Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Anna Mierzejewska (spr.), Sędziowie WSA Andrzej Góraj, Eugeniusz Wasilewski, Protokolant starszy sekretarz sądowy Dorota Kwiatkowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 lutego 2016 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w [...] na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] września 2015 r. nr [...] w przedmiocie uaktualnienia danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] lutego 2015 r., 2. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w [...] kwotę 340 (słownie: trzysta czterdzieści) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, decyzją [...] z dnia [...] września 2015 r na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.) oraz art. 12 pkt 2, art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2014 r., poz. 1182 ze zm.) po rozpoznaniu wniosku Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w W. , o ponowne rozpatrzenie sprawy ze skargi J. B., zam. J., ul [...], [...] na przetwarzanie jego danych osobowych przez proboszcza ww. parafii, rozstrzygniętej decyzją Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] lutego 2015 r. (znak [...], utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu decyzji organ podał, że do Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wpłynęła skarga pana J. B., na przetwarzanie jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] przy ul K., zwanego dalej Proboszczem Parafii. Skarżący podniósł, że mimo wysłania przez niego do Proboszcza Parafii oświadczenia woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, połączonego z prośbą o sprostowanie nieaktualnych danych osobowych, Proboszcz Parafii nie udzielił mu żadnej odpowiedzi. Skarżący wniósł do GIODO o wydanie merytorycznej decyzji administracyjnej zobowiązującej Proboszcza Parafii do sprostowania jego nieaktualnych danych osobowych.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych przeprowadził w sprawie postępowanie wyjaśniające, w toku którego ustalił następujący stan faktyczny:

1. Skarżący pismem z dnia [...] listopada 2013 r. złożył Proboszczowi Parafii oświadczenie woli, w którym oświadczył, że z własnej i nieprzymuszonej woli oraz w pełni władz umysłowych i praw obywatelskich, występuje z Kościoła Katolickiego z dniem złożenia ww. oświadczenia. Jednocześnie Skarżący wniósł o uaktualnienie jego danych osobowych w Księdze Chrztów poprzez naniesienie adnotacji o treści "Dnia [...] listopada 2013 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła Katolickiego".

2. w piśmie z dnia [...] czerwca 2014 r skierowanym do GIODO, Proboszcz Parafii wyjaśnił ,że jest on proboszczem parafii miejsca chrztu skarżącego, a nie zamieszkania. Proboszcz Parafii odniósł się do oświadczenia woli Skarżącego z dnia [...] listopada 2013 r. i złożył wyjaśnienie co do poprawnego przeprowadzenia procedury jego wystąpienia z Kościoła". Proboszcz Parafii wskazał, że w myśl wewnętrznych procedur obowiązujących w Kościele Rzymskokatolickim, oświadczenie odnoszące się do wystąpienia z ww. Kościoła składa się w parafii miejsca zamieszkania, w obecności tamtejszego Proboszcza i dwóch świadków.

Po przeprowadzeniu w sprawie postępowania wyjaśniającego Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wydał decyzję administracyjną z dnia [...] lutego 2015 r. w której nakazał Proboszczowi Parafii przywrócenie stanu zgodnego z prawem, poprzez uaktualnienie danych osobowych Skarżącego, polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z żądaniem Skarżącego zawartym w jego "Oświadczeniu woli" z dnia [...] lutego 2013 r.

W stosunku do decyzji został złożony wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Po powtórnym rozpatrzeniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych zważył, co następuje.

Rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonej decyzji administracyjnej z dnia [...] lutego 2015 r. jest prawidłowe. Argumenty podniesione przez Proboszcza Parafii we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie uzasadniają konieczności zmiany tej decyzji. W pierwszej kolejności odniósł się do zarzutów kwestionujących uprawnienie Generalnego Inspektora do oceny skuteczności aktu oświadczenia o wystąpienia z Kościoła Katolickiego.

W myśl art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3 - 5 oraz art. 15 - 18. W myśl art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego.

W toku postępowania administracyjnego przeprowadzonego w sprawie GIODO ustalił, że Proboszcz Parafii miejsca chrztu nie dokonał wnioskowanego przez Skarżącego sprostowania jego danych osobowych, bo Skarżący nie zastosował się do kościelnej procedury formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego (opartej na wewnętrznych przepisach prawa kościelnego).

Przywołał argumentację Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażoną w wyroku z dnia 18 października 2013 r. (sygn. akt I OSK 129/13), w którym Sąd, w analogicznej sprawie, odnosząc się do autonomicznej działalności Kościoła Katolickiego podniósł: ,,wskazana autonomia nie oznacza jednakże braku jakiegokolwiek podporządkowania kościoła lub związku wyznaniowego przepisom powszechnie obowiązującego prawa np. o ochronie danych osobowych. Inaczej mówiąc, w tych kwestiach, które nie zostały mocą aktów prawnych przekazane kościołom lub związkom wyznaniowym do ich wyłącznego decydowania, zastosowanie znajdą przepisy prawa powszechnie obowiązującego, o ile oczywiście regulują konkretne zagadnienie. Podkreślił , iż nie jest rolą sądów administracyjnych ani tym bardziej organów administracyjnych ocenianie wewnętrznych regulacji danego kościoła lub związku wyznaniowego w zakresie np. skuteczności i wymagań ustanowionego - tymi wewnętrznymi przepisami - aktu apostazji. Jak wyżej wskazano, zarówno kwestie związane z wstąpieniem jak i wystąpieniem danego kościoła lub związku wyznaniowego są ich sprawą wewnętrzną, o ile nie dotykają uprawnień lub obowiązków danego podmiotu o charakterze zewnętrznym, gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Z uwagi na to, że sprawa niniejsza dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania, mamy w niej do czynienia z podstawowymi prawami obywatela, ulokowanymi w sferze prawa powszechnego. W konsekwencji sprawa ta musi zostać oceniona na gruncie przepisów powszechnie obowiązujących, tj. Konstytucji RP i ustaw. (...) ocena skuteczności oświadczenia skarżącego o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście prawa powszechnego była obowiązkiem organu (...)". Analogiczne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 18 października 2013 r. (sygn. akt I OSK 1487/12) oraz z dnia 24 października 2013 r. (sygn. akt I OSK 1828/12).

W myśl art. 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.), Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione (ust. 1). Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym (ust. 2). Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego (ust. 3). Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy (ust. 4). Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami (ust. 5).

Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1169 ze zm.) w art. 2 stanowi, że Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. W myśl art. 3 ustawa niniejsza określa zasady stosunku Państwa do Kościoła, w tym jego sytuację prawną i majątkową (ust. 1). W sprawach odnoszących się do Kościoła, nie uregulowanych niniejszą ustawą, stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy prawa, o ile nie są sprzeczne z wynikającymi z niej zasadami (ust. 2).

Wbrew zarzutowi Proboszcza Parafii, że GIODO nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, stwierdzić należy, że organ wydając zaskarżoną decyzję działał w tym przedmiocie w ramach swoich ustawowych kompetencji.

Analiza ww. przepisów prawa i orzecznictwa sądów administracyjnych prowadzi do wniosku, że decydujące dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie było ustalenie, czy aktualnie Skarżący jest członkiem Kościoła Katolickiego. Faktyczne pozostawanie przez Skarżącego członkiem Kościoła Katolickiego spowodowałoby wyłączenie - na podstawie art. 43 ust. 2 ustawy - kompetencji GIODO do wydania merytorycznej decyzji w sprawie, zaś pozostawanie Skarżącego poza wspólnotą tego Kościoła przesądzi o możliwości korzystania przez organ z ww. kompetencji.

Bezsporne jest, że Skarżący złożył Proboszczowi Parafii miejsca chrztu, tj. administratorowi danych osobowych Skarżącego, oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego wraz z wnioskiem o uaktualnienie w tym zakresie jego danych osobowych w Księdze Chrztów (oświadczenie woli z dnia 22 listopada 2013 r.). Uznać należy, że Skarżący wyraził dostatecznie jasno swoją wolę co do dalszej przynależności do tego związku wyznaniowego. Podkreślenia wymaga, że to nie Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, ale Skarżący podjął decyzję o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, składając ww. oświadczenie. Wolność w zakresie przynależności do związku wyznaniowego, zagwarantowana przepisami Konstytucji i ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.), nie może zostać ograniczona przepisami wewnętrznymi związku wyznaniowego. Art. 2 pkt 2a tej ustawy stanowi, że korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych.

W myśl art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych w razie wykazania przez osobę, której dane osobowe dotyczą, że są one niekompletne, nieaktualne, nieprawdziwe lub zostały zebrane z naruszeniem ustawy albo są zbędne do realizacji celu, dla którego zostały zebrane, administrator danych jest obowiązany, bez zbędnej zwłoki, do uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania danych, czasowego lub stałego wstrzymania przetwarzania kwestionowanych danych lub ich usunięcia ze zbioru, chyba że dotyczy to danych osobowych, w odniesieniu do których tryb ich uzupełnienia, uaktualnienia lub sprostowania określają odrębne ustawy. Ponieważ Proboszcz Parafii nie dopełnił ww. obowiązku, Skarżący wystąpił do GIODO zgodnie z dyspozycją ust. 2 ww. przepisu, który stanowi, że w razie niedopełnienia przez administratora danych obowiązku, o którym mowa w ust. 1, osoba, której dane dotyczą, może się zwrócić do Generalnego Inspektora z wnioskiem o nakazanie dopełnienia tego obowiązku.

Na tej podstawie Generalny Inspektor prawidłowo zaskarżoną decyzją nakazał Proboszczowi Parafii usunięcie uchybień w procesie przetwarzania danych osobowych Skarżącego poprzez uaktualnienie jego danych osobowych przez naniesienie stosownej adnotacji w księdze chrztów.

W odniesieniu do zarzutu Proboszcza Parafii, że decyzja administracyjna Generalnego Inspektora nie zawiera w treści wskazania faktów, które organ uznał za udowodnione; dowodów na których się oparł, a także, iż Generalny Inspektor nie wskazał, dlaczego odmówił wiarygodności i mocy dowodowej wyjaśnieniom Proboszcza - powołać należy art. 107 kodeksu postępowania administracyjnego. Przepis ten w § 1 jednoznacznie określa elementy decyzji administracyjnej, zaś § 3 stanowi, że uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodność i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Podkreślił, że uzasadnienie faktyczne zaskarżonej decyzji, zaczynające się od słów: "w toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego w niniejszej sprawie Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych ustalił, co następuje", a kończące się słowami: "w tym stanie faktycznym Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych zważył, co następuje", zawiera wskazanie faktów, które organ ustalił, a co za tym idzie uznał za udowodnione. W związku z tym należy stwierdzić, że GIODO wskazał wyraźnie dowody, na których oparł swoją decyzję, w tym wyjaśnienia Proboszcza Parafii, który wskazał, że jest proboszczem parafii chrztu Skarżącego.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w której skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji , oraz o zasądzenie kosztów

Decyzji zarzucił naruszenie:

1. art. 7 , 25 ust 3 Konstytucji RP (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm),

2. art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczypospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318),

3. art. 2 ustawy z 17 maja 1989 r. o Stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2013 r., poz. 1169 ze zm.),

4. art. 9 ust 2 pkt 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i ust. 2, art. 19 ust. 2 pkt 1, 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2005 r., Nr 231 poz. 1965 ze zm.),

5. art. 6, art. 7, art. 19, art. 77, art. 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013 r., poz. 267).

W uzasadnieniu skargi podał, że zgodnie z art. 12 ustawy o ochronie danych osobowych, w którym określone zostały kompetencje GIODO, organ ochrony danych osobowych nie jest uprawniony do dokonania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych. GIODO ingerując w wewnętrzne sprawy Kościoła, wykroczył, zdaniem skarżącego poza zakres swoich kompetencji.

Skarżący zarzucił również, że w zaskarżonej decyzji brak jest wewnętrznej spójności pomiędzy jej poszczególnymi elementami. Uzasadnienie prawne sprowadza się bowiem do stanowiska GIODO odnośnie jego interpretacji uzasadnienia wyroków NSA. Z lektury powołanych wyroków nie można jednakże, zdaniem skarżącego, wyciągnąć wniosków, co do kompetencji GIODO, do których doszedł organ, podając je jako podstawę rozstrzygnięcia.

Zdaniem skarżącego wszystkie aspekty przynależności do Kościoła Rzymskokatolickiego, w tym związane z wstąpieniem i wystąpieniem z niego, zawsze pozostają "sprawą wewnętrzną" danej osoby i Kościoła jako wspólnoty wierzących. Przynależność ta i jej zmiany nigdy nie podlegają upublicznieniu ani nawet ujawnieniu na zewnątrz inaczej, jak tylko z inicjatywy i wyłącznie na skutek bezpośredniego działania osoby zainteresowanej. Kwestia przynależności lub jej braku do Kościoła Rzymskokatolickiego w żadnym przypadku nie dotyczy uprawnień lub obowiązków danej osoby "o charakterze zewnętrznym", gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Status przynależności (lub jej braku) do Kościoła w świetle prawa kanonicznego oraz prawa polskiego nigdy nie wywiera żadnego wpływu na jakiekolwiek obowiązki danej osoby w sferze "zewnętrznej", czyli poza strukturami Kościoła. Z tych względów, zdaniem skarżącego, nie można podzielić poglądu zawartego w skarżonej decyzji, iż sprawa dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania.

Skarżący wyjaśnił, że podstawowym, choć nie jedynym, źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS 75:1983, pars II, ze zm.). Organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska "Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80:1988, s. 841-912, ze zm.; w przedmiotowej kwestii w artykułach 154 i 155). W związku z powyższym podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów KPK, w szczególności kan. 751, stanowi także obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. W Polsce, w kontekście wystąpienia z Kościoła Katolickiego, wyżej wymienione obwieszczenie zawiera przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek innego dokumentu (np. wydanego przez Konferencję Biskupów), zarówno o charakterze wykonawczym, jak i o charakterze duszpasterskim i to ono stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. W powołanym wyżej obwieszczeniu Papieskiej Rady z 2006 r. zostały określone elementy konstytutywne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego.

Przesłanki materialne aktu stanowią: wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji oraz przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną. Przesłanki formalne są następujące: wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny, dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawnionym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego aktu wystąpienia. Jedynie kumulatywne zaistnienie obu tych elementów: materialnego i proceduralnego, konstytuuje akt formalny wystąpienia z Kościoła Katolickiego, skutkujący ponadto kanonicznymi sankcjami karnymi. Dokumentem, zawierającym jedynie przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce są, przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14:2008, s. 89-91), na które powoływał się w toku postępowania administracyjnego Proboszcz Parafii, co nie zostało uwzględnione w skarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę GIODO wniósł ojej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z brzmieniem art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1647), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania. Innymi słowy, sąd administracyjny nie orzeka co do istoty sprawy w zakresie danego przypadku, lecz jedynie kontroluje legalność rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i obowiązującymi przepisami prawa procesowego.

Jednocześnie w myśl art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej jako "P.p.s.a.", sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga oceniana w świetle powyższych kryteriów zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny niniejszej sprawy nie jest sporny, albowiem nie budzi wątpliwości okoliczność, że J. B. w piśmie z dnia [...] listopada 2013 r., skierowanym do Proboszcza Parafii, stwierdził, że na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, z dniem dzisiejszym występuje z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuje zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego). Oświadczył, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5, nie zamierza tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chce do niego należeć, ponadto nie wyraża zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom jego rodziny. Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych poprosił Proboszcza Parafii, jako administratora jego danych osobowych, o ich uaktualnienie w księdze chrztów poprzez naniesienie adnotacji, że formalnym aktem wystąpił z Kościoła Katolickiego.

W odpowiedzi na powyższe Proboszcz Parafii wyjaśnił, że jego oświadczenie woli nie może być wykonane, albowiem Parafia nie jest kompetentna do wykonania wpisu. Wskazano jednocześnie, że z takim oświadczeniem należy zwrócić się do parafii miejsca zamieszkania.

W wystąpieniu do GIODO J. B. wniósł się o interwencję na podstawie art. 35 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych i dokonanie kontroli, czy jego dane są nadal przetwarzane, wbrew jego woli.

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczy natomiast oceny skuteczności oświadczenia J. B. z dnia [...] listopada 2013 r., jako aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, relacji wewnętrznych przepisów kościelnych regulujących procedurę występowania z Kościoła i przepisów prawa powszechnie obowiązującego zapewniających wolność sumienia i wyznania oraz kompetencji nadzorczych GIODO w kontekście konstytucyjnych gwarancji autonomii i wzajemnej niezależności stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

W pierwszej kolejności należy wskazać na liczne w polskim prawodawstwie gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa. Zgodnie z przepisem art. 25 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, lecz również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Natomiast w myśl ust. 4 powołanego przepisu, stosunki między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Zasadę autonomii i niezależności w odniesieniu do Kościoła Katolickiego wyrażają postanowienia w szczególności art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1169), a szczególnie jej art. 2 stanowiący, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Należy zgodzić się ze skarżącym, iż z powołanych przepisów wynika, że Kościół Katolicki (podobnie jak i inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m. in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych. Z regulacji tych wynika w szczególności, że określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności (wystąpienia w różnych postaciach normowanych przez prawo kanoniczne), pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa. Stanowisko to potwierdzają pośrednio także przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.). Obligują one do tego, aby określenie sposobu nabywania i utraty członkostwa w grupie religijnej, która ma być wpisana do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych, zostało dokonane w statucie tej grupy (art. 32 ust. 2 pkt 8), a więc w sposób niezależny od jakichkolwiek władz państwowych. Niezależność tę zauważono również w sądownictwie, bowiem Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 sierpnia 2003 r., sygn. akt VI ACa 81/53 (Wokanda 2005, nr 1) przyjął, iż "odmowa przyjęcia do społeczności danego wyznania, podobnie jak wykluczenie, nie podlegają kontroli sądu powszechnego".

Zasadne jest przy tym wskazanie, że podstawowym (choć nie jedynym) źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS75: 1983, pars. II, z późn. zm.), zaś organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska ("Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80: 1988, s. 841-912, z późn. zm.) (art. 154 i 155). Z uwagi na powyższe, podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego (kan. 751), stanowi Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. Zawiera ono przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek dokumentu zarówno o charakterze wykonawczym, jak i duszpasterskim i stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw.

Zostały w nim określone elementy materialne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, tj. wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji, przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną oraz formalne, tj. wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawniającym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego wystąpienia. Dokumentem zawierającym przepisy wykonawcze, jednakże jedynie o charakterze duszpasterskim, dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce, są przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14: 2008, s. 89 - 91). Wspomniany kan. 751 KPK stanowi, że apostazją jest całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej.

Jak wynika z pkt 5 "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne, może dokonać tylko osoba pełnoletnia (kan. 98 § 1 i 2 KPK), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (kan. 124 - 126), w formie pisemnej, w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego) i dwóch pełnoletnich świadków. Niewątpliwie z powyższego wynika, iż wewnętrzne przepisy kościelne zastrzegły dla aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego formę szczególną, co nie jest niczym nadzwyczajnym także na gruncie polskiego prawa powszechnie obowiązującego. Przykładem takiej szczególnej formy dokonania czynności prawnej jest np. wymóg formy aktu notarialnego przy sprzedaży nieruchomości, co nie oznacza przecież ograniczenia konstytucyjnego prawa własności.

Analogicznie, wbrew stanowisku GIODO z powołaniem się na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazana forma szczególna aktu apostazji nie może być postrzegana jako ograniczenie wolności sumienia i religii, w tym w szczególności wolności wystąpienia z kościoła lub innego związku wyznaniowego. Podkreślić bowiem wypada, że Kościół Katolicki nie tylko nie wyklucza dopuszczalności wystąpienia z Kościoła, ani tej możliwości nie czyni złudną lub iluzoryczną (co jest cechą tzw. nieliberalnych kościołów i religii), ale uznaje tę instytucję i poddaje ją zracjonalizowanej procedurze. W tej sytuacji nie sposób uznać, by przedstawione regulacje wewnętrzne naruszały konstytucyjnie zagwarantowaną w art. 53 wolność sumienia i religii. O takim naruszeniu można by było mówić wtedy, gdyby przepisy Kościoła Katolickiego ustanowiły zakaz apostazji lub w inny sposób uniemożliwiałyby lub znacznie utrudniały realizowanie konstytucyjnego prawa do zmiany wyznania. Skoro zatem J. B. nie dokonał aktu apostazji w formie przewidzianej przez wewnętrzne prawo Kościoła Katolickiego, to niezrozumiałe jest przyjęcie przez Generalnego Inspektora, iż wymieniony skutecznie w oświadczeniu z dnia [...] listopada 2013 r. wyraził swoją wolę wystąpienia z Kościoła, pomimo, że Proboszcz Parafii pw. [...] wyraził jasne stanowisko, co do bezskuteczności dokonanego w takiej formie wystąpienia. Państwo w żaden sposób nie może ingerować w sferę przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego, bowiem naruszałoby to nie tylko wspomnianą chronioną konstytucyjnie autonomię Kościoła Katolickiego, ale wkraczałoby w sferę wolności religii i wyznania. Nie sposób zaakceptować sytuacji, w której o przynależności do kościoła, lub jej braku, rozstrzygałby organ państwowy, jakim jest GIODO, na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. Zdaniem Sądu, w sytuacji, gdy zagadnienie wystąpienia z Kościoła Katolickiego jest jedną z przesłanek wykonywania kompetencji przez organ administracji publicznej, to organ ten ustala przynależność do Kościoła wyłącznie w oparciu o dowody przedstawione przez stronę kościelną, w tym przede wszystkim na podstawie aktu chrztu z dokonaną adnotacją o wystąpieniu z Kościoła. Ustalanie tego faktu z powołaniem się na inne dowody jest niedopuszczalne. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do oświadczenia o woli wystąpieniu z Kościoła, a sprawy sporne na tym tle są sprawami kościelnymi, które winny być rozstrzygane na zasadach i w trybie określonych przez prawo kościelne.

Dokonując ustaleń w zakresie przynależności J. B. do Kościoła Katolickiego w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego i wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie przetwarzania jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii, GIODO wkroczył w sferę autonomii Kościoła Katolickiego w tej materii, czym niewątpliwie dopuścił się naruszenia art. 6, art. 7 i art. 19 K.p.a. jak również wskazanych w skardze przepisów Konstytucji RP, Konkordatu, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Ponadto organ naruszył art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 K.p.a. poprzez błędną ocenę dowodów i oparcie uzasadnienia prawnego swojego rozstrzygnięcia w większości na tezach uzasadnień wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wobec stwierdzonych naruszeń zarówno przepisów prawa materialnego, jak również przepisów postępowania, koniecznym było uchylenie zaskarżonej oraz poprzedzającej ją decyzji.

Rozpoznając sprawę ponownie, GIODO winien uwzględnić powyższe rozważania Sądu, ze szczególnym uwzględnieniem zasady autonomii kościołów i związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej.

Mając powyższe na względzie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a. orzekł, jak w sentencji wyroku.