy od wewnętrznego podziału funkcji wewnątrz przedsiębiorstwa, a nawet może być przedmiotem praktyki zwyczajowej. Skutek prawny doręczenia pisma jednostce organizacyjnej powstaje przez sam fakt jego odbioru dokonanego przez osobę upoważnioną. Doręczenie następuje w dacie potwierdzenia przez tę osobę odbioru pisma. Na jej ustalenie nie ma wpływu to, czy osoba ta przekazała następnie pismo osobom powołanym do dokonania czynności, których pismo dotyczyło. Jest to już sprawa wewnętrznej organizacji pracy jednostki organizacyjnej będącej adresatem pisma. W tym konkretnym wypadku bezdyskusyjne jest, że decyzję odebrał wspólnik spółki cywilnej Pan M. L. Jak wynika ze złożonego odwołania podpisane zostało ono przez A. L., M. L. a więc przez wspólników tej spółki. Wspólnik spółki cywilnej - w tym wypadku w/w, jest osobą uprawnioną do odbioru pism skierowanych do spółki, zatem pokwitowanie przez niego odbioru decyzji wywołuje skutki, jakie są związane z doręczeniem decyzji dla jednostki organizacyjnej, jaką jest spółka cywilna. Tak więc zarzuty strony w tym zakresie, zarówno co do sposobu doręczenia, jak i adresu podmiotu nie mogą być uznane za zasadne. Bezspornym jest, że decyzja została doręczona stronie dnia 7 sierpnia 2007 r. W związku z powyższym termin do wniesienia odwołania upłynął w dniu 21 sierpnia 2007 r. Strona wniosła odwołanie pismem nadanym w dniu 22 sierpnia 2007 r., zatem należy uznać, że strony uchybiły terminowi do wniesienia odwołania, bowiem czynność została dokonana z uchybieniem terminu określonego w art. 129 § 2 k.p.a., co upoważniało organ do stwierdzenia uchybienia terminu do jego wniesienia stosownie do art. 134 k.p.a.

Mając na uwadze powyższe argumenty Sąd nie podzielił zarzutów Skarżących co do naruszenia prawa. Podnoszone przez stronę argumenty co do opieszałości organów nie miały wpływu na zaistniały stan faktyczny i wynik sprawy, bowiem skarżący wnieśli odwołanie już po terminie. Wszystkie przytoczone okoliczności świadczą o tym, że organ wyjaśnił sprawę w sposób wymagany przez art. 7, 77 i 107 § 3 k.p.a.

Z przytoczonych wyżej powodów Wojewódzki Sąd Administracyjny na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz.1270) orzekł jak w sentencji.