Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA – Stanisław Marek Pietras Sędzia WSA – Anna Mierzejewska (sprawozdawca) Sędzia WSA – Andrzej Kołodziej Protokolant – specjalista Marek Kozłowski po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 grudnia 2014 r. sprawy ze skargi J. H. na orzeczenie Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia [...] stycznia 2014 r. nr [...] w przedmiocie orzeczenia dyscyplinarnego dotycząca funkcjonariusza Straży Granicznej 1. uchyla zaskarżone orzeczenie oraz utrzymane nim w mocy orzeczenie organu I instancji; 2. stwierdza, że zaskarżone orzeczenie nie podlega wykonaniu w całości; 3. zasądza od Komendanta Głównego Straży Granicznej na rzecz skarżącego J. H. kwotę 240 (słownie: dwieście czterdzieści) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Komendant Główny Straży Granicznej orzeczeniem dyscyplinarnym nr [...] z dnia [...] stycznia 2014 r , na podstawie art. 136b ust 3 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2011 r., Nr 116, poz. 675 ze zm.) oraz § 33 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz. U. z 2002 r., Nr 118 poz. 1015 ze zm.) po rozpatrzeniu odwołania J. H. od orzeczenia dyscyplinarnego nr [...] Komendanta [...] Oddziału Straży Granicznej z dnia [...] listopada 2013 r. o uznaniu ww. winnym popełnienia czynu z art. 135 ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy o Straży Granicznej oraz wymierzeniu kary dyscyplinarnej upomnienia utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.

W uzasadnieniu orzeczenia organ podał, że postanowieniem nr [...] z dnia [...]października 2013 r. Komendant [...] Oddziału Straży Granicznej wszczął postępowanie dyscyplinarne wobec J. H., po otrzymaniu informacji o istnieniu uzasadnionego podejrzenia, że ww. funkcjonariusz dopuścił się naruszenia dyscypliny służbowej, w ten sposób, że pełniąc służbę graniczną przy użyciu pojazdu służbowego, w dniu [...] września 2013 r., na terytorium działania Placówki Granicznej w [...], jako dowódca patrolu, ok godziny 4:25, nie wykonywał czynności służbowych zgodnie z postawionym do służby zadaniem, w ten sposób, że będąc zobowiązanym do prowadzenia obserwacji terenu i nasłuchu przestrzeni powietrznej w rejonie miejscowości [...] na drodze dojazdowej do znaku granicznego nr [...], nie zrealizował powyższego, co zostało stwierdzone w czasie kontroli sposobu pełnienia służby przez Komendanta Placówki Straży Granicznej [...], czym naruszył § 35 pkt 5 oraz § 37 ust. 1 pkt 2 zarządzenia nr Z-59 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 7 września 2009 r. w sprawie sposobu pełnienia służby granicznej i prowadzenia działań granicznych tj. popełnił czyn określony w art. 135 ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy o Straży Granicznej.

W dniu [...] listopada 2013 r. Komendant [...] Oddziału Straży Granicznej wydał orzeczenie dyscyplinarne nr [...] w którym uznał skarżącego winnym popełnienia zarzucanego mu czynu i wymierzył karę dyscyplinarną upomnienia.

Od orzeczenia J. H. złożył odwołanie, wnosząc o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia.

W uzasadnieniu odwołania wskazano, że w postępowaniu popełniono wiele błędów, szczególnie niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla sprawy, przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków bez obecności obwinionego, zaniechanie włączenia do dokumentacji zarządzenia Z-59, a także pominięcie dokumentu "katalog najlepszych praktyk w ochronie zewnętrznej granicy lądowej", niewyjaśnienie powodów wymierzenia kary dyscyplinarnej, oraz niewyjaśnienie czy naruszenie dyscypliny służbowej wynikło z winy umyślnej czy nieumyślnej, pobudek działania, okresu pozostawania w służbie oraz zachowania w trakcie incydentu.

W ocenie organu odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. Dalej podał, że ustalono następujący stan faktyczny: w dniu [...] września 2013 r. od godziny 0:00 do godziny 8.00 J. H. wyznaczony został wraz z innym funkcjonariuszem do pełnienia służby granicznej w terytorialnym zasięgu działania Placówki Straży Granicznej kat [...] w [...]. Do służby funkcjonariusze zostali wyposażeni w odpowiedni sprzęt służbowy, umożliwiający obserwację w godzinach nocnych, oraz samochód służbowy marki [...]. W godzinach 4:00-5:20 funkcjonariusze mieli prowadzić nasłuch przestrzeni powietrznej oraz obserwację wyznaczonego odcinka granicy państwowej w rejonie miejscowości [...] na drodze dojazdowej do znaku granicznego [...].

Pomiędzy godziną 4:25 a 4:55 pełnienie służby kontrolował Komendant placówki Straży Granicznej w [...]. O 4:25 przybył samochodem prywatnym w rejon drogi [...], a następnie pieszo przeszedł w rejon pełnienia służby, około 300 m metrów poruszał się z użyciem latarki mając cały czas włączony radiotelefon. Patrol w tym czasie nie kontaktował się z kierownikiem zmiany i nie meldował o zauważeniu osoby bądź przerwaniu obserwacji. Wobec tego, że funkcjonariusz nie podejmował żadnych działań kontrolujący podszedł do pojazdu służbowego marki [...], po czym stwierdził, że obaj funkcjonariusze siedzą z zamkniętymi oczami na przednich siedzeniach pojazdu i mają włączone ogrzewanie postojowe. Komendant przez chwilę chodził wokół pojazdu z włączoną latarką, jednak nie spowodowało to żadnej reakcji. Dopiero po otwarciu drzwi od pojazdu funkcjonariusze się poruszyli.

Zdaniem organu postępowanie dyscyplinarne zostało przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Zarzuty skarżącego, opierają się na twierdzeniu, że nie można ocenić z zewnątrz pojazdu, że skarżący miał zamknięte oczy, jest to jednak kwestia wtórna i całkowicie pozbawiona znaczenia w świetle faktu, że nie realizowali oni zadania wyznaczonego im do służby. Włączenie ogrzewania w pojeździe skutecznie uniemożliwiło korzystanie z termowizji i utrudniło używanie gogli noktowizyjnych, a obserwacja terenu z samochodu w nocy bez używania sprzętu jest niemożliwa, a ta kwestia jest oczywista i nie wymaga komentarzy. Samochód stał na otwartej przestrzeni, a kontrolujący idący z włączoną latarką w stronę samochodu, zostałby zauważony gdyby funkcjonariusze obserwowali teren. W ciemności błysk latarki powinien przyciągać uwagę nawet gdyby funkcjonariusze nie korzystali z gogli noktowizyjnych.

Z powyższego wynika, że obwiniony nie realizował postawionego mu do służby zadania, ocena jego działania pod kątem umyślności i pobudek jest bezcelowa, bowiem w żaden sposób nie wpływa na fakt naruszenia dyscypliny służbowej. Zaniechanie realizacji zadania służbowego jest w tym wypadku –naruszeniem dyscypliny służbowej, niezależnie czy umyślne czy nieumyślne.

Obwiniony podniósł, że nawet przy włączonym ogrzewaniu usłyszałby nisko przelatujący samolot, a więc ogrzewanie i zamknięty samochód nie przeszkadzał przy prowadzeniu nasłuchu.

Organ podkreślił, że zadaniem funkcjonariuszy jest nie tylko wypatrywanie samolotów, które generują głośne dźwięki silników, ale także osób poruszających się na piechotę, których na pewno nie można usłyszeć siedząc w zamkniętym samochodzie z włączonym ogrzewaniem postojowym.

Odnośnie pominięcia treści "Katalogi najlepszych praktyk w ochronie zewnętrznej granicy lądowej", organ podkreślił, że nie stanowi on powszechnie obowiązującego prawa, jest to podręcznik dla funkcjonariuszy i nie ustanawia praw i obowiązków funkcjonariuszy.

Zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy o Straży Granicznej funkcjonariusz podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za naruszenie dyscypliny służbowej, nieprzestrzeganie zasad etyki zawodowej a zwłaszcza honoru, godności i dobrego imienia służby, oraz w innych przypadkach określonych w ustawie.

Naruszeniem dyscypliny służbowej jest wykonanie czynności służbowej w sposób niedbały lub nieprawidłowy.

Zgodnie z art. 134a ust. 2 ustawy o Straży Granicznej przełożony dyscyplinarny – w przypadku czynu stanowiącego przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi, ma prawo do odstąpienia od wszczęcia postępowania i poprzestania na rozmowie dyscyplinującej. Jest prawo, a nie obowiązek, a więc przełożony dyscyplinarny każdorazowo podejmuje decyzję, czy należy wszcząć postępowanie czy przeprowadzić rozmowę dyscyplinującą.

Organ I instancji przeanalizował ciężar naruszenia dyscypliny oraz wszelkie okoliczności łagodzące i obciążające i wymierzył najłagodniejszą z katalogu kar.

W ocenie organu wykluczone było zakończenie sprawy odstąpieniem od wymierzenia kary, ponieważ naruszenie dyscypliny miało miejsce w czasie pełnienia służby granicznej.

Powyższa orzeczenie dyscyplinarne stało się przedmiotem skargi wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w którym skarżący wniósł o jego uchylenie oraz o uchylenie poprzedzającego orzeczenia Komendanta [...] Oddziału Straży Granicznej z dnia [...] listopada 2013 r., oraz o zasądzenie kosztów. Orzeczeniu zarzucił, naruszenie art. 135 ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej wobec błędnego uznania, że J. H. nie spełnił obowiązków funkcjonariusza wynikających ze złożonego ślubowania, przepisów wskazanej ustawy oraz przepisów wydanych na jej podstawie, a nadto wykonywał czynności służbowe w sposób niedbały i nieprawidłowy.

Ponadto naruszenie § 33 ust. 5 pkt 6 w zw. z § 29 ust. 2 rozporządzenia MSWiA z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec funkcjonariuszy Straży Granicznej, wobec sporządzenia uzasadnienia do wydanego orzeczenia bez należytego uzasadnienia faktycznego i prawnego, a w szczególności bez należytego wyjaśnienia okoliczności, które wpłynęły na rodzaj i wymiar kary oraz na nieodstąpienie od jej wymierzenia. § 16 ust. 1 i § 42 rozporządzenia MSWiA z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie przeprowadzania postępowania dyscyplinarnego wobec funkcjonariuszy Straży Granicznej w zw. z art. 79 Kpa; § 42 cytowanego rozporządzenia w zw. z art. 77 § 1 Kpa, wobec poczynienia dowolnych i sprzecznych z materiałem dowodowym ustaleń; art. 42 ust. 3 Konstytucji RP, wobec naruszenia zasady domniemania niewinności; § 28 ust. 1 i 2 powołanego rozporządzenia, poprzez nierozważenie przesłanek wymierzenia kary.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie powołując argumenty jak w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wyroki sprawiedliwości m. in. przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Skarga analizowana pod tym kątem zasługuje na uwzględnienie. Stosownie do treści § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie przeprowadzania postępowania dyscyplinarnego wobec funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz. U. Nr 118, poz. 1015 z późn. zm.), celem postępowania dyscyplinarnego jest ustalenie, czy czyn, za który funkcjonariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, został popełniony i czy obwiniony jest jego sprawcą (pkt 1), wszechstronne wyjaśnienie przyczyn i okoliczności popełnienia czynu, o którym mowa w pkt 1 (pkt 2) oraz zebranie i utrwalenie dowodów w sprawie (pkt 3). Natomiast w myśl § 16 ust. 1 rozporządzenia, prowadzący postępowanie zbiera dowody i podejmuje czynności niezbędne do wyjaśnienia sprawy, a w szczególności: przesłuchuje obwinionego, świadków i pokrzywdzonego, zleca lub występuje do przełożonego właściwego w sprawach dyscyplinarnych o zlecenie przeprowadzenia odpowiednich badań i ekspertyz oraz zasięga niezbędnych opinii. Z kolei przy wymiarze kary, według § 26 ust. 2, uwzględnia się między innymi stopień winy, zaś uzasadnienie faktyczne orzeczenia dyscyplinarnego powinno zawierać między innymi wskazanie faktów, które uznano za udowodnione, dowodów, na których się oparto, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej (§ 29 ust. 2 rozporządzenia).

Tymczasem w rozpoznawanej sprawie prowadząc postępowanie dyscyplinarne wobec skarżącego J.H., nie zadośćuczyniono powyższym zasadom procesowym.

Przypomnieć należy, że w art. 134 - 140 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej zostały zawarte unormowania określające wyraźnie, kto, za co i w jakim trybie może być pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wskazano przy tym również jaki organ jest właściwy w tych sprawach, jakie zasady postępowania chronią interesy obwinionego (np. zapewnienie czynnego udziału w postępowaniu, prawa do posiadania obrońcy). Wskazano wreszcie na katalog kar, przesłanki zatarcia ukarania, oraz, co najistotniejsze, w art. 136b ust. 5 ustawy wskazano na sądową kontrolę decyzji w tych sprawach (jaką sprawuje wojewódzki sąd administracyjny w pierwszej instancji, zaś przed dniem 1 stycznia 2004 r. - Naczelny Sąd Administracyjny).

W ocenie Sądu ustalony w niniejsze sprawie, stan faktyczny budzi wątpliwości. W dniu [...] września 2013 r. od godziny 0:00 do godziny 8.00 J. H. wyznaczony został wraz z innym funkcjonariuszem do pełnienia służby granicznej w terytorialnym zasięgu działania Placówki Straży Granicznej kat [...] w [...]. Do służby funkcjonariusze zostali wyposażeni w odpowiedni sprzęt służbowy, umożliwiający obserwację w godzinach nocnych, oraz samochód służbowy marki [...]. W godzinach 4:00-5:20 funkcjonariusze mieli prowadzić nasłuch przestrzeni powietrznej oraz obserwację wyznaczonego odcinka granicy państwowej w rejonie miejscowości [...] na drodze dojazdowej do znaku granicznego [...] – te okoliczności pozostają w sprawie bezsporne.

Jak twierdzi świadek K. G. pomiędzy godziną 4:25 a 4:55 kontrolował pełnienie służby w [...]. O 4:25 przybył samochodem prywatnym w rejon drogi [...], a następnie pieszo przeszedł w rejon pełnienia służby, około 300 metrów poruszał się z użyciem latarki mając cały czas włączony radiotelefon. Patrol w tym czasie nie kontaktował się z kierownikiem zmiany i nie meldował o zauważeniu osoby bądź przerwaniu obserwacji. Wobec tego, że funkcjonariusz nie podejmował żadnych działań kontrolujący podszedł do pojazdu służbowego marki [...], po czym stwierdził, że obaj funkcjonariusze siedzą z zamkniętymi oczami na przednich siedzeniach pojazdu i mają włączone ogrzewanie postojowe. Komendant przez chwilę chodził wokół pojazdu z włączoną latarką, jednak nie spowodowało to żadnej reakcji. Dopiero po otwarciu drzwi od pojazdu funkcjonariusze się poruszył.

Obwiniony J. H., nie przyznał się do winy, przedstawił swoją wersję zdarzenia i wyjaśnił, że razem z K.N. pełnili służbę jako patrol z zadaniem obserwacji. Obserwację rozpoczęto poza pojazdem. K. N. przy pomocy gogli noktowizyjnych, zaś obwiniony przy użyciu kamery termowizyjnej [...]. Około 4.20-4.25 weszli do pojazdu i prowadzili obserwację i nasłuch z jego wnętrza. Potwierdził, że było włączone ogrzewanie postojowe i wówczas nie można używać kamery termowizyjnej [...], ale w tym czasie obserwację prowadził K.N. przy użyciu gogli noktowizyjnych.

Organ nie przedstawił żadnych dowodów np. opinii czy ekspertyz na okoliczność, że włączone ogrzewanie postojowe uniemożliwia korzystanie z gogli noktowizyjnych i że taka obserwacja jest nieskuteczna. Przyznał również, że kontrolującego zobaczył dopiero w bocznej szybie samochodu. Powyższe wyjaśnienia potwierdził słuchany w charakterze świadka K. N.

W uzasadnieniu orzeczenia organ nie wyjaśnił i nie uzasadnił dlaczego oparł się i dał wiarę zeznaniom kontrolującego K. G., a nie dał wiary wyjaśnieniom obwinionego i świadka K. N. Nie wyjaśnił czy obserwacja przy pomocy gogli noktowizyjnych jest wystarczająca, przy założeniu, że uprzednio jeden z funkcjonariuszy prowadził obserwację przy pomocy kamery termowizyjnej [...], a drugi przy pomocy gogli noktowizyjnych.

Ponadto ma rację skarżący, że organ w sposób bardzo ogólnikowy odniósł się do zarzutów podniesionych w odwołaniu od orzeczenia, nie odniósł się do zarzutu naruszenia zasad prowadzenia postępowania dyscyplinarnego, w tym niezapewnienia skarżącemu czynnego udziału w toczącym się postępowaniu dyscyplinarnym.

Również należy zgodzić się ze skarżącym, że sposób sporządzenia uzasadnienia nie spełnia wymogów określonych w § 33 ust. 5 pkt 6 w zw. z § 29 ust. 2 rozporządzenia MSWiA z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie prowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec funkcjonariuszy Staży Granicznej.

Reasumując, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jest niewystarczający do przypisania skarżącemu – zdaniem Sądu – zarzucanego mu czynu, zaś organ, rozpoznając na nowo sprawę, winien jest w sposób niebudzący żadnych wątpliwości ustalić stan faktyczny sprawy, przy uwzględnieniu opisanych już wyżej wątpliwości w tym zakresie.

Wobec powyższego doszło do naruszenia przepisów postępowania, które – zdaniem Sądu – miały istotny wpływ na wynik sprawy.

W tym stanie rzeczy, na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) w zw. z art. 152 i art. 132 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.), należało orzec jak w sentencji wyroku.