Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Kosińska Sędziowie WSA Małgorzata Boniecka-Płaczkowska (spr.) WSA Gabriela Nowak Protokolant Jolanta Dominiak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 listopada 2008 r. sprawy ze skargi A. S. na decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] marca 2008 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] grudnia 2007 r., nr [...], 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu, 3. zasądza od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na rzecz A. S. kwotę 440 (czterysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] marca 2008 r., nr [...] Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, po ponownym rozpoznaniu wniosku A. S. od decyzji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] grudnia 2007 r., nr [...], utrzymał w mocy swoją decyzję z dnia [...] grudnia 2007 r. o odmowie przyznania A. S. studentce IV roku studiów jednolitych magisterskich Uniwersytetu [...] w T., stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2007/2008.

W uzasadnieniu organ wskazał, że w dniu 27 sierpnia 2007r. Prorektor Uniwersytetu [...] w T. przedstawił wniosek Rady Wydziału [...] tejże uczelni o przyznanie A. S. stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2007/2008.

W dniu [...] grudnia 2007 r. Minister wydał decyzję o odmowie przyznania stypendium. W decyzji stwierdził, że studentka spełniła warunki określone w § 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093), jednakże środki finansowe z budżetu państwa przeznaczone na stypendia ministra za osiągnięcia w nauce pozwoliły "na przyznanie stypendium 1055 studentom, spośród 2601 studentów ubiegających się o to stypendium.

Organ podniósł, że w rankingu uszeregowanym według największych osiągnięć naukowych, wniosek o przyznanie stypendium A. S. został sklasyfikowany na [...] miejscu, co wskazywało, iż jej osiągnięcia naukowe, na tle osiągnięć innych studentów ubiegających się o stypendium ministra, okazały się niewystarczające do otrzymania stypendium.

W dniu 1 lutego 2008 r. studentka zwróciła się do Ministra z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. We wniosku stwierdziła, że żadne przepisy nie dają Ministrowi uprawnienia do przeprowadzania gradacji ważności osiągnięć naukowych jednego wnioskodawcy w odniesieniu do innych wnioskodawców. Ponadto wskazała, że organ dokonał błędnej oceny jej osiągnięć, ponieważ jej planowane publikacje zostały uznane za opracowania.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego ponownie rozpoznając wniosek wskazał, że przy ocenie wniosku rozróżniał publikacje według stopnia przygotowania. Za publikację uznawał artykuły, które ukazały się w czasopiśmie lub zostały wydane w formie książkowej. Określenie we wniosku, iż "publikacja została wydana jesienią" nie oznacza, iż zostanie ona faktycznie opublikowana. W takim przypadku, artykuł oceniany był tak jak opracowanie.

Organ podkreślił, że przyznając stypendia na dany rok akademicki - ograniczony jest stałym - co do wysokości - charakterem przyznawanej pomocy, liczbą wniosków oraz wysokością przekazanej mu na ten cel dotacji budżetowej. W ramach wskazanych wyżej ograniczeń, w przypadku gdy liczba złożonych wniosków przekroczyła możliwości finansowe był uprawniony stworzyć ranking wniosków, a więc mógł dokonać gradacji osiągnięć każdego ze studentów na tle innych uprawnionych, konkurujących z nim o przyznanie tej formy pomocy materialnej. Przyznanie stypendium każdemu studentowi, spełniającemu kryteria zawarte w przepisach, oznaczałoby drastyczne zmniejszenie miesięcznej wysokości stypendium, a co za tym idzie utratę jego prestiżowego charakteru.

Organ wskazał, że po ponownej ocenie wniosku, pozycja studenta w rankingu uszeregowanym według największych osiągnięć naukowych nie zmieniła się. W związku z powyższym, osiągnięcia naukowe studentki, na tle osiągnięć innych studentów ubiegających się o stypendium ministra, są nadal niewystarczające do otrzymania stypendium.

Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożyła A. S.

Wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji poprzedzającej z dnia [...] grudnia 2007 r.

Decyzjom zarzuciła naruszenie:

- art. 6 oraz art. 8 w zw. z art. 107 § 1 i § 3 kpa poprzez wydanie decyzji o określonej treści bez upoważnienia zawartego w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.) w zakresie swobodnej oceny przesłanek wydania decyzji przez organ administracji, brak uzasadnienia prawnego wydanej decyzji oraz brak pogłębiania świadomości i kultury prawnej obywateli,

- art. 7 w zw. z art. 77 § kpa poprzez nie zebranie całego materiału dowodowego w sprawie oraz jego błędne rozpatrzenie i ocenę.

Skarżąca wskazała, że ani przepisy ustawy prawo o szkolnictwie wyższym ani przepisy rozporządzenia nie dają Ministrowi uprawnienia do przeprowadzenia gradacji ważności osiągnięć naukowych jednego wnioskodawcy w odniesieniu do innych wnioskodawców. Minister, wśród wniosków spełniających obligatoryjne warunki wskazane w rozporządzeniu, dokonał ich oceny w oparciu o arbitralnie, ustalone przez siebie zasady. Wydanie tego typu decyzji bez wyraźnego przepisu prawa statuującego podstawę do zastosowania swobodnego uznania przez organ administracji publicznej prowadzi, jej zdaniem do konstatacji, że Minister wydając decyzję uchybił dwóm podstawowym zasadom postępowania administracyjnego określonym w art. 6 kpa (zasada praworządności i związania organów administracji przepisami prawa) oraz w art. 8 kpa (zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa i pogłębiania świadomości i kultury prawnej obywateli).

Skarżąca zarzuciła, że organ administracji wydając decyzję negatywną w oparciu o nieprecyzyjne, nieznane bliżej skarżącej przesłanki, podkopał tym samym zaufanie do zasady legalizmu działania państwa i jego organów. W przedmiotowej decyzji Minister nie wskazał jednoznacznie, dlaczego i w oparciu o jakie, określone przepisami, kryteria uznał, że osiągnięcia naukowe skarżącej, na tle osiągnięć innych studentów ubiegających się o stypendium Ministra, okazały się nie wystarczające do otrzymania stypendium.

Skarżąca zarzuciła również Ministrowi, że dokonał błędnej oceny części osiągnięć naukowych skarżącej, przez co naruszona została zasada prawidłowej i wyczerpującej oceny dowodów zebranych w sprawie administracyjnej. W punkcie 12 podpunkt 4 (publikacje, dzieła artystyczne) wniosku o przyznanie stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2007/2008 wymienione zostały dwie pozycje - publikacje, komunikaty naukowe, które zostały wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu w B. jesienią 2007 r. Pozycje te zostały przez Ministra błędnie zakwalifikowane jako "opracowania" podczas gdy powinny one zostać zakwalifikowane jako "publikacje o charakterze naukowym" jeśli nie o zakresie ogólnokrajowym to co najmniej ponadregionalnym.

Skarżąca zarzuciła, że organ uznał arbitralnie, że nie wykazała, iż publikacja została faktycznie opublikowana, nie wzywając skarżącej do przedstawienia jakichkolwiek dowodów na okoliczność rzeczywistego wydania publikacji. Tym samym Minister dopuścił się naruszenia przepisów art. 7 w zw. z art. 77 § 1 i § 3 kpa poprzez nie zebranie całego materiału dowodowego w sprawie oraz błędną ocenę.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Organ wyjaśnił, że za publikację uznawał artykuły, które (fizycznie) ukazały się w czasopiśmie lub zostały wydane w formie książkowej, bazując na dokładnym miejscu i dacie wydania publikacji lub na międzynarodowym znormalizowanym numerze wydawnictwa lub książki ([...]). Przedstawione przez studentkę w pkt. 12 ppkt 4 osiągnięcie naukowe w postaci dwóch komunikatów zostały nieprawidłowo wpisane w punkcie dotyczącym publikacji i dzieł artystycznych. De facto komunikaty te zostały napisane i przygotowane przez studentkę, zaś status publikacji miały dopiero zyskać z chwilą wydania przez Wydawnictwo Uniwersytetu w B. jesienią 2007 r. (czyli już w nowym roku akademickim 2007/2008). W związku z powyższym, komunikaty zostały ocenione jako opracowania. Minister wyjaśnił, że nie musiał wzywać studentki do przedstawienia dowodu na okoliczność rzeczywistego wydania publikacji, gdyż opierał się o dane przedstawione we wniosku uczelni, potwierdzone przez dziekana wydziału, zgodnie z którymi, publikacja miała ukazać się jesienią 2007 r., a więc w okresie, który nie był przedmiotem oceny wniosku. Przy ocenie wniosku brane były pod uwagę osiągnięcia uzyskane jedynie w okresie zaliczonych przez studentkę lat studiów, a więc do końca roku akademickiego 2006/2007.r

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z brzmieniem art. 1. ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego. Oznacza to, że kontrola sądowoadministracyjna sprowadza się do zbadania, czy organy wydając zaskarżony akt nie naruszyły przepisów prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Ocena dokonywana jest według stanu faktycznego i prawnego na dzień wydania aktu, na podstawie materiału dowodowego zebranego w toku postępowania administracyjnego.

Zgodnie z treścią art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z póżn. zm.- zwaną dalej: "ppsa), sąd administracyjny nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Stosownie do treści art. 133 § 1 p.p.s.a. Sąd orzeka na podstawie akt sprawy skompletowanej przez organ administracyjny, w których został zawarty materiał faktyczny i dowodowy pozwalający na określenie stanu wiedzy umożliwiającej dokonanie kontroli sądowej w związku ze złożeniem skargi do sądu administracyjnego.

Biorąc pod uwagę powyższe kryteria należy stwierdzić, że skarga jest zasadna, choć z innej przyczyny niż w niej wskazana.

Sprawy przyznawania stypendiów naukowych należą do właściwości Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jednakże należy zwrócić uwagę na fakt, że zaskarżona decyzja oraz decyzja ją poprzedzająca zostały podpisane: "wz. Ministra, Zastępca Dyrektora Departamentu Spraw Studentów i Doktorantów, mgr T. B.". Stosownie do treści art. 268a kpa organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważnić pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawana decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń. W aktach sprawy brak jest jednak takiego upoważnienia. Z pieczęci pod obydwoma decyzjami nie wynika również, że osoba, która podpisała decyzje działała z upoważnienia ministra w rozumieniu art. 286a kpa, lecz że działała w jego zastępstwie. Działanie w zastępstwie nie jest formą przewidzianą w wyżej powołanym przepisie. Ponieważ w aktach administracyjnych nie ma stosownego upoważnienia ze wskazaniem daty udzielenia upoważnienia, jego zakresu, czasu obowiązywania, to w tej sytuacji Sąd nie może domniemywać istnienia upoważnienia i jego legalności.

Ponadto podnieść należy, że nawet gdyby wykazane było umocowanie do wydania decyzji, to w postępowaniu wywołanym wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy w wydaniu decyzji z dnia [...] marca 2008 r. uczestniczył pracownik podlegający z mocy prawa wyłączeniu od udziału w postępowaniu z mocy art. 24 § 1 pkt 5 kpa. Stanowisko takie wyrażone zostało przez skład 7 sędziów w uchwale z dnia 22 lutego 2007 r. w sprawie II GPS 2/06 (ONSA i WSA 2007/3/61). Wprawdzie uchwała dotyczyła członka organu kolegialnego, lecz z jej uzasadnienia wynika, że przepisy o wyłączeniu pracownika mają również zastosowanie do osoby piastującej funkcje organu, z której upoważnienia działają inni pracownicy. Odnosząc się do argumentu prawnego skargi, że ani przepisy ustawy - z dnia 27 lipca 2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.), ani przepisy rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093) nie uprawniają Ministra do przeprowadzania gradacji ważności osiągnięć naukowych osób ubiegających się o stypendium naukowe, to stwierdzić należy, że Sąd go nie podziela.

Otóż organ wydając decyzję w ramach tzw. uznania administracyjnego, inaczej niż w decyzji związanej, jest uprawniony do stopniowania osiągnięć naukowych, co oznacza, że w sytuacji braku środków na wypłatę stypendiów wszystkim wnioskodawcom spełniającym kryteria formalne, zaistnieje konieczność wydania decyzji odmownej. Jednakże przesłanki tej odmowy powinny być szczególnie wnikliwie wyjaśnione. Odnosząc te wywody do niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że w zaskarżonej decyzji organ nie odniósł się do zarzutów wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. W szczególności dotyczy to zarzutu dokonania błędnej oceny osiągnięć naukowych odnośnie publikacji i zakwalifikowanie ich przez organ do opracowań. Wprawdzie skarżąca występując z wnioskiem o przyznanie stypendium wskazała, że publikacje z pkt 12 ppkt 4 wniosku zostaną wydane jesienią 2007 r., to jednakże we wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy podnosiła, że zostały już wydane. Organ jednakże nie omówił tej kwestii, lecz ograniczył się do stwierdzenia, że nie wiadomo czy publikacja zostanie faktycznie opublikowana. Poza tym niezrozumiałe jest, dlaczego organ przyjął, że za publikacje należy uznać jedynie artykuły, które ukazały się w czasopiśmie lub w formie książkowej, podczas gdy w decyzji z [...] grudnia 2007 r. wskazał wśród preferowanych osiągnięć publikacje o charakterze naukowym: "zwłaszcza ogólnokrajowym lub międzynarodowym ", co nie wyklucza uwzględnienia publikacji o innym zasięgu. Organ powinien swoje stanowisko wnikliwie uzasadnić. Wprawdzie do kwestii tych odniósł się w odpowiedzi na skargę, jednakże obowiązany był to uczynić w zaskarżonej decyzji. Z tych względów uzasadnienie decyzji nie spełnia wymogów określonych w art. 107 § 3 kpa.

Wszystkie wyżej wskazane uchybienia procesowe skutkują uchyleniem zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej.

Mając na względzie powyżej omówione okoliczności, sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c), art. 152 oraz art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.

Ponownie rozpoznając sprawę organ przeprowadzi postępowanie z uwzględnieniem wskazań wynikających z niniejszego uzasadnienia.