Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Ewa Kamieniecka, Sędziowie sędzia WSA Lidia Serwiniowska, sędzia NSA Julia Szczygielska (spr.), Protokolant Z-ca Kierownika Sekretariatu Agnieszka Figura, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 17 października 2017 r. sprawy ze skargi R.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej I. oddala skargę w całości; II. przyznaje adwokatowi P. P. od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu kwotę 295,20 (słownie: dwieście dziewięćdziesiąt pięć 20/100) złotych w tym 23 % VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu sądowym.

Zaskarżoną decyzją z dnia 8 grudnia 2016r., Nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. powołując się na przepis art.138 § 1 pkt 1 k.p.a. po rozpatrzeniu odwołania R. B. od decyzji Kierownika Działu Pomocy Instytucjonalnej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we W. z dnia 26 października 2016 r., Nr [...], podjętej po wznowieniu postępowania i orzekającej o uchyleniu decyzji własnej z dnia 5 grudnia 2014r., Nr [...] wraz ze zmianami i ustaleniu ponownie opłaty w/w za pobyt w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych we W. przy ul. [...]:

1. od 5 grudnia 2014r. (tj. od dnia przyjęcia) do 31 grudnia 2014r. w wysokości

2 967,39 zł;

2. od 1 stycznia 2015r. do 31 marca 2015r. w wysokości 3 407,00 zł miesięcznie;

3. od 1 kwietnia 2015r. do 30 listopada 2015r. w wysokości 3 517,00 zł miesięcznie;

4. od 1 grudnia 2015r. do 29 lutego 2016r. w wysokości 443,80 zł miesięcznie;

5. od 1 marca 2016r. do 31 maja 2016r. odstępuje od ustalenia przedmiotowej opłaty za

pobyt R. B. w w/w domu pomocy społecznej;

6. od 1 czerwca 2016r. do 31 sierpnia 2016r. w wysokości 845,60 zł miesięcznie;

7. od 1 września 2016r. w wysokości 422,80 zł miesięcznie,

- utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Organ odwoławczy rozstrzygnięcie swe oparł na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych sprawy:

Decyzją organu pierwszej instancji z dnia 5 grudnia 2014r., o nr j.wyżej, ustalono dla R. B. opłatę za pobyt w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych we W. przy ul. [...], począwszy od dnia przyjęcia, to jest od 5 grudnia 2014 r., w wysokości 379,40 zł miesięcznie. Oplata za grudzień 2014 r. została ustalona na poziomie 330,45 zł.

Następnie, kolejnymi decyzjami wydawanymi w związku ze zmianą sytuacji dochodowej strony, dokonywano zmiany ww. decyzji, poprzez ustalenie odpłatności za pobyt w opisanym wyżej domu pomocy społecznej w następujących wysokościach:

- decyzją z dnia 30 października 2015r. ustalono opłatę na poziomie 443,80 zł miesięcznie, począwszy od 1 listopada 2015 r.;

- decyzją z dnia 28 kwietnia 2016r. odstąpiono od ustalenia opłaty, począwszy od 1 marca 2016 r.

- decyzją z dnia 22 czerwca 2016r. ustalono opłatę na poziomie 845,60 zł miesięcznie, na okres od 1 czerwca 2016r. do 31 sierpnia 2016r., zaś począwszy od 1 listopada 2016r., w wysokości 422,80 zł miesięcznie.

Postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2016 r., wydanym na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 i art. 149 § 1 k.p.a, organ pierwszej instancji wznowił postępowanie w sprawie rozstrzygniętej powyższą decyzją z dnia 5 grudnia 2014 r. W uzasadnieniu postanowienia organ wskazał, że wznowienie postępowania następuje w związku z ujawnieniem nowych, istotnych dla sprawy, informacji wynikających z postanowienia Sądu Rejonowego dla W. [...] we W. Wydziału I Cywilnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt [...], stwierdzającego nabycie przez R. B. spadku po W. A. S.

Po przeprowadzeniu postępowania, organ pierwszej instancji, opisaną na wstępie decyzją z dnia 26 października 2016r. uchylił decyzję własną z dnia 5 grudnia 2014r., Nr [...] wraz ze zmianami i ustalił ponownie R. B. opłatę za pobyt w opisanym wyżej domu pomocy od dnia 5 grudnia 2014 r. (tj. od dnia przyjęcia) w wysokościach podanych na wstępie.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji wskazał, że w styczniu 2016. r. uzyskał postanowienie Sądu Rejonowego dla [...] we W. z dnia 21 października 2014r., sygn. akt [...] stwierdzające nabycie przez R. B. spadku po W. A. S. W dniu 19 lutego 2016 r. opiekun prawny strony przedłożył potwierdzenie przelewu przychodzącego na kwotę 93 920,01 zł o tytule "likw. po zm. W. S. na podst. post. sąd. sygn. akt [...] całość dla R. B.". Przelew ten został dokonany w dniu 2 grudnia 2014 r. z konta spadkowego. Organ podkreślił, iż informacja o zmianie sytuacji dochodowej Strony nie była mu znana do chwili otrzymania ww. postanowienia Sądu Rejonowego. Opiekun prawny R. B. zataił fakt nabycia przez niego spadku, podając, że jedynym dochodem jest ten uzyskiwany z tytułu zasiłku stałego i pielęgnacyjnego. Zdaniem organu kwota otrzymanego spadku stanowi dochód mający znaczenie dla ustalenia zakresu odpłatności mieszkańca domu pomocy społecznej za pobyt w tym domu. Spełnione tym samym została przesłanka wznowienia postępowania, o której mowa w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a.

Organ przywołał następnie treść art. 8 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej i wskazał, że w związku z uzyskaniem przez stronę dochodu jednorazowego w kwocie przekraczającej pięciokrotność kwoty kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, dochód ten należało rozliczyć w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony. W związku z powyższym organ ponownie ustalił wysokość dochodu R. B. w następujący sposób:

1. od grudnia 2014 r. do dnia 30 listopada 2015 r. dochód ten stanowiła kwota 7 979,67 zł (na kwotę tę składała się kwota uzyskanego jednorazowo dochodu w wysokości 93 920,01 zł podzielona przez liczbę 12, to jest kwota 7 826,67 zł oraz kwota 153 zł zasiłku pielęgnacyjnego),

2. od dnia 1 grudnia 2015 r. do dnia 29 lutego 2016 r. dochód ten wyniósł 634 zł (481 zł kwoty zasiłku stałego oraz 153 zł zasiłku pielęgnacyjnego),

3. od dnia 1 marca 2016 r. do dnia 31 maja 2016 r. brak dochodu,

4. od dnia 1 czerwca 2016 r. do dnia 31 sierpnia 2016 r. dochód ten wyniósł 1 208 zł (604 zł zasiłku stałego oraz kwota 604 zł z tytułu wypłaty zaległego zasiłku stałego),

5. od dnia 1 września 2016 r. dochód ten wyniósł 604 zł zasiłku stałego.

Organ wskazał przy tym, że mieszkaniec domu wnosi opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej w wysokości 70% swojego dochodu nie więcej jednak, niż do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania ustalonego zarządzeniem Prezydenta W. za dany rok kalendarzowy, Mając na uwadze powyższą regułę organ ustalił odpłatność strony za pobyt w domu pomocy społecznej w wysokościach określonych w sentencji zaskarżonej decyzji.

R. B. odwołał się od powyższej decyzji wnosząc o "umorzenie kosztów mojego pobytu w DPS przy ul. [...]". Podał, iż ze spadku po matce nie pozostały Mu żadne środki, gdyż w grudniu 2014 r, wydatkował je na pokrycie długów. Wskazał, iż nie został poinformowany o tym, że o otrzymaniu spadku powinien zawiadomić organ pomocowy. Podkreślił, iż znajduje się w trudnej sytuacji życiowej.

Do Kolegium wpłynęło również pismo kuratora, ustanowionego dla częściowo ubezwłasnowolnionego R. B., zatytułowane "Odwołanie od decyzji nr [...] z dnia 26 października 2016 r." W jego uzasadnieniu kurator podaje, że nie zgadza się z odpłatnością za okres od 5 grudnia 2014 r. do 1 września 2016r., podnosząc, że w grudniu 2014 r. R. B. był osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną, gdy zaś ówczesny opiekun prawny strony nie zgłosił faktu zmiany sytuacji materialnej skarżącego i jednocześnie bez zgody sądu rozporządzał mieniem podopiecznego. Działania te doprowadziły do całkowitego zubożenia R. B. I w efekcie ustalenia prawa do zasiłku stałego w maksymalnej kwocie 604 zł miesięcznie. Jego zdaniem zaskarżona decyzja jest krzywdząca i niesprawiedliwa, gdyż nie uwzględnia faktu całkowitego ubezwłasnowolnienia strony oraz rozdysponowania odziedziczoną kwotą przez opiekuna prawnego. Wniósł o odstąpienie od ponoszenia wstecz odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej lub też o obarczenie takim obowiązkiem ówczesnego opiekuna prawnego R. B.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie podzieliło zarzutów odwołania i zaskarżoną decyzję utrzymało w mocy opisaną na wstępie decyzję organu I instancji.

Kolegium wskazało, że podstawę prawną wydania zaskarżonej decyzji stanowi m.in. art. 145 § 1 pkt 5 w zw. z art. 151 § 1 pkt 2 k.p.a. Art. 145 § 1 pkt 5 obliguje właściwy organ do wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną w sytuacji, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję. Natomiast, w myśl art. 151 § 1 pkt 2 k.p.a, organ administracji publicznej, uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b k.p.a., i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

Ustalony stan faktyczny sprawy w pełni uzasadnia – zdaniem Kolegium, uchylenie decyzji organu I instancji z dnia 5 grudnia 2014 r. wraz ze zmianami, którą ustalono wysokość odpłatności R. B. za pobyt w domu pomocy społecznej.

Kolegium podkreśliło, że zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 60 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 ze zm.), pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej ustala w drodze decyzji wójt (burmistrz, prezydent miasta) gminy właściwej dla osoby kierowanej do domu pomocy społecznej (art. 59 ust. 1).

Po myśli z kolei art. 61 ust. 1 ustawy, obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności określonej w tym przepisie osoby, w tym mieszkaniec domu (pkt 1).

Opłatę za ów pobyt w domu pomocy społecznej wnosi przede wszystkim mieszkaniec domu, w wysokości nie większej niż 70% swojego dochodu (art.61 ust.2 pkt 1 ustawy).

Jednocześnie – podkreśliło dalej Kolegium, wyliczając dochód mieszkańca domu pomocy społecznej dla potrzeb ustalenia wysokości opłaty za pobyt w tym domu, mieć należy na uwadze treść art. 8 ust. 3 ustawy, zgodnie, z którym za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o odliczenia ściśle wskazane w pkt 1 – 3 tegoż przepisu.

Szczególnie istotne w niniejszej sprawie jest zdaniem Kolegium to, że w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie gospodarującej, kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony (art. 8 ust. 11 pkt 1 ustawy).

Dalej Kolegium wskazało, że postępowanie wznowieniowe w przedmiotowej sprawie zostało wszczęte w związku z uzyskaniem, w dniu 25 stycznia 2016 r., przez organ I instancji informacji o tym, że postanowieniem Sądu Rejonowego dla [...] we W. z dnia 21 października 2014 r. stwierdzono nabycie przez R. B. spadku po W. A. S.. Z tego tytułu, w dniu 2 grudnia 2014 r. strona uzyskała dochód w kwocie 93 920,01 zł.

Skoro zatem strona, przed wydaniem decyzji w przedmiocie ustalenia jej odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej, uzyskała dochód, który nie został ujawniony w wywiadzie poprzedzającym skierowanie R. B. do domu pomocy społecznej, to zachodziły w ocenie Kolegium podstawy, aby w otwartym postępowaniu wznowieniowym dokonać ustaleń w kwestii zaistnienia nowej, istotnej dla sprawy okoliczności faktycznej, istniejącej w dniu wydania decyzji, nieznanej organowi, który wydał decyzję. Okoliczności dotyczące uzyskania dochodu przez stronę potraktować trzeba jako potencjalnie istotne, dotyczą bowiem jednego z faktów prawotwórczych w świetle hipotezy normy stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej.

W konsekwencji Kolegium stwierdziło, że w niniejszej sprawie zaistniała przesłanka określona w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a., a stanowiąca podstawę wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją o ustalenie odpłatności mieszkańca domu pomocy społecznej za pobyt w tym domu.

Kolegium wskazało, że z akt sprawy wynika, iż ustalenie dochodu strony dla określenia początkowej odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej nastąpiło przy uwzględnieniu jedynie dochodu uzyskiwanego z tytułu zasiłku stałego oraz zasiłku pielęgnacyjnego w łącznej wysokości 542 zł.

Jednocześnie z akt sprawy wynika, że w dniu 2 grudnia 2014 r. R. B. uzyskał dochód w kwocie 93 920,01 zł.

Kierując się przywołaną w art.8 ust.11 ustawy regułą, dochód R. B., właściwy dla ustalenia jego odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej, określić należało - w okresie pomiędzy 1 grudniem 2014 r. a 30 listopada 2015r. - przy uwzględnieniu dochodu w kwocie (93 920,01 zł : 12) 7 826,66 zł miesięcznie.

Kolegium stwierdzając, że pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania, ustalonego przez odpowiedni organ i ogłoszonego w wojewódzkim dzienniku urzędowym, wskazało, że w przypadku Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych we W. przy ul [...] koszt ten wynosił w okresie od 1 kwietnia 2014r. do 31 marca 2015r. kwotę 3 407,00 zł, a w okresie od 1 kwietnia 2015r. do 31 marca 2016 r. - 3 517,00 zł.

Z akt sprawy wynika, że dochód R. B. kształtował się pomiędzy 1 grudnia 2014r. a datą wydania zaskarżonej decyzji na następującym poziomie:

1) pomiędzy 1 grudnia 2014r. a 30 listopada 2015r. - 7 979,67, a składał się na niego dochód obliczony zgodnie z art 8 ust. 11 ustawy oraz zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153 zł miesięcznie (decyzja organu I instancji z dnia 13 marca 2014r. nr [...]); w tym okresie dochód strony przekraczał 70% średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca Domu przy ul. [...]j:

2) pomiędzy 1 grudnia 2015r. a 29 lutego 2016r. - 634 zł, a składał się na niego zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153 zł miesięcznie (decyzja organu pierwszej instancji z dnia 13 marca 2014r., nr [...]) oraz zasiłek stały w kwocie 481 zł miesięcznie (decyzja organu I instancji z dnia 12 października 2015r, nr [...]);

3) pomiędzy 1 marca 2016 r. a 31 maja 2016 r. - 0 zł;

4) pomiędzy 1 czerwca 2016r. a 31 sierpnia 2016r. - 1 208 zł, a składał się na niego zasiłek stały w kwocie 604 zł miesięcznie (decyzja organu Ij instancji z dnia 3 czerwca 2016r., nr [...]) oraz kwota 604 zł miesięcznie wypłaconego jednorazowo zaległego zasiłku stałego za okres pomiędzy 1 marca 2016 r. a 31 maja 2016 r. rozliczonego zgodnie z regułą wynikającą z art. 8 ust. 12 ustawy;

5) od dnia 1 września 2016 r. - 604 zł zasiłku stałego (decyzja organu I instancji z dnia 3 czerwca 2016 r. nr [...]).

Zestawiając zatem wysokość średniego miesięcznego kosztu utrzymania w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych przy ul. [...] we W. z wysokością wskazanego powyżej dochodu R. B., przy uwzględnieniu, że górną granicę wysokości opłaty za pobyt w domu stanowi 70% uzyskiwanego przez mieszkańca dochodu opłatę tę należało ustalić za okres i w wysokości jak uczynił to organ I instancji w opisanej na wstępie decyzji z dnia 26 października 2016r.

Zdaniem Kolegium uznać należało, że przedmiotowa odpłatność dla w/w została ustalona prawidłowo, a zaskarżone rozstrzygnięcie nie narusza obowiązujących przepisów prawa, w związku z czym brak jest podstaw prawnych do uchylenia lub zmiany decyzji organu instancji w ramach prowadzonego postępowania odwoławczego.

Nadto Kolegium podkreśliło, że powyższej oceny nie mogły zmienić argumenty podniesione w odwołaniu, jak i w piśmie kuratora strony, sprowadzające się do stwierdzenia, iż brak powiadomienia organu pierwszej instancji o uzyskaniu spadku przez R. B., był przez niego niezawiniony. Twierdzenia te stały się podstawą do sformułowania przez w/w wniosku o odstąpienie od ponoszenia wstecz odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej. Kolegium nie zaprzecza okolicznościom podnoszonym przez stronę, jak i jej kuratora, zauważając jednak, że prawo do całkowitego lub częściowego zwolnienia - na wniosek - z opłaty, mają osoby wnoszące opłatę, jak stanowi art. 64 ustawy.

Zdaniem Kolegium przepis ten jest odrębną, samodzielną podstawą podejmowania decyzji w przedmiocie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, a w postępowaniu organy winny ustalać i oceniać jedynie okoliczności mające znaczenie z punktu widzenia omawianego art. 64 i wymienionych tam sytuacji, których ustalenie i ocena stanowi przesłanki do prawidłowego stosowania przepisu. Oznacza to, że kwestie ustalania wysokości opłaty oraz zwolnienia z jej ponoszenia winny być przedmiotem odrębnych postępowań administracyjnych. Dlatego wniosek strony o zwolnienie z opłaty winien być rozpatrzony, gdy decyzja w przedmiocie ustalenia przedmiotowej opłaty stanie się ostateczna. Kwestie dotyczące trudnej sytuacji zdrowotnej i materialnej strony nie mają znaczenia dla oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji. Okoliczności te natomiast strona może i powinna podnosić w toku ewentualnego postępowania wszczętego na Jej wniosek złożony stosownie do art. 64 ustawy.

Mając powyższe na uwadze, Kolegium orzekło jak w osnowie decyzji.

Skargę na powyższą decyzją wniósł skarżący, oświadczając, że nie zgadza się z nią w całości.

Podkreślił, że jest osobą schorowaną po ciężkich przejściach życiowych, chory na schizofrenię i potrzebującą stałej opieki. Wyznaczony przez Sąd Kurator nie interesuje się Jego osobą i Jego sprawami. Jak już działa to działa na Jego niekorzyść. Nie rozumie, że potrzebuje stałej opieki. Nawet nie zainteresował się niniejszą sprawą. Nie skontaktował się ze skarżącym aby złożyć skargę. Jedyną osobą, która mu pomaga w życiu jest Jego ciotka J. G. To ona wyciągnęła Go z bezdomności oraz załatwiła leczenie. Był ciężko pobity przez osoby, którym był winien pieniądze.

Zmiana decyzji z dnia 5 XII 2014r., nr [...] jest dla Niego krzywdząca i powoduje, że nigdy nie wyjdzie z długów.

Oświadczył, że nie zataił specjalnie okoliczności, iż otrzymał pieniądze ze spadku po zmarłej matce, tylko Tak On, jak i opiekun nie wiedzieli, że te pieniądze zalicza się jako dochód. Niezrozumiałym przy tym dla Niego jest jednak to, dlaczego te pieniądze należy uznać za Jego dochód, kiedy w tym czasie posiadał zadłużenia przewyższające uzyskaną ze spadku kwotę, a którą przeznaczył na spłatę długów. W większej części spłacił osoby, które Go ciężko pobiły. Gdyby tego nie uczynił to zagrożone byłoby życie Jego i Jego ciotki. Nadmienił, że wobec tych osób posiada nadal zadłużenie. Nadal boi się wychodzić na ulice. Stawia pytanie: "W jaki sposób uzyskana kwota ze spadku miała stanowić mój dochód gdy w tym czasie posiadałem zadłużenia."

Nadto niezrozumiała jest dla skarżącego okoliczność, że organ wiedząc o Jego ciężkiej sytuacji życiowej i finansowej nie chce Go zwolnić z opłat za dom pomocy społecznej, twierdząc, że musi ponosić te opłaty pomimo tego, że decyzja nr [...] jest nieprawomocna. Obecnie dostaje jedynie zasiłek stały, który w większej kwocie jest mu zabierany. Przez to nie ma pieniędzy na zakup leków. Pieniądze na leki otrzymuje od ciotki.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie. Ustosunkowując się do podniesionych w skardze zarzutów, Kolegium podtrzymało stanowisko oraz argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Działając w granicach kompetencji wynikających z art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2016r., poz.1066) w związku z art. 3 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017r., poz. 1369 ze zm.), zwanej dalej p.p.s.a., Wojewódzki Sąd Administracyjny jest obowiązany skontrolować, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu, czy też to prawo narusza.

Wobec treści skargi godzi się podnieść, że Wojewódzki Sąd Administracyjny nie orzeka o istocie sprawy administracyjnej, czyli nie przyznaje określonych uprawnień, jak i nie odmawia ich przyznania, lecz rozstrzyga o legalności decyzji, to jest o ich zgodności z prawem na podstawie stanu prawnego i faktycznego istniejącego w dniu wydania zaskarżonej decyzji.

Dokonując kontroli legalności podjętych w niniejszej sprawie decyzji, Sąd stosownie do zapisu art. 134 p.p.s.a. - nie jest związany granicami skargi. Oznacza to, że Sąd bierze z urzędu pod uwagę wszelkie naruszenia prawa proceduralnego, materialnego niezależnie od treści podnoszonych w skardze zarzutów, jednakże w zakresie oceny legalności nie może wykraczać poza sprawę, która była przedmiotem postępowania przed organami administracji publicznej i której dotyczy zaskarżone rozstrzygnięcie.

Przeprowadzone w określonych wyżej ramach badanie zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, jak i poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji, wykazało, że skarga nie może być uwzględniona, albowiem wbrew zarzutom skargi, decyzje te nie naruszają tak przepisów prawa procesowego, jak też przepisów prawa materialnego w taki sposób, który mógłby mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Niewątpliwe jest w niniejszej sprawie, że tak zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji zapadły z uwzględnieniem okoliczności, które stanowiły podstawę do wznowienia postępowania ( art.145 § 1 pkt 5 k.p.a., art.149 k.p.a. i art.151 k.p.a. k.p.a.), w przedmiocie ustalenia skarżącemu odpłatności za pobyt w Domu Opieki za okres od 5 grudnia 2014r..

Istota rozstrzygnięcia niniejszej sprawy sprowadza się do odpowiedzi na pytanie czy zachodziła przesłanka do wznowienia postępowania z art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a., zgodnie z którym - w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję.

Oznacza to, że przepis art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. może mieć zastosowanie, gdy spełnione są łącznie trzy przesłanki. Po pierwsze, ujawnione okoliczności faktyczne lub dowody, istotne dla sprawy, są nowe. Drugą przesłanką jest istnienie "nowych okoliczności faktycznych", "nowych dowodów" w dniu wydania decyzji ostatecznej. Trzecią przesłanką jest, że "nowe okoliczności faktyczne", "nowe dowody", nie były znane organowi, który wydał decyzję.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, zważyć także należy, że materialno-prawną podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowią przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2016r., poz.930 ze zm.), zwanej dalej u.p.s., a zwłaszcza uregulowania dotyczące skierowania i pobytu w domu pomocy społecznej, zawarte w rozdziale trzecim w/w ustawy (art. 54 – 66 u.p.s.).

Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Zadaniem pomocy społecznej jest w myśl art. 3 ust.1 w/w ustawy - wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwianie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Nie oznacza to jednak, że pomoc społeczna ma zaspokajać wszystkie potrzeby i oczekiwania osób, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej. Zwłaszcza, że jak powszechnie wiadomo - możliwości finansowe ośrodków pomocy społecznej nie są nieograniczone, a liczba osób wymagających wsparcia jest znaczna i stale rośnie.

W niniejszej sprawie spór dotyczy ustalonej przez organ – w wyniku wznowienia postępowania, odpłatności za pobyt skarżącego w domu pomocy społecznej, a konkretnie rozstrzygnięcia kwestii, czy organy zasadnie wliczyły do dochodu skarżącego uzyskany na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla [...] z dnia 21 października 2014r., sygn.akt [...] spadek po matce skarżącego w postaci otrzymania w dniu 2 grudnia 2014r. w formie przelewu kwoty 93.920,01 zł, a który stanowił podstawę do wyliczenia, a w konsekwencji ustalenia przedmiotowych opłat.

Zdaniem Sądu, uzyskana (otrzymana) w dniu 2 grudnia 2014r. na mocy w/w postanowienia Sądu Rejonowego dla [...] z dnia 21 października 2014r., sygn.akt [...]- kwota 93.920,01 zł, jest niewątpliwie nową okolicznością faktyczną, istniejącą w dniu wydania decyzji z dnia 5 grudnia 2014r. o ustaleniu skarżącemu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej począwszy od dnia przyjęcia, to jest od 5 grudnia 2014r., a nieznaną organowi w dniu jej wydania. Trafnie zatem przyjęły organy administracji, że w sprawie zachodziła przesłanka z art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. do wznowienia postępowania w sprawie ustalenia dla w/w opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej od 5 grudnia 2014r., mając przy tym na względzie przepisy w/w ustawy o pomocy społecznej.

Istotne jest w sprawie, że zasadą jest - zgodnie z art. 60 ust. 1 omawianej ustawy, iż pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny.

I tak osoby korzystające z usług opiekuńczych ponoszą odpłatność w zależności od posiadanych dochodów i sytuacji rodzinnej przy uwzględnieniu kryteriów dochodowych określonych w art. 8 ust. 1 u.p.s.

Oznacza to, że organ ustalając odpłatność za pobyt skarżącego w domu pomocy społecznej, związany był nie tylko zapisami w/w przepisu art. 8 ust.1 u.p.s. , lecz także przepisem art. 8 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone u przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;

3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

W okolicznościach niniejszej sprawy, istotny jest także przepis art. 8 ust.11 omawianej ustawy, zgodnie z którym, w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty:

1) kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie gospodarującej,

2) kryterium dochodowego rodziny, w przypadku osoby w rodzinie

- kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy. poczynając od miesiąca, w który m dochód został wypłacony.

Zauważyć przy tym należy, że w myśl art.8 ust.4 u.p.s., do dochodu ustalonego zgodnie z powyższymi zasadami nie wlicza się jedynie jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, zasiłku celowego, pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty, wartości świadczenia w naturze oraz świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.

Z powyższych uregulowań niewątpliwie wynika, że ustawodawca po pierwsze jednoznacznie zdefiniował pojęcie dochodu, a po drugie taksatywnie wymienił składniki, których nie wlicza się do dochodu.

Przytoczone wyżej regulacje pozwalają tym samym na stwierdzenie, że pod pojęciem dochodu rozumieć należy wszelkie dochody bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, z wyłączeniem odliczeń i pomniejszeń enumeratywnie w przepisach wymienionych (art. 8 ust. 3 i 4 ustawy o pomocy społecznej). Katalog obciążeń pomniejszających dochód, jak i katalog przychodów odliczanych od dochodu jest na gruncie ustawy o pomocy społecznej zamknięty (por. wyrok NSA z dnia 17 lipca 2007 r. sygn. akt I OSK 700/06, Lex nr 320923).

W związku z dotyczącymi tej kwestii zarzutami skarżącego stwierdzić należy, że uzyskana przez skarżącego w dniu 2 grudnia 2014r. w/w kwota z tytułu spadku – stanowiła – tak jak to już wyżej Sąd podkreślił i jak trafnie przyjęły organy, po pierwsze przesłankę wznowieniową, a o której mowa w cyt. wyżej art.145 § 1 pkt 5 k.p.a., a po drugie kwota ta stanowi dochód jednorazowy przekraczający pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, podlegający rozliczeniu zgodnie z regułą wyrażoną w art. 8 ust. 11 u.p.s..

W niniejszej sprawie nie może także umykać z rozważań fakt, że postępowanie w sprawie świadczeń – jak w niniejszej sprawie, w formie pobytu w domu pomocy społecznej składa się z wydania przez organ trzech decyzji, a to:

- decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej;

- decyzji o umieszczeniu w domu pomocy społecznej i

- decyzji o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.

Z akt sprawy niewątpliwie wynika, że wnioskiem z dnia 12 lutego 2014r. skarżący działający poprzez kuratora zwrócił się do organu I instancji o przyjęcie do domu pomocy społecznej (k.20 akt administracyjnych), równocześnie składając "Oświadczenie", iż zobowiązuje się do poinformowania organu o każdej zmianie sytuacji dochodowej (k.18 akt administracyjnych).

W dniu 15 maja 2014r. wydana została przez organ I instancji decyzja o skierowaniu skarżącego do Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych, ul.[...] we W. (k.10 akt administracyjnych).

Następnie w dniu 9 czerwca 2014r. organ I instancji wydał decyzję o umieszczeniu skarżącego w w/w Domu Pomocy Społecznej (k.4 akt administracyjnych).

Z akt sprawy niewątpliwie także wynika, że opisana wyżej decyzja z dnia 5 grudnia 2014r. o ustaleniu skarżącemu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej od tej daty, czyli od dnia przyjęcia, oparta została na przeprowadzonym w tym samym dniu, tj. 5 grudnia 2014r. z udziałem J. G. – opiekuna prawnego skarżącego wywiadzie środowiskowym, w trakcie którego ustalono, że łączna wysokość dochodu zgodnie z art.8 ustawy o pomocy społecznej stanowiła jedynie kwota 542,00 zł z tytułu zasiłku stałego i pielęgnacyjnego (k.61 akt administracyjnych).

W świetle powyższych ustaleń przyjąć należy, że organ I instancji w toku niniejszego postępowania prawidłowo ustalił i wyliczył wysokość dochodu osiągniętego przez skarżącego, w konsekwencji zasadnie ustalając w decyzji z dnia 26 października 2016r. wysokość opłaty za przyznane skarżącemu świadczenie w formie pobytu w domu pomocy społecznej.

Podkreślić przy tym także należy, iż żaden z powołanych przez skarżącego wydatków, a to przede wszystkim spłata zaległych zobowiązań (długów), nie został ujęty w katalogu zawartym w art.8 ust.3 i 4 omawianej ustawy, co powoduje, iż organy nie mogły - ustalając dochód skarżącego w przedmiotowej sprawie, odliczyć tych kwot od dochodu obliczanego przy ustalaniu przedmiotowej opłaty.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu, a to naruszenia w ocenie skarżącego przez organy przepisu art. 64 ustawy, stwierdzić należy, że zarzut ten w okolicznościach niniejszej sprawy nie jest zasadny.

Wprawdzie w przepisie tym ustawodawca dopuścił możliwość zwolnienia z ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy, tym niemniej przepis ten stanowi o zwolnieniu osób wnoszących opłatę, co – zdaniem Sądu oznacza – jak trafnie zauważyło Kolegium, że opłata ta musi być prawomocnie orzeczona, a dopiero potem możliwe jest ewentualne zwolnienie z tego obowiązku.

Skład orzekający w sprawie niniejszej w pełni podziela stanowisko prezentowane w orzecznictwie sądowym, zgodnie z którym zwolnienie musi się odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony (por. wyrok WSA w Gliwicach z 30.11.2007 r., sygn.akt IV SA/GL 431/07 i WSA w Łodzi z 1.04.2009r., sygn.akt II SA/Łd 882/08)

Nadto przywołać należy prezentowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego stanowisko, zgodnie z którym postępowanie o zwolnienie z opłaty jest postępowaniem odrębnym od postępowania o ustalenie obowiązku ponoszenia opłaty i jej wysokości. Postępowanie w tym przedmiocie, jako odrębne, może być prowadzone po prawomocnym ustaleniu opłaty. (por. wyrok NSA z dnia 15 lutego 2017r., sygn.akt I OSK 1961/15).

Reasumując należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie organy administracji publicznej obu instancji postąpiły zgodnie z obowiązującymi w tej mierze przepisami prawa, stąd Sąd w pełni podzielił stanowisko i argumentację Samorządowego Kolegium Odwoławczego zawartą w zaskarżonej decyzji.

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że podnoszone przez skarżącego okoliczności związane tak ze stanem zdrowia, jak i sytuacją materialną, aczkolwiek bardzo istotne z Jego punktu widzenia, nie mogły być uwzględnione przez Sąd z tej to przede wszystkim przyczyny, iż względy społeczne, czy też sprawiedliwości społecznej Sąd ten nie może brać pod uwagę, jako, że dotyczą one sfery pozaprawnej.

Z tych właśnie powodów Wojewódzki Sąd Administracyjny, uznając, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, na podstawie art. 151 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.