Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Emilia Lewandowska Sędziowie : WSA Monika Nowicka (spr.) Asesor WSA Przemysław Żmich Protokolant Jolanta Dominiak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 listopada 2007 r. sprawy ze skargi [...] Spółki z o.o. w W. na decyzję Ministra Budownictwa z dnia [...] maja 2007 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji uwłaszczeniowej 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Ministra Budownictwa z dnia [...] marca 2007 r., nr [...], 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu, 3. zasądza od Ministra Budownictwa na rzecz [...] Spółka z o.o. w W. kwotę 260 (dwieście sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] maja 2007 r. nr [...] Minister Budownictwa utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] marca 2007 r. nr [...] stwierdzającą, że decyzja Wojewody Warszawskiego z dnia [...] lutego 1993 r.

nr [...], sprostowana postanowieniem z dnia [...] września 1996 r. i zmieniona decyzją z dnia [...] czerwca 1998 r. nr [...], dotycząca uwłaszczenia Przedsiębiorstwa Państwowego H. nieruchomościami położonymi w W. w rejonie ul. [...], została wydana z naruszeniem prawa - w części odnoszącej się do działek nr [...], położonych przy ul. [...].

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych i ocenach prawnych:

Wojewoda Warszawski - działając na podstawie przepisu art. 2 ust. 1-3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) - decyzją z dnia [...] lutego 1993 r.

nr [...], sprostowaną postanowieniem z dnia [...] września 1996 r. i zmienioną decyzją z dnia [...] czerwca 1998 r. nr [...], stwierdził nabycie z dniem 5 grudnia 1990 r. przez Przedsiębiorstwo Państwowe H., którego następcą prawnym jest H. [...] S.A. w W., prawa użytkowania wieczystego do gruntu powierzchni [...] m2 , położonego w W. w rejonie ul. [...], w skład którego wchodziło szereg działek, wymienionych we wspomnianej decyzji uwłaszczeniowej oraz orzekł o nabyciu własności budynku, budowli i urządzeń położonych na działce nr [...] i nr [...].

Wnioskiem z dnia 21 grudnia 2005 r. Z. K., F. K., W. K., M. K. i K. K. wnieśli o stwierdzenie nieważności w/w decyzji, w części dotyczącej gruntu o łącznej powierzchni [...] m2 [...] położonego przy ul. [...], podnosząc, że orzekając o uwłaszczeniu organ pominął okoliczność, iż w dacie wcześniejszej został złożony wniosek o zwrot nieruchomości - na zasadzie art. 69 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30,

poz. 127), który nie został rozpoznany.

Decyzją z dnia [..] marca 2007 r. Minister Budownictwa, po ustaleniu, że w/w wniosek odnosił się do działek oznaczonych numerami [...] położonymi w obrębie

[...], które weszły następnie w skład późniejszych działek oznaczonych numerami: [...], stwierdził, że decyzja Wojewody Warszawskiego z dnia

[...] lutego 1993 r., dotycząca uwłaszczenia Przedsiębiorstwa Państwowego H. nieruchomościami położonymi w W. w rejonie ul. [...], została wydana z naruszeniem prawa - w części odnoszącej się do działek nr [...], położonych przy ul. [...], ale nie jest możliwe stwierdzenie nieważności tej decyzji, w tej części, z uwagi na zaistniałe nieodwracalne skutki prawne.

Rozpatrując po raz drugi sprawę, na skutek wniosku spółki [...] Spółka z o.o. w W., Minister Budownictwa ustalił, że przedmiotowe działki przeszły na własność Skarbu Państwa - Przedsiębiorstwa Państwowego H., na podstawie aktu notarialnego z dnia [...] października 1974 r., przy powołaniu się na przepisy o wywłaszczaniu nieruchomości. Następnie zaś część byłych jej współwłaścicieli tj. F. K. i Z. K. wystąpili z wnioskiem z dnia 12 czerwca 1991 r. (data wpływu 13 czerwca 1991 r.) o zwrot w/w części przedmiotowej nieruchomości. Ponadto ustalono, że pozostałymi, dawnymi współwłaścicielkami spornego gruntu były B. K., w miejsce której weszli obecnie jej spadkobiercy i L. K. Organ stwierdził też, iż wspomniany wniosek o zwrot nieruchomości nie został załatwiony (załatwiono inny, późniejszy wniosek z dnia 27 lipca 1999 r., umarzając postępowanie).

W tych warunkach Minister, powołując się na uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego sygn. akt III ZP 14/99 z dnia 27 stycznia 2000 r. (OSNAPiUS z 2000 r.

nr 8, poz. 294), podniósł, że ponieważ w dniu wydania decyzji uwłaszczeniowej pozostawało w toku postępowanie o zwrot przedmiotowych działek, to miało ono pierwszeństwo, w stosunku do postępowania uwłaszczeniowego.

Organ podkreślił przy tym, że żądanie zwrotu nieruchomości nie może być traktowane jedynie jako roszczenie, bowiem jest to prawo osoby trzeciej i z tego powodu postępowanie uwłaszczeniowe winno być w takim wypadku (w omawianym zakresie) zawieszone - na zasadzie art. 97 § l pkt 4 k.p.a. Pominięcie tego obowiązku zaś oznaczało, iż decyzja uwłaszczeniowa w przedmiotowym zakresie rażąco naruszała prawo (art. 2 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 29 września 1990 r.) - w rozumieniu

art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.

Z uwagi jednak, iż prawa rzeczowe do przedmiotowych działek zostały zbyte aktem notarialnym z dnia 1 czerwca 2005 r. przez Agencję [...] S.A. w W. (poprzednio H. [...] S.A. w W.) na rzecz spółki [...] Spółka z o.o. w W. - po zmianie nazwy [...] Spółka z o.o. w W., organ uznał, iż w tym przypadku zaistniały nieodwracalne skutki prawne, o których mowa w art. 156 § 2 k.p.a. bowiem skutków tych organ administracji nie jest władny, we własnym zakresie, odwrócić.

Ponadto zaznaczono też, że kwestia, czy nieruchomość wywłaszczona została wykorzystana na cel przewidziany przy wywłaszczeniu, nie podlegała ocenie w tym postępowaniu, gdyż problem ten ma znaczenie jedynie w postępowaniu o zwrot nieruchomości.

Powyższe rozstrzygnięcie stało się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, którą wniosła [...] Spółka z o.o. w W.

Skarżąca wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji, zarzuciła organowi naruszenie art. 2 ust. 1 - 3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 64 ze zm.) a także art. 69 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz naruszenie art.7, 77, 97 § 1 pkt 4 i art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.

W skardze, powołując się na stosowne orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, podniesiono, że ponieważ uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2000 r. sygn. akt III ZP 14/99, na którą powołał się w uzasadnieniu swej decyzji Minister Budownictwa, została podjęta po dacie wydania decyzji uwłaszczeniowej, pogląd wyrażony w tej uchwale nie mógł odnosić się do przedmiotowej sprawy. W dacie bowiem wydawania decyzji o uwłaszczeniu istniała rozbieżność w interpretacji wzajemnego związku pomiędzy art. 2 ust. ustawy z dnia

29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości a art. 69 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, co przy braku jednoznaczności przepisów wykluczało przyjęcie, iż decyzja uwłaszczeniowa została wydana z rażącym naruszeniem prawa. Ponadto skarżąca stała na stanowisku, że żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości nie jest "prawem osoby trzeciej" w rozumieniu przepisu art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości a stanowi jedynie roszczenie. Poza tym twierdzono, ze przepis ten wymaga by grunty objęte wnioskiem o zwrot były w dniu 5 grudnia zbędne na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, co - wg skarżącej - nie zachodziło w niniejszej sprawie.

W odpowiedzi na skargę Minister Budownictwa wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Wojewódzki Sąd Administracyjny sprawuje, w zakresie swojej właściwości, kontrolę - pod względem zgodności z prawem - zaskarżonych aktów lub czynności organów administracji publicznej, przy czym kontrola Sądu sprowadza się do zbadania, czy organy administracyjne w toku rozpoznawania sprawy nie naruszyły prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Ponieważ badając w tym kontekście przedmiotową sprawę Sąd uznał, że zaskarżona decyzja oraz decyzja ją poprzedzająca naruszają prawo w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy, skutkowało to ich uchyleniem.

Skargę należy uznać za uzasadnioną, choć z nie wszystkimi, podniesionymi w niej zarzutami można się zgodzić.

Przede wszystkim należy podzielić pogląd skarżącej, że w niniejszej sprawie wywód prawny przedstawiony w uzasadnieniu obu wydanych w tej sprawie decyzji, opierający się na treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2000 r. sygn. akt III ZP 14/99 opubl. OSNAP 2000/8/294, nie był adekwatny do przedmiotowego stanu faktycznego. Uszła bowiem uwagi organu okoliczność, że przedmiotem rozpoznania niniejszego postępowania było stwierdzenie nieważności prawomocnej decyzji wydanej w roku 1993 r.

Powyższe ma o tyle istotne znaczenie, że przesłanką uzasadniającą wzruszenie w trybie nadzorczym, przewidzianym w przepisie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., prawomocnej decyzji jest ustalenie, iż nie tylko narusza ona prawo, ale iż to naruszenia ma charakter rażący.

W przedmiotowej sytuacji kwestia wzajemnej relacji pomiędzy roszczeniem zwrotowym a nabyciem - w trybie ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości - prawa wieczystego użytkowania przez przedsiębiorstwo państwowe przechodziła swoistą drogę interpretacyjną, na co wskazuje zresztą uzasadnienie powołanej wyżej uchwały. Można powiedzieć, że niejako konkurowały ze sobą dwa przeciwstawne poglądy. Zarówno bowiem Sąd Najwyższy jak i Naczelny Sąd Administracyjny w różnych orzeczeniach przyjmowały raz, iż każdy grunt państwowy, będący w zarządzie państwowej osoby prawnej, stał się z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego tej osoby i to bez względu na to, czy jakakolwiek osoba trzecia zgłosiła roszczenie dotyczące własności tego gruntu, orzekając zaś w innej sprawie i w innym składzie Sądy wyrażały pogląd, że prawa majątkowe osób trzecich do nieruchomości stanowią w takim wypadku przeszkodę w nabyciu przez państwową osobę prawną prawa wieczystego użytkowania uznając, iż jeśli zaktualizowały się przed dniem 5 grudnia 1990 r. przesłanki zwrotu nieruchomości, prawo wieczystego użytkowania dla państwowej osoby prawnej do tego gruntu nie powstaje z mocy prawa. Ostateczne rozstrzygnięcie problemu przyniosła dopiero wspomniana uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2000 r. a okoliczność, że zapadła ona cum voto separato świadczy jedynie o tym, iż przedmiotowy problem prawny był kwestią mocno kontrowersyjną i niejednoznaczną.

Należy podzielić stanowisko zawarte w skardze, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego rażące naruszenie prawa, przewidziane w przepisie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. ma miejsce wówczas, gdy treść decyzji jest jednoznacznie sprzeczna z treścią określonego przepisu prawa a zatem jako rażąco naruszające prawo nie może być traktowane rozstrzygnięcie, wynikające z odmiennej interpretacji danego przepisu, nawet jeżeli później interpretacja ta została uznana za nieprawidłową. W trybie postępowania nadzorczego opartego na przesłance rażącego naruszenia prawa nie można bowiem eliminować z obrotu decyzji, w których popełniono błędy wykładni prawa (vide: wyrok NSA z dnia 9 marca 2000 r.

I Sa/Ka 15582/98 LEX nr 42914, wyrok NSA z dnia 10 września 1999r. III SA 7586/98 LEX nr 43401).

Mając zatem powyższą linię orzeczniczą na uwadze i podzielając wyrażony w niej pogląd Sąd orzekając w tym składzie uznał tego rodzaju argumentację za uzasadnioną. Nadmienić w tym miejscu dodatkowo wypada, że w podobnym stanie faktycznym Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 27 kwietnia 2005 r.

sygn. akt OSK 1331/04 (niepubl.) oddalił skargę kasacyjną strony wnoszącej o stwierdzenie nieważności decyzji o uwłaszczeniu stwierdzając przy tym, iż skoro przepis art. 2 ust. 1 noweli do ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości został sformułowany w sposób tak nieprecyzyjny, iż w trakcie jego stosowania doszło do wydawania krańcowo odmiennych orzeczeń, to nie można mówić, iż przy wydawaniu decyzji uwłaszczeniowej organ dopuścił się rażącego naruszenia prawa.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie podzielił natomiast poglądu skarżącej, że roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie ma charakteru prawa w rozumieniu przepisu art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu. Uprawnienie do żądania zwrotu nieruchomości ma charakter cywilnoprawny, choć jest dochodzone w drodze administracyjnej. Jak podnosi się to w literaturze przedmiotu uprawnienie do żądania zwrotu nieruchomości jest prawem, choć ściśle powiązanym z zobowiązaniem. Uprawniony do żądania zwrotu występuje bowiem nie tylko w charakterze osoby, która można traktować jako wierzyciela, ale również jako dłużnik zobowiązany względem Skarbu Państwa do rozliczenia się z pobranego odszkodowania (vide: Gerard Bieniek, Andrzej Hopper, Zenon Marmaj, Eugeniusz Mzyk i Ryszard Źróbek Komentarz do ustawy o gospodarce nieruchomościami Warszawa, Zielona Góra 1998 r. t. II str. 153).

Ponadto, jak trafnie w tym wypadku zauważył organ, w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej nie podlegają badaniu przesłanki warunkujące zwrot nieruchomości. Są to odrębne postępowania, na co zwrócił zresztą uwagę Sąd Najwyższy we wspomnianej uchwale z dnia 27 stycznia 2000 r.

Ponieważ w przedmiotowej sprawie nie ujawniono, by z innego powodu decyzja uwłaszczeniowa rażąco naruszała prawo, Sąd uznał, że obie wydane w tej sprawie decyzje były wadliwe, gdyż naruszały przepis art. 2 ust. 1-3 cytowanej wyżej ustawy z dnia 29 września 1990 r. stanowiącej nowelę do ówcześnie obowiązującej ustawy gruntowej oraz naruszały przepis procedury administracyjnej tj. art. 7, 77 i 156 § 1

pkt 2 k.p.a.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd - z mocy przepisu art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz c w związku z art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł jak w sentencji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparto na przepisie art. 200 cytowanej wyżej ustawy.