Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jadwiga Danuta Mróz, Asesor WSA Ewa Kamieniecka, Sędzia NSA Andrzej Szczerbiński (sprawozdawca), Protokolant Aleksandra Madej, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 27 października 2006 r. sprawy ze skargi Przedsiębiorstwa A, Spółki Jawnej I. i Z. G. w L. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej we W. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie określenia wysokości kosztów egzekucyjnych I. uchyla zaskarżone postanowienie, II. zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej we W. na rzecz strony skarżącej kwotę 355 (trzysta pięćdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego, III. orzeka, że postanowienie wymienione w punkcie I nie może być wykonane.

Zaskarżone postanowienie utrzymało w mocy postanowienie Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w L. z dnia [...] nr [...], którym na podstawie art. 17 § 2 i art. 64c § 1 i § 7 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2002 nr 110, poz. 968 ze zm.) określono wysokość kosztów egzekucyjnych należnych od Przedsiębiorstwa A, Spółki Jawnej I. i Z. G.w L., powstałych w trakcie postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie sześciu tytułów wykonawczych z dnia [...] o numerach [...] do [...], które obejmowały należności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych za grudzień 2004 r. i styczeń 2005 r.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu pełnomocnik Spółki wniósł o uchylenie postanowienia, zarzucając podobnie jak w zażaleniu na postanowienie I instancji, iż przy określaniu wysokości kosztów naruszono art. 218 § 1 i 2 k.p.a. przez błędne jego zastosowanie polegające na uznaniu, iż wydane na żądanie Spółki zaświadczenie z dnia [...] o wysokości zaległości z tytułu opłaty składek i odsetek, które w podanej w nim wysokości zapłacono w dniu [...], nie musi potwierdzać faktów wynikających z prowadzonej przez ZUS ewidencji, skoro koszty określone zaskarżonym postanowieniem wykraczają poza ich wysokość podaną w zaświadczeniu. Zarzucono też naruszenie art. 121, 180, 187 § 1, 191 i art. 217 § 2 Ordynacji podatkowej w związku z niewyjaśnieniem wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, naruszenie zaufania podatnika do organów podatkowych i niewyjaśnienie w uzasadnieniu postanowienia przesłanek rozstrzygnięcia w sposób zrozumiały dla strony. Koszty postępowania egzekucyjnego określono w sześciu tytułach wykonawczych z dnia [...] w łącznej wysokości [...], gdy tymczasem Spółka przed otrzymaniem tych tytułów i zawiadomienia o zajęciu w dniu [...] zapłaciła całość zadłużenia wraz z odsetkami należnymi według zaświadczenia z dnia [...], w którym naliczono je z góry na dzień [...]. Powołano między innymi wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 maja 2005 r. sygn. P6/04 zawierający tezę, że przepisy pozwalające organowi egzekucyjnemu pobrać opłaty od dłużnika, mimo iż niczego od niego nie wyegzekwował, naruszają Konstytucję.

Organ odwoławczy w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie stwierdzając, że powołane w skardze przepisy nie miały zastosowania w postępowaniu zakończonym zaskarżonym postanowieniem. Kwestionowanie zaświadczenia, o którym mowa w art. 218 k.p.a., może odbywać się w trybie określonym w art. 219 k.p.a., natomiast przepisy Ordynacji podatkowej w ogóle nie mają zastosowania w postępowaniu egzekucyjnym w administracji zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r., regulującej sposób prowadzenia tego postępowania. Koszty związane z dokonaniem zajęcia rachunku bankowego skarżącej Spółki w dniu [...] powstały w tym dniu i nie mogły być objęte zaświadczeniem z dnia [...], wyliczone zostały przy tym zgodnie z przepisami art. 64 – art. 64c ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. Twierdzenie strony, że dochodzone egzekucyjnie należności zostały uregulowane przed dokonaniem zajęcia rachunku bankowego, a zatem naliczenie związanych z tym kosztów nie było uzasadnione, nie zostało udowodnione. Prawdą jest, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego nastąpiło w dniu [...], bo w tym dniu bankowi doręczono zajęcie, a skarżącej Spółce zawiadomienie o tym zajęciu. W tym samym dniu Spółka uiściła też całość zaległości. Zbadanie jednak, czy zapłata należności przez Przedsiębiorstwo A nastąpiła przed, czy też już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego wymagałoby precyzyjnego ustalenia dokładnego czasu dokonania zapłaty, otrzymania przez Przedsiębiorstwo przesyłki zawierającej odpisy tytułów wykonawczych i zawiadomienia o zajęciu oraz doręczenia przesyłki, nadanej w tym samym dniu [...] przez Dyrektora ZUS, Oddział w L. do Banku B S.A., Oddział w L., w którym zajęto konto skarżącej Spółki. Organ odwoławczy powołał się na posiadaną pełną informację w zakresie procedur regulujących sposób dokumentowania wpłat w placówkach bankowych i doręczania korespondencji przez pocztę i stwierdził, że ewentualne postępowanie w tym zakresie nie przyniosłoby efektów. Nadto powinien to udowodnić skarżący, który ma w tym interes. Na koniec dodano, że w swojej praktyce organ odwoławczy wielokrotnie spotykał się z sytuacją, kiedy dłużnicy po wizycie poborcy lub otrzymaniu tytułów wykonawczych natychmiast regulowali należności, dążąc do uniknięcia poniesienia kosztów egzekucyjnych i nie można wykluczyć, że sytuacja taka miała również miejsce w przedmiotowej sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Art. 26 § 5 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, powołanej na wstępie stanowi, że wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą: 1) doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub 2) doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Zgodnie z art. 64 § 9 pkt 2 ustawy obowiązek uiszczenia opłat, o których mowa w § 1 i 6, powstaje za zajęcie wierzytelności pieniężnych lub innych praw majątkowych u dłużnika zajętej wierzytelności – z chwilą doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu. Z kolei po myśli art. 80 § 2 zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego zobowiązanego jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu.

Analizując na tle tych przepisów treść art. 64 § 8 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, który mówi że zapłata egzekwowanej należności po dokonaniu czynności egzekucyjnych nie zwalnia od obowiązku uiszczenia opłaty manipulacyjnej oraz opłat za czynności egzekucyjne i wydatków egzekucyjnych dojść trzeba do wniosku, że istotne dla kwestii zasadności obciążenia zobowiązanego kosztami czynności egzekucyjnych jest ustalenie "chwili", w której czynności tych dokonano (i oczywiście, chwili zapłaty). Skoro chwila ta decyduje o istnieniu obowiązku uiszczenia przez zobowiązanego kosztów postępowania, to przed wydaniem na postawie art. 17 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. postanowienia określającego wysokość tych kosztów organ rozstrzygający tę kwestię ma obowiązek ustalić, czy zapłata egzekwowanej należności nie nastąpiła przed lub równocześnie z dokonaniem czynności egzekucyjnych, gdyż podstawa prawna do obciążenia zobowiązanego kosztami w świetle przytoczonego przepisu istnieje tylko wówczas, jeśli zapłata nie nastąpiła w ogóle lub miała miejsce dopiero "po dokonaniu czynności egzekucyjnych".

Ponieważ w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy organ wydający zaskarżone postanowienie przyjął, że "ewentualne postępowanie w tym zakresie nie przyniosłoby efektów" i nie da się ustalić, że zapłata należności przez skarżącą Spółkę dnia [...] nastąpiła już po dokonaniu czynności egzekucyjnych, to brak było podstaw prawnych do obciążenia jej kosztami dokonanego w tym dniu zajęcia. Nie dające się bowiem usunąć wątpliwości w zakresie ustaleń faktycznych nie mogą być rozstrzygane na niekorzyść podatnika.

Dodać można, że ze znajdującego się w aktach postępowania pisma Banku B S.A., Oddziału w L. z dnia [...] wynika, że na rachunku bankowym skarżącej Spółki brak było środków, pozwalających na realizację otrzymanych tytułów egzekucyjnych, Gdyby więc Spółka w tym samym dniu i jak twierdzi, przed otrzymaniem tytułów wykonawczych i zawiadomienia o zajęciu, nie uiściła dobrowolnie zaległych należności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wraz z odsetkami i powstałymi wcześniej kosztami, to czynności egzekucyjne byłyby w tym czasie nieskuteczne.

W opisanej sytuacji z podanych powodów sąd stwierdził, że zaskarżone postanowienie wydane zostało z naruszeniem art. 64 § 8 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, które miało wpływ na wynik sprawy.

Rozważanie szersze kwestii naruszenia przed wydaniem zaskarżonego postanowienia przepisów postępowania przez niewystarczające wyjaśnienie okoliczności sprawy sąd pominął, skoro organ odwoławczy przyjął, iż przeprowadzenie ustaleń w szczególności odnośnie "chwili" dokonania czynności egzekucyjnych i zapłaty należności przez stronę skarżącą było "w praktyce niemożliwe".

Dodać można na marginesie poczynionych wywodów, że do takich samych wniosków z punktu widzenia oceny okoliczności sprawy należałoby dojść również w wypadku, gdyby uznać, iż ustawodawca mówiąc w powołanych wyżej przepisach ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji o "chwili" miał na myśli dzień jako najmniejszą jednostkę czasu w myśl przepisów ustaw procesowych, dotyczących terminów. W takim bowiem razie zapłatę należności dokonaną w tym samym dniu, co czynności egzekucyjne mające obciążać stronę kosztami, należałoby uznać za mającą miejsce równocześnie z tymi czynnościami, a nie po ich dokonaniu w rozumieniu art. 64 § 8 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Z przedstawionych powodów zaskarżone postanowienie uchylono na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.). Jednocześnie na podstawie art. 152 tej ustawy orzeczono, że postanowienie to nie może być wykonane, a na podstawie jej art. 200 i 209 zasądzono na rzecz strony skarżącej zwrot kosztów postępowania sądowego.