Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Monika Nowicka sędzia NSA Czesława Nowak-Kolczyńska (spr.) sędzia del. WSA Jolanta Górska po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2020 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej W. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 23 lutego 2018 r. sygn. akt II SA/Gl 996/17 w sprawie ze skargi W. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia [...] 2017 r. nr [...] w przedmiocie obciążenia kosztami wynikającymi z usunięcia, przechowywania i zniszczenia pojazdu 1. uchyla zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta B. z dnia [...] 2017 r., nr [...]; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach na rzecz W. B. kwotę 1170 (słownie: tysiąc sto siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z 23 lutego 2018 r. oddalił skargę W. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z [...] 2017 r. utrzymującą w mocy decyzję Prezydenta Miasta B. z [...] 2017 r. o nałożeniu na skarżącego obowiązku zapłaty kwoty [...] zł tytułem kosztów wynikających z usunięcia, przechowywania, oszacowania i zniszczenia pojazdu marki [...] o numerze rej. [...] za okres od [...] maja 2015 r., tj. od dnia wydania dyspozycji usunięcia pojazdu z drogi, do dnia [...] czerwca 2016 r., tj. do ostatniego dnia przed uprawomocnieniem się postanowienia Sądu Rejonowego w B.

Oddalając skargę, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369, ze zm., dalej: p.p.s.a.), Sąd I instancji stwierdził, że w sprawie zaistniały wszelkie przesłanki przewidziane w obowiązującym od dnia 4 września 2010 r. przepisie art. 130a ust. 10h ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 128, ze zm.). Pojazd usunięty został z drogi w dniu [...] maja 2015 r., a należnymi kosztami obciążono skarżącego jako jego właściciela. Uprawnienia właścicielskie ustalono na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w B. z [...] 2016 r., sygn. akt [...] o przepadku pojazdu na rzecz Miasta B. Postanowienie to jest wiążące, a zatem ani organ ani sąd nie mogą tej kwestii ocenić odmiennie.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł W. B., reprezentowany przez radcę prawnego i podniósł następujące zarzuty:

I. Naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie:

1) art. 130a ust. 10i w zw. z art. 10h ustawy Prawo o ruchu drogowym przez błędne przyjęcie, że w chwili usunięcia pojazdu znajdował się on we władaniu osoby dysponującej nim na podstawie innego niż własność tytułu prawnego, w sytuacji gdy o własności przesądza fakt zawarcia umowy, a skarżący przekazał organowi taką umowę, jej treść nie była przez organ nigdy kwestionowana, a zatem pojazd znajdował się w chwili zatrzymania w posiadaniu właściciela i właściciel a nie skarżący winni uiścić koszty przechowania;

2) art. 130a ust. 10 ustawy Prawo o ruchu drogowym przez uznanie, że starosta słusznie przyjął li tylko na podstawie danych z ewidencji pojazdów, prowadzonej przez ten organ, iż właścicielem pojazdu jest skarżący, i zasadnie wystąpił z wnioskiem o przepadek, w sytuacji gdy dysponował dowodami świadczącymi o tym, że właścicielem pojazdu jest Pan S. M. i to on powinien być wezwany do odbioru pojazdu, a następnie powinien być stroną postępowania, a nadto w sytuacji, gdy organ nie dochował należytej staranności w ustaleniu kto jest właścicielem pojazdu i nie wyjaśnił dlaczego odrzuca a limine dokumenty przesądzające, że właścicielem pojazdu jest inna – niż skarżący – osoba;

3) art. 78 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym przez błędną wykładnię i w konsekwencji uznanie, że obowiązek zgłoszenia faktu sprzedaży pojazdu obciążał wyłącznie skarżącego, mimo, że przepis ten nakazuje właścicielowi pojazdu zarejestrowanego zawiadomić organ o nabyciu lub zbyciu pojazdu zarejestrowanego, a w chwili sprzedaży ww. pojazdu skarżący przestał być jego właścicielem, a skoro tak – obowiązek zawiadomienia nie ciążył na nim, tylko na kupującym.

II. Naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

1) Art. 76 § 1 k.p.a. przez błędne uznanie, że postanowienie wydane przez Sąd Rejonowy w B. w dniu [...] 2016 r. stanowi dowód na okoliczność, że skarżący jest właścicielem samochodu osobowego marki [...] o numerze rej. [...], w sytuacji gdy Sąd w toczącym się postępowaniu nie był organem powołanym do rozstrzygania kto jest właścicielem samochodu, a nadto w sytuacji gdy organowi oraz Sądowi została przedstawiona umowa sprzedaży z dnia [...] 2015 r. przesądzająca, że właścicielem samochodu jest inny podmiot;

2) Art. 76 § 3 k.p.a. przez jego niezastosowanie i nieprzeprowadzenie dowodu przeciwko treści postanowienia Sądu Rejonowego w B. z dnia [...] 2016 r. mimo, że w dokumentach sprawy znajdowała się umowa z dnia [...] 2015 r. oraz dokumenty poświadczające, że nowy właściciel auta wszedł w jego posiadanie (protokół policyjny), a nadto w sytuacji, gdy ww. postanowienie nie wiązało organu na podstawie art. 365 k.p.c.;

3) Art. 365 § 1 k.p.c. przez jego błędną wykładnię i w konsekwencji uznanie, że organ był związany prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w B. z [...] 2016 r. również w zakresie, że skarżący jest właścicielem samochodu, którego przepadek orzeczono, w sytuacji gdy przedmiotem wniosku złożonego do Sądu nie było ustalenie, kto jest właścicielem ww. pojazdu mechanicznego, a zatem zawarty w sentencji postanowienia zwrot "stanowiącego własność W. B." nie mógł stanowić rozstrzygnięcia, a stanowił jedynie zbędny a w dodatku błędny element opisu auta, bez którego również nastąpiłby skutek w postaci przepadku ww. pojazdu;

4) Art. 7 w zw. z art. 77 k.p.a. przez wadliwą i niewszechstronną ocenę materiału dowodowego poprzez brak oceny umowy z dnia [...] 2015 r. oraz protokołu policyjnego z [...] 2015 r., które to dokumenty zostały sporządzone w różnym czasie przez różne podmioty, co kazało wyciągnąć wniosek organowi, że zarówno posiadaczem jak i właścicielem pojazdu jest Pan S. M.;

5) Art. 105 § 1 k.p.a. przez błędne uznanie, że w sprawie postępowanie administracyjne nie powinno być umorzone w sytuacji gdy nie toczyło się ono przeciwko właścicielowi samochodu;

6) Art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. przez akceptację sytuacji, w której decyzja nakładająca obowiązek poniesienia kosztów wskazanych w art. 130a ust. 10h ustawy Prawo o ruchu drogowym, została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, i w konsekwencji przez brak stwierdzenia nieważności w sprawie;

7) co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 151 p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi mimo, że nie zachodziły ku temu podstawy.

Wskazując na powyższe wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie uchylenie również obu wydanych w sprawie decyzji i umorzenie postępowania. Ponadto wniesiono o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach wniosło o oddalenie tej skargi w całości.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że rozpoznając skargę kasacyjną - po myśli art. 183 p.p.s.a. - Naczelny Sąd Administracyjny czyni to w granicach zakreślonych przez ramy tego środka odwoławczego, gdyż jest nimi związany, biorąc pod rozwagę z urzędu tylko nieważność postępowania. Przy braku przesłanek nieważnościowych w sprawie badaniu podlegały wyłącznie zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej, które okazały się usprawiedliwione.

Objęta w niniejszej sprawie kontrolą legalności decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach została wydana na podstawie art. 130a ust. 10h ustawy – Prawo o ruchu drogowym. W myśl tego przepisu, koszty związane z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem pojazdu powstałe od momentu wydania dyspozycji jego usunięcia do zakończenia postępowania ponosi osoba będąca właścicielem tego pojazdu w dniu wydania dyspozycji usunięcia pojazdu, z zastrzeżeniem ust. 10d i 10i. Decyzję o zapłacie tych kosztów wydaje starosta. Zgodnie z ust. 10i, jeżeli w chwili usunięcia pojazd znajdował się we władaniu osoby dysponującej nim na podstawie innego niż własność tytułu prawnego, osoba ta jest zobowiązana solidarnie do pokrycia kosztów, o których mowa w ust. 10h.

Regulowany powyższymi przepisami tryb postępowania stanowi o sposobie procedowania w trybie administracyjnoprawnym przez starostę w zakresie ustalenia kosztów związanych z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem usuniętego pojazdu. W odrębnym trybie, na wniosek starosty, orzeka sąd powszechny o przepadku pojazdu na rzecz powiatu, i choć w zakresie przedmiotu (usuniętego pojazdu) oba te postępowania pozostają tożsame, to brak jest możliwości przyjęcia, że postanowienie sądu w sprawie o przepadek wiąże organ w postępowaniu administracyjnym związanym z ustaleniem podmiotu, na który nałożony zostaje obowiązek zwrotu kosztów związanych z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem usuniętego pojazdu. Fakt wydania przez sąd powszechny orzeczenia w sprawie przepadku pojazdu nie zwalnia zatem organu administracji od prowadzenia własnych ustaleń w postępowaniu, które ma na celu określenie wysokości kosztów i zobowiązanie do ich zapłaty osoby, która w dniu wydania dyspozycji usunięcia pojazdu była jego właścicielem. Tym samym, nie może być uznane za wystarczające w tej mierze powołanie się przez organ administracji na sentencję wydanego przez sąd powszechny postanowienia w sprawie o przepadek. To organ prowadzący postępowanie powinien ocenić stan faktyczny sprawy i w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, które pozwoli na weryfikację twierdzeń stron, czy sprzecznych informacji (art. 7 i 77 k.p.a.). Jedynie jednoznaczne ustalenie kto był właścicielem pojazdu w dacie usunięcia go z drogi, pozwala na wydanie rozstrzygnięcia nakładającego obowiązek zapłaty tych kosztów na podstawie art. 130a ust. 10h ustawy Prawo o ruchu drogowym.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy, nie można uznać za trafne spostrzeżenie organu, które następnie zostało zaakceptowane przez Sąd I instancji, że postanowienie Sądu Rejonowego w B. [...] z [...] 2016 r., sygn. akt [...], w przedmiocie przepadku samochodu marki [...] na rzecz Miasta B., ustaliło w sposób wiążący dla organów administracji i sądów, prawa własności pojazdu. Podkreślić trzeba, że zgodnie z art. 365 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczenia prawomocne wiążą nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Jednakże przedmiotem prawomocności materialnej jest jedynie ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Walor prawomocnego rozstrzygnięcia zawartego w powoływanym postanowieniu dotyczył przepadku rzeczy - pojazdu samochodowego. Nie miało ono zatem charakteru ustalającego. Postanowienie o orzeczeniu przepadku dotyczy faktu przejścia własności na rzecz powiatu. Celem takiego orzeczenia nie było natomiast wiążące ustalenie pozostałych kwestii właścicielskich - tym bardziej, że zgodnie z art. 130a ust. 10d ustawy Prawo o ruchu drogowym, możliwe jest orzeczenie przepadku także pojazdu, w stosunku do którego nie ustalono właściciela ani osoby uprawnionej. Takie rozwiązanie jest możliwe dlatego, że nabycie prawa własności przez powiat, które następuje na podstawie konstytutywnego orzeczenia sądu o przepadku jest nabyciem pierwotnym, a nie pochodnym.

Należy uznać za słuszne spostrzeżenia skargi kasacyjnej wskazujące, że zgromadzone w aktach sprawy dokumenty nie wyjaśniają wszelkich występujących w tej sprawie wątpliwości. W szczególności zauważyć trzeba, że zatrzymanym w dniu [...] maja 2015 r. pojazdem kierował S. M., jak zaś wynika z przedłożonej umowy sprzedaży z [...] 2015 r. pojazd ten nabył od W. B. - P. M. Wydruk z systemu elektronicznego prowadzonego przez Policję w dniu [...] 2015 r. wskazywał, że właścicielem zatrzymanego pojazdu jest W. B., natomiast już jako "osoba z polisy OC" wskazany był "S. Mu.". Brak przy tym w aktach sprawy dowodu rejestracyjnego, który byłby pomocny celem zweryfikowania powyższych informacji. Wszystko to sprawia, że nie sposób uznać, by dane personalne właściciela pojazdu na dzień wydania dyspozycji usunięcia pojazdu z drogi zostały w sposób jednoznaczny wyjaśnione. Stwierdzić zatem należy, że zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W tej sytuacji Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że Sąd I instancji naruszył wskazywane w podstawach skargi kasacyjnej przepisy prawa materialnego oraz procesowego, zaś zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach bez dokonania wymaganych prawem ustaleń co do właściciela pojazdu jest przedwczesna. Wobec wskazanych powyżej niejasności, dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy konieczne będzie przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego, które pozwoli na weryfikację twierdzeń skarżącego i wydanie rozstrzygnięcia nakładającego na ustalony podmiot obowiązek zapłaty kosztów związanych z usunięciem, przechowywaniem oraz oszacowaniem wartości pojazdu. Rozstrzygnięcie sądu powszechnego o przepadku pojazdu nie stanowi, jak wyjaśniono powyżej, podstawy do przyjęcia, że skarżący był właścicielem pojazdu w chwili jego usunięcia z drogi. Ustaleń w tym zakresie musi zatem samodzielnie dokonać organ administracji.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 188 oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a., uchylił zaskarżony wyrok oraz obie wydane w sprawie decyzje. Stosownie do regulacji art. 203 pkt 1 oraz 200 i 205 § 2 p.p.s.a. Sąd zasądził od organu na rzecz strony skarżącej kasacyjnie zwrot poniesionych przez nią niezbędnych kosztów postępowania. Koszty te obejmowały wpis od skargi oraz skargi kasacyjnej, opłatę kancelaryjną za odpis orzeczenia z uzasadnieniem oraz wynagrodzenie pełnomocnika.