Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 12 marca 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Kosińska (del.) po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2013 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M. W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 13 lutego 2013 r. sygn. akt II SA/Rz 29/13 odmawiającego M. W. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi M. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego we Rzeszowie z dnia [...] listopada 2012 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania rozgraniczeniowego postanawia: oddalić zażalenie

M. W., w sprawie skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Rzeszowie z dnia [...] listopada 2012 r. utrzymującą w mocy decyzję Wójta Gminy C. z dnia [...] sierpnia 2012 r. w przedmiocie umorzenia postępowania rozgraniczeniowego, złożył do sądu wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. We wniosku tym wskazał, że prowadzi gospodarstwo domowe wraz z żoną K. W., a dochód rodziny stanowi kwota 2600 zł, na która składa się kwota 1450 zł (emerytura wnioskodawcy) oraz kwota 1150 zł (emerytura żony). Wymienieni mieszkają w stanowiącym ich własność domu o powierzchni 160 m2, położonym na około siedmioarowej działce. W skład majątku rodziny wchodzą jeszcze udziały (w wysokości 1/3) w nieruchomościach rolnych (o pow. 0,93 ha oraz 0,45 ha) i nieruchomości leśnej o pow. 0,12 ha. Wnioskodawca podkreślił, że są z żoną osobami starszymi i schorowanymi; leczy się kardiologicznie, okulistycznie i na prostatę, zaś żona leczy się również kardiologicznie, neurologicznie oraz na osteoporozę. W związku z powyższym ponoszą znaczne wydatki na leczenie i dlatego też zmuszeni są do korzystania z pomocy dzieci, bowiem nie posiadają żadnych oszczędności.

Postanowieniem z dnia 23 stycznia 2013 r. referendarz sądowy uwzględnił częściowo wniosek M. W. poprzez zwolnienie go od kosztów sądowych w połowie pełnej ich wysokości. Na postanowienie to, w ustawowym terminie, M. W. złożył sprzeciw. Zarzucił w nim, że referendarz sądowy nie uwzględnił kosztów, jakie ponosi z tytułu utrzymania domu i kosztów związanych "z samym codziennym życiem". Wskazał, że ostatnio zapłacił rachunek za ogrzewanie domu w wysokości 2000 zł. Zwrócił uwagę, że sprawa, w której wniósł skargę, związana jest z błędnym działaniem organów administracji.

Na wezwanie Sądu o uzupełnienie wniosku o przyznanie prawa pomocy M. W. podał (pismo z dnia 7 lutego 2013 r.), że średnie miesięczne wydatki na utrzymanie jego i żony wynoszą około 1700 zł, przy czym na kwotę tę składają się wydatki na leczenie (800 zł) oraz na żywność. Natomiast średni miesięczny koszt utrzymania domu wynosi ok. 900 zł, w tym 600 zł opłata za gaz, 120 zł opłata za energię elektryczną, 50 zł opłata za wodę, 65 zł opłata za telefon, 20 zł opłata za wywóz śmieci oraz 21 zł podatek od nieruchomości. Zaznaczył, że nie otrzymują żadnej pomocy finansowej od dzieci, gdyż ich sytuacja materialna "nie jest najlepsza".

Po rozpatrzeniu złożonego sprzeciwu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie postanowieniem z dnia 13 lutego 2013 r., sygn. akt II SA/Rz 29/13 odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie. W uzasadnieniu wydanego orzeczenia Sąd podniósł, że z informacji podanych przez wnioskodawcę wynika, że miesięczny dochód jego dwuosobowej rodziny wynosi 2600 zł. Wprawdzie wydatki na lekarstwa pochłaniają sporą część dochodu (800 zł), jednak pozostała do dyspozycji skarżącego kwota pieniężna jest wystarczająca na zaspokojenie podstawowych potrzeb rodziny (żywność i koszty związane z utrzymaniem domu). Przy rozpatrywaniu niniejszego wniosku Sąd miał na uwadze, że wnioskodawca mieszka wraz z żoną w domu o powierzchni 160 m2; wyżej wymienieni nie mają innych osób na utrzymaniu Nadto Sąd wziął pod uwagę, że wnioskodawca posiada udziały w trzech nieruchomościach (dwóch rolnych i jednej leśnej). Sąd uwzględnił także fakt, że wpis w niniejszej sprawie wynosi 200 zł, zaś ewentualne dalsze koszty, które mogą powstać to kwota 200 zł (tj. 100 zł z tytułu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku oddalającego skargę, gdyby taki w sprawie zapadł, oraz 100 zł z tytułu wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku). Sąd podkreślił, że koszty postępowania mają jednorazowy charakter. Zwrócił także uwagę, że we wniosku złożonym na urzędowym formularzu (PPF) M. W. podniósł, że wobec bardzo wysokich kosztów leczenia jego i jego żony zmuszeni są do korzystania z pomocy dzieci. Natomiast na wezwanie Sądu, w piśmie z dnia 7 lutego 2013 r., skarżący wskazał, że od dzieci nie otrzymują żadnych środków finansowych, gdyż sytuacja materialna dzieci "nie jest najlepsza". Budzi zatem wątpliwości Sądu, które z powyższych twierdzeń odpowiadają rzeczywistemu stanowi rzeczy. Reasumując, Sąd uznał, że wnioskodawca nie wykazał, że jego sytuacja rodzinna i majątkowa uzasadnia uwzględnienie wniosku o przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie. Nie wykazał bowiem, że poniesienie pełnych kosztów sądowych w niniejszej sprawie będzie skutkowało uszczerbkiem w utrzymaniu koniecznym jego i jego żony.

Zażalenie na to postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 13 lutego 2013 r. sygn. akt II SA/Rz 29/13 wniósł M. W. uznając, że jest ono błędne, krzywdzące i całkowicie odbiega od znajdujących się w aktach sprawy materiałów. Skarżący podkreślił, że utrzymuje się wraz z żoną jedynie z otrzymywanych emerytur i nie stać go na ponoszenie jakichkolwiek dodatkowych kosztów. Równocześnie skarżący stanął na stanowisku, że rozpatrując jego sprzeciw Sąd orzekł na jego niekorzyść, ponieważ przed sprzeciwem uzyskał on zwolnienie w połowie z konieczności ponoszenia kosztów sądowych a obecnie Sąd w całości odmówił przyznania mu prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy podkreślić, że zasadą postępowania sądowoadministracyjnego jest, stosownie do art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. z 2012 r. Dz. U. poz. 270, ze zm.), ponoszenie przez stronę kosztów sądowych związanych ze swym udziałem w sprawie. Instytucja prawa pomocy ma natomiast charakter wyjątkowy i jest przyznawana osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej. Zgodnie z treścią art. 246 § 1 pkt 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Oznacza to, że instytucja przyznania prawa pomocy ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadkach osób, które wykażą, że znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Do osób tych można zaliczyć osoby rzeczywiście ubogie, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są tak bardzo ograniczone, że zaspokajają tylko podstawowe potrzeby życiowe. Przy ocenie, czy sytuacja materialna strony kwalifikuje ją do przyznania prawa pomocy, Sąd bierze pod uwagę nie tylko wysokość uzyskiwanych dochodów ale również stan majątkowy strony.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że skarżący nie wykazał, że znajduje się w takiej sytuacji materialnej, która kwalifikowałaby go do przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Ze złożonego wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika bowiem, że skarżący prowadząc wspólnie z żoną gospodarstwo domowe, posiada wspólne dochody miesięczne w wysokości 2600 zł. Taki miesięczny dochód nie pozwala zaliczyć skarżącego do osób rzeczywiście ubogich, których środki do życia są ograniczone w taki sposób, że nie jest on w stanie ponieść kosztów postępowania sądowego w wysokości 200 zł.

Skarżący nie przedłożył kopii rachunków ponoszonych wydatków. Lakoniczność złożonego wniosku i pism dotyczących prawa pomocy powodują zaś, że należy uznać za prawidłową ocenę sytuacji majątkowej skarżącego dokonaną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie.

Równocześnie wyjaśnić należy, że w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 259) uregulowana została możliwość kwestionowania orzeczeń wydawanych przez referendarzy sądowych poprzez wprowadzenie środka prawnego w postaci sprzeciwu. Sprzeciw nie stanowi jednak typowego środka odwoławczego, który można by porównać z zażaleniem na postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego. Jego wniesienie nie powoduje bowiem poddania ocenie sądu postanowienia wydanego przez referendarza sądowego w ramach prawa pomocy, lecz całkowitą utratę mocy przez to orzeczenie (art. 260 powołanej ustawy) i przejęcie przez Sąd kompetencji do rozpoznania i rozpatrzenia incydentalnej kwestii przyznania prawa pomocy. Konsekwencją takiej natury sprzeciwu jest traktowanie orzeczenia referendarza sądowego jako "niebyłego", bowiem na skutek wniesienia sprzeciwu to zadaniem sądu jest samodzielne rozpoznanie sprawy "od nowa", a nie w sposób polegający na "ponownym rozpoznaniu". Oznacza to, że po sprzeciwie Sąd nie bada prawidłowości zakwestionowanego postanowienia wydanego przez referendarza, lecz sprawa jest rozpoznawana ponownie od początku w świetle przesłanek, o których mowa w art. 246 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W tej sytuacji zawarty w zażaleniu zarzut rozstrzygnięcia sprzeciwu na niekorzyść skarżącego nie znajduje podstaw prawnych.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w związku z art. 197 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. z 2012 r. Dz. U. poz. 270, ze zm.) orzekł jak w sentencji.