Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Danuta Oleś, , , po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia Centrum Handlowego [...] Sp. z o.o. z siedzibą w Z. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 15 stycznia 2015 r. sygn. akt I SA/Lu 796/14 odmawiające przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi Centrum Handlowego [...] Sp. z o.o. z siedzibą w Z. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 25 czerwca 2014 r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług postanawia oddalić zażalenie.

Zaskarżonym postanowieniem z 15 stycznia 2015 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie odmówił Centrum Handlowemu [...] sp. z o.o. z siedzibą w Z. przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Uzasadniając postanowienie Sąd wskazał, że mając na uwadze treść oświadczenia spółki oraz dokumenty dotyczące jej sytuacji finansowej nie sposób stwierdzić, że nie miała ona możliwości zgromadzenia środków niezbędnych na pokrycie wpisu od skargi. Ocena jej sytuacji materialnej uwzględniała nie tylko fakt posiadania obecnie środków na koszty postępowania na koncie czy w kasie, ale przede wszystkim realną możliwość ich zgromadzenia. Sąd uznał także, że spółka całkowicie zignorowała konieczność gromadzenia środków na ewentualne przyszłe spory sądowe.

W zażaleniu na powyższe postanowienie spółka zarzuciła oparcie rozstrzygnięcia na błędnej wykładni art. 246 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 270, dalej P.p.s.a.) oraz błędnej analizie sytuacji spółki i przyczyn tej sytuacji. Wniesiono o przyznanie prawa pomocy.

Spółka wskazała, że w jej ocenie całe uzasadnienie Sądu pierwszej instancji ma na celu wykazanie dlaczego Sąd uznał, że prawo pomocy w tym przypadku nie powinno być przyznane i brak jest sporu co do okoliczności, że przesłanki przyznania prawa pomocy zostały spełnione. Podkreślono, że spółka przewidywała konieczność prowadzenia sporów sądowych, jednakże nie przewidziano, że poczynione rezerwy na ten cel powinny były wynieść około 15 mln złotych. Nawet przy skali działalności spółki zgromadzenie takiej kwoty byłoby niewykonalne. Spółka podkreśliła także, że jej udziałowcami są osoby fizyczne, nieposiadajce środków w takiej wysokości aby można byłoby uiścić wpis, gdyż wpłaty te musiałyby przewyższyć sumę prowadzonych egzekucji.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wyjaśnienia wymaga, że instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 P.p.s.a., zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Stosownie do art. 243 § 1 i 246 § 2 pkt 2 powołanej ustawy, prawo pomocy w zakresie częściowym może zostać przyznane na wniosek strony, będącej osobą prawną, jeżeli wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Z brzmienia powoływanych przepisów jednoznacznie wynika, że ciężar dowodu w zakresie przesłanek warunkujących zwolnienie od kosztów sądowych obciąża stronę, która powinna wykazać i wyczerpująco uzasadnić okoliczności stanowiące podstawę żądania.

Należy podkreślić, że z treści art. 252 § 1 P.p.s.a. wynika, że Sąd rozpatrując wniosek o przyznanie prawa pomocy winien brać pod uwagę jej stan majątkowy i dochody. Pod pojęciem stanu majątkowego należy rozumieć nie tylko zasób gotówki znajdujący się w posiadaniu strony, lecz również środki finansowe ulokowane w majątku ruchomym i nieruchomym.

Odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 199 P.p.s.a. ma na celu zagwarantowanie prawa do sądu podmiotom, których obiektywnie nie stać na poniesienie kosztów postępowania. Jak wskazuje się w doktrynie oraz w orzecznictwie sądów administracyjnych, prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu i bez majątku. Nie można, stosując prawo pomocy, chronić czy też wzbogacać majątku podmiotów prywatnych, gdyż celem instytucji prawa pomocy jest zapewnienie dostępu do sądu osobom, którym brak środków finansowych ten dostęp uniemożliwia (por. Hanna Knysiak-Molczyk, (w:) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005 r. s.628).

Rozpoznając sprawę Sąd pierwszej instancji miał obowiązek wszechstronnie i wyczerpująco odnieść się do przytoczonych we wniosku okoliczności i do materiału dowodowego zebranego w sprawie. W tym celu stosownie do art. 255 P.p.s.a. Sąd wezwał skarżącą spółkę do przedstawienia dodatkowych dokumentów, potwierdzających przytoczone we wniosku okoliczności. Należy zauważyć, że zgodnie z treścią art. 246 cytowanej ustawy regulacja w nim zawarta stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w treści jej art. 199, stosownie do którego strony ponoszą koszty postępowania, związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Poddając zatem ocenie wniosek o przyznanie prawa pomocy Sąd powinien kierować się tą zasadą. Przytoczone we wniosku okoliczności, jak również przedstawione dokumenty powinny uzasadniać wyjątkowe traktowanie, o jakim mowa w powołanym wyżej przepisie. Przy tym to do Sądu kierującego się wskazaniami logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i dostępnej wiedzy, należy ocena czy takie okoliczności zachodzą.

W świetle przytoczonych unormowań Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zaskarżone postanowienie odpowiada prawu. W ocenie tutejszego Sądu WSA dokonał wnikliwej i rzetelnej analizy wniosku o przyznanie prawa pomocy i zawartego w nim oświadczenia o majątku i dochodach, a także dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i doszedł do słusznego przekonania, że spółka nie wykazała, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów postępowania.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, że skoro spółka za 2010 r. deklarowała nadwyżki podatku naliczonego nad należnym o znacznej wysokości, to świadczy to o wysokim poziomie środków finansowych w dyspozycji, przeznaczanych na zakupy w prowadzonej działalności gospodarczej. Rok 2013 przyniósł przychód rzędu 44.372.200 zł. Wiedząc zatem, że w marcu 2011 r. w stosunku do spółki zostały wszczęte postępowania kontrolne, winna się ona była liczyć z koniecznością gromadzenia środków na ewentualne przyszłe spory sądowe. Jednocześnie wyjaśnienia wymaga, że wykazana w zeznaniu podatkowym za 2013 r. strata nie może stanowić podstawy do przyjęcia, iż przedmiotowy wniosek zasługuje na uwzględnienie. Zasadnie także Sąd pierwszej instancji uznał, że strata podatkowa powstaje wskutek nadwyżki kosztów uzyskania nad przychodem, co skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania - brakiem obowiązku zapłaty podatku dochodowego, nie stanowi natomiast automatycznie o braku środków finansowych.

Jednocześnie Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że stosownie do treści art. 194 § 3 P.p.s.a. zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia. Zażalenie wniesione w przedmiotowej sprawie nie spełnia wskazanych wyżej wymagań – brak jest wniosku o zmianę bądź uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Naczelny Sad Administracyjny zażalenie jako niezasadne w oparciu o art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a. oddalił.