Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Płusa, Sędziowie: NSA Stefan Babiarz, WSA del. Alicja Polańska (sprawozdawca), Protokolant Szymon Mackiewicz, po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2018 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej A.R. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 4 grudnia 2015 r. sygn. akt I SA/Kr 1670/15 w sprawie ze skargi A.R. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 3 lipca 2015 r. nr IBPB-2-1/4511-126/15/AD w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od A.R. na rzecz Szefa Krajowej Administracji Skarbowej kwotę 480 (czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2015 r. sygn. akt I SA/Kr 1670/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę A.R. na interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia 3 lipca 2015 r. nr IBPB-2-1/4511-126/15/AD w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych. Podstawą prawną wyroku był art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.); dalej: "p.p.s.a.".

Z wyroku sądu pierwszej instancji wynika, że podatnik wystąpił z wnioskiem do Ministra Finansów o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia od opodatkowania odsetek od zaległych alimentów.

Wnioskodawca wyjaśnił, że 28 kwietnia 2015 r. złożył korektę zeznania podatkowego za 2014 r., w którym ujęty został przychód z odsetek od zaległych alimentów. Odsetki te zostały wyegzekwowane i wpłacone na rachunek bankowy wnioskodawcy w 2014 r. przez komornika w łącznej wysokości 21 006,60 zł. Komornik przesłał wnioskodawcy informację dotyczącą rozliczenia wpłat (na podstawie których wnioskodawca mógł ująć przedmiotowe kwoty odsetek w zeznaniu podatkowym PIT-36), natomiast nie sporządził oraz nie przesłał informacji PIT-8C za 2014 r., w której zostałaby ujęta kwota odsetek podlegających ewentualnemu opodatkowaniu. Wnioskodawca podkreślił, że dostarczone informacje o rozliczeniu wpłat, sporządzone przez komornika sądowego, zawierają określenie: "odsetki zaległe". Alimenty obejmowały okres dzieciństwa wnioskodawcy i nauki przed 25 rokiem życia.

W związku z przedstawionym stanem faktycznym, wnioskodawca zadał pytanie: czy odsetki od zaległych alimentów powinny być także zwolnione od opodatkowania jako bezpośrednio związane z przychodem zwolnionym od opodatkowania i stanowiące integralny element przychodu.

Zdaniem wnioskodawcy, zaległe alimenty należą do przychodów zwolnionych na mocy art. 21 ust. 1 pkt 127 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.); dalej: "u.p.d.o.f.". Odsetki stanowią integralny element przychodu z tytułu uzyskania zaległych alimentów będącego przychodem zwolnionym od opodatkowania. Odsetki powinny zostać przyporządkowane do tego samego źródła przychodów, z tytułu którego zostały przypisane lub naliczone i według tych samych zasad potraktowane w dziedzinie opodatkowania lub też zwolnienia od opodatkowania. Odsetki zaległe od alimentów mają w stosunku do tychże alimentów charakter akcesoryjny, zaś ich powstanie jest ściśle uzależnione od istnienia należności głównej. Skoro należność główna (alimenty) korzysta ze zwolnienia od opodatkowania, to również odsetki korzystają ze zwolnienia od opodatkowania.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający z upoważnienia Ministra Finansów, uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe.

Według organu, skoro ustawodawca nie zamieścił w katalogu zwolnień podatkowych odsetek przysługujących od wskazanego we wniosku świadczenia głównego określonego przez wnioskodawcę w opisie stanu faktycznego, to odsetki te podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 9 ust. 1 u.p.d.o.f., a przepisy dotyczące zwolnień podatkowych powinny być interpretowane ściśle, zgodnie przede wszystkim z ich wykładnią językową. Wykluczone jest w tym wypadku stosowanie wykładni rozszerzającej jak i zawężającej.

Organ interpretacyjny zauważył, że nie można utożsamiać odsetek z odszkodowaniem, zadośćuczynieniem czy też innym świadczeniem (naprawieniem szkody). Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego - są skutkiem niewykonania zobowiązań niezależnie od tego, czy i w jakiej wysokości podatnik poniósł szkodę. Stąd też, otrzymane odsetki za zwłokę w wykonywaniu zobowiązania są - co do zasady - przychodem wierzyciela podlegającym opodatkowaniu. Zamieszczenie w katalogu zwolnień niektórych rodzajów odsetek jest dodatkowym argumentem potwierdzającym stanowisko, że odsetki stanowią - na gruncie prawa podatkowego - innego rodzaju świadczenie, niż to z jakim są związane.

Po uprzednim wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa, podatnik wniósł skargę na interpretacje indywidualną do sądu pierwszej instancji, zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20 ust. 1 i art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. oraz uwzględnienie w toku wykładni wyłącznie wykładni językowej (gramatycznej), z pominięciem wykładni celowościowej oraz funkcjonalnej.

Skarżący podatnik podniósł, że skoro żaden przepis ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wymienia konkretnego przychodu, dochodu, zdarzenia gospodarczego, operacji finansowej (w tym przypadku: odsetek od zaległych alimentów) w konkretnym przepisie ustawy - i to zarówno w katalogu zwolnień podatkowych (art. 21 ust. 1 u.p.d.o.f) jak też w katalogu przychodów lub dochodów (ze szczególnym uwzględnieniem art. 10 ust. 1 pkt 9 oraz art. 20 u.p.d.o.f) - to nie można automatycznie, dokonując wyłącznie wykładni językowej, nie biorąc pod uwagę celu jaki chciał osiągnąć ustawodawca, ani funkcji jaką miał pełnić przepis, stwierdzić, że dane zjawisko, zdarzenie lub skutki tegoż zdarzenia muszą zostać opodatkowane. Skoro odsetki nie zostały wymienione, to nie sposób również jednoznacznie stwierdzić obowiązku opodatkowania, jak również momentu powstania takiego obowiązku podatkowego, nie sposób określić stawki podatku, ani procedur wypełnienia właściwego formularza.

Według skarżącego, celem art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. nie było opodatkowanie osób, którym udało się odzyskać alimenty za lata dzieciństwa, nauki, kiedy byli pozbawieni należnego im systematycznego źródła utrzymania wskutek zaniedbywania obowiązku alimentacyjnego przez jednego z rodziców. Zależność istnienia odsetek od należności głównej stanowi dowód na ich uboczny charakter i wskazuje na konieczność analogicznego potraktowania przez prawo podatkowe, chyba że to prawo przewiduje wyraźne, odrębne potraktowanie takich właśnie odsetek powstałych w konkretnych okolicznościach.

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej interpretacji.

W odpowiedzi na skargę, organ wniósł o jej oddalenie.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zaskarżona interpretacja nie narusza prawa, a istotą sporu jest ocena, czy odsetki można przypisać do tego samego źródła przychodów co należność główną, a co za tym idzie - czy odsetki podlegają tym samym regułom opodatkowania co należność główna.

Sąd uznał za prawidłowe stanowisko organu, że nie można uznać odsetek od alimentów za objęte zwolnieniem podatkowym przewidzianym dla należności głównej, jaką są alimenty.

Przywołując brzmienie przepisów art. 9 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20 ust. 1 i art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f., sąd pierwszej instancji wywiódł, że art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. zawiera jedynie przykładowe wyliczenie "innych źródeł" przychodów, na co wskazuje użyte w nim sformułowanie "Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 uważa się w szczególności (...)". Do tej kategorii przychodów ustawodawca zaliczył między innymi alimenty (art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f.). Posługując się zwrotem: "w szczególności", ustawodawca wskazał przykładowy katalog przychodów z innych źródeł. Oznacza to, że odsetki, których opodatkowanie stanowi przedmiot sporu w sprawie, choć nie wymieniono ich wprost w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., zostały prawidłowo uznane przez organ za przychód z innych źródeł.

Według sądu, gdyby ustawodawca zamierzał zwolnić od opodatkowania odsetki od świadczenia alimentacyjnego, uczyniłby to wyraźnie wymieniając je w przepisi art. 21 u.p.d.o.f. Jednak, w żadnej jednostce redakcyjnej art. 21 u.p.d.o.f. nie została zawarta taka norma o charakterze szczególnym. Normy takiej nie ma również w innych regulacjach wchodzących w skład systemu prawa obowiązującego. W art. 21 u.p.d.o.f. zostały natomiast zawarte zwolnienia podatkowe dotyczące innego rodzaju odsetek (pkt 52, 95, 119, 130). Wynik wnioskowania a contrario wskazuje, że odsetki, które nie zostały wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione od podatku, podlegają opodatkowaniu. Otrzymane w wykonaniu zobowiązania alimentacyjnego odsetki są zatem, według sądu, przychodem opodatkowanym, który należy wykazać w zeznaniu rocznym w pozycji: "inne przychody".

Skarżący, reprezentowany przez doradcę podatkowego, wniósł skargę kasacyjną od wyroku sądu pierwszej instancji, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy:

- art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20 ust. 1 i art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. poprzez ich błędną wykładnię, tj. uznanie, że odsetki od zaległych alimentów powinny być opodatkowane i potraktowane jako odrębne źródło przychodów, przy zanegowaniu akcesoryjnego charakteru odsetek w stosunku do należności głównej;

- art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20 ust. 1 i art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. przez błędną wykładnię przejawiającą się uwzględnieniem wyłącznie wykładni językowej (gramatycznej) z pominięciem wykładni celowościowej oraz funkcjonalnej.

Skarżący wniósł o: uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i wydanie orzeczenia reformatoryjnego, na podstawie art. 188 p.p.s.a.; uchylenie zaskarżonej interpretacji indywidualnej; zastosowanie koncepcji derywacyjnej; zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej strona skarżąca uszczegółowiła wniesione zarzuty i podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, powołując wyrok NSA z dnia 17 stycznia 2014 r. sygn. akt II FSK 290/12, w którym NSA uznał akcesoryjny charakter odsetek za nieterminową zapłatę należności głównej. Ponadto, skarżący zwrócił uwagę, że wszelkie niejasności i nieścisłości powinny być rozstrzygane zgodnie z zasadą in dubio pro tributario, a - według niego - intencją ustawodawcy było wprowadzenie swego rodzaju ulgi podatkowej (zwolnienia alimentów na rzecz dzieci) dla osób znajdujących się w specyficznej, trudnej sytuacji życiowej, rodzinnej, finansowej, nie zaś mnożenie nowych obowiązków podatkowych, przy jednoczesnym interpretowaniu wszelkich niejednoznaczności na niekorzyść podatników.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną, organ wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od strony skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Organ podtrzymał swoje stanowisko w sprawie oraz wskazał na odmienność istoty sporu w sprawie o sygn. akt II FSK 290/12, na którą powołała się strona w skardze kasacyjnej, bowiem zagadnienie kwalifikacji określonego przychodu do źródeł przychodu podlegających opodatkowaniu jest czym innym, niż zwolnienie określonego przychodu na podstawie art. 21 ust. 1 u.p.d.o.f., jak też odmienny jest sposób wykładni przepisów mających zastosowanie w każdej z tych spraw.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna podlega oddaleniu, bowiem zawarte w niej zarzuty naruszenia prawa okazały się nieuzasadnione, a w sprawie nie zachodzą przesłanki nieważności postępowania, które Naczelny Sąd Administracyjny bierze pod uwagę z urzędu (art. 183 p.p.s.a.).

Sporna kwestia, tj. kwestia opodatkowania odsetek od należności głównych (zwolnionych przez ustawodawcę od opodatkowania - w tej sprawie od zaległych alimentów) była już wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć sądów administracyjnych. Rozważania w nich zawarte znajdują pełne zastosowanie także w tej sprawie (por. wyrok NSA z dnia 9 stycznia 2007 r. sygn. akt II FSK 36/06; uchwała NSA z dnia 6 czerwca 2016 r. sygn. akt II FPS 2/16; wyrok NSA z dnia 7 lutego 2018 r. sygn. akt II FSK 1684/17). Istotą sporu jest bowiem to, czy odsetki można przypisać do tego samego źródła przychodów co należność główną, a co za tym idzie, czy odsetki od zaległych alimentów podlegają tym samym regułom opodatkowania co należność główna w sprawie, tj. czy korzystają ze zwolnienia podatkowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f., tak jak alimenty. W orzeczeniach tych dostrzeżono wprawdzie uboczny (akcesoryjny) charakter odsetek względem należności głównej, ale także ich samoistność i niezależny byt po powstaniu i skonkretyzowaniu. W konsekwencji, przypisanie ich do przychodów z innych źródeł, w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f., nie następuje w warunkach braku stosownej normy prawnej, lecz w następstwie wykładni normy wynikającej z tego przepisu. Zarazem wykładnia ta nie ma charakteru rozszerzającego, ponieważ nie prowadzi do objęcia dyspozycją przepisu przychodów, które mogłyby być zakwalifikowane do innych źródeł. Wykładnię rozszerzającą - aczkolwiek nie tego przepisu, ale art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. - proponuje natomiast skarżący, postulując objęcie jego dyspozycją przychodów w nim niewymienionych.

W tezie przywołanej wyżej uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 czerwca 2016 r. sygn. akt II FPS 2/16 stwierdzono, że: "Odsetki za nieterminowe uiszczenie ceny za zbyte akcje powinny zostać zaliczone do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych".

Z art. 269 § 1 p.p.s.a. wynika moc ogólnie wiążąca uchwał, której istota sprowadza się do tego, że stanowisko zajęte w uchwale podjętej przez Naczelny Sąd Administracyjny wiąże pośrednio wszystkie składy orzekające sądów administracyjnych. Dopóki zatem nie nastąpi zmiana tego stanowiska, dopóty sądy administracyjne powinny je respektować. Wprawdzie uchwała ta dotyczy kwestii określenia źródła przychodów w zakresie odsetek za nieterminowe uiszczenie ceny za zbyte akcje, niemniej rozważania i argumentacja przedstawione w tej uchwale mają zastosowanie również w analizowanej sprawie, gdyż odnoszą się do charakteru odsetek za zwłokę jako odrębnego źródła przychodów.

Wskazać zatem należy, że - stosownie do art. 9 ust. 1 u.p.d.o.f. - opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c u.p.d.o.f. oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zgodnie zaś z art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, pkt 9 i pkt 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie również z art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f., źródłami przychodów są także inne źródła. Przepis art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. zawiera jedynie przykładowe wyliczenie "innych źródeł" przychodów, na co wskazuje użyte w nim sformułowanie: "Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 uważa się w szczególności (...)". Do tej kategorii przychodów ustawodawca zaliczył między innymi alimenty (art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f.). Posługując się zwrotem: "w szczególności", ustawodawca wskazuje przykładowy katalog przychodów z innych źródeł i obejmuje nim różne przychody, w tym także alimenty. Oznacza to, że odsetki, których opodatkowanie stanowi przedmiot sporu w sprawie, choć nie wymieniono ich wprost w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., zostały zasadnie uznane przez organ oraz sąd pierwszej instancji za przychód z innych źródeł.

Zatem, jak prawidłowo ocenił to sąd pierwszej instancji - trafnie odwołując się przy tym do wyroku NSA z dnia 9 stycznia 2007 r. sygn. akt II FSK 36/2006 - zasadność wyłączenia odsetek od świadczenia głównego (w tym przypadku od alimentów), ze zwolnienia przewidzianego w art. 21 ust. 1 u.p.d.o.f. uznać należy za zgodną z intencją ustawodawcy, który nie wprowadził w stosunku do konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych szerokiego, tj. uniwersalnego, rozumienia pojęcia odszkodowania, zadośćuczynienia, czy też alimentów, lecz nadał im wąskie i konkretne ich rozumienie. Wskazaną intencję ustawodawcy potwierdza także posłużenie się w art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. jedynie terminem "alimenty", bez użycia słowa "odsetki", co powoduje, że jedynie te pierwsze (tj. alimenty, podobnie jak i odszkodowanie, czy też zadośćuczynienie), a nie te ostatnie (odsetki), mogą być uznane za zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Podstawę zaskarżonego orzeczenia stanowi słuszna konstatacja sądu pierwszej instancji, że skoro ustawodawca podatkowy wyraźnie wskazuje przypadki, w których zwolnieniem podatkowym objęte są odsetki od należności głównej, to - ze względu na wyjątkowy charakter zwolnień podatkowych - nie możne ich rozciągać na przypadki, w których zwolnieniem jest objęta tylko należność główna, a odsetki od niej jako zwolnione od opodatkowania wymienione już nie są.

Nadto, uznać należy, że gdyby odsetki zawsze dzieliły status podatkowy należności głównej, jak argumentuje skarżący, to zwolnienie od opodatkowania tej należności rozciągałoby się również na przypisane do niej odsetki, bez konieczności odrębnego regulowania tej kwestii. Skoro jednak również w tym przypadku o objęciu zwolnieniem podatkowym odsetek rozstrzyga wprost i odrębnie przepis ustawy podatkowej, leżące u podstaw twierdzenia skarżącego założenie, że odsetki winny być traktowane także pod względem podatkowym jako przychody akcesoryjne wobec przychodów z należności głównej i dzielące status podatkowy tej należności, uznać należy za chybione. Prowadzi to do wniosku, że skoro - na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. - wolne od podatku dochodowego są alimenty, brak jest podstaw do przyjęcia, że zwolnieniem tym są także objęte odsetki od alimentów, jako że takiego zakresu zwolnienia przepis ten nie przewiduje.

Zatem, wykładnia przepisów art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20 ust. 1 i art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. przyjęta przez sąd pierwszej instancji nie narusza prawa.

W konsekwencji, odsetki za opóźnienie lub zwłokę podlegają opodatkowaniu tak jak inne przychody zaliczane do kategorii inne źródła na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f.

Wskazane wyżej argumenty przesądzają o tym, że przyznane skarżącemu odsetki powinny być zaliczone do przychodów z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f.).

Proponowane natomiast przez stronę skarżącą zastosowanie koncepcji derywacyjnej wykładni ww. przepisów prawa znalazło swoje odzwierciedlenie w toku wykładni przepisu art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. zaproponowanej przez skład siedmiu sędziów NSA w przywołanej uchwale z dnia 6 czerwca 2016 r. sygn. akt II FPS 2/16, jednak nie skutkowało to odstąpieniem w toku wykładni przepisów prawa podatkowego od prymatu językowych dyrektyw wykładni. Nie jest bowiem dopuszczalne, aby przepisy określające ciężary lub świadczenia publiczne były w praktyce organów podatkowych czy sądów interpretowane w sposób rozszerzający przy wykorzystaniu pozajęzykowych dyrektyw wykładni prawa. Zwolnienia i ulgi podatkowe mają charakter wyjątkowy. Stanowią one bowiem odstępstwo od zasady sprawiedliwości podatkowej, przejawiającej się w powszechności oraz równości opodatkowania. Z tego względu, także stosowanie przywilejów podatkowych nie może być dokonywane w drodze wykładni rozszerzającej (por. także uchwała NSA z dnia 20 listopada 2006 r. sygn. akt II FPS 2/06).

Przywołane orzeczenia sądów administracyjnych dostępne są w internetowej bazie orzeczeń NSA - http://orzeczenia.nsa.gov.pl.

W tym stanie rzeczy, Naczelny Sąd Administracyjny - na podstawie art. 184 p.p.s.a. - orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 209, art. 204 pkt 1 i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 lit. a w zw. z pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804).