Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Henryk Wach po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi K. G. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług w kwestii wniosku skarżącej o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych postanawia: oddalić wniosek o przyznanie prawa pomocy.

W skardze z dnia [...] r. K. G. zawarła wniosek o przyznanie jej prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie z kosztów sądowych. W uzasadnieniu podniosła, że w związku z trwającymi od [...] r. kontrolami skarbowymi i w ich efekcie została zmuszona do likwidacji działalności gospodarczej. Skarżąca podniosła, że jedno z jej [...] [...] dzieci z powodu [...] choroby ([...]) wymaga znacznych nakładów finansowych, które ponosi mąż pozostający ze skarżącą w stanie rozdzielności majątkowej.

W urzędowym formularzu wniosku skarżąca zawarła informacje, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z [...][...] córkami. Podała, iż jest właścicielką domu w zabudowie [...] o powierzchni [...] m, w [...], samochodu marki [...], rok produkcji [...], podlegającego zajęciu [...] oraz nieprzynoszącego dochodu udziału w "A" spółce z o.o. w wysokości [...] %.

Na wezwanie referendarza sądowego do akt sprawy złożono kserokopie następujących dokumentów:

-oświadczenie z [...] r. stwierdzające fakt pokrywania przez męża skarżącej kosztów utrzymania lokalu zajmowanego przez skarżącą oraz informujące, że wartość udziałów skarżącej w spółce na kwotę wynosi [...] zł (według skarżącej)

-sprawozdanie finansowe spółki "A" za [...] rok,

-protokół zajęcia ruchomości (samochód osobowy marki [...], rocznik [...]),

-odpis z KRS spółki "A" potwierdzający fakt posiadania przez skarżącą [...] udziałów w ww. spółce o łącznej wysokości [...] zł wraz z umową spółki (drugim wspólnikiem jest [...] skarżącej, Z. G.),

-dokumenty potwierdzające wydatki skarżącej z tytułu utrzymania mieszkania,

-zaświadczenie o stanie zdrowia córki skarżącej, A. G., wraz z dokumentacją medyczną,

-dokumenty obrazujące wysokość dochodów osiąganych przez męża skarżącej z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w firmie PHU "B" w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów, ewidencji środków trwałych, deklaracji VAT-7 za [...] i [...] r. oraz wyciągów z rachunku bankowego, którego saldo końcowe wynosiło [...] zł, a także zeznań podatkowych za lata [...] i [...] stwierdzających osiągniecie dochodu w kwocie odpowiednio [...] zł i [...] zł.

Postanowieniem z 13 maja 2008 r. referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy. Postanowienie to stało się przedmiotem sprzeciwu skarżącej z dnia [...] r. W sprzeciwie skarżąca zawarła polemikę z argumentacją przedstawioną w uzasadnieniu postanowienia podnosząc m.in., że fakt rozdzielności majątkowej zwalnia jej męża za obowiązku ponoszenia kosztów postępowania związanego z jej działalnością gospodarczą.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył co następuje:

Z treści art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – zwanej dalej P.p.s.a. ) wynika, że w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

W ocenie Sądu wniosek o przyznanie prawa pomocy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sama instytucja prawa pomocy stanowi szczególny przypadek wyłączenia wobec strony postępowania sądowego obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania (art. 199 P.p.s.a.). Jej zastosowanie następuje zatem wyłącznie w przypadkach wyjątkowych, gdy strona nawet przy dołożeniu jak największych starań nie jest w stanie zgromadzić środków pieniężnych niezbędnych na pokrycie wspomnianych kosztów. Ocenie rozpoznającego taki wniosek podlegają wszystkie składniki majątkowe podmiotu z nim występującego, przy czym zastrzec należy, że to na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia, iż jego stan majątkowy uniemożliwia poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Stosownie do treści art. 245 §1 P.p.s.a. prawo pomocy może zostać przyznane stronie w zakresie całkowitym lub częściowym.

Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części, albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 ustawy P.p.s.a.).

Przesłanką przyznania, osobie fizycznej, prawa pomocy w zakresie zwolnienia jej od kosztów sądowych jest niemożność poniesienia pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.).

Należy wspomnieć w tym miejscu, że postanowieniem z dnia 3 marca 2008 r. o sygn. akt I SA/Gl 978/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odmówił skarżącej przyznania prawa pomocy, wskazując, iż małżonek skarżącej, co wynika z przedłożonych dokumentów źródłowych, jest [...] spółki z o.o., a nadto jest [...] przedsiębiorstwa (co wynika z umowy najmu samochodu osobowego z dnia [...]r.). Pokrywa on, zgodnie z twierdzeniem wnioskodawczyni, wszelkie wydatki związane z utrzymaniem jej i [...] córek. Skarżąca w dalszym ciągu nie wskazała jednak nawet przybliżonej kwoty, jaka przeznaczana jest przez jej męża w ramach świadczenia [...], w tym w szczególności na wskazane przez skarżącą wydatki córek i zakup artykułów spożywczych. Nadto Sąd wskazał, iż fakt obciążenia domu skarżącej [...]oraz obciążenie zajęciem [...] samochodu marki [...] nie powoduje automatycznie, jakoby skarżąca nie była w stanie uiścić należnego w sprawie wpisu od skargi.

Podtrzymując powyższe rozważania, podnieść należy także, iż małżonek skarżącej jest [...] spółki "A", której kapitał zakładowy wynosi [...] zł, natomiast wartość środków trwałych - według bilansu za [...] r. - wynosiła [...] zł. Pomimo niewielkiego zysku, wypracowanego w roku [...] (wynoszącego zaledwie [...] zł) posiadane przez spółkę w kasie i na rachunkach środki pieniężne na koniec roku wynosiły [...] zł.

Z zeznań podatkowych oraz podatkowej księgi przychodów i rozchodów wynika również, że mąż skarżącej prowadzi Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe "B", z którego w latach: [...],[...] i [...] osiągnął przychód w wysokości odpowiednio: [...]zł; [...]zł oraz [...]zł.

Wskazana sytuacja powoduje, iż celowym byłoby wygospodarowanie z dochodów małżonka skarżącej środków, pozwalających na uiszczenie wpisu sądowego, będącego jedyną opłatą sądową, do której uiszczenia na obecnym etapie sprawy obowiązana jest strona. Podkreślić bowiem należy w tym miejscu, że błędne jest spostrzeżenie skarżącej sprowadzające się do twierdzenia, iż powołane w postanowieniu referendarza sądowego orzeczenie NSA dotyczące partycypacji małżonków w kosztach sądowych, bez względu na ustrój majątkowy, nie jest trafne. Przy badaniu przesłanek z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. należy bowiem wziąć pod uwagę, że zgodnie z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia pozostawanie w rozdzielności majątkowej (por. postanowienie NSA z dnia 6 października 2004 r. sygn. akt GZ 71/04, publ. ONSA i WSA 2005/1/8). Dodatkowo należy zaakcentować, że w tym samym orzeczeniu sąd odwoławczy wskazał, iż udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe.

Sąd orzekający w tej sprawie podziela przy tym pogląd ukształtowany już w orzecznictwie sądów administracyjnych, zgodnie z którym ubiegający się o pomoc państwa winien w każdym wypadku poczynić najpierw oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny. Dopiero gdyby poczynione w ten sposób oszczędności okazały się niewystarczające - może zwrócić się o pomoc państwa.

W związku z powyższym na podstawie art. 260 P.p.s.a. w związku z art. 245 § 3 i art. 246 § 1 pkt 2 tej ustawy orzeczono jak w sentencji.