Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Leszek Kiermaszek (spr.) Sędziowie: sędzia NSA Małgorzata Borowiec sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2019 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Z.K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 30 stycznia 2018 r. sygn. akt III SA/Kr 1292/17 w sprawie ze skargi Z.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] sierpnia 2017 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt III SA/Kr 1292/17 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę Z.K. (dalej powoływanego jako skarżący) na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] sierpnia 2017 r., nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego.

Wyrok wydano w następujących okolicznościach stanu faktycznego i prawnego sprawy:

W dniu 21 czerwca 2017 r. skarżący złożył w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w [...] (dalej określanym jako MOPS) wniosek o przyznanie mu zasiłku celowego na zakup leków w kwocie 80,00 zł, opłacenie zaległości za prąd w kwocie 459,00 zł, opłacenie czynszu za lokal w wysokości 400,00 zł i zakup żywności. W postępowaniu zainicjowanym tym wnioskiem organ ustalił, że skarżący prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe i posiada dochód w wysokości 634,00 zł.

Decyzją z dnia [...] lipca 2017 r., nr [...] Dyrektor MOPS udzielił skarżącemu pomocy finansowej w postaci zasiłku celowego w wysokości 480,00 zł, w tym 400,00 zł na opłacenie czynszu oraz 80,00 zł na zakup leków.

Odwołanie od tej decyzji wniósł skarżący podnosząc, że organ nie odniósł się do jego wniosku w zakresie przyznania mu kwoty 459,00 zł na opłacenie zaległej należności za prąd. W jego ocenie jest gorzej traktowany niż inne osoby, chociaż żyją w lepszych od niego warunkach bytowych i materialnych.

Powołaną na wstępie decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji wskazując, że łączny dochód skarżącego wynosi 634,00 zł, tym samym nie przekracza określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2016 r. poz. 930, ze zm., obecnie Dz.U. z 2018 r. poz. 1508, ze zm.; dalej powoływanej jako ustawa) kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, które odpowiada kwocie 634,00 zł. Wobec tego skarżącemu przysługuje prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z której to pomocy korzysta w formie udzielanych mu zasiłków celowych.

Odnosząc się zaś do wniosku skarżącego organ wyjaśnił, że nie jest zobowiązany do spełnienia wszelkich żądań strony, ponieważ musi mieć na względzie wielkość posiadanych środków na pomoc społeczną oraz ilość zgłaszanych potrzeb także przez inne osoby i rodziny, wymagające wsparcia finansowego z pomocy społecznej.

Skarżący wniósł na tę decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Podtrzymując dotychczasową argumentację zaakcentował, że MOPS uporczywie odmawia mu przyznania pomocy na remont domu po pożarze oraz nawiązał do szkód, jakich doznał w swoim domu po przejściu wiatru halnego w grudniu 2013 r. Ponadto wniósł o wykonanie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 22 lutego 2017 r., sygn. akt III SA/Kr 1546/16.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie przedstawił kryteria udzielania pomocy społecznej wynikające z ustawy zaznaczając, że pomoc społeczna spełnia jedynie funkcję subsydiarną, wymagając współdziałania adresata i beneficjenta udzielanej pomocy. Rozwijając ten wątek zaaprobował stanowisko organu, zgodnie z którym skarżący spełnia kryterium dochodowe, jednakże nie oznacza to automatycznego przyznania mu każdej wnioskowanej pomocy. Podkreślił, że sam fakt spełnienia przez osobę ubiegającą się o świadczenie kryteriów z art. 7 i 8 ustawy nie oznacza przyznania przez organ pomocowy każdego świadczenia.

Następnie Sąd pierwszej instancji przytoczył treść art. 39 ust. 1 i 2 ustawy i skonstatował, że możliwość przyznania wnioskowanego świadczenia i jego wysokość zależy od uznania organu rozstrzygającego sprawę, tym samym organ orzekając w konkretnej sprawie może, a nie musi przyznać wnioskowaną pomoc, oceniając konkretną sytuację. W tym kontekście podzielił stanowisko wyrażone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2007 r., sygn. akt I OSK 1464/06 (LEX nr 299415), przytaczając fragment jego uzasadnienia. Zwrócił w szczególności uwagę na zapatrywanie, że uznanie administracyjne obejmuje również prawo organu do oceny hierarchii zgłaszanych potrzeb, które należy ustalać w kontekście ogólnej liczby osób ubiegających się o pomoc oraz zgłoszonych przez nich żądań, a także wysokości środków finansowych przeznaczonych na świadczenia z zakresu pomocy społecznej, bowiem organy odpowiedzialne za udzielenie pomocy dysponują ograniczonymi środkami finansowymi, a posiadane fundusze muszą rozdzielać pomiędzy stale rosnącą liczbą osób wymagających wsparcia.

Sąd podkreślił, że skarżący otrzymał od organu praktycznie wszystkie świadczenia których się domagał, a które były mu niezbędne do zaspokojenia potrzeb dnia codziennego. Dyrektor MOPS przyznał bowiem skarżącemu zasiłek celowy w wysokości 480,00 zł, z przeznaczeniem na opłacenie czynszu w kwocie 400,00 zł i na zakup leków w kwocie 80,00 zł. Ponadto decyzją z dnia [...] lipca 2017 r. organ przyznał skarżącemu zasiłek celowy, z przeznaczeniem na zakup żywności w wysokości 124,00 zł miesięcznie w okresie od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia 2017 r.

W końcowej części uzasadnienia Sąd stwierdził, że skarżący nie został pozostawiony bez pomocy, gdyż organy przyznając skarżącemu zasiłek celowy na czynsz i leki, jak również na żywność, jedynie miarkowały środki finansowe jakimi dysponowały, uwzględniając przy tym sytuację skarżącego i potrzeby innych osób ubiegających się o pomoc.

Z tych powodów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie skargę oddalił, stosownie do art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2017 r. poz. 1369, ze zm., obecnie Dz.U. z 2018 r. poz. 1302, ze zm.; dalej powoływanej jako P.p.s.a.).

Skarżący, reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego w ramach prawa pomocy, wniósł skargę kasacyjną od wyroku z dnia 30 stycznia 2018 r., zaskarżając go w całości.

Skarga kasacyjna zawiera jedynie zarzut procesowy naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c w związku z art. 134 § 1 P.p.s.a. oraz art. 7, art. 8, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1257, ze zm. obecnie Dz.U. z 2018 r. poz. 2096, ze zm.), polegające na oddaleniu zamiast uwzględnieniu skargi i tym samym braku uchylenia zaskarżonej decyzji, mimo że nie zebrano i nie rozważono całego materiału dowodowego w sprawie, a w szczególności nie wyjaśniono czy środki jakimi dysponuje MOPS faktycznie nie były wystarczające na uwzględnienie w całości wniosku o przyznanie świadczenia w postaci zasiłku celowego, a także nie dokonano ustalenia faktycznych potrzeb skarżącego w zakresie jego wniosku o przyznanie zasiłku celowego na zakup leków oraz opłacenie rachunków za energię elektryczną.

W oparciu o tę podstawę kasacyjną pełnomocnik wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Krakowie, a także przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej na podstawie norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej pełnomocnik przypomniał dotychczasowy przebieg postępowania oraz przedstawił stanowisko Sądu i nie zgadzając się z nim zaakcentował, że z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby organ pierwszej instancji nie posiadał środków na uwzględnienie w całości wniosku skarżącego.

Wskazując na zły stan zdrowia skarżącego wyjaśnił, że wydaje on na lekarstwa ponad 180,00 zł miesięcznie, zaś na czynsz za lokal, w którym zamieszkuje w związku z pożarem domu - 400,00 zł. Stwierdził przy tym, że we wniosku skarżący wniósł także o przyznanie zasiłku celowego na zakup żywności oraz na opłacenie rachunków za energię elektryczną. Jak zauważył, MOPS przyznał skarżącemu kwotę 400,00 zł na czynsz oraz kwotę 80,00 zł na lekarstwa, a zatem kwotę mniejszą o 100,00 zł od jego faktycznych potrzeb.

Autor skargi kasacyjnej stwierdził następnie, że orzekające w sprawie organy przekroczyły granice uznania administracyjnego udzielając skarżącemu zasiłku celowego jedynie w części. W jego ocenie ze zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego nie wynika na jakiej podstawie organ przyjął, że wydatki skarżącego na lekarstwa zostaną zaspokojone kwotą 80,00 zł. Podkreślił również, że skarżący z uwagi na swój wiek i stan zdrowia nie posiada możliwości zarobkowych, zaś jego jedynym dochodem jest zasiłek stały. Zdaniem pełnomocnika organ pierwszej instancji nie wykazał, że dysponuje tak małymi środkami, że wypłata na rzecz skarżącego kwoty 180,00 zł zamiast 80,00 zł na leki czy też pokrycie rachunków za prąd przekraczało jego możliwości i utrudniało dostęp do świadczeń z pomocy społecznej innym osobom.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżony wyrok nie

narusza prawa we wskazany w niej sposób.

Sformułowane w niej zarzuty procesowe kwestionują zaskarżony wyrok w dwóch aspektach, koncentrując się na nieustaleniu w sposób wszechstronny rzeczywistych potrzeb skarżącego w kontekście jego sytuacji osobistej i majątkowej oraz niewyjaśnieniu stanu środków finansowych, jakimi dysponuje organ pomocy społecznej. Oba te zarzuty są nieuzasadnione.

Sąd pierwszej instancji dokonał analizy sytuacji osobistej i majątkowej skarżącego, czemu dał wyraz w pisemnych motywach orzeczenia. Wskazał wszak, że skarżący jest osobą starszą, samotnie gospodarującą, miał w polu widzenia jego sytuację mieszkaniową, zamieszkiwanie w [...] Centrum Edukacji, a nadto sytuację zdrowotną i związane z tym potrzeby. Zwrócił uwagę na niewielkie dochody skarżącego sprowadzające się do zasiłku stałego i zasiłku pielęgnacyjnego w łącznej wysokości 634 zł. miesięcznie. Autor skargi kasacyjnej przemilczył, że Sąd analizując sytuację osobistą i majątkową skarżącego zwrócił uwagę, że znajduje się on od wielu lat pod systematyczną opieką organu pomocy społecznej, który udziela skarżącemu wymiernej pomocy. Oprócz pomocy w postaci zasiłku celowego w kwocie 480,00 zł (na opłacenie czynszu i zakup leków) organ pierwszej instancji tego samego dnia przyznał dalszy zasiłek celowy z przeznaczeniem na zakup posiłków lub żywności w kwocie przewyższającej 120 zł miesięcznie (przez sześć kolejnych miesięcy) i nie jest to jedyna pomoc, jaka została przyznana skarżącemu w ostatnim czasie. Wywody zawarte w skardze kasacyjnej zmierzają do wykazania, że wszystkie żądania skarżącego z uwagi na jego wiek, stan zdrowia, brak możliwości zarobkowych i utrzymywanie się z zasiłków są w pełni uzasadnione. Należy więc stwierdzić, że wbrew tym twierdzeniom organy pomocy społecznej uprawnione są do oceny niezbędnych potrzeb życiowych uprawnionego i zakresu udzielanej pomocy, biorąc pod uwagę kryteria wynikające z art. 2 - 4 ustawy. Rolą pomocy społecznej nie jest dostarczanie środków utrzymania ani pokrywania wszelkich wydatków, ale umożliwienie przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej oraz wspieranie w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 października 2018 r., sygn. akt I OSK 1710/18 (LEX nr 2580085). Sąd pierwszej instancji miał podstawy do przyjęcia, że organy administracyjne rozpoznając wniosek skarżącego z dnia 21 czerwca 2017 r. dokonały właściwej analizy sytuacji skarżącego, przede wszystkim jego potrzeb i nie przekroczyły w tym zakresie granic uznania administracyjnego, uzasadniając przy tym cel i wysokość przyznanej pomocy.

Nie znajduje usprawiedliwienia również drugi zarzut. Organy pomocy społecznej działają w oparciu o środki finansowe, których wysokość jest ściśle określona i w tych granicach realizują ustawowe cele. Zatem rozpoznając wniosek o przyznanie pomocy społecznej organ nie może ograniczyć się jedynie do oceny niezbędnej potrzeby życiowej osoby uprawnionej, winien bowiem uwzględnić wielkość posiadanych środków finansowych. Z uwagi na ograniczone własne środki finansowe, jakimi dysponują organy pomocy społecznej, obowiązane są one do sprawiedliwego ich rozdzielania pomiędzy wszystkich uprawnionych oczekujących pomocy. Tym samym organy pomocy społecznej mogą, uwzględniając jednak kryteria ustawowe, limitować rozmiar przyznawanych świadczeń w indywidualnych sprawach. Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela zapatrywania wnoszącego skargę kasacyjną, że organ pomocy społecznej zobowiązany był do wykazania, jakimi środkami pieniężnymi dysponuje, by na tej podstawie można było ustalić, czy przyznanie pomocy w wyższej wysokości było możliwe. Jest bowiem rzeczą powszechnie znaną i niewymagająca dowodzenia, że środki pozostające w dyspozycji organów pomocy społecznej nie są wystarczające do zaspokojenia wszystkich, nawet niezbędnych potrzeb życiowych uprawnionych.

W konsekwencji rozważania powyższe prowadzą do konkluzji, że Sąd pierwszej instancji oddalając skargę nie dopuścił się naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 134 § 1 P.p.s.a. w powiązaniu ze wskazanymi w skardze kasacyjnej przepisami procedury administracyjnej.

Z tych wszystkich względów, wobec braku naruszeń prawa branych pod uwagę z urzędu, Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną zgodnie z art. 184 P.p.s.a.

W przedmiocie zawartego w skardze kasacyjnej wniosku o przyznanie wynagrodzenia pełnomocnikowi skarżącego, który został ustanowiony w ramach prawa pomocy, orzeknie Sąd pierwszej instancji, który jest właściwy do wydania rozstrzygnięcia w tym zakresie na zasadzie art. 250 P.p.s.a. oraz przepisów w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.