Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Małgorzata Wolf-Kalamala, Sędzia NSA Andrzej Jagiełło (sprawozdawca), Sędzia WSA del. Marek Olejnik, Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, działającego z upoważnienia Ministra Finansów od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 marca 2014 r. sygn. akt III SA/Wa 2454/13 w sprawie ze skargi M. S. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 7 czerwca 2013 r. nr IPPB2/415-193/13-4/MG w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, działającego z upoważnienia Ministra Finansów na rzecz M. S. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

II FSK 2456/14

Uzasadnienie

1.1 Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 marca 2014 r., sygn. akt III SA/Wa 2454/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 146 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.,) - dalej p.p.s.a., uchylił zaskarżoną przez M.S. interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia 7 czerwca 2013 r., w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych. 1.2 Ze stanu sprawy przedstawionego przez Sąd pierwszej instancji wynikało, że M.S. (dalej: skarżącą) złożyła wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych związanych z uczestnictwem w programie Restricted Stock Award, przyznawania akcji spółki prawa amerykańskiego od spółki mającej siedzibę w Stanach Zjednoczonych. We wniosku skarżąca wskazała, że jest pracownikiem spółki F. Sp. z o.o. (dalej: F) zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę przez tę Spółkę. Właścicielem F jest spółka prawa holenderskiego (F Sp. z o.o.), w której udziały posiada spółka F CV (spółka komandytowa). Natomiast właścicielem tej ostatniej spółki jest FX (spółka akcyjna), spółka prawa amerykańskiego notowana na giełdzie papierów wartościowych w USA. Skarżąca opisała dwie wersje tego programu. I. W ramach programu przyznania akcji (Restricted Stock Award) FX. przyznaje nieodpłatnie wybranym pracownikom F określoną ilość akcji zwykłych (nieuprzywilejowanych) FX według własnej pełnej uznaniowości. Akcje te objęte są zabezpieczeniem, zgodnie z którym akcji nie można przez określony czas zbywać. Zabezpieczenie wygasa co roku w stosunku do 1/3 przyznanych akcji (oznacza to, że po pierwszym roku pracownik może zbyć 1/3 przyznanych akcji, po dwóch latach 2/3 przyznanych akcji, po trzech latach wszystkie akcje). Ponadto jeśli stosunek pracy pomiędzy pracownikiem a FX lub jej spółką zależną (w tym F) wygaśnie wskutek śmierci, zwolnienia z pracy po przepracowaniu 15 lat, niezdolności do świadczenia pracy lub rozwiązania umowy o pracę z winy FX lub jej spółki zależnej wszystkie jeszcze nieprzysługujące prawa do akcji stają się automatycznie przysługujące. Jeśli stosunek pracy ulega rozwiązaniu z winy pracownika lub powodów innych, niż wymienione powyżej, wszystkie nieprzysługujące prawa do akcji wygasają, zaś akcje przepadają na rzecz FX. FX przetrzymuje w depozycie certyfikaty reprezentujące akcje przez czas, w którym obowiązuje zabezpieczenie. Ponadto pracownik nie ma prawa do zbywania akcji podlegających zabezpieczeniu (zakaz nie dotyczy akcji dziedziczonych). Nadto FX przyznaje akcje w danym roku kalendarzowym (o czym pisemnie informuje pracowników), lecz efektywnie akcje te zapisywane są na koncie maklerskim należącym do podatnika na przykład w roku następnym oraz w latach kolejnych i od tej daty liczone są terminy. II. W ramach przyznawania opcji (Nonqualified Stock Option) wybrani pracownicy FX oraz spółek zależnych (w tym F) otrzymują prawo i opcję nabycia określonej ilości akcji FX o wartości 0,001 USD. Przyznanie akcji ma charakter pełnej uznaniowości ze strony FX. Cena realizacji opcji została określona na poziomie 4.25 USD. Prawo do wykonania opcji jest warunkowe i zależy od kilku warunków: po upływie roku od daty przyznania opcji pracownik może wykonać opcję do limitu 1/3 wszystkich przysługujących mu akcji, po upływie dwóch l do limitu 2/3 wszystkich przysługujących mu akcji, zaś po upływie 3 lat pracownik może wykonać opcję w całości. Prawo realizacji opcji wygasa po upływie dziesięciu lat od daty jej przyznania. Jeśli stosunek pracy pomiędzy pracownikiem a FX lub jej spółką zależną (w tym F) wygaśnie wskutek śmierci, zwolnienia z pracy po przepracowaniu 15 lat, niezdolności do świadczenia pracy lub rozwiązania umowy o pracę z winy FX lub jej spółki zależnej wszystkie jeszcze nieprzysługujące prawa opcyjne stają się automatycznie przysługujące. Opcja jest niezbywalna i może być zrealizowana tylko przez osobę, która otrzymała opcję. Jeśli stosunek pracy ulega rozwiązania z winy pracownika wszystkie nieprzysługujące prawa do zrealizowania opcji wygasają. Skarżąca jest objęta jednocześnie dwoma wymienionymi programami. Skarżącej wezwana w trybie art. 169 § 1 w zw. z art. 14h ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (t.j., Dz. U. z 2015 roku, poz. 613) - dalej Ord. pod., do uzupełnienia wniosku wyjaśniła , że: zakresie Restricted Stock Award: 2011 r. otrzymała jedynie informacje w formie zawiadomienia o tym, że przyznana zostanie jej określona ilość akcji. Po roku 1/3 puli tych akcji została zmaterializowana na rachunku maklerskim. Tym samym nie przyznano jej prawa do otrzymania akcji, a więc nie otrzymała pochodnego instrumentu finansowego. Udział wartości nieruchomości w majątku FX jest niższy niż 50%. W zakresie Nonqualified Stock Option skarżąca wyjaśniła, że w pierwszej kolejności otrzymuje zawiadomienie o przyznaniu opcji ale fakt otrzymania zawiadomienia nie uprawnia jej do nabycia akcji. Tym samym, zawiadomienie nie stanowi instrumentu pochodnego. Skarżąca zadała szereg pytań w tym następujące, na które odpowiedź stanowi przedmiot niniejszej interpretacji indywidualnej.: 1. Czy otrzymanie akcji (w formie zaświadczenia o przyznaniu akcji lub też w formie ich fizycznego zapisu na rachunku maklerskim), o których mowa w stanie faktycznym w sekcji "Przyznanie akcji (Restricted Stock Award)" powoduje, że po stronie pracownika powstaje przychód do opodatkowania? Jeśli tak, jakie jest źródło tego przychodu, w jakim czasie przedmiotowy przychód powstaje (data zawiadomienia o przyznaniu akcji, czy też data, w której akcje fizycznie zapisywane są na rachunku maklerskim) oraz jaka jest stawka PIT? Co jest podstawą opodatkowania? 2. Czy w momencie sprzedaży akcji po stronie skarżącej powstaje dochód do opodatkowania? Jeśli tak, jakie jest źródło tego dochodu, w jakim czasie przedmiotowy dochód powstaje, jak go określić (co jest podstawą opodatkowania) oraz jaka jest stawka PIT? Odnosząc się do tych zagadnień skarżąca stwierdziła, iż w momencie otrzymania akcji (w formie zaświadczenia o przyznaniu akcji lub też w formie ich fizycznego zapisu na rachunku maklerskim) po jego stronie nie powstaje przychód do opodatkowania. Zdaniem skarżącej przychód z kapitałów pieniężnych powstanie dopiero w momencie zbycia przez nią akcji. Zdaniem skarżącej w momencie sprzedaży akcji po jej stronie powstanie przychód z kapitałów pieniężnych, przy czym podstawą opodatkowania będzie różnica pomiędzy osiągniętym przychodem, zaś kosztami uzyskania przychodu będą wydatki związane z nabyciem akcji (w przedmiotowym przypadku nie wystąpią koszty nabycia akcji, ale wystąpią dodatkowe koszty transakcyjne). W interpretacji indywidualnej z 7 czerwca 2013r. Minister Finansów uznał stanowisko skarżącej za prawidłowe w części dotyczącej braku powstania po jej stronie przychodu podlegającego opodatkowaniu w momencie otrzymania akcji spółki amerykańskiej (w formie zaświadczenia o przyznaniu akcji) oraz kwalifikacji źródła przychodu w momencie sprzedaży akcji, natomiast za nieprawidłowe w pozostałej części. Organ powołując się na art. 9 ust. 1, art. 11 ust. 1, ust. 2, ust. 2a, ust. 2b ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991 roku, Nr 80, poz. 350 ze zm.,) - dalej u.p.d.o.f. wyjaśnił, że samo otrzymanie przez skarżącą zawiadomienia, że zostanie przyznana określona ilość akcji spółki prawa amerykańskiego, objętych szeregiem restrykcji nie powoduje powstania po jej stronie przysporzenia majątkowego. Jest to bowiem jedynie otrzymanie informacji w formie zawiadomienia, że po upływie określonego w programie okresu nieodpłatnie otrzyma akcje spółki amerykańskiej. Na dzień zawiadomienia skarżąca nie wchodzi w żadne prawa akcjonariusza, które materializują się dopiero wraz z fizycznym zapisem akcji na rachunku maklerskim (1/3 przyznanej puli każdego roku). Ponadto właścicielem akcji w okresie zabezpieczenia jest spółka prawa amerykańskiego, natomiast skarżąca uzyskuje prawo do czerpania korzyści z akcji z dniem ich fizycznego zapisu na rachunku maklerskim. Zdaniem organu w momencie otrzymania przez skarżącą w ramach programu akcji spółki prawa amerykańskiego, który nastąpił w momencie ich zapisu na rachunku maklerskim po jej stronie miało miejsce przysporzenie majątkowe. Z tym dniem dysponuje ona prawami i przywilejami należnymi akcjonariuszom, bowiem z tym momentem uzyskała prawo do czerpania korzyści wynikających z akcji i tym samym wystąpiło przysporzenie majątkowe po jej stronie z tytułu nieodpłatnego otrzymania akcje spółki amerykańskiej. Operacja ta wywołała skutek w postaci uzyskania przez skarżącą przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. Z uwagi na fakt, iż przedmiotem nabycia są akcje spółki amerykańskiej, organ zastosował zapisy, w szczególności art. 14 ust. 1 i ust. 2, art. 7, art. 3 ust. 2, art. 5 ust. 1 umowy z dnia 8 października 1974 r. między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (Dz. U. z 1976 r. Nr 31, poz. 178). Organ wskazał, że nieodpłatne świadczenie z tytułu otrzymania akcji nie jest zyskiem lub walorem kapitałowym, stąd zastosowania nie znajduje art. 14 , lecz art. 5 tej Umowy. Zatem do opodatkowania dochodu z tytułu nabycia przez skarżącą w ramach programu Restricted Stock Award akcji spółki amerykańskiej należy zastosować przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jest to przychód zaliczany do innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., zważywszy na fakt, iż akcje skarżąca otrzymała od spółki amerykańskiej, tj. od podmiotu nie będącego pracodawcą. Organ podkreślił także, że w momencie sprzedaży nieodpłatnie nabytych akcji spółki amerykańskiej w ramach programu po stronie skarżącej powstaje przychód podlegający opodatkowaniu, który należy zakwalifikować do przychodów z kapitałów pieniężnych. Opodatkowaniu 19% zryczałtowanym podatkiem podlega dochód stanowiący różnicę pomiędzy uzyskanym przychodem ze zbycia akcji a kosztami uzyskania przychodów ustalonymi w oparciu o przepis art. 22 ust. 1d u.p.d.o.f., tj. w wysokości wartości nieodpłatnego świadczenia, które zostało opodatkowane przez skarżącą w momencie nieodpłatnego nabycia akcji spółki amerykańskiej, jako przychód z innych źródeł, a także inne ewentualne wydatki poniesione przez skarżącą na nabycie akcji. W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa z Minister Finansów stwierdził brak podstaw do zmiany interpretacji indywidualnej. W skardze złożonej na wskazaną interpretację indywidualną skarżąca wniosła o jej uchylenie o zarzucając naruszenie art. 11 ust. 1 w zw. z art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., art. 121 § 1 w zw. z art. 14e § 1 oraz art. 14c§ 2 Ord. pod. W odpowiedzi na skargę Minister Finansów, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej interpretacji indywidualnej, wniósł o jej oddalenie. 1.3 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie. Sąd zauważył, że sporną w sprawie kwestią jest to, czy w momencie nieodpłatnego otrzymania akcji spółki amerykańskiej w formie ich fizycznego zapisu na rachunku maklerskim po stronie skarżącej powstaje przychód do opodatkowania z innych źródeł określony w art. 20 u.p.d.o.f., a w chwili zbycia akcji powstaje przychód z kapitałów pieniężnych wymieniony w art. 17 ust.1 pkt 6 u.p.d.o.f. Sąd argumentował, że moment uzyskania dochodu z akcji nie jest tożsamy z momentem ich nabycia, bez względu na formę tego nabycia (w tym przypadku w wyniku nieodpłatnego przekazania akcji w ramach programu motywacyjnego). Cechą papierów wartościowych, jakimi są akcje jest to, iż generują dochód w przyszłości: w postaci dywidendy, czy też - w przypadku ich odpłatnego zbycia - w postaci różnicy pomiędzy przychodem ze sprzedaży a kosztami poniesionymi na nabycie akcji. W momencie zaś otrzymania akcji na preferencyjnych warunkach przysporzenie, jakie z tego tytułu uzyskuje dana osoba, niezależnie od źródła i przyczyny uzyskania tego przysporzenia, jest jedynie potencjalne. Potencjalność przychodu w analizowanej sprawie podkreślona jest także tym elementem stanu faktycznego, w którym skarżący wskazuje, że program motywacyjny dla pracowników opisany we wniosku o interpretację, jest oparty na przydzieleniu prawa do akcji z tymczasowym ograniczeniem prawa własności. Pełne prawo do dysponowania akcjami jak właściciel, czyli do uzyskiwania korzyści z tytułu należnej dywidendy, jak i prawo zbycia akcji pracownicy uzyskują dopiero po upływie okresu karencji. Pracownik nie traci prawa do przyrzeczonych akcji dopiero w sytuacji, gdy po okresie restrykcyjnym stosunek pracy zostanie rozwiązany. Rozwiązanie stosunku pracy w okresie restrykcyjnym skutkuje utratą prawa do akcji. Zdaniem Sądu, stanowisko uznające jedynie potencjalny charakter dochodu potwierdza także treść art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f., który stanowi, iż nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akacji) w spółce mającej osobowość prawną oraz innych papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji), wkładów oraz innych papierów wartościowych, w tym dochodu z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także umorzenia jednostek uczestnictwa. Zdaniem Sądu okoliczność, że akcje zostały nabyte nieodpłatnie znajdzie odzwierciedlenie przy ustalaniu wysokości dochodu w przypadku ich odpłatnego zbycia. Zasady opodatkowania przychodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych zostały określone w art. 30b u.p.d.o.f., zgodnie z którym, podatek dochodowy z odpłatnego zbycia papierów wartościowych wynosi 19% uzyskanego dochodu, a dochodem tym jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych a kosztami uzyskania przychodów, określonymi, m.in. na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. Sprzedaż akcji nabytych nieodpłatnie przez uczestników programu oznacza niższy koszt uzyskania przychodów, a więc w konsekwencji zwiększenie podstawy opodatkowania i wyższy podatek dochodowy. Tak więc korzyść, którą uczestnik programu uzyskuje w postaci nieodpłatnego nabycia akcji zostanie uwzględniona przy opodatkowaniu w momencie sprzedaży nabytych w ten sposób akcji. Zdaniem Sądu, uwzględnienie stanowiska organu, iż do osiągnięcia korzyści po stronie nabywcy akcji dochodzi już w momencie ich nieodpłatnego przekazania, pomimo że skarżąca nie miała nawet gwarancji, iż zostanie ich pełnoprawnym właścicielem, powodowałoby, że opodatkowany mógłby zostać przychód, którego faktycznie podatnik w ogóle nie uzyskał (w przypadkach opisanych w programie strona nie miałby żadnych praw do akcji). Nie doszłoby zatem wówczas do spełnienia ogólnych przesłanek z art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. Sąd stwierdził zatem, że przychód podatkowy powstanie dopiero w momencie sprzedaży przez skarżącą omawianych akcji. Przychód uzyskany z tego tytułu należy zakwalifikować jako przychód z kapitałów pieniężnych. Stosownie bowiem do treści art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f., za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się należne - choćby nie zostały faktycznie otrzymane - przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz papierów wartościowych. Użyte w tym przepisie pojęcie "należny" oznacza, iż przychód powstanie niezależnie od momentu otrzymania środków pieniężnych przez podatnika. Z kolei kosztem uzyskania przychodów zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. będą wydatki faktycznie poniesione przez podatnika na nabycie akcji. W związku z tym przychód powstały w dacie sprzedaży akcji będzie opodatkowany według zasad określonych w art. 30b według 19 % stawki. Ponadto zgodnie z art. 30b ust. 5 u.p.d.o.f., dochodów ze sprzedaży akcji nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach określonych w art. 27 ustawy. 2.1 Minister Finansów w skardze kasacyjnej zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego w postaci błędnej wykładni art. 11 ust. 1, art. 20 ust. 1 "i" oraz art. 27 ust 1 u.p.d.o.f., co doprowadziło do nieuznania, że w związku z faktem, iż nabycie akcji nastąpiło w formie nieodpłatnej to uzyskany przychód należy zaliczyć do innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. i będzie to przychód odpowiadający wartości rynkowej akcji z dnia ich otrzymania, opodatkowany na zasadach ogólnych, zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy, według ustalonej skali podatkowej, a przychody te wnioskodawca zobowiązany jest wykazać samodzielnie w zeznaniu rocznym składanym za rok, w którym zostały osiągnięte i je opodatkować. Przy tak sformułowanym zarzucie, organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpatrzenia oraz o zasądzenie od skarżącego na rzecz organu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego . 2.2 Skarżąca w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

3.1 Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw, dlatego podlega oddaleniu.

Istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy w świetle opisanego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stanu faktycznego, w momencie nieodpłatnego otrzymania akcji spółki amerykańskiej w formie ich fizycznego zapisu na rachunku maklerskim po stronie skarżącej powstanie podlegający opodatkowaniu przychód?

Minister Finansów wywodził, że w świetle art. 11 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. zdarzenie to jest niczym innym jak nieodpłatnym świadczeniem – a co za tym idzie skutkować będzie powstaniem po stronie skarżącej przychodu odpowiadającego wartości rynkowej akcji z dnia ich otrzymania, opodatkowanego na zasadach określonych w art. 27 ust. 1 u.p.d.o.f. Skarżąc argumentowała natomiast, wskazując na art. 23 ust. 1 pkt 38 oraz art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f., że w momencie przyznania akcji nie powstaje przysporzenie majątkowe podlegające opodatkowaniu. Z poglądem tym zgodził się Sąd pierwszej instancji.

Problem opodatkowania nieodpłatnego nabycia akcji w ramach programów motywacyjnych był już wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Naczelnego Sąd Administracyjnego (por. wyrok z: 10 listopada 2016 r., sygn. akt II FSK 2208/14; 21 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 1724/14 i II FSK 1725/14; 25 lutego 2015 r., sygn. akt II FSK 96/13; 7 lutego 2014 r., sygn. akt II FSK 347/12; 11 grudnia 2013 r., sygn. akt II FSK 111/12; 21 lutego 2013 r., sygn. akt II FSK 1268/11; 5 października 2011 r., sygn. akt II FSK 517/10; 27 kwietnia 2011 r., sygn. akt II FSK 1410/10; wszystkie cyt orzeczenia dost. na www.orzeczenia.nsa.gov.pl). W przywołanych wyrokach Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do wniosku, że nieodpłatne nabycie akcji nie skutkuje powstaniem dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem od osób fizycznych. Stanowisko to jest zbieżne z tym, które przedstawił Sąd pierwszej instancji, a Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną Ministra Finansów w pełni podziela wyrażone w nich oceny.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że pojęcie "nieodpłatnego świadczenia", użyte w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., jak również w art. 11 ust. 1, nie zostało zdefiniowane w tej ustawie. Analiza orzecznictwa oraz piśmiennictwa nie nasuwa wątpliwości, że pojęcie to ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono nie tylko świadczenie w cywilistycznym znaczeniu, ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu. Dla uznania więc, że dane świadczenie jest nieodpłatne bądź częściowo nieodpłatne konieczne jest stwierdzenie, że w wyniku zdarzenia prawnego czy zjawiska gospodarczego podatnik uzyskał korzyść majątkową kosztem innego podmiotu lub też uzyskał nieodpłatne (częściowo nieodpłatne), to jest niezwiązane z kosztami (całkowitymi kosztami) lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku, mające konkretny wymiar finansowy (por. uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 października 2006 r., II FPS 1/06). Przysporzenie to musi zatem być rzeczywiste, a nie tylko potencjalne. Podobnie ten element pojęcia nieodpłatnego świadczenia postrzegany jest w piśmiennictwie. Zdaniem A. Marczaka przychodem będzie każde przysporzenie majątkowe podatnika, które powiększy wartość jego majątku lub zmniejszy jego zobowiązania, i które będzie miało charakter ostateczny. Innymi słowy, o przychodzie można mówić tylko wtedy, kiedy podatnik wzbogacił się i stanowi to jego dodatkowy, definitywny majątek (zob. A. Marczak, Świadczenia rzeczowe - podatkowy ambaras w życiu menadżera, Przegląd Podatkowy 2013, nr 5, str. 10-15).

Ponadto zauważyć trzeba, że akcje są papierami wartościowymi inkorporującymi zarówno prawa, jak i obowiązki akcjonariusza w stosunku do spółki będącej emitentem akcji. Moment uzyskania dochodu z akcji nie jest tożsamy z momentem ich nabycia, bez względu na formę tego nabycia (w tym przypadku w wyniku nieodpłatnego przekazania akcji w ramach programu motywacyjnego). Cechą papierów wartościowych, jakimi są akcje jest to, że generują w przyszłości dochód w postaci dywidendy, czy też – w przypadku ich odpłatnego zbycia – w postaci różnicy pomiędzy przychodem ze sprzedaży a kosztami poniesionymi na nabycie akcji. W momencie zaś otrzymania akcji na preferencyjnych warunkach przysporzenie, jakie z tego tytułu uzyskuje dana osoba, niezależnie od źródła i przyczyny uzyskania tego przysporzenia, jest jedynie potencjalne.

Uznanie, że przychód powstaje w momencie nieodpłatnego nabycia akcji w ramach programu motywacyjnego oraz że dochodem z tej czynności jest wartość rynkowa akcji prowadziłoby do opodatkowania wartości wyrażonej w pieniądzu, której podatnik w momencie uzyskania akcji nie osiągnął. Otrzymanie akcji nie daje żadnych korzyści, ponieważ są one takim składnikiem majątku, który przychód może dać dopiero w momencie ich zbycia w drodze sprzedaży lub zamiany ewentualnie innych czynności. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, dopiero zbycie akcji pozwala ustalić, jaki dochód podatnik osiągnął przez to, że nabył akcje w drodze programu motywacyjnego, a następnie zbył te akcje. Nabycie akcji samo przez się nie daje żadnego przychodu.

Innym argumentem przywoływanym w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, przemawiającym za nieopodatkowaniem nieodpłatnego nabycia akcji, jest brak przepisów, które pozwalałyby ustalić koszty uzyskania przychodów. Możliwości takiej nie przewiduje art. 22 ust. 1e pkt 2 ani art. 30b ust. 2 u.p.d.o.f., jak również art. 23 ust. pkt 38 tej ustawy. Ostatni z przywołanym przepisów pozwala jedynie na odliczenie wydatków poniesionych na nabycie akcji. Skoro ustawodawca używa w tym przypadku określenia "wydatki", a nie koszty, to uznać należy, że pozwala na uznanie za koszt uzyskania przychodów jedynie rozchód środków pieniężnych, stanowiący faktyczne zmniejszenie aktywów podatnika. Tym samym nie jest możliwe uwzględnienie jako kosztu uzyskania przychodów wartości przychodu z tytułu częściowo nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 22 ust. 1d pkt 2 u.p.d.o.f., do którego to przepisu ani art. 30b ust. 2, ani art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. nie odsyłają.

Dopiero w momencie odpłatnego zbycia akcji beneficjent będzie też uprawniony, na mocy art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f., do rozpoznania kosztu uzyskania przychodu w kwocie stanowiącej iloczyn ceny akcji oraz ilości zakupionych akcji. Różnica między obliczonym w powyższy sposób przychodem a kosztem jego uzyskania stanowić będzie dochód z kapitałów pieniężnych.

W wyroku z 11 grudnia 2013 r., II FSK 111/12 Naczelny Sąd Administracyjny trafnie wskazał, że uznanie, iż przychód powstaje już w momencie objęcia akcji, jako równowartość ceny rynkowej nabytych nieodpłatnie papierów wartościowych, prowadziłoby do podwójnego opodatkowania części dochodu. Nabycie akcji nieodpłatnie oznacza bowiem, na co wskazano wyżej, niemożność uwzględnienia w podstawie opodatkowania kosztów uzyskania przychodów. Ustalając podstawę opodatkowania podatnik może bowiem wyłącznie obniżyć przychód o koszty nabycia papierów wartościowych (art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f.), a tych przecież nie ponosi. Nie jest bowiem kosztem uzyskania przychodów przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Niebezpieczeństwo podwójnego opodatkowania w zbliżonej sytuacji zauważył zresztą ustawodawca, wprowadzając wyraźną regulację dotyczącą momentu powstania dochodu z tytułu objęcia lub nabycia akcji w spółce przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia przy poniesieniu wydatków niższych niż wartość rynkowa akcji (art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f.) i stwierdzając w uzasadnieniu do projektu ustawy (druk nr 1955 Sejmu III kadencji), że przepis ten ma wyeliminować podwójne opodatkowanie z tytułu nabycia, a następnie zbycia akcji. W art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f. ustawodawca wprost stwierdził, że objęcie akcji przez osoby uprawnione na podstawie walnego zgromadzenia nie jest zdarzeniem skutkującym powstaniem obowiązku podatkowego. Co istotne, użycie we wspomnianym przepisie wyrażenia "uchwała walnego zgromadzenia" nie zawęża opisanego w nim wyłączenia tylko do spółek krajowych. Ustawodawca nie odwołał się bowiem do przepisów regulujących funkcjonowanie spółek, a samo pojęcie "uchwały walnego zgromadzenia" nie jest wyrażeniem specyficznym, właściwym tylko dla polskiego systemu prawnego.

Uznanie, że w sytuacji nieodpłatnego nabycia akcji (udziałów) dochód powstaje dopiero w momencie ich zbycia powoduje również jednakowe obciążenie podatkowe podatników nabywających akcje nieodpłatnie i podatników nabywających akcje odpłatnie. Każdy z nich zapłaci podatek wyłącznie od faktycznego przyrostu majątku w wyniku zbycia akcji.

Zakaz podwójnego opodatkowania tożsamych wartości tym samym podatkiem wynika z norm konstytucyjnych. W wyroku z 7 lutego 2014 r. , II FSK 347/12 Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił uwagę, że podwójne opodatkowanie dochodu z tego samego źródła (przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń) w zbieżnych z niniejszą sprawą okolicznościach faktycznych narusza konstytucyjną zasadę równości wyrażoną w art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Konstytucyjna zasada równości wobec prawa, obowiązująca we wszystkich sferach funkcjonowania społeczeństwa, oznacza więc, że wszystkie charakteryzujące się określoną, istotną cechą podmioty prawa, których dotyczą konkretne normy prawne, traktowane być muszą równo tzn. według jednakowej miary (por. wyrok NSA z 18 maja 2011 r., II GSK 490/10). Na tle prawa podatkowego konstytucyjna zasada równości oznacza postulat zachowania równomierności w opodatkowaniu podatkami przez wprowadzenie powszechnego i proporcjonalnego opodatkowania. Powszechność opodatkowania oznacza opodatkowanie wszystkich podatników na tych samych zasadach (por. postanowienie NSA z 5 kwietnia 2011 r., I FSK 525/10). W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (por. wyrok z 22 maja 2002 r., K 6/02, OTKA 2002 nr 3, poz. 33) i Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok z 11 czerwca 2010 r., I FSK 972/09) oraz wskazuje, że podwójne opodatkowanie stoi też w sprzeczności z zasadami wyrażonymi w art. 84 i art. 217 Konstytucji RP.

3.2 Z tych wszystkich względów Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną na podstawie art. 184 p.p.s.a. O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd orzekł zgodnie z art. 209 § 2 w zw. art. 204 pkt 2 i art. 205 § 2 p.p.s.a.