Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Danuta Strzelecka-Kuligowska, Sędziowie Sędzia WSA Barbara Gebel, Sędzia WSA Maria Mysiak (spr.), Protokolant starszy sekretarz sądowy Anita Jałoszyńska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 10 listopada 2016 r. sprawy ze skargi T. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie warunków zabudowy oddala skargę.

Wójt Gminy K. decyzją wydaną w dniu [...] r.,

Nr [...] , na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 2 ustawy

z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t.: Dz. U.

z 2012 r., poz. 647 ze zm.) oraz art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego

(j.t.: Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku T. K. z dnia [...] r. o ustalenie warunków zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie czterech wolno stojących budynków jednorodzinnych z wbudowanymi garażami i z niezbędną infrastrukturą techniczną na działce nr [...] z obrębu-geodezyjnego S., gmina K. - odmówił ustalenia warunków zabudowy dla wnioskowanego zamierzenia inwestycyjnego.

W uzasadnieniu organ I instancji podał, że w toku postępowania administracyjnego ustalił, co następuje:

- Działka nr [...] posiada dostęp do drogi publicznej.

- Projektowane uzbrojenie techniczne jest wystarczające dla zamierzenia inwestycyjnego.

- Nie jest wymagana zgoda na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych działki nr [...] na cele nierolnicze.

- Zamierzenie inwestycyjne jest zgodne z przepisami odrębnymi.

Natomiast w wyniku przeprowadzonej analizy funkcji oraz cech zabudowy

i zagospodarowania terenu, organ I instancji ustalił, że:

- W obszarze analizowanym nie występuje zabudowa jednorodzinna. Charakter zagrodowy zabudowy w obszarze analizowanym potwierdzają wydane przez Wójta Gminy K. decyzje administracyjne: dla działki [...] decyzja [...]

z [...] r., dla działki [...] decyzja [...] z [...] r., dla działki [...] decyzja [...] z [...] r., dla działki [...] decyzja [...] z [...] r. Nie składano wniosków o decyzje o warunkach zabudowy w związku ze zmianą sposobu użytkowania zabudowy zagrodowej na cele mieszkaniowe jednorodzinne. W przypadku wymienionych działek podatek rolny opłacany jest za cały areał działki. W roku [...] wydano decyzję o warunkach zabudowy dotyczącą budowy zabudowy zagrodowej na sąsiednich działkach nr [...] - zabudowa w realizacji.

- W obszarze analizowanym nie istnieje zabudowa mogąca stanowić wyznacznik funkcji dla planowanej inwestycji na zasadzie kontynuacji. Zabudowa zagrodowa na działkach w obszarze analizowanym, ze względu na sposób użytkowania

i potencjalne uciążliwości, nie stanowi funkcji zgodnej z funkcją wnioskowaną na działce nr [...] - zabudową służącą jedynie zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych.

- Wnioskowany wskaźnik powierzchni zabudowy w stosunku do powierzchni działki [...] wynosi około 14,4% i jest o około 50% większy niż średni wskaźnik powierzchni zabudowy w obszarze analizowanym, wynoszący około 9,8%.

Biorąc powyższe pod uwagę organ I instancji stwierdził, że wnioskowane zamierzenie inwestycyjne nie odpowiada wymaganiom, które muszą być spełnione aby można było ustalić warunki zabudowy.

Odwołanie od opisanej powyżej decyzji złożył T. K. wnosząc o jej uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ I instancji, z powodu nie podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (j.t.: Dz. U. z 2016 r., poz. 23) w związku z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r.

o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t.: Dz.U. 2015 r., poz. 199), utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy K. z dnia [...] r.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia, po opisaniu przepisów mające zastosowanie w niniejszej sprawie, Kolegium wskazało, iż w analizowanym obszarze nie występuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Bez wpływu na taką ocenę stanu prawnego nieruchomości pozostaje okoliczność, że wskazane siedliska rolnicze nie posiadają klasycznych wiejskich zabudowań gospodarczych. W sensie prawnym są one siedliskami rolniczymi.

Kolegium wyjaśniło, że zasada dobrego sąsiedztwa odwołuje się do zapewnienia "dobrego sąsiedztwa" poszczególnych nieruchomości, w różnych aspektach - funkcji znajdujących się na nich obiektów, cech zagospodarowania terenu oraz cech architektonicznych obiektów budowlanych. Pierwszym warunkiem tej zasady jest dostosowanie funkcji projektowanego obiektu do funkcji obiektów istniejących. Wynika z niego wykluczenie możliwości wprowadzenia na danym terenie funkcji niezgodnej z funkcją już istniejących obiektów. Wprowadzone przez ustawodawcę ograniczenie jest celowe. Postulat uwzględnienia w zagospodarowaniu przestrzennym wymagań prawa własności oznacza m. in. takie zagospodarowanie przestrzeni, które umożliwi harmonijne, optymalne w danym przypadku warunki korzystania z prawa własności nieruchomości (tak w wyroku WSA w Gdańsku z 21.04.2010 r., II SA/Gd 447/09 ). Zabudowa zagrodowa to w szczególności budynki mieszkalne, budynki gospodarcze lub inwentarskie w rodzinnych gospodarstwach rolnych, hodowlanych lub ogrodniczych oraz w gospodarstwach leśnych (§ 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 ze zm.). Wprawdzie zabudowa jednorodzinna jak i zabudowa budynkiem mieszkalnym w ramach zabudowy zagrodowej służą realizacji tego samego celu - zamieszkiwaniu, jednak z uwagi na różny sposób zagospodarowania terenu nie można przyjąć, iż zabudowa jednorodzinna stanowi kontynuację funkcji zabudowy zagrodowej. Zabudowa zagrodowa służy bowiem przede wszystkim prowadzeniu działalności gospodarczej i stanowi miejsce zamieszkania i pracy rolnika, a grunty zajęte pod budynki mieszkalne

w gospodarstwach rolnych uznaje się za grunty wykorzystywane rolniczo (wyroki WSA w Gdańsku z dnia 21.01.2009 r. sygn. akt II S.A./Gd 689/08 oraz II S.A./Gd 690/08).

Na powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. . T. K. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w S.

Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 7, art. 77 oraz art. 107 § 3 K.p.a. - poprzez zebranie, rozpatrzenie oraz dokonanie przez organ oceny materiału dowodowego wbrew regułom wynikającym z powołanych przepisów.

W oparciu o powyższy zarzut wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonej decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r., znak: [...] w całości;

2. na podstawie art. 135 P.p.s.a. uchylenie decyzji Wójta Gminy K. z dnia [...] r., nr [...] w całości;

3. zasądzenie od organu na moją rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi podniósł, że organ nie wyjaśnił, czy faktycznie wskazana zabudowa, pomimo wydanych decyzji na zabudowę zagrodową, posiada charakter zabudowy zagrodowej związanej z prowadzonym gospodarstwem rolnym. Skarżący wskazał, że z załączników graficznych przedstawionych do odwołania, a także z dokumentacji fotograficznej, bezwzględnie stwierdzić można, iż działki nr [...] powstały z podziału większej nieruchomości na stosunkowo małe działki a każdej z nich zapewniono dostęp do drogi publicznej poprzez drogę wewnętrzną. Wobec zaistniałego podziału poszczególne działki stały się własnością różnych osób. W tym stanie rzeczy uzasadnione są wątpliwości co do twierdzenia organu I instancji o istniejącej w obszarze analizowanym tylko funkcji zabudowy zagrodowej.

Według skarżącego nie może mieć żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia,

że właściciele analizowanych działek są podatnikami podatku rolnego ani też, że nie wnosili o zmianę sposobu użytkowania. Każdy kto posiada grunty rolne jest obowiązany płacić podatek rolny. Rzeczą zaś organów gminy jest sprawdzenie, czy zasadnie pobierany jest podatek rolny od zabudowy, która nie posiada charakteru zabudowy zagrodowej albo taki charakter utraciła.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. . , nie znajdując podstaw do zmiany stanowiska zajętego w sprawie, wniosło o oddalenie skargi jako bezzasadnej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. z w a ż y ł, co następuje:

Wniesiona skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone między innymi art. 1 §1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (j.t.:Dz. U. z 2016 r., poz. 1066) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (j.t.:Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.) sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Jednocześnie zgodnie z art. 134 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd obowiązany jest zatem dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji także wtedy, gdy dany zarzut nie został podniesiony w skardze.

Przedmiotem niniejszego postępowania jest kwestia prawidłowości rozstrzygnięć organów administracji publicznej, które odmówiły skarżącemu ustalenia warunków zabudowy dla czterech wolnostojących budynków jednorodzinnego z wbudowanymi garażami i niezbędną infrastrukturą techniczną.

Zaskarżona decyzja wydana została w oparciu o przepisy ustawy z dnia

27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. 2015 r. poz. 199) – dalej "ustawa".

Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy zmiana zagospodarowania terenu w przypadku braku planu miejscowego, polegająca na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, wymaga ustalenia, w drodze decyzji, warunków zabudowy. Równocześnie, stosownie do treści art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy wydanie decyzji o warunkach zabudowy uzależnione jest od istnienia, co najmniej jednej działki sąsiedniej, dostępnej z tej samej drogi publicznej oraz zabudowanej w sposób pozwalający na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu. Przepis ten wprowadza do polskiego systemu prawnego zasadę dobrego sąsiedztwa, uzależniającą zmianę w zagospodarowaniu terenu od dostosowania się do określonych cech zagospodarowania przestrzennego (Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, Komentarz pod red. Z. Niewiadomskiego, Warszawa 2006, str. 491). Dodatkowo, stosownie do treści art. 61 ust. 1 pkt 5 ustawy, planowane przedsięwzięcie musi być zgodne z przepisami odrębnymi.

Obowiązywanie w polskim systemie prawnym zasady dobrego sąsiedztwa oznacza, że planowana inwestycja nie może odbiegać od istniejącej, w momencie wydawania decyzji o warunkach zabudowy, sąsiedniej zabudowy. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjmuje, iż ratio legis art. 61 ust. 1 ustawy jest ochrona "ładu przestrzennego", określonego w art. 2 pkt 1 ustawy, jako ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w przyporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, gospodarczo-społeczne, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno - estetyczne (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 kwietnia 2007 r., sygn. akt II OSK 646/06, Baza NSA). Innymi słowy, zasada dobrego sąsiedztwa wymaga dostosowania nowej zabudowy do wyznaczonych przez zastany w danym miejscu stan dotychczasowej zabudowy, a także do cech i parametrów o charakterze urbanistycznym (zagospodarowanie obszaru) i architektonicznym (ukształtowanie wzniesionych obiektów). Wyznacznikiem spełnienia ustawowego wymogu są przy tym faktyczne warunki panujące do tej pory na konkretnym obszarze. Powstająca w sąsiedztwie zabudowanych już działek nowa zabudowa powinna bowiem odpowiadać charakterystyce urbanistycznej (kontynuacja funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, linii zabudowy i intensywności wykorzystania terenu) i architektonicznej (gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych) zabudowy już istniejącej (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 marca 2012 r., sygn. akt II OSK 10/11, Baza NSA).

Stwierdzenie, czy planowana inwestycja spełnia wymogi "ładu przestrzennego", musi zostać poprzedzone sporządzeniem analizy funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu, na którym inwestycja jest planowana. Szczegółowy sposób ustalania wymagań dotyczących nowej zabudowy w powiązaniu z analizą stanu istniejącego, na podstawie upoważnienia zawartego w art. 61 ust. 6 ustawy określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu ustalania wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. Nr 164, poz. 1588) – dalej "rozporządzenie".

Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia, w celu ustalenia wymagań dla nowej zabudowy i zagospodarowania terenu właściwy organ wyznacza wokół działki budowlanej, której dotyczy wniosek o ustalenie warunków zabudowy, obszar analizowany i przeprowadza na nim analizę funkcji oraz cech zabudowy

i zagospodarowania terenu w zakresie warunków, o których mowa w art. 61 ust. 1 – 5 ustawy. Jednocześnie, zgodnie z § 3 ust. 2 powyższego przepisu, granice obszaru analizowanego wyznacza się na kopii mapy, o której mowa w art. 52 ust. 2 pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w odległości nie mniejszej niż trzykrotna szerokość frontu działki objętej wnioskiem o ustalenie warunków zabudowy, nie mniejszej jednak niż 50 m. W ugruntowanym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, przyjmuje się, że prawidłowe zastosowanie normy wynikającej § 3 rozporządzenia nakazuje wyznaczenie obszaru analizowanego ze wszystkich stron działki budowlanej objętej wnioskiem (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 sierpnia 2008 r., sygn. akt II OSK 1533/07, baza NSA), przy czym granica wyznaczonego terenu z każdej strony działki nie może być mniejsza niż 50 metrów.

Sporządzona na potrzeby prowadzonego postępowania administracyjnego analiza funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu spełniała warunki,

o jakich mowa w § 3 ust. 2 rozporządzenia. Granice obszaru analizowanego, wyznaczone na kopii mapy, o której mowa w art. 52 ust. 2 pkt 1 ustawy, obejmowały obszar trzykrotnej szerokości frontu działki objętej wnioskiem o ustalenie warunków zabudowy, obejmując obszar o promieniu 180-240 m, a więc obszar zgodny

z powołanym powyżej przepisem rozporządzenia.

Kluczowe wątpliwości, jakie wyłoniły się w niniejszej sprawie na tle przytoczonych przepisów, dotyczą pytania, czy planowana inwestycja spełnia wymóg dobrego sąsiedztwa. Żadna ze stron nie kwestionowała bowiem zachowania

w rozważanym przypadku wymogów, o jakich mowa w art. 61 ust. pkt 2-5 u.p.z.p.

Z analizy urbanistycznej z dnia [...] r. wynika, że na badanym terenie występuje wyłącznie zabudowa zagrodowa o charakterze ekstensywnym. Wskaźnik intensywności powierzchni zabudowy wynosi bowiem średnio 9,8%.

Jak wynika natomiast z dotychczasowych uwag, inwestor zamierza wprowadzić

na rozważanym obszarze obiekty budowlane o funkcji mieszkaniowej, zajmujące

ok. 14,4% powierzchni wydzielonych dla nich działek.

Wskazać należy, że ustawodawca nie definiuje pojęcia "zabudowa zagrodowa" w powołanej ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Niemniej posiłkowo możliwe jest odwołanie się do definicji legalnej sformułowanej w § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 poz. 690 ze zm.). Zgodnie bowiem z tym przepisem, przez zabudowę zagrodową rozumie się w szczególności budynki mieszkalne, budynki gospodarcze lub inwentarskie w rodzinnych gospodarstwa rolnych, hodowlanych lub ogrodniczych

i w gospodarstwach leśnych. Definicja ta nie ma wprawdzie charakteru rozstrzygającego, niemniej może stanowić punkt wyjścia do rekonstrukcji omawianego pojęcia.

Tym samym zwrot "zabudowa zagrodowa" odnosi się do pewnego zespołu obiektów budowlanych, w ramach którego przynajmniej jeden budynek ma charakter mieszkalny (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lutego 2014 r., II OSK 2333/12, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Uwaga ta zdaje się prima facie prowadzić do wniosku,

że zabudowa zagrodowa i zabudowa mieszkaniowa pełnią identyczną funkcję, skoro obie nakierowane są na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych. Taka konkluzja byłaby jednak nietrafna. Należy bowiem podkreślić, że zabudowa zagrodowa związana jest głównie z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Nie można bowiem pominąć faktu, że na wymienioną zabudowę składają się budynki gospodarcze i inwentarskie, którym jedynie towarzyszy budynek mieszkalny. Takie rozwiązanie nie jest natomiast charakterystyczne dla zabudowy mieszkaniowej, która nie jest w żaden sposób powiązana z prowadzeniem produkcji rolnej. W konsekwencji nie można zatem przyjąć, że zabudowa mieszkaniowa kontynuuje funkcję zabudowy zagrodowej. Powyższy pogląd został również zaaprobowany w orzecznictwie (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 lipca 2014 r., II OSK 316/13, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 listopada 2013 r., II OSK 951/12, tamże).

Niemniej skarżący wywodził w toku postępowania, że obiekty zakwalifikowane

w analizie urbanistycznej jako zabudowa zagrodowa nie mają w rzeczywistości takiego charakteru, bowiem obiekty te nie są już eksploatowane na cele związane z produkcją rolną. Budynki mieszkalne znajdujące się w obszarze analizowanym pełnią zatem obecnie wyłącznie funkcję mieszkaniową, co powinno przemawiać w rozważanym przypadku za zachowaniem wymogu z art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy. Jednak, zdaniem Sądu, nawet gdyby przyjąć argumentację skargi, że budynki znajdujące się w obszarze analizowanym pełnią obecnie de facto wyłącznie funkcję mieszkaniową, i tak nie zmieniłoby to dotychczasowej konkluzji o niespełnieniu wymogu dobrego sąsiedztwa. Z perspektywy art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy istotne są bowiem przede wszystkim cechy charakterystyczne danej zabudowy, a nie sposób, w jaki jest ona rzeczywiście wykorzystywana. Cechy te determinują bowiem charakter danych zabudowań, kształtując w konsekwencji ład przestrzenny istniejący na określonym terenie. W kontekście niniejszej sprawy nie można pominąć w szczególności faktu, że zabudowa zagrodowa ma charakter ekstensywny, luźny i jest zazwyczaj odsunięta od drogi publicznej, co związane jest z wykorzystaniem terenu do produkcji rolnej. Takie też cechy ma zabudowa występująca w obszarze analizowanym. Natomiast planowana przez skarżącego inwestycja cechuje się znacznie intensywniejszym wykorzystaniem powierzchni planowanych do wydzielenia działek, co odbiegałoby od dotychczasowego ładu przestrzennego. Nadto ukształtowanie istniejącej zabudowy zagrodowej nie pozwala na ustalenie linii zabudowy wnioskowanej przez skarżącego. Należy też mieć na uwadze, że tereny, na którym skarżący planuje zabudowę oraz sąsiednie, nadal stanowią grunty rolne, bowiem nie zmieniły one swojego charakteru. A zatem nadal możliwe jest powstanie tu typowych siedlisk rolnych, które byłyby uciążliwe dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej.

Podsumowując, organy administracji publicznej trafnie uznały, że planowana inwestycja nie kontynuuje funkcji istniejącej już zabudowy. Podobnie nie nawiązuje ona do linii zabudowy oraz intensywności zabudowy występującej w obszarze analizowanym. Różnice te są zarazem na tyle istotne, że niemożliwe jest ich skorygowanie w drodze odstępstw od wyników analizy na podstawie stosownych przepisów powołanego rozporządzenia. Z uwagi zatem na niespełnienie wymogu dobrego sąsiedztwa z art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy wykluczone było również wydanie pozytywnej decyzji o warunkach. Tym samym kontrolowane rozstrzygnięcia okazały się słuszne i odpowiadają prawu.

Mając powyższe na względzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. . , działając na podstawie art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skargę oddalił.