Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Katarzyna Matczak Sędziowie Sędzia WSA Marzenna Glabas (spr.) Sędzia WSA Tadeusz Lipiński Protokolant Grażyna Wojtyszek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 marca 2010 r. sprawy ze skargi A.L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]". nr "[...]" w przedmiocie odmowy umorzenia zadłużenia z tytułu wypłaconej zaliczki alimentacyjnej 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji; 2. orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu. WSA/wyr.1 – sentencja wyroku

Z przekazanych Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu akt sprawy wynika, że wnioskiem z dnia "[...]" A. L. zwrócił się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w I. o umorzenie zobowiązań z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych na rzecz D. L. W uzasadnieniu wskazał na trudną sytuację rodzinną, zdrowotną i finansową spowodowaną osadzeniem go w zakładzie karnym, w którym nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia.

Decyzją z dnia "[...]" Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w I., powołując się na art.16 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zaliczce alimentacyjnej w związku z art.43 ust.1 i 2 ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, odmówił umorzenia zadłużenia powstałego z tytułu wypłaconej zaliczki alimentacyjnej dla D. L. w kwocie 170 zł miesięcznie, za okres od 1 września 2005r. do 30 września 2008r., podnosząc, że fakt osadzenia w zakładzie karnym nie uzasadnia umorzenia należności, ponieważ nie jest wykluczone w przyszłości podjęcie przez wnioskodawcę zatrudnienia, co umożliwi choćby częściową spłatę zaległości.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w E., po rozpatrzeniu odwołania A.L., uchyliło zaskarżoną decyzję organu I instancji, wskazując, iż mimo prawidłowo ustalonego stanu faktycznego organ nie wyjaśnił, czy istnieje możliwość podjęcia zatrudnienia w zakładzie karnym, jaki wpływ na tę możliwość ma stan zdrowia wnioskodawcy, a ponadto organ winien odnieść się do faktu umorzenia należności wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego przez Sąd Okręgowy dla Warszawy Pragi. Organ odwoławczy wskazał także na niewłaściwą podstawę prawną zaskarżonej decyzji.

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w I., działając z upoważnienia Burmistrza, po przeprowadzeniu dodatkowego postępowania wyjaśniającego, decyzją z dnia "[...]" ponownie odmówił umorzenia zadłużenia powstałego z tytułu wypłaconej zaliczki alimentacyjnej dla D. L. w okresie od 1.09.2005r. do 30.09.2008r. w łącznej kwocie 6.426zł. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazał art. 30 ust.1 w związku z art.28 ust.1. ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. W uzasadnieniu organ podniósł, że w myśl powołanego przepisu art. 30 ust.1 organ właściwy dłużnika może umorzyć w określonej wysokości kwoty zobowiązań dłużnika wobec Skarbu Państwa z tytułu łożenia w jego zastępstwie na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentów jedynie pod warunkiem skutecznie prowadzonej bieżącej egzekucji alimentów przez okresy wskazane w tym przepisie. W przypadku wnioskodawcy warunek ten nie został spełniony, gdyż egzekucja jest bezskuteczna. Organ wskazał także, że umorzenie przez Sąd Okręgowy w Warszawie należności wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego nie wiąże organu w innej sprawie , a kwestia złego stanu zdrowia matki i brata odwołującego nie zwalnia A. L. z obowiązku alimentacyjnego wobec syna.

W odwołaniu od tej decyzji A. L. wniósł o jej zmianę i umorzenie zadłużenia, powołując się na trudną sytuację życiową i materialną.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w E. decyzją z dnia "[...]" utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu organ odwoławczy podniósł, że zgodnie z art.133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka , które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, a trudna sytuacja materialna nie zwalnia ich z obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. W przypadku niewywiązywania się rodzica z obowiązku alimentacyjnego oraz gdy egzekucja alimentów jest bezskuteczna, obowiązek zapewnienia dziecku utrzymania przejmuje częściowo państwo m.in. przez wypłatę zaliczki alimentacyjnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 22 kwietnia 2005r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, a w chwili obecnej poprzez wypłatę świadczenia z funduszu alimentacyjnego na podstawie przepisów z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Organ powołał art. 30 ust.1 tej ostatniej ustawy i wskazał, że umorzenie należności z tytułu zaliczki alimentacyjnej przez organ właściwy dłużnika możliwe jest wyłącznie pod warunkiem skuteczności egzekucji, co w rozpatrywanej sprawie nie zostało spełnione. Kolegium wskazało natomiast na możliwość wystąpienia przez odwołującego z wnioskiem o umorzenie należności do organu właściwego wierzyciela.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. na powyższą decyzję A. L. wniósł o jej zmianę i umorzenie zadłużenia. W uzasadnieniu opisał ponownie swoją trudną sytuację życiową : brak możliwości podjęcia zatrudnienia, zły stan swojego zdrowia oraz matki i brata, liczne inne długi, których spłacić nie jest w stanie. Wskazał także, że jego wniosek o umorzenie składany był do organu właściwego wierzyciela, gdyż spełnienie warunków koniecznych dla umorzenia należności przez organ właściwy dłużnika (skuteczna egzekucja alimentów) jest w jego przypadku niemożliwe.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w E. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Organ podkreślił ponownie, że w rozpoznawanej sprawie organ I instancji działał jako organ właściwy dłużnika, co uniemożliwiało mu umorzenie należności z uwagi na bezskuteczność egzekucji, ale wskazał na możliwość złożenia przez skarżącego wniosku do organu właściwego wierzyciela.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Na wstępie rozważań wskazać należy, że zgodnie z art.1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej (art. 1 § 2). Oznacza to, że badaniu w postępowaniu sądowym podlega prawidłowość zastosowania przez organy administracji publicznej przepisów prawa w odniesieniu do istniejącego w sprawie stanu faktycznego oraz trafność zastosowanej wykładni tych przepisów. Kryterium legalności (zgodności z prawem) powoduje, że sąd administracyjny może wyeliminować z obrotu prawnego zaskarżony akt, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, albo inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy ( art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz. U. Nr 153, poz.1270 ze zm./ - dalej jako p.p.s.a.). W zakresie dokonywanej kontroli sąd administracyjny nie ocenia decyzji organu pod kątem jej słuszności, czy też celowości, jak również nie rozpatruje sprawy kierując się zasadami współżycia społecznego, ale zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji orzekając w sprawie nie naruszyły prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.

Natomiast w myśl art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Oznacza to, że sąd może wadliwość kontrolowanego aktu podnosić z urzędu.

Wobec tak unormowanego zakresu kontroli zaskarżonej decyzji, sąd administracyjny nie posiada umocowania do przyznania określonego świadczenia czy też umorzenia należności, ponieważ zakres jego uprawnień ograniczony jest jedynie do kontroli legalności aktu administracyjnego, a wobec powyższego bezprzedmiotowy jest wniosek skarżącego, aby sąd umorzył należności z tytułu zaliczki alimentacyjnej.

Stosując powyższe kryteria do oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji Sąd uznał, iż skarga zasługuje na uwzględnienie, choć nie wszystkie podniesione w niej zarzuty są zasadne.

Wskazać należy, że w okresie od dnia 1 czerwca 2005r. do dnia 30 września 2008r. problematyka pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w sytuacji gdy egzekucja świadczeń od dłużnika alimentacyjnego była bezskuteczna, regulowana była ustawą z dnia 22 kwietnia 2005r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zaliczce alimentacyjnej ( Dz. U. Nr 86, poz.732 ze zm.). Od dnia 1 października 2008r. kwestie te regulowane są ustawą z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ( tekst. jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 1, poz.7 ze zm.)

Należność skarżącego w wysokości 6.426zł, o umorzenie której ubiega się w rozpoznawanej sprawie, powstała wskutek wypłaty przez organ właściwy wierzyciela zaliczki alimentacyjnej osobie uprawnionej – D. L., na podstawie przepisów pierwszej z powołanych wyżej ustaw.

Ustawa ta w art. 16 zawierała unormowanie, w myśl którego organ właściwy wierzyciela może umorzyć należności dłużnika alimentacyjnego z tytułu wypłaconych zaliczek, a także wierzyciela z tytułu nienależnie pobranej zaliczki, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną tych osób. Przy czym określenie "organ właściwy wierzyciela" oznacza, w myśl art. 2 pkt 4 ustawy, wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej.

Natomiast ustawa z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów kwestię umorzenia reguluje szerzej, dając uprawnienie do umorzenia należności zarówno organowi właściwemu wierzyciela ( rozumianemu tak samo jak w ustawie z dnia 22 kwietnia 2005r) jak i organowi właściwemu dłużnika ( czyli wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika alimentacyjnego).

I tak, w myśl art. 30 ust.1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, organ właściwy dłużnika może umorzyć należności, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy ( w tym należności powstałe z tytułu zaliczek alimentacyjnych) w łącznej wysokości:

1) 30 %, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 3 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów;

2) 50 %, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 5 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów;

3) 100 % jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 7 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów.

Z kolei w myśl art. 30 ust.2 ustawy organ właściwy wierzyciela może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną.

Zatem w świetle przywołanych przepisów w obecnym stanie prawnym uprawnienie organu właściwego wierzyciela do umorzenia należności w oparciu o art. 30 ust.2 odnosi się do świadczeń z funduszu alimentacyjnego przewidzianych w tej ustawie.

Odnosząc się do treści zaskarżonej decyzji wskazać należy, że nie znajduje żadnego uzasadnienia faktycznego i prawnego stanowisko organu odwoławczego, zgodnie z którym organ I instancji w rozpoznawanej sprawie działał wyłącznie jako organ właściwy dłużnika i z uwagi na niespełnienie przez skarżącego przesłanek wskazanych w art. 30 ust.1 ustawy, nie mógł uwzględnić wniosku skarżącego. Przypomnieć należy, że Burmistrz Miasta I. w przedmiotowej sprawie jest zarówno organem właściwym dłużnika, jak i organem właściwym wierzyciela. Zatem pouczanie skarżącego, że może złożyć ponowny wniosek w tej samej sprawie do tego samego organu nie jest zasadne. Nie było bowiem żadnych przeszkód, aby organ I instancji rozpoznał wniosek skarżącego zarówno jako organ właściwy dłużnika jak i jako organ właściwy wierzyciela.

Natomiast jeżeli organ nie miał pewności, w jakim trybie złożony został wniosek (czy do organu właściwego dłużnika czy wierzyciela), choć treść wniosku jednoznacznie wskazuje, że skarżący powołuje się na trudną sytuację materialną i rodzinną, a więc na przesłanki uwzględniane przez organ wierzyciela, o wyjaśnienie wątpliwości powinien zwrócić się do osoby wnioskującej, informując ją o obowiązujących przepisach i czyniąc tym samym zadość wymogom przewidzianym w art. 7 i 9 Kodeksu postępowania administracyjnego. Podnieść przy tym należy, że A. L. w skardze do Sądu jednoznacznie stwierdził, że wniosek swój kierował do organu właściwego wierzyciela.

Na marginesie wskazać należy organowi odwoławczemu, że w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (a także w odpowiedzi na skargę) błędnie jako podstawę prawną wydania decyzji przez organ właściwy dłużnika, wskazał art. 30 ust.1 - 3. Organ właściwy dłużnika orzeka bowiem w oparciu o art. 30 ust.1 składający się z trzech punktów, natomiast ustęp drugi tego przepisu dotyczy organu właściwego wierzyciela, a ustęp trzeci określa formę rozstrzygnięcia.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd, uznając, że zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem przepisów postępowania, mającym istotny wpływ na wynik sprawy, z mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a orzekł jak w wyroku.