Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 10 października 2013 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Anna Stępień Sędziowie Sędzia WSA Renata Kubot-Szustowska Sędzia WSA Barbara Rymaszewska (spr.) Protokolant specjalista Dominika Janicka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 października 2013 roku sprawy ze skargi R. S. na decyzję Prezesa Sądu Apelacyjnego w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie udzielenia informacji publicznej 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezesa Sądu Okręgowego w P. z dnia [...] nr [...], 2. przyznaje i nakazuje wypłacić z funduszu Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi radcy prawnemu B. Ś. prowadzącemu Kancelarię Radcy Prawnego w K. przy ulicy A kwotę 295,20 złotych (dwieście dziewięćdziesiąt pięć 20/100) zawierającą należny podatek od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną skarżącemu z urzędu oraz kwotę 76,80 złotych (siedemdziesiąt sześć 80/100 ) tytułem zwrotu wydatków. LS

Decyzją z dnia [...], nr [...], Prezes Sądu Apelacyjnego w Ł., utrzymał w mocy decyzję Prezesa Sądu Okręgowego w P. z dnia [...], którą odmówiono R.S. udostępnienia informacji publicznej - wyroków Sądu Okręgowego w P. z lat 2010-2013 wraz z uzasadnieniami, dotyczących spraw przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładom Karnym. Jako podstawę prawną decyzji nr [...] wskazano art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013r., poz. 267, w skrócie K.p.a.) w zw. z art. 16 ust. 1 i art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. nr 112, poz. 1198 ze zm., powoływana także jako ustawa bądź jako u.d. i p.),

W toku postępowania ustalono, iż w dniu 4 marca 2013r. R. S. złożył wniosek o udostępnienie informacji publicznej w postaci kopii wszystkich wyroków Sądu Okręgowego w P., dotyczących naruszenia dóbr osobistych w związku z pozbawieniem wolności oraz niehumanitarnym traktowaniem osób pozbawionych wolności przez organy państwa. Podniósł, że wytoczył sprawę przeciwko Skarbowi Państwa i dla zapewnienia prawidłowego jej prowadzenia potrzebuje dostępu do wszystkich orzeczeń sądowych, jakie zapadły w Polsce w podobnych sprawach.

Decyzją z dnia [...] Prezes Sądu Okręgowego w P. odmówił udostępnienia wnioskowanej informacji uznając, że wniosek dotyczy informacji publicznej przetworzonej, a wnioskodawca nie wykazał, że jej udostępnienie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego. Realizacja wniosku wymagałaby bowiem uzyskania z archiwum zakładowego akt wszystkich spraw cywilnych przeciwko Skarbowi Państwa, a następnie szczegółowej analizy tych akt w zakresie uzasadnień pozwów w celu ustalenia, czy sprawa dotyczyła roszczenia o naruszenie dóbr osobistych w związku z pozbawieniem wolności oraz niehumanitarnym traktowaniem osób pozbawionych wolności przez organy państwa. W rezultacie tych żmudnych poszukiwań i konieczności przejrzenia wielu spraw, przez pryzmat powołanych kryteriów należałoby następnie zanonimizować kopie wyroków i uzasadnień, co czyni tę informację - z uwagi na jej obszerność i złożoność - informacją przetworzoną. Prezes Sądu Okręgowego w P. podniósł, że z treści art. 3 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy o dostępie do informacji publicznej wynika wprawdzie, że informacja publiczna przetworzona może zostać udostępniona tylko w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego. Natomiast argumenty przedstawione przez wnioskodawcę nie wskazują, aby ten warunek został spełniony. Fakt złożenia pozwu przeciwko Skarbowi Państwa nie daje żadnych podstaw do stwierdzenia, że udzielenie żądanej informacji publicznej przetworzonej jest szczególnie istotne dla interesu publicznego. Żądana informacja dotyczy bowiem przede wszystkim interesu indywidualnego wnioskodawcy, gromadzącego dane, które chce wykorzystać w zakresie toczącej się przed Sądem sprawy.

Po rozpatrzeniu odwołania R. S. Prezes Sądu Apelacyjnego w Ł. uchylił zaskarżoną decyzję w całości - jako przedwczesną i wadliwą - przekazując sprawę do rozpoznania Organowi I instancji. Prezes Sądu Apelacyjnego stwierdził bowiem, że organ administracji I instancji przed rozpoznaniem przedmiotowego wniosku powinien był zwrócić się do wnioskodawcy o sprecyzowanie, jakich konkretnie spraw i za jaki okres wpływu dotyczy złożony wniosek, ewentualnie wskazanie konkretnej ilości przykładowych spraw za poszczególne okresy i dopiero w świetle uzyskanej odpowiedzi dokonać merytorycznej oceny wniosku. Nadto, nawet gdyby hipotetycznie podzielić stanowisko Prezesa Sądu Okręgowego w P., co do przetworzonego charakteru wnioskowanej informacji, to przed wydaniem decyzji odmownej organ powinien był wezwać zainteresowanego do wykazania - właśnie przez wzgląd na charakter żądanej informacji - że jej udostępnienie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Pismem z dnia 24 kwietnia 2013r. Prezes Sądu Okręgowego w P. wezwał wnioskodawcę, w trybie art. 3 ust. 1 ustawy do sprecyzowania, jakich konkretnie spraw i za jaki okres wpływu dotyczy złożony wniosek, ewentualnie wskazanie konkretnej ilości przykładowych spraw za poszczególne okresy. Ponadto zobowiązał wnioskodawcę we wskazanym powyżej terminie do wskazania, że uzyskanie żądanej informacji jest szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Wnioskodawca pismem z dnia 6 maja 2013r. zmodyfikował swój wniosek, domagając się "przesłania zanonimizowanych wszystkich wyroków z uzasadnieniami z lat 2010 - 2013, dotyczących spraw przeciwko Skarbowi Państwa - zakładom karnym, rejestrowanych pod osobnym symbolem". Jednocześnie wnioskodawca nie wykazał szczególnego interesu publicznego uzasadniającego udostępnienie żądanej informacji. Podał tylko, że z podobnymi wnioskami zwrócił się też do innych sądów, zaś w jego ocenie żądane informacje stanowią informację publiczną prostą, a nie przetworzoną, zatem nie wymagają tworzenia nowego zbioru, ani analizy posiadanych dokumentów, a jedynie anonimizacji wybranych orzeczeń.

Decyzją z dnia [...] Prezes Sądu Okręgowego w P., na podstawie art. 104 § 1 K.p.a. w zw. z art. 16 ust. 1, art. 2 ust. 1 oraz art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej odmówił wnioskodawcy udzielenia wnioskowanej informacji uznając, że nawet w zmodyfikowanej wersji wniosek R. S. dotyczy informacji publicznej przetworzonej, gdyż jego realizacja wymagałaby szczegółowej analizy wszystkich orzeczeń wraz z uzasadnieniami w sprawach oznaczonych symbolami 028 i 029. Tymczasem z danych statystycznych zawartych w sprawozdaniach za lata 2010-2013 (za I kwartał) wynikało, że w Sądzie Okręgowym w P. zakończono w tym okresie 222 sprawy zarejestrowane pod osobnym symbolem "028", tj. sprawy o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy podległych Ministrowi Sprawiedliwości - zakłady karne). W konsekwencji mając na uwadze ilość potencjalnych spraw, w których wyroki wraz z uzasadnieniami musiałyby polegać anonimizacji, w celu potencjalnego udostępnienia wnioskodawcy, Prezes Sądu Okręgowego w P. uznał żądaną informację za przetworzoną, wymagającą dla jej stworzenia znacznego zaangażowania intelektualnego i czasowego - istotnych działań analitycznych, w celu stworzenia obszernego zbioru informacji prostych.

Mając powyższe na uwadze Prezes Sądu Okręgowego w P. stwierdził, że w kontekście okoliczności analizowanego przypadku nie sposób uznać, że informacja, której udzielenia domaga się wnioskodawca ma charakter informacji prostej, która podlega jedynie anonimizacji, gdyż w istocie przedmiotowy wniosek zmierza do uzyskania informacji przetworzonej. Natomiast wnioskodawca nawet nie próbował wykazać, że uzyskanie żądanej informacji ma szczególne znaczenie dla interesu publicznego, zwłaszcza że swoje żądanie motywował chęcią zapewnienia sobie dostępu do wszystkich, podobnych spraw określonego rodzaju rozstrzyganych w Polsce we wskazanym przedziale czasu, w celu podjęcia skutecznej obrony w indywidualnym sporze przeciwko Skarbowi Państwa.

Od decyzji organu I instancji z dnia [...] R. S. złożył odwołanie, domagając się jej uchylenia i udostępnienia żądanej informacji publicznej, w istocie powielając zarzuty sformułowane w poprzednim odwołaniu.

Po rozpatrzeniu powyższego odwołania Prezes Sądu Apelacyjnego w Ł. uznał je za niezasadne i wskazaną na wstępie decyzją z dnia [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu decyzji Prezes Sądu Apelacyjnego w Ł. wskazał, że żądanie udostępnienia wyroków wraz z uzasadnieniami wydanych w poszczególnych sprawach bez wątpienia stanowi informację publiczną, jako informację, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a) cytowanej ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jednak z uwagi na zakres zgłoszonego żądania - nawet w zmodyfikowanej wersji - pożądana informacja stanowiła, w ocenie Prezesa Sądu Apelacyjnego w Ł., informację publiczną przetworzoną, której udostępnienie jest uzależnione od wykazania, że jej udzielenie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego (art. 3 ust. 1 ustawy. Tymczasem realizacja przedmiotowego wniosku wymagałaby uzyskania z biurowych urządzeń ewidencyjnych, a następnie archiwum zakładowego akt wszystkich spraw cywilnych przeciwko Skarbowi Państwa toczących się przed Sądem Okręgowym w P., a następnie szczegółowej analizy tych akt, w zakresie uzasadnień pozwów w celu ustalenia, które sprawy dotyczyły konkretnych - według przedmiotu zainteresowania wnioskodawcy - roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa. Jednocześnie Organ odwoławczy dostrzegł, że sposób redakcji przedmiotowego wniosku, a zwłaszcza jego modyfikacja wskazywały, że przedmiotem zainteresowania wnioskodawcy są sprawy przeciwko Skarbowi Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy podległych Ministrowi Sprawiedliwości - zakładów karnych, które są oznaczone symbolem 028, a także 029 w przypadku innych jednostek organizacyjnych, niemniej nawet w tym przypadku konieczna byłaby choćby powierzchowna analiza treści pozwów oraz uzasadnień poszczególnych rozstrzygnięć, w celu weryfikacji trafności oznaczenia i w efekcie pozostawania w przedmiocie zainteresowania wnioskodawcy. Następnie rezultaty takiej żmudnej selekcji przez pryzmat powołanych kryteriów wymagałby anonimizacji, co przy powołanej liczbie 222 zakończonych we wskazanym przedziale czasu w Sądzie Okręgowym w P. spraw, już choćby ze względów praktyczno-technicznych wymagałoby znacznego zaangażowania sił i środków.

Zdaniem Prezesa Sądu Apelacyjnego w Ł. w ten sposób powstałaby nowa jakościowo i ilościowo informacja - będąca informacją przetworzoną - tj. wytworzoną według zakreślonych przez wnioskodawcę, indywidualnych kryteriów, której pozyskanie wymagałoby zaangażowania znacznych sił i środków, kosztem ograniczenia wykonywania rudymentarnych zadań adresata żądania. Tym bardziej, że jeżeli utworzenie zbioru informacji prostych wymaga takiego nakładu środków i zaangażowania pracowników, które negatywnie wpływa na tok realizacji ustawowych zadań nałożonych na zobowiązanego do udostępnienia informacji publicznej, a w szczególności, gdy wymaga to analizowania całego zasobu posiadanych dokumentów w celu wybrania tylko tych, których oczekuje wnioskodawca, to jest to informacja przetworzona. Zbiór takich informacji nie stanowi informacji przetworzonej tylko wtedy, gdy jego wytworzenie nie wymusza analizowania posiadanego zasobu dokumentów i wyboru tylko niektórych dokumentów z tego zasobu według określonych kryteriów. Ze względu jednak na treść żądania, udostępnienie wnioskodawcy konkretnej informacji publicznej nawet o prostym charakterze, wiązać się może z potrzebą przeprowadzenia odpowiednich analiz, zestawień, wyciągów, usuwania danych chronionych prawem. Takie zabiegi czynią zatem informacje proste informacją przetworzoną, której udzielenie skorelowane jest z potrzebą wykazania przesłanki interesu publicznego. Wnioskodawca nie wskazał natomiast, żeby ów warunek został spełniony. Wobec niewykonania zarządzenia z dnia 24 kwietnia 2013r. i niewykazania przez wnioskodawcę istnienia szczególnego interesu publicznego, który uzasadniałby udostępnienie żądanej informacji przetworzonej, organ II instancji jedynie na podstawie treści przedmiotowego wniosku musiał dokonać oceny, czy interes ten występuje. Odnosząc się zatem do niedookreślonego w ustawodawstwie pojęcia interesu publicznego, w ślad za interpretacją tego terminu w orzecznictwie i doktrynie, wiążącego go ze sferą funkcjonowania organów władzy publicznej oraz możliwością efektywnego wpływania na funkcjonowanie tych organów, Prezes Sądu Apelacyjnego w Ł. uznał, że wnioskodawca istnienia tego interesu nie wykazał. Jako osoba pozbawiona wolności wnioskodawca nie wykazał bowiem, w jaki sposób uzyskanie przez niego pożądanych informacji mogłoby mieć szczególne znaczenie, a następnie wpływ na funkcjonowanie organów państwa, jak również, że stosowna potrzeba zachodzi. Tym bardziej, że w uzasadnieniu przedmiotowego wniosku R. S. sam podał, że zmierza jedynie do zgromadzenia bazy orzecznictwa sądowego, odnoszącego się do jego obecnej sytuacji życiowej, w związku ze swoim indywidualnie wytoczonym powództwem, co wskazywało na istnienie wyłącznie prywatnego interesu w uzyskaniu objętych wnioskiem danych.

Na ostateczną decyzję Prezesa Sądu Apelacyjnego w Ł. skargę do sądu administracyjnego wniósł R. S., powołując się na argumenty podnoszone w toku postępowania administracyjnego oraz wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji, a także o zobowiązanie organu do udostępnienia mu żądanej informacji publicznej.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego w Ł. wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Kontrola postępowania administracyjnego sprawowana przez sąd administracyjny ogranicza się do badania zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych, stosownie do unormowań art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi (t.j. Dz. U. 2012r. poz. 270 ze zm. - dalej p.p.s.a.). Kontrola ta polega na zbadaniu, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.

Skarga jest uzasadniona.

Podstawę wniosku R. S. stanowią przepisy ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. nr 112, poz. 1198 ze zm., powoływanej dalej jako u.d. i p. bądź ustawa).

Poza sporem jest, że wniosek skarżącego dotyczy informacji publicznej. Sporny w niniejszej sprawie jest charakter informacji żądanej przez skarżącego. Zasadniczą kwestią jest ustalenie, czy żądana przez skarżącego informacja publiczna, ze względu na jej obszerność, stanowi informację przetworzoną i czy w związku z tym organ administracji był uprawniony do uzależnienia udostępnienia tej informacji od wykazania przez wnioskodawcę legitymowaniem się przesłankami mającymi szczególnie istotne znaczenie dla interesu publicznego.

Jak wynika z akt sprawy skarżący w toku postępowania zmienił zakres żądanej przez niego informacji. Zgodzić się należy z organami rozstrzygającymi w niniejszej sprawie, iż wniosek z dnia 4 maja 2013 roku dotyczył informacji przetworzonej. Wnioskodawca wskazywał bowiem na dodatkowe kryteria pozwów kierowanych przeciwko Skarbowi Państwa - zakładom karnym. Kryteria te w istocie wymagały weryfikacji spraw objętych tym samym symbolem statystycznym, lektury uzasadnień. Jednakże zmiana wniosku w toku postępowania spowodowała, że mamy do czynienia z inną jakością informacji publicznej. Ostatecznie bowiem w piśmie z dnia 6 maja 2013 roku R. S. wniósł o informację publiczną w postaci zanonimizowanych wyroków z uzasadnieniami przeciwko Skarbowi Państwa zakładom karnym, zarejestrowanych pod jednym symbolem. Skarżący przy tym nie wskazał tego symbolu, zaś organ nie wezwał go do sprecyzowania żądania.

Zmiana zakresu żądania winna spowodować zmianę oceny charakteru żądanej informacji. Sąd nie podzielił stanowiska organu, iż nawet zmieniony pismem z 6 maja 2013 roku wniosek dotyczy informacji przetworzonej z uwagi na liczbę żądanych orzeczeń i konieczność anonimizacji. Z orzecznictwa sądów administracyjnych, powoływanego zresztą przez organy administracji wynika, że co do zasady informacja prosta nie zmienia się w informację przetworzoną poprzez proces anonimizacji, bo czynność ta polega jedynie na jej przekształceniu, a nie przetworzeniu. Nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, że uzasadnienia sądów poddawane są na bieżąco procesowi anonimizacji. Podobnie nie stanowi o przetworzeniu informacji sięganie do materiałów archiwalnych.

Dopiero konieczność przeprowadzenia przez podmiot zobowiązany pewnych czynności analitycznych, organizacyjnych i intelektualnych w oparciu o posiadane informacje proste może uczynić z informacji prostej informację przetworzoną. Dla jej skutecznego żądania niezbędne zaś jest wykazanie, że służy ona szczególnie istotnemu interesowi publicznemu (art. 3 ust.1 pkt 1 u.d. i p.). Pamiętać jednak należy, iż ocena, czy dany zbiór informacji prostych przerodzi się w informację przetworzoną, powinna być dokonywana w każdej sprawie indywidualnie. Jak wskazał bowiem Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 lipca 2011r., sygn. akt I OSK 678/11, zajął stanowisko, iż "ustawodawca, formułując w art. 61 Konstytucji zasadę "prawa do informacji", wyznaczył tym samym podstawowe reguły wykładni tego uprawnienia. Jeżeli bowiem stanowi ono prawo konstytucyjne, to ustawy określające tryb dostępu do informacji powinny być interpretowane w taki sposób, aby gwarantować obywatelom i innym osobom i jednostkom szerokie uprawnienia w tym zakresie, a wszelkie wyjątki winny być rozumiane wąsko. Oznacza to stosowanie w odniesieniu do tych ustaw takich zasad wykładni, które sprzyjają poszerzaniu, a nie zawężaniu obowiązku informacyjnego." – orzeczenie dostępne w Centralnej Internetowej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych. Nie można zatem za każdym razem, gdy tylko określony podmiot zwróci się o udostępnienie pewnej większej sumy informacji prostych, traktować tego żądania, jako żądania udostępnienia informacji przetworzonej i uzależniać jej udostępnienie od wykazania interesu publicznego, a taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie.

Zgodnie z wyjaśnieniami organów administracji, na dzień wydania zaskarżonej decyzji, liczba spraw zakończonych wyrokiem, zarejestrowanych pod symbolem "028" wynosiła 222. W ocenie Sądu wskazana liczba nie jest zatrważająca i nie powinna sparaliżować pracy Sądu Okręgowego w P., gdyż nie wymaga dla jej wytworzenia znacznego zaangażowania intelektualnego i czasowego, istotnych działań analitycznych oraz nie wpłynie na tok realizacji ustawowych zadań. Udostępnienie żądanych informacji nie oznacza konieczności analizowania pozwów, wyroków i ich uzasadnień. Jak wynika z pisma z dnia 6 maja 2013 roku, skarżącego interesują w zasadzie wszystkie sprawy zarejestrowane pod danym symbolem. W związku z tym udostępnienie żądanej informacji wiązać się będzie jedynie z czynnościami czysto technicznymi, polegającymi na skopiowaniu i anonimizowaniu wyroków i uzasadnień w sprawach o określonym symbolu.

Natomiast z pewnością należy mieć na uwadze art. 5 ust. 3 ustawy, który stanowi, iż nie można, z zastrzeżeniem ust. 1 i 2, ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne - w zakresie tych zadań lub funkcji. Ograniczenia dostępu do informacji w sprawach, o których mowa w ust. 3, nie naruszają prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw (ust. 4). Do spraw, o których mowa w art. 5 ust. 3 ustawy zaliczać się będą niewątpliwie sprawy przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładom Karnym. Nie ma przy tym potrzeby, aby każdą ze spraw, która stanowi informację prostą analizować w zakresie, w jakim wspominał to organ w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, albowiem to sam skarżący, jako wnioskodawca będzie oceniał, czy udostępniona mu informacja będzie przydatna, czy też nie.

Z powyższych względów sąd uznał, iż organy administracji obu instancji błędnie oceniły żądanie skarżącego udostępnienia informacji publicznej, jako wykraczającej poza granice informacji prostej, przez co dopuściły się naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d. i p. przez wadliwe jego zastosowanie i żądanie wykazania okoliczności szczególnie istotnych dla interesu publicznego. Stanowi to przesłankę uchylenia zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) P.p.s.a. w zw. z art. 135 P.p.s.a.

O wynagrodzeniu dla radcy prawnego orzeczono na podstawie art. 250 i art. 205 § 2 P.p.s.a. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013r., poz. 490).

LS