drukuj    zapisz    Powrót do listy

6329 Inne o symbolu podstawowym 632, Pomoc społeczna, Samorządowe Kolegium Odwoławcze, Oddalono skargę kasacyjną, I OSK 223/16 - Wyrok NSA z 2016-07-06, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

I OSK 223/16 - Wyrok NSA

Data orzeczenia
2016-07-06 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2016-02-01
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Sędziowie
Elżbieta Kremer
Irena Kamińska /przewodniczący/
Marian Wolanin /sprawozdawca/
Symbol z opisem
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne
Pomoc społeczna
Sygn. powiązane
II SA/Op 360/15 - Wyrok WSA w Opolu z 2015-11-12
Skarżony organ
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Treść wyniku
Oddalono skargę kasacyjną
Powołane przepisy
Dz.U. 2012 poz 270 art. 183 § 1, art. 174, art. 189
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jednolity.
Dz.U. 2015 poz 114 art. 17 ust. 1 b
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - tekst jednolity.
Dz.U. 1997 nr 78 poz 483 art. 190 ust. 1, 3 i 4
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r.
Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Irena Kamińska Sędziowie: Sędzia NSA Elżbieta Kremer Sędzia del. WSA Marian Wolanin (spr.) Protokolant asystent sędziego Aleksander Jakubowski po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2016 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 12 listopada 2015 r. sygn. akt II SA/Op 360/15 w sprawie ze skargi H.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia 24 marca 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 listopada 2015 r., sygn. akt II SA/Op 360/15, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu, po rozpatrzeniu skargi H.K., uchylił decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia 24 marca 2015 r., Nr [...] i poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy Izbicko z dnia 10 lutego 2015 r., Nr [...], w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

W uzasadnieniu wyroku wskazano, że wnioskiem z dnia 26 stycznia 2015 r. H.K. zwróciła się do Ośrodka Pomocy Społecznej w Izbicku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką M.M., urodzoną 2 czerwca 1933 r. Do wniosku dołączyła m.in. orzeczenie Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich z dnia 21 marca 2012 r., zaliczające M.M. do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności od 2 marca 2012 r., które zostało wydane na stałe. Decyzją z dnia 10 lutego 2015 r., Nr [...], Wójt Gminy Izbicko odmówił przyznania H.K. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 114). Jakkolwiek bowiem Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, orzekł, że art. 17 ust. 1b ustawy, w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment postania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, to zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, powołany wyrok nie oznacza usunięcia tego kryterium z ustawy, nie stanowi podstawy do uchylenia decyzji przyznających prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, nie kreuje też nowego prawa do żądania świadczenia przez opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność ich podopiecznych powstała już po okresie dzieciństwa. Na tej podstawie organ stwierdził, że strona nie spełnia przesłanek określonych w ustawie.

Po rozpatrzeniu odwołania H.K., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Opolu decyzją z dnia 24 marca 2015 r., Nr [...], utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji stwierdzając, że matka wnioskodawczyni jest osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności dopiero od 2 marca 2012 r., dlatego nie została spełniona przesłanka powstania niepełnosprawności w określonym przez ustawodawcę wieku, tj. w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej. Natomiast wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, nie stwarza podstaw prawnych do przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia. Z uzasadnienia tego wyroku wynika bowiem, że skutkiem jego wejścia w życie nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy, a poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy. Zobowiązał zatem ustawodawcę do precyzyjnego określenia racjonalnych przesłanek, od których uzależni zróżnicowany poziom świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnoprawnych. Skoro przepis art. 17 ust. 1b ustawy, będący podstawą odmowy przyznania świadczenia nie został uznany w całości za niekonstytucyjny i jest nadal obowiązujący, to organ pierwszej instancji w sposób prawidłowy zastosował go do ustalonego stanu faktycznego sprawy i odmówił stronie prawa do wnioskowanego świadczenia. Organy stosujące prawo, szczególnie w przypadku wyroków zakresowych, są związane nie tylko sentencją orzeczenia, lecz także tymi wszystkimi tezami uzasadnienia, które określają skutki prawne orzeczenia dla obrotu prawnego.

Uwzględniając skargę H.K. na decyzję organu odwoławczego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu stwierdził, że derogując we wskazanym wyżej zakresie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych Trybunał Konstytucyjny nie skorzystał z przewidzianej w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP możliwości odroczenia utraty jego mocy obowiązującej. Oznacza to, że bezpośrednim skutkiem orzeczenia jest utrata przez ten przepis (we wskazanym w wyroku zakresie) domniemania konstytucyjności. Kwestia ta jest tym bardziej istotna, skoro stwierdzona została niezgodność z Konstytucją danego przepisu, to Sąd nie może tej okoliczności nie brać pod uwagę.

W rozpatrywanej sprawie organy obu instancji, za wyłączny powód odmowy przyznania świadczenia, uznały okoliczność zbyt późnego powstania niepełnosprawności u matki skarżącej. Nie sposób jednak zgodzić się z dokonaną przez organ odwoławczy interpretacją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Z sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. wynika bowiem, że we wskazanym zakresie Trybunał stwierdził niekonstytucyjność art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, a jego dalsze stosowanie wraz z normą prawną uznaną za niekonstytucyjną prowadzi do niedopuszczalnego - z punktu widzenia zasady równości - ukształtowania sytuacji prawnej opiekunów dorosłych osób niepełnoprawnych. Skutkiem tego wyroku jest zmiana zakresu zastosowania art. 17 ust. 1b ustawy odnośnie treści w nim ujętej, ponieważ zakwestionowana norma została ostatecznie wyeliminowana z systemu prawnego. Powołany przepis - zmodyfikowany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego - w dopełnieniu z ust. 1 art. 17 ustawy może być stosowany. Oceniając pewne stwierdzenia, jakie znalazły się w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, a dotyczące kwestii "uchylenia decyzji przyznających świadczenia" oraz "wykreowania prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych", dosłownie pojmując treść tych zapisów, brak byłoby podstaw do stosowania art. 17 ust. 1b ustawy w zakresowo derogowanym brzmieniu, bez ingerencji ustawodawcy. Takie stwierdzenie przeczy sentencji wyroku i możliwości zrekonstruowania wszystkich konstytutywnych elementów prawa do świadczenia pielęgnacyjnego po wyłączeniu norm wynikających z derogowanego zakresu przepisu. Zapis zawarty w pkt 8 uzasadnienia wyroku w sprawie K 38/13 należy potraktować jako wskazówkę interpretacyjną, nie zaś element rozstrzygający o zakresie derogacji i jej skutku dla obowiązywania prawa. Skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego odniósł bezpośredni skutek, to zadaniem sądu administracyjnego, realizującego ustrojową funkcję gwaranta praw i wolności obywatelskich, jest ustalenie możliwości jego zastosowania zgodnie ze wzorcem konstytucyjnym. Honorowanie przepisu w dotychczasowym brzmieniu, godzącym w normatywnie określoną zasadę równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP), byłoby nie do pogodzenia z funkcją i modelem ochrony praw jednostki realizowanej przez sądy administracyjne, którym przyznaje się kompetencję do bezpośredniego stosowania Konstytucji w przypadku usunięcia z porządku prawnego fragmentu przepisu. Instytucja sygnalizacji ma charakter postulatywny, nie zaś normatywny, a w sytuacji gdy sądy administracyjne, kierując się sugestią Trybunału Konstytucyjnego, będą stosować art. 17 ust. 1b ustawy w dotychczasowym brzmieniu i jednocześnie ustawodawca nie wykona zaleceń Trybunału, to jednostki, których prawa zostały naruszone treścią tego przepisu zostaną pozbawione ochrony. Należało więc przyjąć, że wydany przez Trybunał Konstytucyjny wyrok zmienił sytuację prawną H.K. Skarżąca nie musi czekać na nowe rozwiązania ustawowe, bo skutkiem tego wyroku jest obowiązek zbadania przez organy, czy spełnia ona warunki do przyznania żądanego świadczenia, określone w art. 17 ustawy, z wyłączeniem takiego rozumienia ust. 1b tej regulacji, która z dniem 23 października 2014 r. została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną. Organy rozpoznające sprawę nie wywiązały się z tego obowiązku, ograniczając się do wskazania, że skarżąca nie spełnia ustawowych przesłanek do przyznania świadczenia z uwagi na przekroczenie przez M.M. granicy wieku, o jakim mowa w spornym przepisie. Warunek ten nie powinien jednak mieć w niniejszej sprawie zastosowania, ponieważ jest niekonstytucyjny, gdyż w sposób nieuzasadniony różnicuje sytuację prawną w obrębie opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. Zasadnie zatem zarzuciła skarżąca, że w jej konkretnej sprawie orzekające organy działały wadliwie, bo wydając decyzję na podstawie art. 17 ust. 1b ustawy, nie uwzględniły zmiany stanu prawnego, czyli wyeliminowania z porządku prawnego niekonstytucyjnego fragmentu tego przepisu. Zdaniem Sądu, treść uzasadnienia wyroku, na którą powołał się organ odwoławczy, nie może modyfikować jednoznacznej treści sentencji tego wyroku, ani też zmieniać wynikających z przepisów prawa skutków orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny. Uzasadnienia orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego nie wiążą sądów (poza ewentualnym sądem pytającym w przypadku tzw. pytania prawnego), bowiem brak jest przesłanek warunkujących uznanie takiej kompetencji. Stwierdzenie niekonstytucyjności tworzy nowy stan prawny od chwili wejścia wyroku w życie, co w rozważanym przypadku nastąpiło 23 października 2014 r. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, natomiast Trybunał Konstytucyjny nie skorzystał z przewidzianej w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP możliwości wydłużenia mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów. Poprzez swoje uzasadnienie Trybunał Konstytucyjny nie mógł przesądzić o tym, że sentencja jego wyroku może obowiązywać w innym zakresie, niż wynika to z jasnych zasad prawa konstytucyjnego, które obowiązują również Trybunał, stojący na straży ich przestrzegania. Sądowi znane jest odmienne, prezentowane w podobnych stanach faktycznych stanowisko orzecznictwa, według którego wejście w życie wyroku K 38/13 nie ma wpływu na kształt obowiązujących przepisów z uwagi na zawarte w uzasadnieniu tego wyroku wyjaśnienia Trybunału. Zgodnie jednak z ust. 4 art. 190 Konstytucji RP, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Taki przypadek wystąpił w niniejszej sprawie, ponieważ wyrokiem o sygn. akt K 38/13 Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją RP art. 17 ust. 1b ustawy w zakresie, który stanowił podstawę orzekania przez organy obu instancji w sprawie wniosku H.K.. Wobec skarżącej zastosowano bowiem przewidziany tym przepisem niekonstytucyjny warunek, od spełnienia którego uzależniono przyznanie prawa do żądanego świadczenia, stawiając ją tym samym w gorszej sytuacji niż osoby sprawujące opiekę nad dorosłym członkiem najbliższej rodziny, którego niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 18 roku życia, ewentualnie przed ukończeniem 25 roku życia w wypadku nauki w szkole lub szkole wyższej.

W skardze kasacyjnej od omawianego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 12 listopada 2015 r., sygn. akt II SA/Op 360/15, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Opolu zarzuciło naruszenie:

- prawa materialnego poprzez błędną wykładnię wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21.10.2014 r., sygn. akt K 38/13, (w zakresie pkt 2) polegającą na uznaniu, że bezpośrednim skutkiem tego orzeczenia jest utrata przez art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, domniemania konstytucyjności i derogacja tego przepisu w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności i w konsekwencji niezastosowanie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych do ustalonego w sprawie stanu faktycznego; tymczasem skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie jest utrata mocy wiążącej 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, dlatego też przepis ten należało uwzględnić przy weryfikacji prawa H.K. do świadczenia pielęgnacyjnego; z uzasadnienia powołanego wyroku wynika bowiem, że jego wejście w życie nie ma wpływu na kształt obowiązujących przepisów albowiem skutkiem jego wejścia w życie nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa,

- przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.) – dalej ppsa, poprzez niesłuszne przyjęcie, że zasadne jest uchylenie decyzji organów obu instancji oraz przez niesłuszne związanie organu nietrafnymi zaleceniami wskazującymi na celowość badania, czy H.K. spełnia warunki do przyznania żądanego świadczenia, określone w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych z wyłączeniem tej części przepisu, która z dniem 23 października 2014 r. została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną; weryfikacja prawa H.K. do świadczenia pielęgnacyjnego winna być dokonana także w oparciu treść art. 17 ust. 1b, przy czym ustalenie, że w sprawie nie występuje przesłanka opisana w tym przepisie uwalnia organ od badania pozostałych przesłanek określonych w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, nie wyeliminował art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych pozostawiając jedynie jego zmianę ustawodawcy, a tym samym uprawnione pozostało zastosowanie przez organ przy badaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego kryterium określonego w powołanym przepisie. Rozstrzygnięcia powołanego wyroku nie można odczytywać w oderwaniu od treści jego uzasadnienia, w którym wyraźnie wskazano zarówno przesłanki, jakimi kierował się Trybunał, jak i sposób w jaki należy rozumieć wydane orzeczenie. Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował prawa ustawodawcy do odmiennego ukształtowania reguły wypłacania świadczeń dla tych osób, które sprawują opiekę nad niepełnosprawnymi dziećmi i stwierdził, że przesłanka określona w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie narusza zasady równości w takim zakresie, w jakim stanowi podstawę różnicowania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego według podziału na dwie kategorie opiekunów, tj. osób niepodejmujących bądź rezygnujących z pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem oraz opiekunów pozostałych osób niepełnosprawnych, niebędących dziećmi. Natomiast Trybunał stwierdził, że stosowanie art. 17 ust. 1b, nie jest ograniczone w odniesieniu do osób, które przekroczą wiek określony w tym przepisie, co w efekcie prowadzi do sytuacji, gdy o świadczenie pielęgnacyjne można ubiegać się również w odniesieniu do dorosłej osoby niepełnosprawnej - niezależnie od jej wieku - jedynie pod warunkiem, że niepełnosprawność tej osoby powstała w okresach wskazanych w art. 17 ust. 1b. W związku z tym, w ocenie Trybunału, prowadzi to do sytuacji, w której osoba rezygnująca bądź niepodejmująca pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad najbliższą osobą niepełnosprawną w wieku powyżej 25 roku życia może być traktowana w odmienny sposób - z punktu widzenia prawa do świadczeń opiekuńczych - w zależności od wieku powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Dochodzi wówczas do odmiennego ukształtowania sytuacji prawnej opiekunów dorosłych osób niepełnoprawnych. W związku z tym stosowanie art. 17 ust. 1b jako kryterium identyfikacji beneficjentów świadczenia pielęgnacyjnego prowadzi do takiego zróżnicowania w obrębie prawa do świadczeń opiekuńczych, które traci swoje konstytucyjne uzasadnienie. Przedmiotowy wyrok ma charakter zakresowy jednakże dokonywanie jego wykładni wbrew treści uzasadnienia, jak to uczynił Sąd, uznać należy za praktykę nieuzasadnioną. Z treści uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego jasno wynika, że: "skutkiem wejścia w życie niniejszego wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. Poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który - biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii - powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki." W ocenie skarżącego nie istnieje zatem sygnalizowana przez Sąd sprzeczność pomiędzy uzasadnieniem wyroku Trybunału co do skutków podjętego orzeczenia, a treścią jego sentencji. Jeżeli bowiem treść orzeczenia Trybunału zostanie odczytana zgodnie z jego uzasadnieniem, to oczywistym jest, że jego skutkiem nie może być ani uchylenie art. 17 ust. 1b, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Przyjęcie poglądu zaprezentowanego przez Sąd prowadziłoby w ogóle do braku możliwości zastosowania całej normy zawartej w art. 17 ust. 1b, a nie - jak wynika to z orzeczenia Trybunału - w zakwestionowanym zakresie. Sądy administracyjne nie są uprawnione do zastępowania ustawodawcy, ani też wydawania wyroków, które wykraczałyby poza ramy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Stosowanie do art. 178 pkt 1 w zw. z art. 188 pkt 1 Konstytucji RP sąd jest związany przepisami ustawy, a o jej niezgodności z Konstytucją może orzec wyłącznie Trybunał Konstytucyjny. W ocenie skarżącego mieści się w tym także uprawnienie Trybunału do określenia skutków podjętego przez niego rozstrzygnięcia, które nie mogą być wyrokiem sądu administracyjnego zmieniane, bądź rozszerzane. Również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10 lutego 2015 r., sygn. akt I OSK 2926/14, stwierdził, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., choć orzekł o niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b ustawy, "to nie zmienił sytuacji prawnej skarżącego, musi on bowiem czekać na rozwiązania ustawowe". Błędne zatem pozostawało uchylenie przez Sąd decyzji organów obu instancji.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną wniesiono o jej oddalenie powołując argumenty mające przemawiać za prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu pierwszej instancji.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw do jej uwzględnienia, dlatego podlega oddaleniu. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje bowiem sprawę tylko w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.) – dalej ppsa, z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania, co oznacza związanie przytoczonymi w skardze kasacyjnej jej podstawami, określonymi w art. 174 ppsa. Wobec niestwierdzenia zaistnienia przesłanek nieważności postępowania, oceniając wyrok Sądu pierwszej instancji w ramach zarzutów zgłoszonych w skardze kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny uznał te zarzuty za niezasadne.

Prawidłowo Sąd pierwszej instancji zastosował wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, w kontekście przytoczonych przez Sąd przepisów Konstytucji RP. Z art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP wynika bowiem, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, wchodząc w życie z dniem ogłoszenia; przy czym Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego, który wobec ustawy nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy.

Powołane wyżej orzeczenie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 23 października 2014 r. pod poz. 1443, dlatego weszło w życie w tym dniu, ponieważ Trybunał Konstytucyjny nie określił innego terminu w tym zakresie.

W omawianym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny wyraźnie zaś stwierdził, że: "Art. 17 ust. 1b ustawy powołanej w punkcie 1 [tj. ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych] w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji."

Powołany art. 17 ust. 1b stanowi natomiast, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego cytowane zróżnicowanie uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego od powstania niepełnosprawności najpóźniej przed ukończeniem 25. roku życia jest niezgodne z Konstytucją RP, dlatego nie ulega wątpliwości, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie może być stosowany w dotychczasowym kształcie swojej treści po wejściu w życie omawianego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, tj. od dnia 23 października 2014 r.

Powyższe wynika również z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, który stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Jeżeli więc ustrojodawca dopuścił wzruszenie prawomocnego orzeczenia sądowego oraz ostatecznej decyzji administracyjnej, wydanych na podstawie przepisu uznanego następnie przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją RP, jak w niniejszej sprawie, to znaczy, że nie jest dopuszczalne wydanie orzeczenia sądowego oraz decyzji administracyjnej po wejściu w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, w którym Trybunał uznał dany przepis za niezgodny z Konstytucją RP.

Odwoływanie się przez skarżącego kasacyjnie do treści uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2014 r. nie ma znaczenia prawnego, ponieważ uzasadnienie to zawiera jedynie argumentację mającą przemawiać za wydanym rozstrzygnięciem, nie zastępuje jednak tego rozstrzygnięcia, jak również brak jest podstaw prawnych do uznania, aby stanowiło w jakimkolwiek zakresie uzupełnienie rozstrzygnięcia.

Wbrew twierdzeniom wyrażonym w skardze kasacyjnej, skoro sądy są związane orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego w zakresie stwierdzenie przez Trybunał niekonstytucyjności przepisu prawa, to znaczy, że nie mogą uchylić się od tego związania przez wzgląd na jakiekolwiek treści zawarte w uzasadnieniu takiego orzeczenia, ponieważ uzasadnienie nie stanowi treści rozstrzygnięcia.

W związku z powyższym, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 ppsa, orzekł jak w sentencji wyroku.



Powered by SoftProdukt