Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Grażyna Staniszewska (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Krzysztof Dziedzic Asesor WSA Jarosław Piątek Protokolant st. sekr. sąd. Monika Walentynowicz po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 marca 2019 r. sprawy ze skargi Z. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...]r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta z dnia [...]r. nr [...] - w części dotyczącej przyznania skarżącemu zasiłku celowego w kwocie 200 (dwieście) złotych, II. w pozostałym zakresie skargę oddala.

Wnioskami z [...] sierpnia 2018 r. Z. M. zwrócił się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej . (dalej jako MOPS ) o przyznanie pomocy na zakup żywności, opłaty mieszkaniowe oraz remont wynajmowanego mieszkania. Do wniosków załączył dwa kosztorysy na zakup materiałów budowlanych na kwotę 5.323,68 zł i 12.763,18 zł. Po analizie zgłaszanych potrzeb organ uznał, że żądania strony ujęte we wnioskach powielają się, zatem biorąc pod uwagę orzecznictwo sądów administracyjnych dokonał ich tematycznego pogrupowania. W przedmiotowym postępowaniu organ rozpatrywał wniosek Z.M. o przyznanie pomocy na dofinansowanie opłat mieszkaniowych oraz remontu mieszkania. Odnośnie pozostałych żądań wydano odrębne decyzje.

Dnia [...] sierpnia 2018 r. przeprowadzono wywiad w miejscu zamieszkania strony podczas którego ustalono, że Z. M. prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, od dnia [...] kwietnia 2018 r. wynajmuje mieszkanie

o powierzchni ok. 50 m2, w skład którego wchodzą dwa pokoje, kuchnia oraz łazienka z WC. Strona posiada dodatek mieszkaniowy przyznany od lipca 2018 r. do grudnia 2018 r. w kwocie po 313,63 zł miesięcznie, który stanowi jedyne źródło dochodu. W związku z zadłużeniem mieszkania strona miesięcznie dopłaca 242,00 zł do czynszu. Lokal posiada ogrzewanie centralne gazowe, gaz został odłączony z uwagi na zadłużenie w kwocie 3,5 tys. zł, opłata za energię wynosi 190,00 zł. W ocenie pracownika MOPS przeprowadzającego wywiad, stan techniczny lokalu jest zły, wymaga remontu. Widoczne jest zużycie mebli, które są zniszczone, jednak dalsza ich eksploatacja jest możliwa. Ściany są popękane i przybrudzone, stwierdzono ubytki tynku w suficie, okna w lokalu są stare, widoczne są nieszczelności oraz ubytki w drewnie. Strona zwróciła się do ABM z prośbą o wymianę okien, jednak otrzymała odpowiedź odmowną z uwagi na zadłużenie lokalu w kwocie ok. 6 tys. zł. Strona wskazała, że zamontowane krany w łazience i kuchni nie nadają się do użytku, ponieważ są nieszczelne, a rury doprowadzające stare i pordzewiałe. Dalej wskazano, że strona nadal nie jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy ze względu na stan zdrowia. W lipcu 2018 r. Z.M. złożył wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności do Miejskiego Zespołu Orzekania Niepełnosprawności i w momencie przeprowadzania wywiadu skarżący oczekiwał na wyznaczenie terminu stawienia się przed komisją. Z dokumentacji wynika, że odrębnymi decyzjami przyznano skarżącemu pomoc

w formie zasiłku okresowego, świadczenia na zakup żywności oraz zasiłku celowego.

Decyzją nr [...] z dnia [...] sierpnia 2018 r., Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, działający z upoważnienia Prezydenta Miasta, w pkt 1 decyzji przyznał Z. M. zasiłek celowy w kwocie łącznej 200,00 zł, na dofinansowanie do opłat mieszkaniowych

i określił sposób wypłaty: konto bankowe oraz w pkt 2 decyzji odmówił przyznania zasiłku celowego w kwocie 5.323,68 zł i 12.763,18 na zakup: butli gazowej, piekarnika, 4 sztuk okien, płyty gazowej, przepływowego ogrzewacza wody, farb do malowania, gipsu, bramy wjazdowej wraz materiałami do jej montażu, wanny łazienkowej i jej wymianę, kranów oraz całego podłączenia zlewu.

Opierając się na ustaleniach wywiadu środowiskowego organ I instancji stwierdził, że dochodem strony jest dodatek mieszkaniowy w kwocie 313,63 zł, co oznacza iż spełnia przesłanki ustawowe do przyznania świadczenia. Jednak sam fakt spełnienia kryteriów ustawowych nie oznacza automatycznego przyznania osobie zainteresowanej tego świadczenia, ponieważ zasiłek celowy jest formą pomocy pieniężnej przyznawanej na podstawie uznania administracyjnego i jak wskazuje ustawodawca w art. 39 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1508), dalej jako u.p.s. - może być przyznany. Zgodnie z dyspozycją ustawodawcy zasiłek celowy jest formą pomocy zmierzającą do zaspokojenia jedynie niezbędnych potrzeb osoby zainteresowanej i może być przyznany w szczególności na pokrycie w części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

W ocenie organu I instancji regulowanie opłat mieszkaniowych jest konieczne do prawidłowego funkcjonowania, które ustawodawca zalicza do niezbędnych potrzeb bytowych. Z ustaleń wywiadu wynika, że miesięcznie strona dopłaca do czynszu kwotę 242,00 zł, do uregulowania pozostaje rachunek za energię w kwocie 190 zł. Biorąc pod uwagę trudną sytuację życiową strony, organ uznał za zasadne przyznanie dofinansowania do wskazanej potrzeby. Jednocześnie zaznaczył,

że zasiłek celowy jest świadczeniem fakultatywnym, zatem może być przyznany,

a jego wysokość jest uzależniona od możliwości finansowych organu.

W ocenie organu I instancji przyznanie kwoty 200 zł odpowiada możliwościom finansowym MOPS. Odnosząc się do zgłoszonych potrzeb dotyczących remontu mieszkania organ wskazał, że jego stan świadczy o wieloletnich zaniedbaniach ze strony właściciela, a wnioskodawca jedynie wynajmuje lokal od kilku miesięcy. Wyremontowanie mieszkania w tak szerokim zakresie, jak wnioskował Z. M. wymaga znaczących nakładów finansowych, które przekraczają możliwości pomocy społecznej. Organ I instancji w uzasadnieniu decyzji podkreślił również, że zapis art. 39 u.p.s.mówi o dofinansowaniu do drobnych remontów, a za taki nie można uznać wnioskowany zakres prac remontowych. Jednocześnie organ uznał, że w związku z brakiem możliwości przygotowania przez stronę ciepłego posiłku zaproponowano przyznanie dwudaniowego, bezpłatnego posiłku w stołówce PKPS, jednak strona nie była zainteresowana pomocą w tej formie, ponieważ skarżący nie złożył w tej sprawie oświadczenia.

MOPS podkreślił, że Z. M. jest objęty pomocą społeczną w formie zasiłku okresowego, zasiłku celowego oraz świadczenia pieniężnego na zakup posiłku, wobec czego wnioskodawca nie pozostaje bez wsparcia. Organ podkreślił, że wysokość środków jakie pozostają do jego dyspozycji stanowi wyznacznik racjonalnego nimi gospodarowania i uwzględnienia

w pierwszej kolejności niezbędne potrzeby bytowe osób i rodzin, których dochód kształtuje się poniżej kryterium dochodowego.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył Z.M. wyrażając swoje niezadowolenie z treści rozstrzygnięcia i wnosząc o uwzględnienie całego asortymentu przedstawionego w kosztorysie. Jednocześnie odwołujący podkreślił,

że w załączonym kosztorysie nie ujmował zakupu bramy wjazdowej.

Decyzją z dnia [...] września 2018 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze, dalej jako SKO, utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy. Jak wskazał organ odwoławczy w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia istotą zasiłku celowego jest zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej, a zatem takiej, bez zaspokojenia której osoba nie może egzystować, zagrożone są warunki jej istnienia, a w szczególności życie lub zdrowie. Świadczenie to przyznawane jest zatem na określony - uzasadniony uwarunkowaniami pomocy społecznej - cel, nie zaś na określony okres, ma charakter pomocy doraźnej, ukierunkowanej na konkretny cel bytowy. W ocenie SKO taką potrzebą skarżącego bez wątpienia nie jest przeprowadzenie kapitalnego remontu mieszkania, którego strona nie jest właścicielem. Odmowa przyznania zasiłku w tym zakresie zdaniem organu odwoławczego odbędzie się bez uszczerbku dla życia i zdrowia strony. Wskazany przez skarżącego cel - przeprowadzenie kapitalnego remontu, na który miał być przeznaczony zasiłek celowy - nie mieści się w pojęciu "niezbędnej potrzeby bytowej". Jeżeli bowiem wskazany przez skarżącego cel nie stanowi niezbędnej potrzeby bytowej, brak jest możliwości przyznania na niego zasiłku celowego na podstawie art. 39 u.p.s. Zdaniem SKO organ I instancji dokonał trafnej oceny celu wskazanego we wniosku o przyznanie zasiłku celowego i zasadnie uznał, że nie stanowi on niezbędnej potrzeby życiowej. To, w jaki sposób wnioskodawca użytkuje lokal, znajduje się poza zakresem działania organów pomocy społecznej, a koszty działań podejmowane w tej dziedzinie nie mogą być finansowane ze środków pomocy społecznej. Ustosunkowując się do zarzutu dotyczącego bramy, organ odwoławczy wskazał, że brama przesuwana Lara wraz z automatyką, furtka i słup bramowy zostały ujęte w kosztorysie nr [...] z dnia [...] sierpnia 2018 r. - na łączną kwotę 10.112,00 zł.

Za bezsporną organ odwoławczy uznał okoliczność, że skarżący korzysta ze świadczeń pomocy społecznej i że spełnia kryterium dochodowe do otrzymania świadczeń z pomocy społecznej, jednak nie oznacza to, że w każdym przypadku spełniania kryterium dochodowego świadczenia te muszą być udzielone. W ocenie SKO organ I instancji zasadnie uznał, że okoliczności niniejszej sprawy nie pozwalały na uznanie, że wniosek Z.M. dotyczył zaspokojenia niezbędnych potrzeb bytowych w rozumieniu przepisu art. 39 ust. 1 u.p.s.

Z powyższych względów zaskarżoną decyzję organ odwoławczy uznał za prawidłową, a zarzuty podniesione w odwołaniu za niezasadne.

Skargę na powyższą decyzję złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. Z.M. i zaskarżył ją w całości. W ocenie skarżącego decyzja była stronnicza i nie miała żadnego wpływu na bezstronne rozpatrzenie sprawy.

W odpowiedzi na skargę Kolegium podtrzymało stanowisko i argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Jednocześnie stwierdziło, że organ I instancji nie przekroczył granic uznania administracyjnego przy wydawaniu spornej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2188, z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. W myśl art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369, z późn. zm.), zwanej dalej: "p.p.s.a.", Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, natomiast art. 135 p.p.s.a. obliguje sąd do wzięcia pod uwagę z urzędu wszelkich naruszeń prawa.

Przepisami prawa materialnego stanowiącymi podstawę wydania zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu I inst. były przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (DZ.U. z 2018 r. poz. 1508).

Zgodnie z treścią art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. W myśl art. 39 ust. 2 zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Z przytoczonych powyżej przepisów ustawy wynika, że zasiłek celowy jest fakultatywną formą wsparcia z pomocy społecznej, a rozstrzygnięcie o jego przyznaniu opiera się na uznaniu administracyjnym. Zasiłki celowe mogą być przyznawane na niezbędne potrzeby bytowe, a więc takie, bez zaspokojenia których dana osoba nie może egzystować, zagrożone są warunki jej istnienia, a w szczególności życia lub zdrowia. Samo zgłoszenie potrzeby udzielenia pomocy na określony cel nie przesądza automatycznie o uwzględnieniu żądania przez organy administracji. Pomoc państwa ma charakter subsydiarny, tj. dopuszcza się interwencję organów państwa tylko w takich przypadkach, w których osoba lub rodzina rzeczywiście nie mają możliwości samodzielnego przezwyciężania trudności życiowych. Świadczenia z pomocy społecznej powinny być dostosowane do konkretnej sytuacji indywidualnego beneficjenta. Nie mogą one w żadnej mierze gwarantować zaspokojenia wszystkich potrzeb osoby, która się o nie ubiega (por. wyrok NSA sygn. akt I OSK 812/2018).

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego sprawy, który jest bezsporny, wynika, że skarżący spełnia warunki formalne do przyznania mu zasiłku celowego z pomocy społecznej. Dochód skarżącego stanowi dodatek mieszkaniowy w wysokości 313, 63 zł. miesięcznie. Skarżący jest osobą samotnie gospodarującą, mieszka w wynajętym mieszkaniu, które ze względu na stan techniczny wymaga remontu. Ze względu na stan zdrowia skarżący nie jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, natomiast wystąpił do Miejskiego Zespołu Orzekania o Niepełnosprawności z wnioskiem o ustalenie stopnia niepełnosprawności. Z akt sprawy wynika, że w związku z zadłużeniem zajmowanego przez skarżącego lokalu mieszkalnego odłączony został od lokalu gaz, nadto mieszkanie jest zadłużone z tytułu zaległości czynszowych.

Przypomnieć w tym miejscu należy, że zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej kryterium dochodowe kwalifikujące osobę samotnie gospodarującą do otrzymania wsparcia pieniężnego z pomocy społecznej wynosi 634 zł.

W przedstawionych okolicznościach sprawy, kierując się treścią art. 2, art. 3 oraz art. 39 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, należało podzielić stanowisko organów obydwu instancji wyrażone w wydanych przez nie decyzjach administracyjnych - w tej części, w której odmówiono skarżącemu przyznania zasiłku celowego na remont mieszkania. Rozstrzygnięcie w zakresie odmowy przyznania zasiłku celowego na wskazany cel jest zgodne z przepisami prawa materialnego oraz ma oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Jak słusznie przyjęto w zaskarżonej decyzji, zakres zgłoszonych przez skarżącego prac remontowych koniecznych do przeprowadzenia w przedmiotowym lokalu mieszkalnym, wykracza znacznie poza pojęcie drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, ponadto lokal ten nie stanowi własności skarżącego, lecz osoby trzeciej. Z tych względów nie znajdując podstaw prawnych do podważenia zaskarżonej decyzji – w tej części skarga została oddalona.

Badając legalność zaskarżonej decyzji Sąd stwierdził, że decyzja ta oraz poprzedzająca ją decyzja organu I inst. - w części dotyczącej przyznania skarżącemu zasiłku celowego w wysokości 200 zł - wydane zostały z naruszeniem przepisów prawa procesowego, w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy ora z naruszeniem art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego sprawy wynika bezspornie, że skarżący znajduje się w trudnej sytuacji materialnej oraz życiowej, a w toku postępowania sygnalizował konieczność zaspokojenia wielu potrzeb o charakterze socjalnym. W tej sytuacji przyznając zasiłek celowy w określonej wysokości organ winien wskazać na jaki cel dana pomoc zostaje przyznana, innymi słowy obowiązkiem organu było wskazanie na zaspokojenie, której ze zgłoszonych przez stronę potrzeby socjalno – bytowej przyznano określoną pomoc pieniężną. W analizowanej sprawie, zgodnie z rozstrzygnięciem zawartym w punkcie 1 sentencji decyzji organu I inst., zasiłek celowy w kwocie 200 zł przyznany został na dofinansowanie opłat mieszkaniowych. Tymczasem jak wyżej wskazano z tytułu użytkowania lokal mieszkalny zajmowany przez skarżącego posiada zadłużenia z tytułu opłat czynszowych oraz opłat za gaz, ponadto skarżący ponosi na bieżąco opłaty za energię elektryczną. W tej sytuacji, aby wsparcie z pomocy społecznej spełniło choćby w części swój ustawowy cel, koniecznym było określenie na którą ze zgłoszonych potrzeb zasiłek celowy zostaje przyznany. Powyższe może mieć również znaczenie w ewentualnych kolejnych sprawach administracyjnych, zainicjowanych wnioskami skarżącego o przyznanie wsparcia pieniężnego z pomocy społecznej, w których organ winien posiadać ustalenia na temat tego, które potrzeby bytowe strony ze środków pomocy społecznej zostały już zaspokojone.

Stwierdzone uchybienie powoduje, że zaskarżona decyzja – w części obejmującej rozstrzygnięcie zawarte w pkt 1 sentencji decyzji organu I inst. - narusza przepis art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej oraz art. 107 § 3 kpa. Wskazać przyjdzie, że w ustalonym stanie sprawy zaskarżona decyzja oraz decyzja ją poprzedzająca nie stanowią pełnego, precyzyjnego i kompletnego załatwienia wniosku skarżącego o przyznanie zasiłku celowego.

Ponownie rozpoznając sprawę organ winien ustalić, która ze zgłoszonych przez skarżącego potrzeb ma charakter niezbędnej potrzeby bytowej, w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej. Decyzja o przyznaniu pomocy pieniężnej w formie zasiłku celowego powinna zawierać rozstrzygnięcie w wyżej określonym przedmiocie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit."a" oraz "c" p.p.s.a. zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I inst. zostały uchylone w części. W pozostałym zakresie, na podstawie art. 151 p.p.s.a., skarga została oddalona.