Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

W ramach podstawy wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego można powoływać się na zapadły wyrok TSUE, jednak tylko taki, który opublikowany został po wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu krajowego. Wskazane rozumienie przesłanki z art. 272 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, z późn. zm.) w kontekście przewidzianego w art. 270 tej ustawy uprawnienia do wznowienia postępowania, gwarantuje stabilność orzeczniczą oraz nie prowadzi do nieuzasadnionych prób podważania prawomocnych orzeczeń sądowych.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie Sędzia NSA Hieronim Sęk, po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi J.M. o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 grudnia 2019 r., sygn. akt I FSK 1269/17 w sprawie ze skargi kasacyjnej J.M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 20 kwietnia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 916/16 w sprawie ze skargi J.M. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w G. z dnia 30 maja 2016 r., nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące od marca do lipca 2013 r. oraz od września do grudnia 2013 r. postanawia: odrzucić skargę o wznowienie postępowania.

1. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 18 grudnia 2019 r., sygn. akt I FSK 1269/17, oddalił skargę kasacyjną J. M. (dalej: Strona lub Skarżąca) od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 20 kwietnia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 916/16, którym oddalono skargę Skarżącej na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 30 maja 2016 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące od marca do lipca 2013 r. oraz od września do grudnia 2013 r. W postępowaniu tym Skarżąca była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika w osobie doradcy podatkowego.

2. Pismem procesowym z dnia 12 marca 2020 r. (nadanym drogą pocztową w dniu 13 marca 2020 r.) Skarżąca, reprezentowana przez tego samego pełnomocnika co w postępowaniu kasacyjnym, wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego powołanym wyżej prawomocnym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego. Od skargi tej nie uiściła opłaty, wskazując, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 916/16 zwolnił Skarżącą od kosztów sądowych.

Żądając wznowienia postępowania Strona wskazała na podstawę, o której mowa w art. 272 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, z późn. zm.; dalej: P.p.s.a.) W odniesieniu do niej powołała się na opublikowany w dniu 16 grudnia 2019 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) o sygn. akt C-189/18. Zaznaczyła, że stosownie do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2017 r., sygn. akt I FPS 1/17, podstawą wznowienia postępowania, o której mowa w art. 272 § 3 P.p.s.a., może być orzeczenie TSUE wydane w trybie pytania prejudycjalnego, nawet jeżeli to orzeczenie nie zostało doręczone stronie wnoszącej skargę o wznowienie. Ponadto wyjaśniła, że termin do wniesienia takiej skargi został przez nią zachowany, albowiem złożono ją w terminie trzech miesięcy od dnia publikacji sentencji wyroku TSUE, co nastąpiło w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 16 grudnia 2019 r.

3. Pismem z dnia 14 maja 2020 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku (dalej: Dyrektor IAS) poinformował Naczelny Sąd Administracyjny, że: - Skarżąca pismem z dnia 16 stycznia 2020 r. (uzupełnionym pismem z dnia 9 marca 2020 r.), powołując się na wyrok TSUE o sygn. akt C-189/18 wniosła o wznowienie postępowania przed organem podatkowym; - postanowieniem z dnia 16 marca 2020 r. Dyrektor IAS wznowił na żądanie Strony postępowanie zakończone ostateczną decyzją.

4. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

4.1. Zgodnie z art. 280 § 1 P.p.s.a. Sąd bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. W braku jednego z tych wymagań sąd skargę o wznowienie odrzuci, w przeciwnym razie wyznaczy rozprawę.

4.2. Skarga o wznowienie postępowania, po zbadaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 280 § 1 P.p.s.a., podlegała odrzuceniu.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, skarga o wznowienie postępowania, którą złożyła Strona, nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Skarżąca mylnie bowiem uznała, że w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 grudnia 2019 r., sygn. akt I FSK 1269/17, mogła żądać wznowienia powołując się na orzeczenie TSUE z dnia 16 października 2019 r. w sprawie C - 189/18, opublikowane w Dz. UE w dniu 16 grudnia 2019 r. W konsekwencji wznowienie postępowania było niedopuszczalne, a złożona skarga podległa odrzuceniu.

4.2.1. Formułując taką ocenę Sąd miał na uwadze, że na podstawie art. 280 § 1 P.p.s.a. badanie i rozstrzyganie w przedmiocie skargi o wznowienie postępowania nie ogranicza się tylko do sprawdzenia, czy formalnie powołano się w niej na jedną lub więcej podstaw wznowienia przez wskazanie przepisu je wyrażającego w ramach art. 271-273 P.p.s.a. Czynności te wymagały przede wszystkim zweryfikowania, czy przez wzgląd na uzasadnienie podnoszone podstawy rzeczywiście zachodzą. Skarga o wznowienie musi bowiem zawierać między innymi podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, bo tak stanowi art. 279 ab initio P.p.s.a. Sformułowanie zatem podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 271-273 P.p.s.a. samo przez się nie oznacza oparcia takiej skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli z jej uzasadnienia wynika, że wskazana podstawa w istocie nie zachodzi. Skarga tak wyrażona podlega więc odrzuceniu.

W rozpoznanej sprawie Skarżąca jako ustawową podstawę wznowienia powołała art. 272 § 3 P.p.s.a. Zgodnie z treścią tego przepisu (w brzmieniu obowiązującym od dnia 10 kwietnia 2010 r.): "Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na podstawie umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio, z tym że termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania biegnie od dnia doręczenia stronie lub jej pełnomocnikowi rozstrzygnięcia organu międzynarodowego." Istotę tej podstawy wznowienia kształtuje treść owego rozstrzygnięcia i obowiązek zapewnienia mu mocy wiążącej w krajowym porządku prawnym. Może nią być orzeczenie TSUE, wydane w trybie pytania prejudycjalnego, nawet jeżeli to orzeczenie nie zostało doręczone stronie wnoszącej skargę o wznowienie postępowania (zob. uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 16 października 2017 r., sygn. akt I FPS 1/17). W takiej sytuacji, jak słusznie wskazała Skarżąca, trzymiesięczny termin do wniesienia skargi zaczyna biec od dnia publikacji tego rozstrzygnięcia. "W przypadku rozstrzygnięcia organu międzynarodowego termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania w przypadku stron, które nie były stronami w postępowaniu przed organem międzynarodowym wynosi trzy miesiące od daty publikacji tego rozstrzygnięcia, gdyż z tym dniem orzeczenie to wchodzi w życie". (zob. postanowienie NSA z dnia 8 listopada 2013 r., sygn. akt II GSK 2031/13)

4.2.2. W okolicznościach niniejszej sprawy powołany przez Stronę wyrok TSUE, sygn. C-189/18 nie mógł jednak stanowić przesłanki do wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem NSA wydanym w dniu 18 grudnia 2019 r., albowiem w czasie tym wspomniany wyrok TSUE istniał już w krajowym porządku prawnym.

Przypomnieć należało, że orzecznictwo TSUE, w którym dokonuje się wykładni prawa unijnego, wchodzi w skład porządku prawnego Unii Europejskiej. Przedstawiana w orzeczeniach TSUE wykładnia prawa wiąże organy sądowe i administracyjne wszystkich państw członkowskich, orzekające w analogicznych, jak przedstawione w pytaniu prejudycjalnym, stanach faktycznych i prawnych (zob. np. wyrok unijnego Trybunału z dnia 27 marca 1963 r. w sprawach połączonych [...], 28-30/62, ECLI:EU:C:1963:6; wyrok TS z 6 października 1982 r. w sprawie [...], 283/81, ECLI:EU:C:1982:335; wyrok TS w sprawie [...], 61/79). Tego rodzaju rozwiązanie stanowi gwarancję realizacji w praktyce zasady jednolitego stosowania prawa unijnego we wszystkich państwach członkowskich. Wydanie przez sąd krajowy orzeczenia z oczywistym naruszeniem wyroku unijnego Trybunału może stanowić podstawę odpowiedzialności państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom wskutek naruszenia prawa unijnego (zobacz np. wyrok tegoż Trybunału z dnia 30 września 2003 r., w sprawie [...], C-224/01, ECLI:EU:C:2003:513 pkt 56 i 57 oraz powołane w nim orzecznictwo). Z zapewnienia jednolitej wykładni i stosowania prawa wspólnotowego, jak i z zasady efektywności prawa wspólnotowego, która byłaby zagrożona, gdyby sądy krajowe odmawiały stosowania tego prawa w rozumieniu przyjętym przez Trybunał, wynika, że odpowiedź udzielona przez TSUE na wskazane pytanie prejudycjalne wiąże sądy krajowe państw członkowskich Unii Europejskiej w zakresie dokonanej wykładni prawa wspólnotowego.

W tej sprawie postępowanie sądowe zainicjowane skargą Strony na decyzję z dnia 30 maja 2016 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące od marca do lipca 2013 r. oraz od września do grudnia 2013 r., po zapadłym przed Sądem pierwszej instancji wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2017 r., następnie toczyło się przed Sądem odwoławczym pod sygn. akt I FSK 1269/17, a zakończono je prawomocnym wyrokiem wydanym w dniu 18 grudnia 2019 r. Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznawał sprawę w granicach skargi kasacyjnej. Oznaczało to, że w sytuacji, gdy przedmiotem zarzutów kasacyjnych (i motywów skargi kasacyjnej, mogących być również przedstawionych w uzupełnieniu tego środka zaskarżenia) była określona wykładnia prawa, to Naczelny Sąd Administracyjny, jako Sąd krajowy związany był w swojej kontroli także dorobkiem orzecznictwa unijnego Trybunału. W innej zaś konfiguracji, gdy materią kasacji nie była dana wykładnia prawa, podlegająca ocenie pod względem zgodności z prawem UE, to oczywistym jest, że w sprawie nie była ona (bo ex lege nie mogła) objęta zainteresowaniem NSA.

Żądanie wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego, z uwagi na wyrok TSUE, znany z urzędu Sądowi krajowemu w momencie rozstrzygania sprawy ze skargi kasacyjnej, stanowi w istocie próbę podważenia prawomocnego orzeczenia krajowego jako niezgodnego (w ocenie wnioskodawcy) z prawem UE. Instytucja wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego nie służy jednak zwalczaniu prawomocnych orzeczeń mogących naruszać prawo UE. Z kolei postępowanie wywołane skargą o wznowienie nie jest drogą prawną do sanowania uchybień, braków, czy też zaniechań w obrębie skargi kasacyjnej, z powodu których została ona oddalona przez NSA (zob. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2008 r., sygn. akt II FSK 1357/06). W ramach podstawy wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego można powoływać się na zapadły wyrok TSUE, jednak tylko taki, który opublikowany został po wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu krajowego. Wskazane rozumienie przesłanki z art. 272 § 3 w kontekście przewidzianego w art. 270 P.p.s.a. uprawnienia do wznowienia postępowania, gwarantuje stabilność orzeczniczą oraz nie prowadzi do nieuzasadnionych prób podważania prawomocnych orzeczeń sądowych. W związku z tym powołanie się na wyrok TSUE, sygn. C-189/18, istniejący w obiegu prawnym - bo opublikowany w dniu 16 grudnia 2019 r. - już w czasie toczącego się postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym w dniu 18 grudnia 2019 r., którego wznowienia oczekiwano, nie stanowi ustawowej podstawy wznowienia (wskazana podstawa wznowienia w takim przypadku w istocie nie zachodzi).

4.2.3. Wspomnieć też można, że w krajowym porządku prawnym istnieją odpowiednie regulacje proceduralne pozwalające na wzruszenie ostatecznej decyzji podatkowej z powołaniem się na orzeczenie TSUE przed organem. Otóż, zgodnie z art. 240 § 1 pkt 11 w związku z art. 241 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325) w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli orzeczenie TSUE ma wpływ na treść wydanej decyzji. Uprzednie zaś wydanie wobec takiej decyzji prawomocnego wyroku oddalającego skargę, nie stoi na przeszkodzie do jej wzruszenia w tym trybie, o ile zawarta w orzeczeniu TSUE wykładnia mających zastosowanie w danej sprawie przepisów, będzie odmienna od przyjętej przy wydaniu decyzji, a następnie kontrolowaniu jej legalności przez sąd administracyjny.

W realiach sprawy, jak wynika z akt sądowych (zob. karta 30 i pkt 3 niniejszego uzasadnienia), Strona złożyła wniosek mający na celu wzruszenie ostatecznej decyzji podatkowej z powołaniem się na orzeczenie TSUE. Wskazując bowiem na wyrok TSUE z dnia 16 października 2019 r., sygn. C-189/18, wniosła o wznowienie przed Dyrektorem IAS postępowania zakończonego ostateczną decyzją z dnia 30 maja 2016 r. Natomiast Dyrektor IAS na żądanie Strony wznowił postępowanie zakończone rzeczoną decyzją.

4.3. Wobec powyższego Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 280 P.p.s.a., postanowił jak w sentencji.