Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

|Sygn. akt III SA/Kr 1255/18 | [pic] W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 28 maja 2019 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia: WSA Krystyna Kutzner (spr.), Sędziowie: WSA Bożenna Blitek, WSA Maria Zawadzka, , Protokolant: Specjalista Agata Zaręba-Piotrowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 maja 2019 r., sprawy ze skargi A. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 18 października 2018 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku okresowego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji, II. przyznaje od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na rzecz adwokat A. S. – T. - Kancelaria Adwokacka ul. [...], K - tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 240 zł (słownie: dwieście czterdzieści złotych) podwyższoną o podatek od towarów i usług przewidziany dla tego rodzaju czynności.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 18 października 2018r., [...] utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta z dnia [...] 2018r., nr [...], odmawiającą przyznania A. N. (dalej: skarżącej) świadczenia w formie zasiłku okresowego.

Powyższe rozstrzygnięcia zapadły w następującym stanie faktycznym ustalonym przez organy :

W dniu 11 lipca 2018 r skarżąca złożyła wniosek o przyznanie jej zasiłku okresowego. W związku z powyższym Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, przeprowadził wywiad środowiskowy, z którego wynikało, że skarżąca prowadzi dwuosobowe gospodarstwo domowe wspólnie z synem, mieszka wspólnie z rodzicami i spełnia kryterium dochodowe do przyznania jej wnioskowanego świadczenia.

Prezydent Miasta odmawiając jednak przyznania skarżącej zasiłku okresowego stwierdził , że skarżąca jest w wieku aktywności zawodowej , ale nie jest zarejestrowana w Grodzkim Urzędzie Pracy. Skarżąca przedłożyła organowi kolejne zaświadczenia lekarskie stwierdzające niezdolność do pracy w okresie od dnia 21 maja 2018r. do dnia 31 sierpnia 2018r.

Organ I instancji stwierdził , że pomimo dostarczenia przez skarżącą informacji z urzędu pracy o braku możliwości uzyskania statusu osoby bezrobotnej , nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy w świetle art.6 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U.2018.1508). W ocenie organu, skarżąca uważając siebie za osobę niezdolną do pracy , winna swoje stanowisko poprzeć stosownym orzeczeniem określającym stopień niepełnosprawności wydanym przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.

Ponadto organ stwierdził, że postępowanie w sprawie ustalenia stopnia niepełnosprawności skarżącej jest zawieszone, a skarżąca nie podejmuje stosownych działań , aby postępowanie to mogło się zakończyć. Organ zarzucił , że skarżąca odmówiła podpisania zobowiązania w sprawie odwieszenia przedmiotowego postępowania i brak współpracy w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej .

W odwołaniu od decyzji odmawiającej przyznanie zasiłku okresowego skarżąca zarzuciła , że organ I instancji wydając zaskarżoną decyzję naruszył obowiązujące przepisy , dokonał błędnych ustaleń i nie uwzględnił jej słusznego interesu.

Odnośnie postępowania w sprawie ustalenia stopnia niepełnosprawności skarżąca wyjaśniła , że jest w trakcie kolejnych badań i nie posiada kompletnej dokumentacji medycznej. Do odwołania dołączyła zaświadczenia lekarskie o dalszej niezdolności do pracy i stwierdziła , że z tego powodu została wyrejestrowana z Grodzkiego Urzędu Pracy. Stan zdrowia nie pozwala skarżącej na działania , do których czuje się przymuszana ze strony organu , a presja wywierana na nią powoduje pogorszenie tego stanu. Skarżąca zarzuciła , że organ lekceważy jej dolegliwości.

Stan finansowy skarżącej nie pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb jej i dziecka i wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymując w mocy decyzję organu pierwszej instancji przytoczyło obowiązujące przepisy dotyczące udzielania świadczeń z pomocy społecznej , w tym art. 11 ust.2 ww. ustawy. Zgodnie z tym przepisem brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia . Celem pomocy społecznej nie jest przejęcie w całości i bezterminowo obowiązku utrzymywania osób, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej, ale podejmowanie takich działań, które umożliwią tym osobom przezwyciężenie ich trudnej sytuacji i samodzielne zaspakajanie niezbędnych potrzeb życiowych, a także integrację ze środowiskiem. Brak aktywności ze strony zainteresowanych pomocą uprawnia organ do powstrzymania się od udzielenia świadczenia.

Odnosząc powyższe uwagi do rozpatrywanej sprawy Kolegium stwierdziło, że skarżąca co prawda nie przekracza kryterium dochodowego, ale utrudnia prowadzenie postępowania wyjaśniającego nie dostarczając żądanych dokumentów, ponadto nie podejmuje działań w kierunku poprawy swojej sytuacji życiowej. Postępowanie w sprawie ustalenia stopnia niepełnosprawności zostało zawieszone do czasu skompletowania przez skarżącą dokumentów , do czego zobowiązał skarżącą organ pierwszej instancji, jednak skarżąca odmówiła podpisania zobowiązania w tej sprawie. Po uzyskaniu zdolności do pracy , skarżąca winna zarejestrować się w Grodzkim Urzędzie Pracy . Skarżąca wyjaśniała, że jest osobą niezdolną do pracy i przedstawiła na tę okoliczność kolejne zaświadczenia lekarskie. Organ zarzucił , że przedkładane od kilku miesięcy zaświadczenia lekarskie nie są wystawiane przez lekarzy specjalistów.

Organ odwoławczy stwierdził, że skoro skarżąca uważa się za osobę niezdolną do pracy, to prezentowane przez siebie stanowisko, winna poprzeć stosownym orzeczeniem określającym stopień niepełnosprawności, wydanym przez zespół ds. orzekania o niepełnosprawności.

Organ odwoławczy wyjaśnił, że przyznanie pomocy społecznej następuje na zasadzie uznania administracyjnego, a ustawa o pomocy społecznej określa sytuacje, w których organ administracji może ograniczyć lub odmówić udzielenia pomocy społecznej osobom i rodzinom spełniającym ustawowe kryteria i do takich okoliczności należy brak współpracy osoby lub rodziny korzystającej z pomocy społecznej z ośrodkiem pomocy społecznej w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej.

W ocenie Kolegium , organ pierwszej instancji wydając zaskarżoną decyzję nie przekroczył granic uznania administracyjnego.

Na powyższą decyzję wpłynęła skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie , w której skarżąca zarzuciła naruszenie:

- art. 41 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez jego niezastosowanie

prowadzące do błędnego uznania, iż w przedmiotowej sprawie nie zachodzą okoliczności do przyznania zasiłku okresowego pomimo nie przekroczenia kryterium dochodowego w rodzinie;

- art. 7a k.p.a. poprzez odmowę rozstrzygnięcia na korzyść skarżącej pojawiających

się w sprawie wątpliwości tj. bezpodstawnej odmowy uwzględnienia niezdolności do pracy orzeczonej przez lekarza specjalistę z zakresu chorób wewnętrznych, co doprowadziło do błędnego uznania, że w sposób nieuzasadniony odmawia podjęcia zatrudnienia;

- art. 7b k.p.a. poprzez zaniechanie współpracy organu administracji publicznej oraz

pominięcie interesu obywatela poprzez odmowę przyznania zasiłku pomimo, iż sytuacja majątkowa i rodzinna skarżącej uzasadnia udzielenie pomocy społecznej;

- art. 8 k.p.a. tj. zasady pogłębiania zaufania do władzy publicznej;

- art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędne uznanie, że w przedmiotowej sprawie doszło do braku współdziałania i przyjęcia postawy roszczeniowej, podczas gdy każdorazowo skarżąca składa obszerne wyjaśnienia i dokumenty, współpracując z pracownikami socjalnymi;

- art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej poprzez jego niezastosowanie

prowadzące do uniemożliwienia skarżącej przezwyciężenia trudnej sytuacji

życiowej, której nie jest w stanie pokonać;

- art. 39 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez nie przyznanie

zasiłku w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej.

Wskazując na powyższe okoliczności skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu podniesionych zarzutów skarżąca podniosła, że organ domaga się od niej przedłożenia orzeczenia o niepełnosprawności w sytuacji , gdy zasiłek okresowy przyznawany jest osobie długotrwale chorej , co nie oznacza osobę niepełnosprawną. Skarżąca spełnia to kryterium , a także kryterium dochodowe .

Wbrew twierdzeniu organów obu instancji skarżąca nie odmawia współpracy z organami pomocy społecznej , a zawieszenie postępowania o ustalenie stopnia niepełnosprawności jest wynikiem braku kompletnej dokumentacji lekarskiej.

Organy w toku postępowania nie zakwestionowały przedkładanych przez skarżącą zaświadczeń lekarskich o niezdolności do pracy , która to niezdolność wyklucza rejestrację skarżącej w urzędzie pracy.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie.

Na etapie postępowania sądowego pełnomocnik skarżące przedłożył do akta sprawy pismo procesowe z dnia 17 maja 2019r. , w którym zarzucił , że organ nie wskazał , jakich konkretnie sytuacji czy możliwości skarżąca nie wykorzystała do polepszenia swojej sytuacji życiowej. Z uwagi na stan zdrowia możliwości skarżącej są znacznie ograniczone .

Do pisma zostały dołączone kolejne zaświadczenia lekarskie stwierdzające niezdolność do pracy skarżącej od dnia 27 lutego 2019r. do dnia 10 czerwca 2019r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art.1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U.2017.2188) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że przedmiotem kontroli Sądu jest zgodność zaskarżonej decyzji z przepisami prawa.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pomoc ta jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Cele pomocy społecznej wskazuje art. 3 ustawy – zgodnie z ust. 1, pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, stosownie do ust. 2 zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Jak wynika z art. 3 ust. 3 ustawy rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, natomiast w myśl art. 3 ust. 4 potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Powyższe regulacje ogólne należy brać pod uwagę przy ocenie prawidłowości zastosowania dalszych przepisów ustawy.

Niniejsza sprawa dotyczy przyznania skarżącej zasiłku okresowego. Zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:

1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.

Ze względu na okoliczności sprawy, w której organy pomocowe poruszyły m. in. kwestię postępowania w przedmiocie ustalenia stopnia niepełnosprawności skarżącej, należy przytoczyć również przepisy, dotyczące zasiłku stałego. Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej przysługuje on:

1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Z powyższych przepisów wynika, że oba zasiłki – stały i okresowy – są zasiłkami obligatoryjnymi. W obu przypadkach wskazuje na to sformułowanie "przysługuje", a nie "może być przyznany". W praktyce oznacza to, że przy spełnieniu przesłanek ustawowych do przyznania jednego , czy drugiego zasiłku , organ przyznaje to świadczenie i w tym zakresie nie jest to decyzja uznaniowa. Uznaniu administracyjnemu podlega jedynie wysokość zasiłku okresowego , przy czym ustawodawca określił jego maksymalną i minimalną wysokość i tylko w tym zakresie organ może ustalić to świadczenie w wysokości adekwatnej do sytuacji wnioskodawcy.

Skoro ustawa dopuszcza możliwość przyznania zasiłku okresowego w wysokości między określonymi przepisami maksimum i minimum, to orzekając w sprawie zasiłku organy pomocy społecznej obowiązane są kierować się ogólnymi zasadami przyznawania tej pomocy (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 6 maja 2015 r., III SA/Kr 1597/14 oraz wyroki: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 7 czerwca 2018 r., III SA/Gd 210/18; Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 20 lutego 2019 r., II SA/Łd 1069/18 i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 30 stycznia 2013 r., IV SA/Po 864/12).

Zgodzić należy się z organami administracyjnymi , że brak współpracy wnioskodawcy z pracownikiem socjalnym może spowodować odmowę przyznania zasiłku okresowego , jednak brak współpracy musi być wynikiem z jednej strony – uzasadnionych działań organu, a z drugiej strony - zawinionej postawy wnioskodawcy .

W rozpatrywanej sprawie okolicznością bezsporną jest , że skarżąca prowadząca wspólne gospodarstwo domowe z synem spełniała kryterium dochodowe, kryterium długotrwałej choroby i kryterium bezrobocia . Bezsporne również jest , że z powodu zaświadczeń lekarskich o niezdolności do pracy skarżąca nie może zarejestrować się w Grodzkim Urzędzie Pracy .

Wskazane okoliczności obligowały organy pomocy społecznej do przyznania zasiłku okresowego.

Podstawą odmowy przyznania zasiłku okresowego był zarzut ze strony organów o braku współpracy , który to zarzut – w ocenie Sądu – nie jest uzasadniony.

Dokonując analizy i oceny postępowania administracyjnego zainicjowanego wnioskiem skarżące o przyznanie zasiłku okresowego należy stwierdzić , że organy obu instancji skoncentrowały swoje działania na wyegzekwowaniu od skarżącej , aby przedstawiła orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub zaświadczeniem lekarskim od specjalisty.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że orzeczenie o niepełnosprawności w celu wykazania całkowitej niezdolności do pracy ma istotne znaczenie , ale w odniesieniu do zasiłku stałego . W postępowaniu o przyznanie zasiłku okresowego jedną z rozłącznych przesłanek przyznania tego świadczenia jest długotrwała choroba, która nie musi być stwierdzona orzeczeniem o niepełnosprawności , ani zaświadczeniem od specjalisty. Wystarczającym dowodem na okoliczność niezdolności do pracy - w przypadku zasiłku okresowego – jest zaświadczenie lekarskie np. od lekarza rodzinnego. Takie dowody skarżąca przedstawiła w toku postępowania administracyjnego , a organy dowód tych nie zakwestionowały .

Żądanie organu pomocy społecznej podpisania przez skarżącą zobowiązania do podjęcia czynności zmierzających do uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności , czy żądanie przedstawienia zaświadczeń od lekarza specjalisty należy uznać za nieuzasadnione w sprawie zasiłku okresowego .

W związku z tym odmowa podpisania zobowiązania do podjęcia i zakończenia zawieszonego postępowania w sprawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności przed Powiatowym Zespołem do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, jak i brak zaświadczeń od lekarzy specjalistów nie może być uznany za brak współpracy ze strony skarżącej. Organ pomocy społecznej miał obowiązek respektować zaświadczenia lekarskie przedkładane przez skarżącą w toku postepowania stwierdzające jej niezdolność do pracy , a w konsekwencji zarzut , że skarżąca nie wykorzystuje swoich możliwości do poprawy sytuacji życiowej poprzez podjęcie pracy jest oczywiście bezzasadny.

Z akt sprawy wynika , że choroba skarżącej jest długotrwała , sytuacja finansowa jest trudna ,w związku z tym odmowa przyznania wnioskowanego świadczenia nastąpiła z naruszeniem art. 38 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje , że w rozpatrywanej sprawie zostały spełnione przesłanki przyznania skarżącej zasiłku okresowego . Odmowa przyznania tego świadczenia narusza cele ustawy , która zobowiązuje organy pomocy społecznej do udzielania pomocy osobom w trudnej sytuacji, a w takiej właśnie znajduje się rodzina skarżącej. Z tych powodów należało wyeliminować z obrotu prawnego tak zaskarżoną decyzję, jak i poprzedzającej ją decyzję organu pierwszej instancji.

Stosownie do art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2018.1302) , ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ , którego działanie było przedmiotem zaskarżenia.

W związku z powyższym organy rozpoznając ponownie sprawę zobowiązane są do uwzględnienia oceny prawnej zawartej w niniejszym uzasadnieniu wyroku. Skarżąca wykazała spełnienie kryterium dochodowego, długotrwałą chorobę i bezrobocie , a zatem spełnione zostały przesłanki do przyznania zasiłku okresowego. Organy skutecznie nie wykazały brak współpracy ze strony skarżącej , a odmowa podjęcia czynności w celu zakończenia postępowania w przedmiocie ustalenia stopnia niepełnosprawności oraz odmowa podpisania stosownego zobowiązania nie mogą być w niniejszej sprawie okolicznościami stojącymi na przeszkodzie przyznaniu wnioskowanego świadczenia.

Uznając , że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa materialnego w zakresie wyżej opisanym , Sąd działając na podstawie art.145 § 1 pkt.1 a ww. ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.

W punkcie II wyroku Sąd przyznał pełnomocnikowi skarżącej ustanowionemu z urzędu kwotę 240 zł powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2016.1714).