Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Magdalena Bosakirska po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia S. w N. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 2 października 2015 r., sygn. akt V SA/Wa 2561/15 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi S. w N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] kwietnia 2015 r., Nr [...] w przedmiocie ustalenia kwoty dotacji podlegającej zwrotowi postanawia: oddalić zażalenie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. postanowieniem z dnia 2 października 2015 r., sygn. akt V SA/Wa 2561/15, odmówił S. K. R. w N. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie z jej skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] kwietnia 2015 r. w przedmiocie ustalenia kwoty nienależnie pobranej dotacji.

I

W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji podniósł, że w skardze na decyzję SKO w W. z dnia [...] kwietnia 2015 r. S. K. R. w N. zawarła wniosek o zwolnienie częściowe od kosztów postępowania w zakresie wpisu od skargi w części przekraczającej kwotę 1.000 zł. We wniosku złożonym na urzędowym formularzu PPPr skarżąca wystąpiła o zwolnienie od kosztów sądowych w całości. W oświadczeniu o majątku i dochodach wskazała, że wysokość kapitału zakładowego S. wynosi 88.200,15 zł, wartość środków trwałych 272.255,87 zł, natomiast wysokość straty za ostatni rok obrotowy wyniosła 64.057,12 zł. Skarżąca posiada trzy rachunki bankowe, na których zgromadzono środki finansowe w wysokości: 1.371,05 zł, 852,49 zł oraz 20.160,02 zł. W uzasadnieniu podniosła, iż jej sytuacja finansowa jest trudna z uwagi na liczne awarie autobusów i związaną z tym stratę, która w I kwartale 2015 r. wyniosła 55.286,03 zł. Dodatkowo wskazała, iż jej dochód za 2014 r. wyniósł 1.141.274,80 zł, a koszty wyniosły 1.205.331,92 zł, natomiast w I kwartale 2015 r. dochód wynosił 209.163,03 zł, a strata 262.097,06 zł.

W sprzeciwie wniesionym na postanowienie referendarza sądowego, którym odmówiono s. przyznania prawa pomocy, strona podtrzymała dotychczasową argumentację oraz wskazała na dodatkową okoliczność zatrudniania 30 osób, którym musi regularnie wypłacać wynagrodzenia oraz na liczne zobowiązania wobec innych podmiotów, które s. stara się regulować na bieżąco.

Sąd I instancji wskazując w zaskarżonym postanowieniu na przesłanki przyznania prawa pomocy osobie prawnej w zakresie częściowym, określone w art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., powoływanej dalej jako: p.p.s.a.) stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodzą przesłanki przemawiające za uwzględnieniem wniosku o przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym przez S. zakresie. Sąd podniósł, że rozpoznanie wniosku o prawo pomocy polega na porównaniu stanu majątkowego posiadania wnioskującej strony z wysokością ciążących na niej kosztów sądowych, co w niniejszym przypadku stanowi wydatek na pokrycie wpisu sądowego od skargi w wysokości 3.181 zł.

Odnosząc się do stanu majątkowego skarżącej WSA stwierdził, że posiada ona majątek znacznej wartości (wartość środków trwałych wynosi 272.255,87 zł), jak również środki finansowe zgromadzone na rachunku bankowym w łącznej wysokości 22.383,56 zł, a więc wielokrotnie przewyższającej wymaganą opłatę sądową. W tym zakresie Sąd powołał się na ugruntowany w orzecznictwie sądów administracyjnych pogląd, zgodnie z którym osoba prawna nie zasługuje na zwolnienie z kosztów sądowych gdy dysponuje majątkiem, którego wartość wielokrotnie przewyższa wysokość wymaganego wpisu.

W odniesieniu do wykazanej straty według bilansu za ostatni rok obrotowy oraz za I kwartał 2015 r. Sąd podniósł, że w obrocie gospodarczym strata powstaje wskutek nadwyżki kosztów uzyskania nad przychodem, co zaś skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania (brakiem obowiązku zapłaty podatku dochodowego) i nie świadczy o braku środków finansowych. Odnośnie zaś zobowiązań skarżącej wobec zatrudnianych pracowników oraz innych podmiotów, WSA stwierdził, że wpis sądowy jako wydatek wiąże się z bieżącą działalnością przedsiębiorców i wpływa na wysokość strat finansowych ogółem. Powinien być on zatem traktowany na równi z innymi wydatkami, które należy pokrywać z bieżących dochodów. Ponadto Sąd zauważył, iż w przypadku osób prawnych wnioskujących o prawo pomocy, zasadnicze znaczenie ma fakt, iż sprawa ma ścisły związek z prowadzoną działalnością i możliwość prowadzenia takiej działalności nie powinna obciążać budżetu Skarbu Państwa. Zdaniem WSA, prawo pomocy nie może być uznawane za wygodną i tanią metodę kredytowania działalności ubiegających się o nie podmiotów, a inne wydatki nie mogą mieć pierwszeństwa przed kwotami należnymi budżetowi państwa.

Reasumując Sąd I instancji stwierdził, że niemożliwym do przyjęcia jest, iż S. dysponująca środkami trwałymi o tak wysokiej wartości oraz znacznymi środkami pieniężnymi na rachunku bieżącym, nie jest w stanie partycypować w kosztach zainicjowanego przez siebie postępowania. Skarżąca może dysponować środkami zebranymi na niezajętych rachunkach bankowych. WSA nie podzielił stanowiska strony, iż za zasadnością przyznania jej prawa pomocy przemawia konieczność ponoszenia wydatków na bieżące zobowiązania i wypłaty wynagrodzeń dla pracowników, bowiem nie można akceptować próby ochrony majątku własnego kosztem ogółu społeczeństwa W ocenie Sądu, wnioskodawczyni nie wykazała, iż wydanie kwoty 3.181 zł tytułem wpisu sądowego jest w stanie w jakikolwiek sposób zakłócić jej bieżącą działalność, wobec czego WSA uznał, że S. nie spełnia ustawowych przesłanek przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

II

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła S. K. R. w N., domagając się jego zmiany i udzielenia prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

W uzasadnieniu podniesiono, że wbrew twierdzeniom Sądu, na chwilę obecną s. nie posiada dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania sądowego. Okoliczność tę, w jej ocenie, potwierdzały załączone do wniosku dokumenty w postaci: kopii zeznania rocznego CIT-8 za 2014 r., sprawozdania zarządu s. z działalności za rok 2014 oraz treść oświadczenia o majątku i dochodach. Zdaniem skarżącej, uprawdopodobniła ona spełnienie przesłanek z art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. oraz przedstawiła przyczyny uzasadniające zwolnienie od kosztów sądowych.

W dalszej części zażalenia skarżąca podtrzymała swoją dotychczasową argumentację oraz podniosła, że jej sytuacja stale się pogarsza na co wskazuje sprawozdanie finansowe na dzień 31 sierpnia 2015 r., zgodnie z którym strona poniosła stratę w wysokości 27.376,49 zł. Podkreśliła, iż nie posiada majątku, który mogłaby sprzedać w celu uzyskania kwoty potrzebnej do uiszczania żądanej opłaty sądowej, zaś uiszczenie wymaganego wpisu mogłoby spowodować zaległości w dokonywaniu innych płatności i spowodować popadnięcie w zadłużenie.

III

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zażalenie nie znajduje usprawiedliwionych podstaw.

Zgodnie z art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. osobie prawnej prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, a więc stosownie do treści art. 245 § 3 p.p.s.a., obejmującego zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części, albo tylko od wydatków i opłat sądowych lub obejmującego ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika, uwarunkowane jest wykazaniem przez wnioskodawcę, że jego sytuacja majątkowa

i zdolności płatnicze nie są wystarczające dla poniesienia pełnych kosztów postępowania przed sądem. W przypadku osoby prawnej oznaczać to będzie wykazanie sytuacji, w której pomimo bycia zobowiązaną na mocy generalnej zasady ponoszenia przez strony postępowania kosztów swojego w nim uczestnictwa (art. 199 p.p.s.a.), nie ma ona realnej możliwości wygospodarowania środków finansowych niezbędnych na pokrycie pełnych kosztów postępowania przed sądem administracyjnym.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy, podzielić należy ocenę, jakiej dokonał Sąd I instancji w związku z rozpoznaniem wniosku skarżącej o zwolnienie jej z obowiązku uiszczenia opłaty sądowej – wpisu od skargi. Zauważyć w pierwszej kolejności należy, że jedyne koszty, jakie skarżąca jest zobowiązana ponieść w sprawie na tym etapie postępowania to wpis od wniesionej przez nią skargi, którego wysokość wynosi 3.181 złotych, stosownie do wartości przedmiotu zaskarżenia.

Generalną zasadą postępowania sądowego jest ponoszenie kosztów związanych z udziałem w postępowaniu. Każdy wszczynający postępowanie powinien liczyć się

z wydatkami na ten cel i gromadzić środki finansowe na pokrycie koniecznych kosztów postępowania. Jak wskazał bowiem Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu

z dnia 10 stycznia 2005 r., sygn. akt FZ 478/04, niepublik., opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji, dlatego też muszą być stosowane

w sytuacjach wyjątkowych. Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście obiektywnie niemożliwe.

Odnosząc przedstawione stanowisko do realiów rozpoznawanej sprawy, za niezasadne należało uznać twierdzenie skarżącej, że WSA błędnie wywodził wnioski o posiadaniu dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania sądowego na podstawie informacji o posiadanych środkach finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych. Z danych dotyczących prowadzonej przez S. działalności wynika wprawdzie, iż pomimo osiągania znacznych przychodów, skarżąca ponosi wyższe od nich koszty funkcjonowania na rynku, wskutek czego wynikiem działalności jest strata, jednakże okoliczność ta - na tle ugruntowanego orzecznictwa sądów administracyjnych – nie może mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia Sądu. Jak słusznie bowiem zauważył WSA, wykazana przez skarżącą strata z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej powstaje wskutek nadwyżki kosztów uzyskania nad przychodem, a to skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania (brakiem obowiązku zapłaty podatku dochodowego) i nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych. Zatem powstanie straty nie oznacza jeszcze utraty płynności finansowej. Innymi słowy, wykazanie jedynie straty w bilansie nie przesądza automatycznie o zaistnieniu przesłanek przyznania prawa pomocy.

Z informacji zawartych we wniosku złożonym na formularzu PPPr wynika ponadto, że skarżąca posiada trzy rachunki bankowe, na których zgromadzone środki łącznie osiągają wartość 22.383,56 zł. Mając na uwadze fakt, iż strona dysponuje gotówką na kontach bankowych, nie można nie wyciągnąć wniosku, iż potrzebne na opłatę wpisu sądowego środki są dostępne i możliwe do użycia. W tych okolicznościach, w sytuacji, gdy wartość wymaganego wpisu bez przeszkód może zostać pokryta ze zgromadzonych na rachunkach oszczędności, Sąd I instancji nie miał możliwości przyznania skarżącej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Skarżąca podniosła w zażaleniu, że jej działalność wymaga ponoszenia dużych wydatków związanych z naprawami i konserwacją autobusów oraz z regulowaniem na bieżąco należności względem swoich pracowników oraz innych podmiotów. W tym miejscu należy wyjaśnić, że wystąpienie przez stronę o przyznanie prawa pomocy nie może być uzasadnione koniecznością regulowania (kosztem opłat sądowych) wszelkich innych należności. Naczelny Sąd Administracyjny w związku z tym stwierdza, że s. nie wykazała, by konieczność poniesienia przez nią kosztów sądowych odbiegała od innych ciężarów finansowych, jakie ponosi w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto należy zauważyć, że strona występując na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania i wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku, uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego podniesiona przez skarżącą argumentacja nie daje podstaw do uwzględnienie jej wniosku. W związku z tym Sąd I instancji zasadnie odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, w oparciu o art. 184 w zw. z art. 197 § 1 i 2 p.p.s.a., postanowił jak w sentencji.