Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 4 czerwca 2020 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Elwira Brychcy (spr) Sędziowie Sędzia WSA Edyta Podrazik Asesor WSA Jan Szuma po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 czerwca 2020 r. sprawy ze skargi M. H. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] września 2019 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku okresowego oddala skargę

Decyzją z dnia [...] lipca 2019 r., nr [...], po ponownym rozpatrzeniu sprawy, Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej przyznał M. H. (zwanemu dalej: skarżący) zasiłek okresowy w kwocie [...]zł, na okres od dnia [...] maja 2019 r. do [...] maja 2019 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że skarżący zwrócił się organu z wnioskiem o pomoc finansową na nabycie artykułów spożywczych, zakup niezbędnych artykułów garderoby, zakup niezbędnego obuwia, konserwacje/eksploatację obuwia (pastę obuwniczą), konserwację/eksploatację artykułów garderoby (pranie chemiczne), konserwację/eksploatację lokalu (konserwacja podłogi), zakup podstawowego sprzętu AGD (przyborów kuchennych), utrzymania osobistego oraz wydatku na wymianę klucza do skrzynki.

Na podstawie wywiadu środowiskowego z dnia [...] kwietnia 2019 r. ustalono, że skarżący prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i nie posiada nikogo na swoim utrzymaniu. Nie pracuje zawodowo, ani dorywczo, jest za to zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy, jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Utrzymuje się ze świadczeń opieki społecznej. Nie zgłasza problemów zdrowotnych. Skarżący korzysta z Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020.

Kolejno organ przytoczył podstawy prawne wydanej decyzji wskazując na art. 2, art. 4, art. 8 ust. 1 pkt 1 oraz 38 ust. 1 pkt 1, ust. 2 pkt 1 i ust. 3 ustawy o pomocy społecznej (zwanej dalej: ustawa), § 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Następnie wskazał, że przyznając świadczenie nie uwzględniono pomocy na zakup niezbędnych artykułów garderoby, zakup niezbędnego obuwia, konserwacje/eksploatację obuwia (pastę obuwniczą), konserwację/eksploatację artykułów garderoby (pranie chemiczne), konserwację/eksploatację lokalu (konserwacja podłogi), zakup podstawowego sprzętu AGD (przyborów kuchennych), utrzymania osobistego oraz wydatku na wymianę klucza do skrzynki, ponieważ strona otrzymała pomoc na ten cel w formie zasiłku celowego.

Organ wyjaśnił, że koszty związane z utrzymaniem lokalu nie mieszczą się w zadaniach pomocy społecznej i odesłał w tej mierze do przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych, podkreślając, że skarżący nie udokumentował żadnych poniesionych przez niego wydatków, zaś w wywiadzie środowiskowym wskazał, że wydatki związane z eksploatacją lokalu mieszkalnego reguluje "rodzina". Organ wskazał, że zgodnie z art. 38 ust. 2 pkt 1 ustawy, zasiłek okresowy przysługuje do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby przy czym kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % tej różnicy. W przypadku skarżącego, który nie posiada żadnego źródła dochodu, 50% różnicy wynosi więc [...] zł. W związku z powyższym przyznano zasiłek okresowy w wysokości [...] zł. Jednocześnie organ I instancji zobowiązał stronę do poszukiwania pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. H. wskazując, że jego uczestnictwo w Programie Operacyjnym Pomoc Żywnościowa 2014-2020 trwało krótko i związane było z kilkoma czynnikami, m.in.; niedostępnością niektórych produktów lub ich drastycznie niską jakością. Wskazał również, że jakkolwiek w przeszłości otrzymał pomoc w formie gorącego posiłku, to z uwagi na komplikacje musiał zrezygnować i z tej formy pomocy. Skarżący wskazał, że pozostałą część decyzji pozostawia bez komentarza z uwagi na to, że bywa "niegrzeczna".

Decyzją z dnia [...] września 2019 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję pierwszoinstancyjną.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ opisał stan faktyczny w sprawie oraz omówił podstawy prawne rozstrzygnięcia, przywołując i omawiając regulację art. 38 ust. 1-5 ustawy, zwracając uwagę na cele pomocy społecznej (art. 3 ust. 3 i ust. 4 ustawy) oraz jej subsydiarny charakter (art. 2 ust. 1 ustawy), a także przyczyny uznania, że sytuacja życiowa jest trudna (art. 7 ustawy). Podkreślono również częściowo związany charakter decyzji w przedmiocie zasiłku okresowego jak i jego uznaniowy aspekt, odnoszący się do wysokości przyznawanej pomocy.

Kolegium zwróciło uwagę, że istotne dla sprawy jest, czy skarżący sam nie jest w stanie przezwyciężyć życiowych trudności i czy może zaspokoić swoje potrzeby z własnych środków.

Zdaniem SKO organ I instancji trafnie udzielił pomocy w wysokości [...] zł uznając ją za adekwatną do okoliczności sprawy. Skarżący bowiem utrzymuje się ze świadczeń z pomocy społecznej, nie posiada prawa do zasiłku, ale tż nie zgłasza problemów zdrowotnych. Jego sytuacja materialna jest zatem bez wątpienia trudna, z uwagi na brak stałego źródła utrzymania. Jednocześnie jednak nie czyni on żadnych starań, żeby tę sytuację zmienić. Co więcej, z akt sprawy wynika, jak wskazał organ, że skarżący nie pracuje i "nie jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy", jako bezrobotny [przypis Sądu – organ omyłkowo wpisał "nie", o czym mowa w dalszej części uzasadnienia]. Podkreślono także, że skarżący sam zrezygnował z pomocy w formie gorących posiłków. Kolegium stwierdziło, że nie można odmówić racji organowi I instancji, który stwierdził, że odwołujący powinien przede wszystkim wykorzystać własne możliwości i poszukać pracy, która zapewni mu stałe źródło utrzymania.

Stwierdzono, że skarżący oczekuje wyręczenia go w przezwyciężaniu jego trudnej sytuacji życiowej przez organy pomocy społecznej oraz zapewnienia mu przez te organy stałego utrzymania. Podkreślono też, że skarżący w sposób stały korzysta ze świadczeń pomocy społecznej.

W opisanych okolicznościach Kolegium uznało, że nie można zasadnie zarzucić organowi I instancji dowolności w wydawaniu rozstrzygnięcia i odpowiada ono prawu.

Skargę na powyższe rozstrzygnięcie wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu M. H. wskazując, iż z uwagi na trudne położenie finansowe zwraca się do MOPS o wsparcie finansowe i wskazując, że koszt jednego, pełnego, gotowego posiłku w [...] to około [...] zł, co daje [...] zł na miesiąc. Wskazał także, że decyzja jest względem niego niegrzeczna i nieprawdziwa, zaś pracownicy MOPS podczas wywiadów środowiskowych każą mu wskazywać szczegółowo listę potrzeb, argumentując, że odmowa w tej mierze może skutkować odmówieniem przyznania pomocy. Skarżący wskazał również, iż niezgodnie z prawdą decyzja SKO wskazuje, że skarżący nie jest zarejestrowany w PUP, podczas, gdy figuruje tam, jako osoba bezrobotna. Wreszcie podniósł, że jego rezygnacja z pomocy w formie gorącego posiłku była wymuszona przez "organizatorów" tej pomocy i nie była dobrowolna.

W odpowiedzi na skargę organ podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i wniósł o jej oddalenie.

W piśmie procesowym z dnia [...] marca 2020 r. skarżący opisał zdarzenia, które jego zdaniem świadczą o tym, że od lat jest obiektem prześladowań ze strony osób i instytucji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie..

Przedmiotem kontroli Sady w niniejszym postępowaniu była decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] września 2019 r., utrzymującą w mocy decyzję Prezydenta z dnia [...] lipca 2019 r., przyznającą skarżącemu zasiłek okresowy w kwocie [...]zł, na okres od dnia [...] maja 2019 r. do [...] maja 2019 r.

Na wstępie wskazać należy, że stosownie do art. 38 ust. 1 ustawy, zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej bądź rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny. Stosownie do art. 38 ust. 2 pkt 1 ustawy, zasiłek okresowy ustala się w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż [...] zł miesięcznie. Ponadto w myśl art. 38 ust. 3 pkt 1 ustawy, kwota zasiłku okresowego, nie może być niższa niż 50% różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. Jednocześnie kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż [...] zł miesięcznie (art. 38 ust. 4 ustawy). Natomiast okres, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy na mocy art. 38 ust. 5 tej ustawy.

Z powyższego wynika, że decyzja określająca wysokość zasiłku okresowego podejmowana jest w ramach uznania administracyjnego. Uznanie administracyjne cechuje się między innymi tym, że organ nie jest związany ścisłymi kryteriami prawnymi, a więc ma pewną swobodę w ocenie zasadności zgłoszonych żądań. Fakt spełnienia kryteriów ustawowych dla przyznania zasiłku okresowego nie powoduje po stronie organu obowiązku przyznania go w maksymalnej wysokości. W art. 38 ust. 2 pkt 1 i art. 38 ust. 3 pkt 1 ustawy zakres uznania administracyjnego został ograniczony w ten sposób, że zasiłek okresowy może być ustalony w wysokości - nie niższej niż 50% różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej, a dochodem tej osoby i - nie wyższej niż kwota różnicy między kryterium dochodowym, a dochodem tej osoby (z tym, że zasiłek ten nie może być wyższy niż kwota ściśle określona w art. 38 ust. 2 pkt 1, ani też niższy niż [...] zł. miesięcznie - o czym mowa w art. 38 ust. 4). W ten sposób określona została ustawowo minimalna i maksymalna wysokość zasiłku okresowego, a więc przedział, w ramach którego ma być ustalony zasiłek okresowy przyznawany w konkretnej sprawie. Na mocy § 1 pkt 1 lit. a Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1358) na dzień złożenia wniosku przez skarżącego kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynosiło [...] zł.

Należy też mieć na względzie, że wysokość, jak i okres, na który zostaje przyznana pomoc w postaci zasiłku okresowego uzależnione są bowiem od możliwości finansowych organu przyznającego pomoc oraz ilości innych osób potrzebujących i zamieszkujących na terenie danej gminy. Organ musi więc uwzględniać wysokość przyznanych już świadczeń i dokonywać stosownego rozdziału środków tak, aby z pomocy społecznej skorzystała jak największa liczba potrzebujących, gdyż tylko takie postępowanie jest zgodne z zasadami sprawiedliwości społecznej oraz zasadami wynikającymi z przepisów art. 3 ust. 3 i 4 ustawy. Nie może zatem swojej pomocy skoncentrować na finansowaniu potrzeb tylko jednej osoby, choćby jej sytuacja materialna, czy też zdrowotna była najtrudniejsza.

Podkreślić należy, że organy administracji działają w oparciu o środki finansowe, których wysokość jest ściśle określona i w tak wyznaczonych granicach muszą realizować cele powierzone im w ustawie o pomocy społecznej. Są zatem upoważnione do ograniczenia rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na szczupłość pozostających w ich dyspozycji środków finansowych, a posiadane fundusze muszą rozdzielać pomiędzy stale rosnącą liczbę osób wymagających wsparcia. Tak wyrażony pogląd znajduje oparcie w stanowisku orzecznictwa sądowego (por: wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 17 kwietnia 2002 r., sygn. akt: II SA/Gd 4332/01; z dnia 19 czerwca 2007 r., sygn. akt I OSK 1464/2006; z dnia 25 stycznia 2008 r., sygn. akt I OSK 624/07 dostępne na stronie: orzeczenia.nsa.gov.pl). Ponadto nie zachodzi konieczność wykazywania w każdym przypadku możliwości finansowych organów pomocy społecznej, a ich ograniczone możliwości należą do faktów powszechnie znanych (por. wyroki NSA z dnia 26 czerwca 2009 r., sygn. akt I OSK 1457/08, z dnia 9 stycznia 2013 r., sygn. akt I OSK 1389/12).

Dalej wskazać należy, pomoc społeczna ma zmierzać do pomocy, a nie do całkowitego wyręczania osób w pozyskiwaniu środków na życie. Nie może również zmierzać do zaspokojenia wszelkich zgłaszanych żądań. Sprzeciwiałoby się to celom opieki społecznej, a co za tym idzie, interesowi społecznemu. Celem opieki społecznej jest z jednej strony zagwarantowanie zaspokojenia niezbędnych potrzeb umożliwiających życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, z drugiej zaś przyczynienie się do usamodzielnienia osób i rodzin korzystających z tej pomocy oraz ich integrację ze środowiskiem.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że poza sporem pozostaje, że po stronie skarżącego zaistniały szczególne okoliczności, których wystąpienie uprawnia do zasiłku okresowego, tj. skarżący jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w [...] od dnia [...] lutego 2019 r. jako osoba bezrobotna bez prawa do pobierania zasiłku (k. 2 akt adm. organu I instancji). Organ I instancji ustalił również, że skarżący nie posiada żadnego dochodu. Wobec czego skarżącemu został przyznany zasiłek okresowy w minimalnej wysokości, tj. w kwocie [...]zł miesięcznie.

Choć skarżący stoi na stanowisku, że powinien otrzymać zasiłek w wyższej wysokości podkreślenia wymaga, że zdaniem Sądu w realiach rozpoznawanej sprawy nie doszło do przekroczenia przez organy granic uznania administracyjnego. Zauważyć należy, że z akt sprawy wynika, iż skarżący podejmował próby zrzeczenia się przyznanej mu pomocy w formie gorącego posiłku, kwestionując jakość posiłków i obsługi. Zdaniem Sądu rezygnacja z pomocy w formie gorących posiłków, chociażby nawet wiązała się z określonymi zastrzeżeniami co do pracy placówki przygotowującej posiłki, nie daje podstaw, aby otrzymać "w zamian" wyższy zasiłek okresowy. Okoliczności odbioru posiłków mogą skarżącemu nie odpowiadać, jednak musi on mieć świadomość, że nie mając dochodów, korzysta z pomocy nieodpłatnej, a ta jest świadczona w określonych formach – nie tylko przez przyznawanie środków finansowych.

Co więcej, z akt sprawy, jak również wiadomym jest Sądowi z urzędu, że skarżący od dłuższego czasu jest objęty szerszym zakresem pomocy społecznej (min. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 12 grudnia 2019 r., sygn. akt II SA/Po 960/19; wyrok WSA w Poznaniu z dnia 23 stycznia 2020 r., sygn. akt II SA/Po 1018/19).

Reasumując, w rozpoznawanej sprawie nie stwierdzono naruszenia przepisów ustawy o pomocy społecznej. Nie stwierdzono również naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w sposób, który miałby wpływ na wynik sprawy. W uzasadnieniu decyzji Kolegium w sposób dostateczny wykazało, że wszystkie okoliczności sprawy podlegały ocenie w ramach przeprowadzonego postępowania, a przytoczona w zaskarżonej decyzji argumentacja nakazuje uznać, że jej uzasadnienie spełnia wymogi określone w art. 107 § 3 Kpa. Zawiera ona bowiem wskazanie faktów oraz dowodów, na których rozstrzygający sprawę organ się oparł, oraz uzasadnienie prawne, a więc wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji. Organy w oparciu o posiadane dokumenty oraz informacje podane przez skarżącego dokonały właściwych ustaleń i w sposób wyczerpujący wyjaśniły okoliczności, które przesądziły, że wnioskowana przez skarżącego pomoc została mu przyznana w określonej w decyzji wysokości. W toku postępowania administracyjnego rozważono wszelkie okoliczności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Ubocznie Sąd wskazuje, iż dostrzegł uchybienie organu II instancji, który w uzasadnieniu decyzji wskazał, iż skarżący nie jest zarejestrowany w PUP w [...], co nie jest zgodne z prawdą, albowiem fakt przeciwny wynika wprost z akt sprawy. Sąd uważa jednak, że powyższe uchybienie nie wpłynęło w żaden sposób na wynik postępowania, albowiem niezależnie od powyższej kwestii, orzeczenie odpowiada prawu, zaś fakt zarejestrowania skarżącego w PUP został wyraźnie wskazany przez organ I instancji, którego decyzję SKO utrzymało w mocy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd działając na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325), oddalił skargę.