Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 18 marca 2008 r. odmówił skarżącemu W. W. przyznania prawa pomocy. W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że stosownie do treści art. 246 § 1 P.p.s.a. prawo pomocy osobie fizycznej może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Z powołanego przepisu, jak dalej argumentował Sąd wynika, że ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania sądowego spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy. W sytuacji natomiast, gdy wniosek strony o przyznanie prawa pomocy został prawomocnie rozpoznany (co miało miejsce w niniejszej sprawie czterokrotnie) zmiana stanowiska Sądu uzależniona jest od wykazania przez stronę, że jej sytuacja materialna uległa pogorszeniu. Przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewidują możliwość wielokrotnego składania wniosku o przyznanie prawa pomocy w danej sprawie, jednakże dla zmiany stanowiska Sądu, konieczna jest zmiana okoliczności, na podstawie których Sąd odmówił uprzednio przyznania wnioskodawcy przedmiotowego prawa. W rozpoznawanej sprawie, jak wskazał Sąd, W. W. składając kolejny wniosek o przyznanie prawa pomocy, nie powołał się na żadne nowe okoliczności istotne dla zmiany oceny jego sytuacji materialnej tj. nie wykazał, iż ulegała ona znacznemu pogorszeniu, a tym samym nie było podstaw do zastosowania wobec niego trybu określonego w art. 165 P.p.s.a.
Zażalenie od tego postanowienia złożył skarżący, domagając się jego uchylenia i zmiany. Jego zdaniem, Sąd I instancji przy rozpoznawaniu jego wniosków o przyznanie prawa pomocy dokonuje nadinterpretacji i nie bierze pod uwagę, że ma on problemy finansowe.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym następuje w myśl art. 246 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a., w zakresie całkowitym gdy osoba ubiegająca się o przyznanie tego prawa wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania oraz w zakresie częściowym gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy wiąże się ściśle z realizacją przez stronę prawa do sądu, albowiem gwarantuje ono osobie, która nie jest w stanie ponieść kosztów toczącego się postępowania sądowego prawo do ochrony swych praw przed sądem, w tym poprzez pokrycie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika, który reprezentuje jej interesy przed sądem. Z konstrukcji instytucji prawa pomocy wynika, iż to na wnioskodawcy ciąży obowiązek wykazania trudnej sytuacji materialnej, która dawałby podstawy do przyznania mu prawa pomocy. Instytucja zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych, w tym także ustanowienia dla strony pełnomocnika ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadku osób charakteryzujących się faktycznie trudną sytuacją materialną. Do osób tych można zaliczyć osoby naprawdę ubogie, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia, bądź środki te są bardzo ograniczone i zaspakajają tylko podstawowe potrzeby. Podkreślić należy, że przyznanie stronie prawa pomocy wiąże się z wykazaniem przez nią braku możliwości partycypowania w jakichkolwiek kosztach postępowania. Sąd nie jest zobowiązany do prowadzenia jakichkolwiek dochodzeń. To sprawą zainteresowanego jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy, ponieważ to na nim spoczywa w tym zakresie ciężar dowodu. Rozstrzygnięcie Sądu w tej kwestii zależy wyłącznie od tego, co zostanie przez stronę przedstawione, tym bardziej, że ma ona przedstawić sądowi argumentację, która potwierdzałaby jej niezdolność do wygospodarowania środków na pokrycie określonych kosztów postępowania.
W rozpoznawanej sprawie, wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy jest kolejnym tego rodzaju wnioskiem. Kwestia zaś prawa pomocy w stosunku do niego została już prawomocnie rozstrzygnięta postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 września 2007 r. sygn. akt I OZ 665/07.
Podkreślić należy, że zgodnie z treścią art. 165 P.p.s.a. postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne. Niemniej jednak w niniejszej sprawie, od momentu wydania i dalej uprawomocnienia się rozstrzygnięcia odmawiającego skarżącemu przyznania prawa pomocy, mimo kolejnych składanych w tym przedmiocie wniosków, nie zostały w nich przedstawione żadne nowe okoliczności odnoszące się do sytuacji majątkowej skarżącego, które mogłyby uzasadniać ewentualną zmianę prawomocnego już postanowienia w tym przedmiocie.
W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji postanowienia.
