Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Następstwo prawne praw dziedzicznych, które wchodzą w skład spadku po osobie zmarłej, powinno być wykazane według przepisów prawa cywilnego. Ustalenie kręgu spadkobierców nie należy do właściwości organu administracji publicznej, lecz do sądów powszechnych /art. 28 Kpa w związku z art. 1025 par. 2 Kc/.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Kristine C.-M. i Rachel T. na decyzję Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia 2 czerwca 2000 r. (...) w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Wydział Gospodarki Komunalnej w Cz. (...) z dnia 9 czerwca 1973 r. - oddala skargę.

Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast po rozpatrzeniu wniosku Rachel T. oraz Kristine C.-M. decyzją (...) z dnia 13 października 1999 r. odmówił wszczęcia postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. (...) z dnia 9 czerwca 1973 r. o wywłaszczeniu za odszkodowaniem nieruchomości o pow. 2.235 m2, położonej w Cz. przy ul. AL. N.M.P. nr 30, oznaczonej pgr. 67/1, zapisanej w księdze wieczystej (...) jako własność Kałma R. oraz Moszka-Lejb i Zysli małżonków S.

W uzasadnieniu decyzji stwierdził, że postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Stroną jest natomiast każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek /art. 28 Kpa/. Tymczasem żaden z przedłożonych przez Rachel T. oraz Kristine C.-M. dokumentów nie potwierdza, że są one spadkobierczyniami byłych współwłaścicieli wymienionej wyżej nieruchomości. Z odpisów skróconych aktów zgonu Moszek-Lejb S. i Zysli S. z domu A. wynika jedynie, że zmarli we wrześniu 1942 r.

Nie jest również dowodem potwierdzającym nabycie praw do przedmiotowej nieruchomości przez Kristine M. złożone przez nią w dniu 3 lutego 1995 r. oświadczenie, w którym stwierdza, że jest córką Efroina M. i Chaji Estery M. z domu S., będącej córką Maurycego oraz Zysli. Nie przedłożyła ona żadnego dokumentu potwierdzającego powyższe okoliczności, w szczególności odpisu aktu urodzenia Chaji Estery M. /S./, z którego wynikałoby, że jej rodzicami byli Maurycy oraz Zysla małżonkowie S.

Ponadto występuje zasadnicza rozbieżność pomiędzy oświadczeniem Kristine M., a danymi zawartymi w odpisach aktów zgonu Moszka-Lejb S. i Zysli S. z domu A. i w aktach wywłaszczeniowych dotyczących właścicieli nieruchomości. We wszystkich dokumentach mąż Zysli S., w tym również w przedłożonym odpisie skróconym aktu zgonu, figuruje jako Moszek-Lejb /lub Lajb/, wnioskodawczyni pisze o nim Maurycy Moszek. Ponadto w odpisie skróconym aktu zgonu wpisano, że zarówno Moszek-Lejb S., jak i Zysla S. zmarli we wrześniu 1942 r. w Cz., skarżąca zaś twierdzi, że Maurycy Moszek S. zmarł pomiędzy rokiem 1942 a 1945 w Obozie Koncentracyjnym w Oświęcimiu. Nie podaje natomiast ani daty ani miejsca śmierci Zysli S.

Akt urodzenia Kristine M. /Celiny M./ nie stanowi dowodu potwierdzającego, że rodzicami Chaji Esteary S. byli Moszek-Lejb oraz Zysla małżonkowie S. Odpis aktu urodzenia Itty S. potwierdza co prawda, że jej rodzicami byli Moszek-Lejb oraz Zysla małżonkowie S., nie stanowi jednak dowodu, że Itta S. była siostrą Haji Estery S., tym bardziej, że w oświadczeniu Kristine M. z dnia 3 lutego 1995 r. mowa jest o Chaji Helenie S., nie zaś - co wynika z przedłożonego zupełnego aktu urodzenia - o Haji Esterze S.

Wychodząc z tych założeń Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast uznał, że brak jest podstaw do uznania Kristine M. za następcę prawnego byłych właścicieli wywłaszczonej nieruchomości, tj. Moszka-Lejb oraz Zysli małżonków S. Jeżeli chodzi natomiast o Rachel T., to nie przedłożyła ona żadnego dowodu potwierdzającego jej następstwo prawne po byłych właścicielach przedmiotowej nieruchomości. Tym samym Kristine M. i Rachel T. nie wykazały interesu prawnego w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. - Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej z dnia 9 czerwca 1973 r., a więc nie mają przymiotu strony w rozumieniu art. 28 Kpa.

Na wniosek Rachel T. i Kristine Cecile M. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast ponownie rozpatrzył sprawę i decyzją (...) z dnia 2 czerwca 2000 r. utrzymał w mocy swoją uprzednią decyzję z dnia 13 października 1999 r.

W uzasadnieniu decyzji z dnia 2 czerwca 2000 r. przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne:

W uzasadnieniu decyzji z dnia 13 października 1999 r. wskazano, że żaden z przedłożonych przez wnioskodawczynie dokumentów nie potwierdza, że nabyły one prawa do spadku po byłych właścicielach przedmiotowej nieruchomości, co równoznaczne jest z tym, że nie posiadają one przymiotu strony w rozumieniu art. 28 Kpa. Tym samym nie mogą skutecznie występować z żądaniem wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności orzeczenia administracyjnego.

Rachel T. i Kristine Cecile M. powyższą decyzję Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia 2 czerwca 2000 r. zaskarżyły skargą do Naczelnego Sądu Administracyjnego i wniosły o jej uchylenie, podnosząc, że mają legitymację do żądania stwierdzenia nieważności decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. - Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (...) z dnia 9 czerwca 1973 r., gdyż są następcami prawnymi byłych właścicieli wywłaszczonej nieruchomości. Skarżąca Rachel T. przyznała w skardze, że faktycznie nie przedłożyła dokumentów świadczących, że jest spadkobierczynią Kałma R. W konkluzji skargi podniosły, że chociaż nie zdołały wykazać w pełni swego następstwa prawnego, to okoliczność ta nie powinna prowadzić do wydania decyzji o odmowie wszczęcia postępowania, gdyż organ powinien z urzędu podjąć starania zmierzające do jej wyjaśnienia stosownie do art. 7 Kpa.

Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumentację zawarta w zaskarżonej decyzji.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Postępowanie w sprawie o stwierdzenie nieważności wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu /art. 157 par. 2 Kpa/. Stroną tego postępowania jest nie tylko strona postępowania zwykłego zakończonego wydaniem kwestionowanej decyzji, lecz każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczyć mogą skutki stwierdzenia nieważności decyzji. W każdym postępowaniu dotyczącym stwierdzenia nieważności decyzji należy przede wszystkim wyjaśnić kwestię wstępną, jaką stanowi zagadnienie legitymacji osoby, która wystąpiła z odnośnym żądaniem /art. 157 par. 2 i 3 Kpa/.

W odniesieniu do tej kwestii w rozpoznawanej sprawie Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast usiłował wyjaśnić, czy skarżące rzeczywiście mają wymaganą legitymację. W tym celu zwrócił się pismem z dnia 5 maja 1999 r. do ich pełnomocnika /adwokata/ o przedłożenie odpowiednich dokumentów w terminie siedmiu dni. Pełnomocnik skarżących pismem z dnia 16 maja 1999 r. wniósł o przedłużenie wyznaczonego terminu do końca lipca 1999 r. Do pisma tego dołączył jednocześnie szereg dokumentów: odpisy skrócone aktów zgonu Moszka-Lejb S. i Zysli S. z domu A., odpis aktu urodzenia Itty S. i świadectwo jej małżeństwa z Mieczysławem A., odpis zupełny aktu urodzenia Celiny M. oraz oświadczenie Kristine M., złożone w dniu 3 lutego 1995 r. przed Notariuszem Publicznym dla Prowincji Ontario w K. w mieście T., dotyczące jej więzi rodzinnych ze zmarłymi właścicielami nieruchomości Maurycym/Moszkiem S. i Zyslą S.

Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast nie ustosunkował się do wniosku pełnomocnika skarżących o przedłużenie terminu, niemniej jednak do końca lipca 1999 r. konieczne dokumenty nie zostały złożone. Co więcej, nie przedłożono ich nawet później, w szczególności do dnia wydania, po ponownym rozpatrzeniu sprawy, zaskarżonej decyzji. W tej sytuacji trzeba uznać, że Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast prawidłowo postąpił odmawiając na podstawie art. 157 par. 3 Kpa wszczęcia postępowania z przyczyn podmiotowych. Z przedłożonych bowiem dokumentów nie wynika, że skarżące są następcami prawnymi byłych właścicieli nieruchomości, objętą decyzją wywłaszczeniową Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. - Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej z dnia 9 czerwca 1973 r. Tym samym organ administracyjny nie mógł stwierdzić, że skarżące mają interes prawny w rozumieniu art. 28 Kpa i że są stronami w sprawie o stwierdzenia nieważności tej decyzji.

Należy podkreślić, że jeżeli podmiot chce wykazać następstwo prawne nabyte na podstawie praw dziedzicznych, które wchodzą w skład spadku po osobie zmarłej, to powinien wykazać je według przepisów prawa cywilnego. W polskim systemie prawnym uwzględnić trzeba przede wszystkim treść art. 1025 par. 2 Kc, zgodnie z którym: "domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku jest spadkobiercą". Jest to domniemanie ustawowe, skuteczne wobec wszystkich, w tym organów administracji publicznej.

Wbrew zarzutom skarżących, ustalenie kręgu spadkobierców nie należy do właściwości organów administracji publicznej, lecz do sądów powszechnych. Legitymację do zgłoszenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku mają osoby zainteresowane wywołaniem skutków prawnych związanych z prawomocnym stwierdzeniem nabycia spadku, a zatem w pierwszej kolejności same skarżące.

Również do nich należy inicjatywa procesowa w celu doprowadzenia w postępowaniu przed sądem powszechnym do sprostowania różnego rodzaju omyłek i niezgodności w aktach stanu cywilnego, które - w ich przekonaniu - mają udowodnić przejście na nie praw i obowiązków po zmarłych spadkodawcach. Przykładowo tylko można tu wskazać chociażby na wynikającą z przedłożonych dokumentów rozbieżność co do drugiego imienia Moszka /Maurycego/ S. W niektórych aktach wymienia się bowiem imię "Lajb", a w innych "Lejb". Zaznaczyć trzeba, że akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym /art. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego; Dz.U. nr 36 poz. 180 ze zm./. Nie mają zatem mocy dowodowej oświadczenia samych stron co do okoliczności, które powinny wynikać z treści stosownych aktów stanu cywilnego.

W tym stanie rzeczy, skoro zaskarżona decyzja nie narusza prawa na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ należało orzec, jak w sentencji.