Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA – Anna Mierzejewska Sędzia WSA – Danuta Kania (sprawozdawca) Sędzia WSA – Ewa Grochowska – Jung Protokolant – specjalista Marek Kozłowski po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 kwietnia 2015 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p. w. św. [...] w M. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] marca 2014 r. nr [...] w przedmiocie nakazu przywrócenia stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] stycznia 2014 r. nr [...]; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (dalej również jako: "Generalny Inspektor") decyzją z dnia [...] marca 2014 r. nr [...] na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267), dalej jako: "k.p.a." oraz art. 12 pkt 2, art. 22, art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r., nr 101, poz. 926 ze zm.), dalej jako: "u.o.d.o.", po rozpoznaniu wniosku Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...] o ponowne rozpatrzenie sprawy ze skargi A. K. (dalej również jako: "skarżący") na przetwarzanie jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...], zakończonej decyzją administracyjną Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] stycznia 2014 r. nr [...], utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu powyższej decyzji organ wskazał, iż do Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wpłynęła skarga A. K., na przetwarzanie jego danych osobowych przez Księdza Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...]

W treści swojej skarżący skargi zwrócił się do Generalnego Inspektora z wnioskiem o wydanie decyzji administracyjnej nakazującej Proboszczowi Parafii sprostowanie nieaktualnych, w jego ocenie, danych osobowych na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 u.o.d.o. Skarżący wskazał w przedmiotowym wniosku, iż w dniu [...] stycznia 2013 r. wysłał do Proboszcza ww. Parafii oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, połączone z prośbą o sprostowanie nieaktualnych danych osobowych.

W toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego Generalny Inspektor ustalił, co następuje:

1. Skarżący, pismem z dnia [...] stycznia 2013 r., skierował do Proboszcza Parafii oświadczenie, o treści: "na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U z 2005 r. nr 231, poz. 1965), z dniem dzisiejszym występuję z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuję zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznej). Oświadczam, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5 nie zamierzam tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chcę do niego należeć. Ponadto nie wyrażam zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom mojej rodziny. Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych (...) proszę Księdza, jako administratora moich danych osobowych, o ich uaktualnienie w Księdze Chrztów (nr aktu [...]), przez naniesienie adnotacji o treści: "Dnia [...] stycznia 2013 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła Katolickiego" oraz o przesłanie jako potwierdzenia, odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem". Skarżący wskazał, iż do dnia [...] lutego 2013 r. (data pisma stanowiącego skargę wniesioną do Biura Generalnego Inspektora) nie otrzymał odpowiedzi.

2. W wyjaśnieniach odebranych przez Generalnego Inspektora od Księdza Proboszcza Parafii zostało wskazane, iż "Pan A. K. nie zamieszkuje na terenie naszej parafii, powinien więc zgłosić się do Proboszcza miejsca zamieszkania i tam złożyć stosowne oświadczenie wraz z oryginałem świadectwa chrztu, które od nas otrzymał. Zaprzestanie dalszego zbierania i przetwarzania danych osobowych dokonuje się np. w kartotekach parafialnych, której my od Pana A. K. nie posiadamy. Natomiast wpisu do ksiąg metrykalnych dokonuje się na podstawie informacji z kurii archidiecezjalnej, gdzie wcześniej proboszcz miejsca zamieszkania złożył stosowne dokumenty".

3. W dniu [...] października 2012 r., na terenie Archidiecezji [...], weszła w życie "Instrukcja postępowania w sprawie wniosków osób, które żądają zaprzestania przetwarzania danych osobowych obowiązująca na terenie archidiecezji [...]" z dnia [...] września 2012 r. (znak: [...]). Jak wskazał w piśmie z dnia [...] sierpnia 2013 r. Arcybiskup Metropolita [...], rzeczona Instrukcja jest ustawą partykularną stanowiącą prawo na podstawie promulgacji, o której mowa w kan. 8 § 2 Kodeksu prawa kanonicznego. Instrukcja ta została wprowadzona do porządku prawnego Archidiecezji [...] mocą samego ogłoszenia (kopia Instrukcji znajduje się w aktach sprawy).

Po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych w dniu [...] stycznia 2014 r. wydał decyzję nr [...] mocą której nakazał Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej [...] przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych A. K., polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z jego żądaniem, zawartym w "Oświadczeniu woli" z dnia [...] stycznia 2013 r.

W ustawowym terminie Proboszcz Parafii, złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej ww. decyzją. Podniósł, iż Generalny Inspektor w zaskarżonej decyzji nie wskazał, na jakiej podstawie prawnej uznał się za podmiot uprawniony do rozstrzygania w przedmiocie przynależności skarżącego do Kościoła Katolickiego, jak również nie wskazał okoliczności, na podstawie których doszedł do przekonania, że skarżący wystąpił z tego związku wyznaniowego. Proboszcz Parafii wskazał także, iż "organ ochrony danych osobowych nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych. Przyjęcie odmiennego stanowiska byłoby sprzeczne nie tylko z przepisami ustawowymi i konkordatowymi, ale i z unormowaniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w której Kościołowi Katolickiemu zagwarantowano autonomię i niezależność w sprawach należących do jego własnego zakresu oraz wyrażono zasadę demokratycznego państwa prawnego, której fundamentem jest zasada legalizmu".

Motywując powołaną na wstępie decyzję Generalny Inspektor podniósł, iż zgodnie z treścią art. 43 ust. 2 u.o.d.o. w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3 - 5 oraz art. 15 - 18. W myśl zaś art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy, z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego.

Z ustaleń postępowania przeprowadzonego w niniejszej sprawie, wynika, iż skarżący uważany jest przez Proboszcza Parafii za osobę należącą do zbiorowości członków tego związku wyznaniowego, z uwagi na niezastosowanie się do wewnętrznych przepisów prawa kościelnego, regulujących kwestię wystąpienia z Kościoła Katolickiego.

Następnie Generalny Inspektor stwierdził, iż z analizy orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 24 października 2013 r. o sygn. akt I OSK 1828/12) wynika, że w świetle art. 43 ust. 2 u.o.d.o. Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 ust. 2, w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 3, czyli danych dotyczących osób należących do Kościoła. Tak zdefiniowany zbiór nie zawiera zatem danych dotyczących osób nienależących do Kościoła, a dane te tworzą zbiór odrębny, nawet jeśli dane są przetwarzane na potrzeby Kościoła i jeśli są zgromadzone na materialnych nośnikach danych zawierających zarówno dane osób należących, jak i nienależących do Kościoła. Okolicznością przesądzającą o zakwalifikowaniu danych do jednego ze zbiorów jest rzeczywista przynależność lub brak przynależności osoby, o której dane chodzi, do Kościoła. Ustalenie przynależności do Kościoła nie może być oderwane od chwili rozstrzygania sprawy w przedmiocie danych osobowych. Każdy organ administracji publicznej, a więc także Generalny Inspektor, załatwiający sprawę w formie przewidzianej w art. 104 § 1 k.p.a. w zw. z art. 22 u.o.d.o., ma obowiązek wydania decyzji w oparciu o stan faktyczny i prawny z daty orzekania. W tym zakresie przepisy art. 32 ust. 1 pkt 6 oraz art. 43 ust. 2 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o. nie wprowadzają odmiennej regulacji. Oznacza to, że Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 ust. 2 u.o.d.o. jedynie w odniesieniu do osób należących do kościoła.

Organ powołał również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 października 2013 r. o sygn. akt I OSK 129/12, gdzie w analogicznej sprawie Sąd - odnosząc się do autonomicznej działalności Kościoła Katolickiego - stwierdził, iż wskazana autonomia nie oznacza braku jakiegokolwiek podporządkowania kościoła lub związku wyznaniowego przepisom powszechnie obowiązującego prawa, np. o ochronie danych osobowych. W tych kwestiach, które nie zostały mocą aktów prawnych przekazane kościołom lub związkom wyznaniowym do ich wyłącznego decydowania, zastosowanie znajdą przepisy prawa powszechnie obowiązującego, o ile oczywiście regulują konkretne zagadnienia. Sąd podkreślił, że nie jest rolą sądów administracyjnych, ani tym bardziej organów administracyjnych, ocenianie skuteczności i wymagań ustanowionego tymi wewnętrznymi przepisami - aktu apostazji, o ile kwestie te nie dotykają uprawnień lub obowiązków danego podmiotu o charakterze zewnętrznym, gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Zdaniem Sądu, z uwagi na to, że niniejsza sprawa dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania, mamy w niej do czynienia z podstawowymi prawami obywatela, ulokowanymi w sferze prawa powszechnego. W konsekwencji sprawa ta musi zostać oceniona na gruncie przepisów powszechnie obowiązujących, tj. Konstytucji RP i ustaw. Ocena skuteczności oświadczenia skarżącego o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście prawa powszechnego była obowiązkiem organu.

Generalny Inspektor powołał się także na analogiczne stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w innych sprawach, a następnie stwierdził, iż powtórna analiza przepisów prawa powszechnie obowiązującego, tj. art. 25 konstytucji RP oraz art. 2 i art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.) a także wskazanego wyżej orzecznictwa, prowadzi do wniosku, że decydującym dla wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było ustalenie, czy aktualnie zainteresowany jest członkiem Kościoła Katolickiego.

Organ wskazał, że A. K.wyraził dostatecznie jasno swoją wolę co do dalszej przynależności do Kościoła, składając Proboszczowi Parafii, tj. administratorowi swoich danych osobowych, oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego wraz z wnioskiem o uaktualnienie w tym zakresie danych osobowych w księdze chrztów. Wolność w zakresie przynależności do związku wyznaniowego, zagwarantowana przepisami Konstytucji oraz ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.), nie może być ograniczona przepisami wewnętrznymi związku wyznaniowego. Jak bowiem wynika z art. 2 pkt 2a ww. ustawy, korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności należeć lub nie należeć do kościoła i innych związków wyznaniowych.

Końcowo Generalny Inspektor zaznaczył, iż jako organ powołany do kontroli zgodności przetwarzania danych osobowych z przepisami o ochronie danych osobowych oraz wydawania decyzji administracyjnych i rozpatrywania skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych słusznie - w ramach swoich ustawowych kompetencji - wydał rozstrzygnięcie w sytuacji konfliktu skarżącego ze związkiem wyznaniowym, z którego to związku wyraził on jednoznacznie wolę wystąpienia, i o które to rozstrzygnięcie zwrócił się do organu.

Pismem z dnia 7 kwietnia 2014 r. skargę na powyższą decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] marca 2014 r. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie A. K. wnosząc o uchylenie ww. decyzji w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2014 r. o sygn. akt II SA/Wa 848/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił skargę A. K. na podstawie art. 220 § 3 w związku z art. 58 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej: "p.p.s.a.".

Pismem z dnia 15 kwietnia 2014 r. ze skargą na powyższą decyzję Generalnego Inspektora z dnia [...] marca 2014 r. wystąpił Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej [...] reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1) art. 7, art. 25 ust. 2 - 4, art. 53 ust. 7 Konstytucji RP,

2) art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską podpisanego w dniu 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318),

3) art. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1169),

4) art. 9 ust. 2 pkt 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1 i 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.),

5) art. 6, art. 7, art. 19, art. 77, art. 107 k.p.a.

W związku z powyższymi zarzutami skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej i poprzedzającej ją decyzji Generalnego Inspektora z dnia [...] stycznia 2014 r. oraz o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji.

W motywach skargi, powołując się na treść art. 107 k.p.a., podniósł, że zaskarżona decyzja Generalnego Inspektora nie zawiera w treści wskazania faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz przyczyn i powodów, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Organ nie wskazał, dlaczego odmówił wiarygodności i mocy dowodowej wyjaśnieniom Proboszcza Parafii. Nie podał też podstawy prawnej, z przytoczeniem przepisów prawa, które dają Generalnemu Inspektorowi uprawnienie do określania, kto należy do Kościoła Katolickiego.

W świetle art. 12 u.o.d.o., w którym określone zostały kompetencje Generalnego Inspektora, organ ten nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych. Generalny Inspektor, ingerując w wewnętrzne sprawy Kościoła, wykroczył poza zakres swoich kompetencji, czym naruszył także art. 19 k.p.a., a działanie organu w tym zakresie narusza także zasadę legalizmu określoną w art. 7 Konstytucji RP oraz art. 6 k.p.a. Skarżący wskazał także, że uzasadnienie prawne zaskarżonej decyzji sprowadza się w zasadzie do powołania wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz ich interpretacji.

Stwierdził ponadto, iż odnosząc definicję zbioru danych określoną w art. 7 pkt 1 u.o.d.o. do ksiąg chrztu, należy przyjąć, iż mamy tu do czynienia z jednym zbiorem danych. Księga chrztów stanowi bowiem zbiór danych dotyczących osób należących do Kościoła, natomiast może zawierać także informacje (adnotacje) o tym, że określone osoby formalnym aktem wystąpiły z Kościoła. Wskazane w art. 43 ust. 2 u.o.d.o. ograniczenie kompetencji nadzorczych Generalnego Inspektora odnosi się do takiego zbioru danych osobowych. Księgi metrykalne stanowią zbiory danych prowadzone zgodnie z wewnętrznymi regulacjami Kościoła zawartymi w przepisach prawa kanonicznego. Ograniczenie kompetencji nadzorczych Generalnego Inspektora w tym zakresie stanowi przejaw realizacji autonomii kościołów i innych związków wyznaniowych. Ponadto, dane zawarte w księdze chrztów stwierdzają fakty, a zarazem stanowią dowody odnotowanych tam zdarzeń (m. in. udzielenia sakramentu chrztu, wystąpienia z Kościoła) i są przetwarzane na potrzeby Kościoła, jak również są niezbędne do wykonywania jego zadań statutowych.

Skarżący zwrócił także uwagę, że wszystkie aspekty przynależności do Kościoła Rzymskokatolickiego, w tym związane z wstąpieniem i wystąpieniem z niego, zawsze pozostają "sprawą wewnętrzną" danej osoby i Kościoła jako wspólnoty wierzących. Przynależność ta i jej zmiany nigdy nie podlegają upublicznieniu, ani nawet ujawnieniu na zewnątrz inaczej, jak tylko z inicjatywy i wyłącznie na skutek bezpośrednio działania osoby zainteresowanej. Żadna inna osoba w strukturach Kościoła, duchowna bądź świecka, nie jest uprawniona na gruncie prawa obowiązującego w Kościele, do ujawniania tych danych bez wiedzy i zgody osoby zainteresowanej jakiejkolwiek osobie trzeciej. Oznacza to, że kwestia przynależności lub jej braku do Kościoła Rzymskokatolickiego w żadnym przypadku nie dotyczy uprawnień lub obowiązków danej osoby "o charakterze zewnętrznym", gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa, wręcz przeciwnie, uprawnienia te należą do sfery wolności osobistych człowieka.

Skarżący wskazał jednocześnie na źródła prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego, z których podstawowym jest Kodeks prawa kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r., Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI oraz przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim regulujące kwestie wystąpienia z Kościoła, tj. "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. oraz "Instrukcja postępowania w sprawie wniosków osób, które żądają zaprzestania przetwarzania danych osobowych" obowiązująca na terenie Archidiecezji [...] od dnia 1 października 2012 r. Zaznaczył, że prawo to - w jego ocenie - nie ogranicza prawa do wolności wyznania (wolności wystąpienia ze związku wyznaniowego), ale wprowadzając reguły administracyjne przynależności, ustanawia formę, w jakiej dokonuje się wystąpienia, aby mogło być ono skuteczne.

Skarżący zwrócił również uwagę na liczne gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa w prawie polskim, widoczne w Konstytucji, ustawie o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w przepisach ustawy o gwarancji wolności sumienia i wyznania.

W odpowiedzi na skargę Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wniósł o jej oddalenie jako nieuzasadnionej podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2014 r. o sygn. akt II SA/Wa 847/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, działając na podstawie art. 61 § 3 i § 5 p.p.s.a., odmówił wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji.

Pismem z dnia 25 marca 2015 r. A. K., powołując art. 126 p.p.s.a., wniósł o zawieszenie postępowania sądowoadministracyjnego w przedmiotowej sprawie "do czasu uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w analogicznej sprawie o sygn. akt I OSK 1805/13".

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2015 r. sygn. akt II SA/Wa 847/14 odmówił zawieszenia postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 3 § 1 p.p.s.a., sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta polega na ocenie zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a - c p.p.s.a.). Uwzględnienie skargi następuje również w przypadku stwierdzenia, że zaskarżony akt jest dotknięty jedną z wad wymienionych w art. 156 k.p.a. (art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a.). Stosownie natomiast do art. 134 § 1 i § 2 p.p.s.a. sąd dokonując oceny zaskarżonego aktu rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, przy czym sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności. Natomiast zgodnie z art. 135 p.p.s.a., sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne do końcowego jej załatwienia.

Oceniając niniejszą sprawę w świetle powyższych kryteriów Sąd uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie.

Jak wynika z akt sprawy A. K. w piśmie z dnia [...] stycznia 2013 r. zatytułowanym "Oświadczenie woli", skierowanym do Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...], stwierdził, że na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, z dniem dzisiejszym występuje z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuje zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizmu Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego). Oświadczył, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5, nie zamierza tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chce do niego należeć, ponadto nie wyraża zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom jego rodziny.

Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 u.o.d.o. zwrócił się do Proboszcza, jako administratora jego danych osobowych, o ich uaktualnienie w księdze chrztów poprzez naniesienie adnotacji o treści: "Dnia [...] stycznia 2013 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła Katolickiego" oraz o przesłanie jako potwierdzenia odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem.

Wobec braku odpowiedzi ze strony Proboszcza Parafii, pismem z dnia 11 lutego 2013 r. A. K. złożył skargę do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na przetwarzanie jego danych osobowych przez Księdza Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...] wnosząc o wydanie przez organ -na podstawie art. 12 ust. 2 u.o.d.o. - merytorycznej decyzji administracyjnej zobowiązującej Proboszcza Parafii do sprostowania jego nieaktualnych danych osobowych na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 u.o.d.o.

W wyjaśnieniach skierowanych do Generalnego Inspektora w piśmie z dnia [...] kwietnia 2013 r. Proboszcz Parafii wskazał, iż "zgodnie z instrukcją postępowania w sprawie wniosków osób, które żądają zaprzestania przetwarzania danych osobowych na terenie archidiecezji [...] z dnia [...] października 2012 r., w pkt 1 czytamy m.in. "wystąpienia z Kościoła" może dokonać tylko osoba pełnoletnia (Kan. 98 § 1 i 2), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (Kan. 124 - 126) w formie pisemnej w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego)". Zaznaczył również, że "A. K. nie zamieszkuje na terenie tutejszej parafii, zatem powinien zgłosić się do proboszcza miejsca zamieszkania i tam złożyć stosowne oświadczenie wraz z oryginałem świadectwa chrztu (...)".

Powyższe okoliczności faktyczne nie są przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Kwestia sporna dotyczy natomiast oceny: skuteczności oświadczenia skarżącego z dnia [...] stycznia 2013 r. jako aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, relacji wewnętrznych przepisów kościelnych regulujących procedurę występowania z Kościoła i przepisów prawa powszechnie obowiązującego zapewniających wolność sumienia i wyznania oraz kompetencji nadzorczych Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w kontekście konstytucyjnych gwarancji autonomii i wzajemnej niezależności stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

W pierwszej kolejności należy wskazać na liczne w polskim prawodawstwie gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa. Zgodnie z przepisem art. 25 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, lecz również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Natomiast w myśl ust. 4 powołanego przepisu, stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Zasadę autonomii i niezależności w odniesieniu do Kościoła Katolickiego wyrażają postanowienia w szczególności art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego w dniu 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1169), a szczególnie jej art. 2 stanowiący, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Należy zgodzić się ze skarżącym Proboszczem Parafii, iż z powołanych przepisów wynika, że Kościół Katolicki (podobnie jak i inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m. in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych.

Z regulacji tych wynika w szczególności, że określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności ("wystąpienia" w różnych postaciach normowanych przez prawo kanoniczne), pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa.

Stanowisko to potwierdzają pośrednio także przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t. j. Dz. U. z 2005 r., nr 231, poz. 1965 ze zm.). Obligują one do tego, aby określenie sposobu nabywania i utraty członkostwa w grupie religijnej, która ma być wpisana do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych, zostało dokonane w statucie tej grupy (art. 32 ust. 2 pkt 8), a więc w sposób niezależny od jakichkolwiek władz państwowych.

Niezależność tę zauważono również w sądownictwie, bowiem Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 sierpnia 2003 r. o sygn. akt VI ACa 81/03 (publ. Wokanda 2005, nr 1) przyjął, iż "odmowa przyjęcia do społeczności danego wyznania, podobnie jak wykluczenie, nie podlegają kontroli sądu powszechnego".

Jak zasadnie wskazał skarżący, podstawowym (choć nie jedynym) źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks prawa kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS 75:1983, pars. II, ze zm.), zaś organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska ("Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r., AAS 80:1988, s. 841-912, ze zm.; art. 154 i 155). Z uwagi na powyższe, podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów Kodeksu prawa kanonicznego (kan. 751), stanowi Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzona przez papieża Benedykta XVI. Zawiera ono przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek dokumentu zarówno o charakterze wykonawczym, jak i duszpasterskim i stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. Zostały w nim określone przesłanki materialne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, tj. wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji, przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną oraz przesłanki formalne, tj. wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawniającym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego aktu wystąpienia. Wyłącznie do ww. władzy kościelnej należy decyzja o wpisaniu faktu wystąpienia w księdze ochrzczonych. Z kolei dokumentem zawierającym jedynie przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce są - przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski - "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej przez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14:2008, s. 89-91). Przy czym na terenie Archidiecezji [...] obowiązuje "Instrukcja postępowania w sprawie wniosków osób, które żądają zaprzestania przetwarzania danych osobowych" z dnia [...] września 2012 r. znak: [...] (ustawa partykularna stanowiąca prawo na podstawie promulgacji - kan. 8 § 2), odwołująca się w swej treści do regulacji Kodeksu prawa kanonicznego, na którą to "Instrukcję" powoływał się Proboszcz Parafii w toku postępowania administracyjnego.

Wspomniany kan. 751 Kodeksu prawa kanonicznego stanowi zaś, że aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne, może dokonać tylko osoba pełnoletnia (kan. 98 § 1 i 2), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (kan. 124 - 126), w formie pisemnej, w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego). Zaznaczyć należy. Że powyższe regulacje powołane zostały w pkt 1 ww. "Instrukcji".

Z powyższego niewątpliwie wynika, iż wewnętrzne przepisy kościelne zastrzegły dla aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego formę szczególną, co nie jest niczym nadzwyczajnym także na gruncie polskiego prawa powszechnie obowiązującego. Przykładem takiej szczególnej formy dokonania czynności prawnej jest wymóg formy aktu notarialnego przy sprzedaży nieruchomości, co w istocie nie oznacza ograniczenia konstytucyjnego prawa własności.

Analogicznie, wbrew stanowisku Generalnego Inspektora z powołaniem się na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazana forma szczególna aktu apostazji nie może być postrzegana jako ograniczenie wolności sumienia i religii, w tym w szczególności wolności wystąpienia z Kościoła lub innego związku wyznaniowego. Podkreślić bowiem należy, że Kościół Katolicki nie tylko nie wyklucza dopuszczalności wystąpienia z Kościoła, ani tej możliwości nie czyni złudną lub iluzoryczną (co jest cechą tzw. nieliberalnych kościołów i religii), ale uznaje tę instytucję i poddaje ją zracjonalizowanej procedurze. W tej sytuacji nie sposób uznać, by przedstawione regulacje wewnętrzne naruszały konstytucyjnie zagwarantowaną - w art. 53 - wolność sumienia i religii. O takim naruszeniu można by było mówić wówczas, gdyby przepisy Kościoła Katolickiego ustanowiły zakaz apostazji lub w inny sposób uniemożliwiałyby lub znacznie utrudniały realizowanie konstytucyjnego prawa do zmiany wyznania.

Skoro zatem A.K. nie dokonał aktu apostazji w formie przewidzianej przez wewnętrzne prawo Kościoła Katolickiego, czego sam nie kwestionuje, to niezrozumiałe jest przyjęcie przez Generalnego Inspektora, iż skarżący w oświadczeniu z dnia [...] stycznia 2013 r. skutecznie wyraził swoją wolę wystąpienia z Kościoła, pomimo, że Proboszcz Parafii - w piśmie z dnia[...] kwietnia 2014 r. - złożył wyjaśnienia co do wymogów skutecznego wystąpienia z Kościoła i braku ich dochowania przez wyżej wymienionego.

Państwo w żaden sposób nie może ingerować w sferę przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego, bowiem naruszałoby nie tylko wspomnianą chronioną konstytucyjnie autonomię Kościoła Katolickiego, ale wkraczałoby w sferę wolności sumienia i religii. Nie sposób zaakceptować sytuacji, w której o przynależności do Kościoła, lub jej braku, rozstrzygałby organ państwowy - jakim jest Generalny Inspektor - na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Zdaniem Sądu, w sytuacji, gdy zagadnienie wystąpienia z Kościoła Katolickiego jest jedną z przesłanek wykonywania kompetencji przez organ administracji publicznej, to organ ten ustala przynależność do Kościoła wyłącznie w oparciu o dowody przedstawione przez stronę kościelną, w tym przede wszystkim na podstawie aktu chrztu z dokonaną adnotacją o wystąpieniu z Kościoła. Ustalanie tego faktu z powołaniem się na inne dowody jest niedopuszczalne. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do oświadczenia danej osoby o woli wystąpienia z Kościoła, a sprawy sporne na tym tle są sprawami kościelnymi, które winny być rozstrzygane na zasadach i w trybie określonych przez prawo kościelne.

Dokonując ustaleń w zakresie przynależności A. K. do Kościoła Katolickiego w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego i wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie przetwarzania jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii, Generalny Inspektor wkroczył w sferę autonomii Kościoła Katolickiego w tej materii, czym niewątpliwie dopuścił się naruszenia art. 6, art. 7 i art. 19 k.p.a., jak również wskazanych w skardze przepisów Konstytucji RP, Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Ponadto organ naruszył art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 k.p.a. poprzez błędną ocenę dowodów i oparcie uzasadnienia prawnego swojego rozstrzygnięcia w większości na tezach uzasadnień wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Odnieść się należy również do - zasygnalizowanego tak w zaskarżonej decyzji jak i w skardze - problemu zbioru, jakim jest księga chrztów w znaczeniu bądź jedynie zbioru osób należących do Kościoła, bądź też zbioru zawierającego także wyodrębniony zbiór osób nienależących do Kościoła.

Organ utrzymuje, iż dane osób nienależących do Kościoła tworzą zbiór odrębny, nawet jeśli dane są przetwarzane na potrzeby Kościoła i jeśli są zgromadzone na materialnych nośnikach danych zawierających zarówno dane osób należących, jak i osób nienależących do Kościoła. Już w taki sposób postawienie powyższego zagadnienia jest dalece nieprecyzyjne. Pojęcie "osób nienależących do kościoła" budzi duże wątpliwości semantyczne. Nie precyzuje bowiem, czy zawiera ono zbiór osób niewyznających religii rzymskokatolickiej, czy wyznających inną religię albo ateistów, czy też wszystkie powyższe zbiory, czy też organ ma tu na myśli jedynie osoby, które z Kościoła Katolickiego wystąpiły. Zakładając celowość i funkcjonalność ksiąg parafialnych, wydaje się, iż powyższe pojęcie organ odnosi do tej ostatniej kategorii.

W ocenie skarżącego, parafialna księga chrztów stanowi jeden zbiór danych dotyczących osób należących do Kościoła, natomiast zawierać może także informacje (adnotacje) o tym, że określone osoby, formalnym aktem wystąpiły z Kościoła. Nie bez znaczenia dla powyższego poglądu ma etos jaki każda religia chrześcijańska nadaje aktowi chrztu.

Dokładna analiza treści art. 7 w związku z art. 2 ust. 2 pkt 1 u.o.d.o. wskazuje na zasadność drugiego poglądu. Z definicji zawartej w art. 7 u.o.d.o. wynika, że zbiór danych musi spełniać trzy kryteria: (1) istnienie zestawu danych, (2) posiadanie przez ten zestaw struktury - rozumianej jako jednorodna budowa zbioru, (3) dostępność danych w zbiorze według określonych kryteriów, przy czym irrelewantne pozostaje rozproszenie danych bądź funkcjonalny podział zbioru. Także w art. 2 ust. 2 pkt 1 u.o.d.o. księgi wskazane zostały jako przykład tzw. tradycyjnych (papierowych, przetwarzanych manualnie) zbiorów danych. Uznanie, iż w zależności od zawartości danych w księdze chrztu, możemy mieć do czynienia z wieloma zbiorami danych, pozostaje w sprzeczności ze wskazanymi powyżej przepisami ustawowymi. W praktyce zdarza się często, iż w jednym zbiorze przetwarzane są dane odnoszące się do różnych grup osób, co nie oznacza, że prowadzi to do uznania danych o poszczególnych grupach osób za odrębne zbiory danych.

Wskazać także należy, iż to administrator danych decyduje w jaki sposób dany zbiór będzie prowadził i ustalone przez niego zasady traktowane powinny być jako fakty, które z kolei należy odnosić do - zawartej w art. 7 i pośrednio w art. 2 ust. 2 pkt 1 u.o.d.o. - definicji zbioru danych osobowych, nie zaś odwrotnie.

Mając powyższe na względzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku. O wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji orzeczono na podstawie art. 152 p.p.s.a.