Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Grażyna Nasierowska (spr.), Sędziowie Sędzia WSA (del.) Dariusz Dudra, Asesor WSA Sylwester Golec, Protokolant Ewa Rutkowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 sierpnia 2005 r. sprawy ze skargi D.M. oraz M.R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] grudnia 2004 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości za 2004r. 1) uchyla zaskarżoną decyzję, 2) stwierdza, że uchylona decyzja nie może być wykonana w całości.

Decyzją z [...] sierpnia 2004 r. Prezydent [...] W. na podstawie art. 207 i art. 226 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.), art. 2, 3, 4, 5 i 6 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 84 z późn. zm.) i uchwały nr XXI/351/2003 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawie określenia wysokości stawek podatku od nieruchomości na 2004 r. (Dz.Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 305, poz. 8116), zmienił decyzję z 22 czerwca 2004 r. i "ustalił Państwu zobowiązanie podatkowe na rok 2004 w kwocie : 647,50 zł". W nagłówku decyzji wymieniono D.M., zaś z treści decyzji wynika, że otrzymać ją miały następujące osoby : M.R., M.B., J.M., S.M..

Uzasadniając decyzję Prezydent wyjaśnił, że w dniu 21 lipca 2004 r. D.M. oraz M.R., współwłaścicielki ½ części nieruchomości położonej na terenie Dzielnicy [...] W. przy ul. [...], wniosły odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. Odwołanie dotyczyło tej części decyzji, w której wymieniono współwłaścicieli.

D.M. i M.R. w/w część nieruchomości nabyły w spadku po A.J. (postanowienie Sądu Rejonowego [...] W., sygn. akt [...] z dnia [...] kwietnia 1991 r.) oraz H.J. ( postanowienie Sądu Rejonowego W., sygn. akt [...] z dnia [...] czerwca 1999 r.).

Pozostała część nieruchomości w udziałach po ¼ należy do K.K. i J.K. ( oboje nie żyją). W dniu 15 kwietnia 1978 r. zgodnie z umową kupna-sprzedaży M.M. nabył od W.A., S.P. i W.Z. udział spadkowy, który osoby te odziedziczyły po zmarłej w 1962 r. siostrze K.K. Zgodnie z postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w W. z dnia [...] lutego 1993 r. M.M. od 1978 r. był posiadaczem samoistnym części nieruchomości przy ul. [...] (dawniej : ul. [...]). M.M. zmarł 20 grudnia 1995 r., a spadek po nim nabyli : żona J.M., córka M.B. oraz syn S.M. w 1/3 części spadku każde z nich (postanowienie Sądu Rejonowego [...] W., sygn. akt [...] z dnia [...] lipca 1996 r.). Osoby te zostały wpisane jako współwłaściciele, a powinny być wpisane jako posiadacze samoistni części nieruchomości przy ul. [...] w miejsce M.M.

Prezydent [...] W., mając na względzie powyższe, zmienił decyzję z [...] czerwca 2004 r. i wydał nową decyzję, ustalając zobowiązanie podatkowe w podatku od nieruchomości na 2004 r. i wpisując jako posiadaczy samoistnych: M.B., J.M. i S.M.

W odwołaniu D.M. oraz M.R. wyjaśniły, że nie zgadzają się z decyzją w części dotyczącej określenia w decyzji jako posiadaczy samoistnych nieokreślonej części nieruchomości J.M., M.B, S.M.. Podniosły również, że w decyzji wskazano na wadliwe adresy tych osób.

D. M. oraz M.R/ podkreśliły, że przekazane im uzasadnienie do zmienionej po raz czwarty w bieżącym roku decyzji podatkowej nie jest precyzyjne. M.M. wniósł do Sądu Rejonowego wniosek o stwierdzenie, iż nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w W. przy ul. [...] (dziś [...]) , stanowiącej działkę o pow. 272 m 2 , a nie jak podano w uzasadnieniu nieokreśloną część nieruchomości. Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z [...] grudnia 1989 r. wniosek ten oddalił. Sąd Rejonowy stwierdził, że M.M. część nieruchomości ogrodził, postawił na niej 2 garaże, posadził drzewka ozdobne i krzewy. Sąd Rejonowy uznał za bezsporny fakt samoistnego posiadania od 1978 r. objętej wnioskiem działki (272 m 2 ). Sąd Wojewódzki postanowieniem z [...] lutego 1993 r. oddalił rewizję nadzwyczajną od powyższego orzeczenia Sądu Rejonowego.

Sąd Wojewódzki stwierdził, że posiadanie samoistne objętej wnioskiem działki rozpoczęło się z chwilą ogrodzenia jej przez wnioskodawcę, tj. od 1978 r. i jest to niewątpliwie posiadanie w złej wierze, toteż słusznie Sąd Rejonowy przyjął, iż termin zasiedzenia jeszcze nie upłynął.

Strony w odwołaniu podkreśliły, że M.M. nigdy nie rościł sobie prawa do zasiadywania budynku mieszkalnego przy ul. [...], nie mieszkał w nim, ani w tej kwestii nie wnioskował do żadnego sądu. Sąd Rejonowy [...] W. wyrokiem z [...] sierpnia 2004 r., [...] oddalił powództwo J.M., M.B., S.M. w zakresie żądania przywrócenia posiadania lokalu nr [...] w budynku przy ul. [...] w W. oraz piwnicy znajdującej się pod lokalem nr 1 w tym budynku, zaś w pozostałym zakresie postępowanie umorzył.

W związku z powyższym J.M., M.B. i S.M. na pewno nie są posiadaczami samoistnymi nieokreślonej części nieruchomości przy ul. [...], a jedynie objętej wnioskiem działki (272 m 2) z garażami i jeżeli powinni w ogóle figurować na decyzjach podatkowych dotyczących tej nieruchomości to tylko i wyłącznie jako posiadacze samoistni tej działki.

Decyzją z [...] grudnia 2004 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. SKO wyjaśniło, że zgodnie z wypisem z ewidencji gruntów sporządzonym na dzień 23 września 2004 r. właścicielami nieruchomości położonej przy ul. [...] w W. o pow. 1006 ha ( powinno być 0,1006 ha) są : K.J., K.K., R.M., M.D.. J. i K.K. nie żyją. Spadkobiercami zmarłej w 1962 r. K.K. zostali : W.A., S.P., W.Z., którzy umową z 15 kwietnia 1978 r. sprzedali M.M. przypadający im po zmarłej udział spadkowy w postaci udziału współwłasności działki przy ul. [...] W związku z tym, że umowa sprzedaży zawarta została bez formy aktu notarialnego – stał się on od tego roku nie właścicielem, lecz posiadaczem samoistnym i nie konkretnej działki, lecz udziału we współwłasności działki. Współwłasność działki przy ul. [...] nigdy nie została zniesiona.

W dniu 20 grudnia 1995 r. zmarł M.M., po którym spadek, zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w W. z [...] lipca 1996 r., nabyli : J.M., M.B., S.M. – po 1/3. Stali się więc oni od tego roku współposiadaczami samoistnymi części działki, której posiadaczem samoistnym był wcześniej M.M..

SKO przytaczając brzmienie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, stwierdziło, że organ I instancji prawidłowo przyjął, iż podatnikami podatku od nieruchomości są także posiadacze samoistni nieruchomości przy ul. [...] i wymienił ich obok współwłaścicieli jako adresatów decyzji podatkowej. Odnosząc się do zarzutu błędnych adresów J.M. i S.M. uznano, że kwestia ta nie ma wpływu na rozstrzygnięcie dokonywane w sprawie. M.B., S.M. i J.M. w pismach z 25 marca 2004 r. i z 21 czerwca 2004 r. zwrócili się o kierowanie korespondencji na adres zamieszkania M.B. Pod ten adres kierowane były wszystkie pisma w sprawie ze skutkiem doręczenia dla wszystkich trojga adresatów. Jak wynika z analizy treści zaskarżonej decyzji organ I instancji podatek od nieruchomości naliczył prawidłowo, zgodnie z posiadanymi danymi co do powierzchni opodatkowanych obiektów i gruntów oraz z zastosowaniem prawidłowych stawek podatku.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie D.M. oraz M.R. podkreśliły, że skarga dotyczy uzasadnienia wydanej decyzji i jednocześnie wniosły o skonkretyzowanie terminologii dotyczącej "posiadania pp. M. i pani B." i "precyzyjne określenie czego posiadaczami samoistnymi są naprawdę", o wpisanie w decyzji podatkowej przy posiadaczach samoistnych części działki w wielkości 272 m 2 , zabudowanej dwoma garażami , o uwzględnienie w decyzji faktycznego adresu, pod który winna być skierowana korespondencja do J. M., S. M. i M. B.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje :

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269) Sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Ocenie Sądu podlegają zatem zgodność aktów administracyjnych (w tym przypadku decyzji) zarówno z przepisami prawa materialnego jak i procesowego. Kontrola sądów administracyjnych ogranicza się więc do zbadania czy organy administracji w toku rozpoznawanej sprawy nie naruszyły prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Ocena ta jest dokonywana według stanu prawnego i na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu.

Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy.

Jak wynika ze szczegółowego opisu decyzji organu I instancji (decyzji Prezydenta [...] W. z [...] sierpnia 2004 r., a nie jak podano z [...] sierpnia 2002 r.) została ona skierowana tylko i wyłącznie do D.M.. Natomiast prawidłowo wydana decyzja powinna być skierowana również do M.R.. Prezydent [...] W. dysponował odpowiednimi dowodami ( por. informację o nieruchomościach i obiektach budowlanych z dnia 13 czerwca 2003 r. złożoną przez obie współwłaścicielki D.M. oraz M.R. a także wypisem z rejestru gruntów). Rolą organu było zatem prawidłowe ustalenie stanu faktycznego w sprawie, czego nie uczyniono.

Z dniem 1 stycznia 2003 r. ustawą z dnia 30 października 2002 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 200, poz. 1683) zmieniony został art. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (u.p.o.l.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące :

1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem ust. 3,

2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,

3) użytkownikami wieczystymi gruntów,

4) posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie :

a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości,

b) jest bez tytułu prawnego, z zastrzeżeniem ust. 2.

Z art. 3 ust. 3 u.p.o.l. wynika, że jeżeli przedmiot opodatkowania znajduje się w posiadaniu samoistnym, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości ciąży na posiadaczu samoistnym, zaś z ust. 4, że jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach, z zastrzeżeniem ust. 5.

Organy podatkowe powinny określić przede wszystkim podatników podatku od nieruchomości. Niewątpliwie podatnikami podatku od nieruchomości są jej współwłaściciele, to jest D.M. oraz M.R. Skoro D.M. i M.R. są współwłaścicielkami nieruchomości, to nieruchomość ta stanowi zgodnie z wyżej cytowanymi przepisami odrębny przedmiot opodatkowania. Samorządowego Kolegium Odwoławcze w W. stwierdziło, że "organ I instancji prawidłowo przyjął, że podatnikami podatku od nieruchomości są także posiadacze samoistni nieruchomości przy ul. [...] i wymienił ich obok współwłaścicieli jako adresatów decyzji podatkowej". Powyższa konstatacja nie wynika z decyzji Prezydenta [...] W., który wydał decyzję jedynie w stosunku do jednej ze współwłaścicielek, a mianowicie D.M. Co prawda z decyzji tej wynika, że otrzymały ją M.R., M.B., J.M., S.M., jednakże powyższe określenie kręgu podatników stoi w jawnej sprzeczności z wypisem z rejestru gruntów z 23 września 2004 r.

Nieruchomość, która stanowi współwłasność jest odrębnym przedmiotem opodatkowania, a obowiązek podatkowy obciąża solidarnie wszystkich współwłaścicieli. Istota zaś solidarnego obowiązku podatkowego sprowadza się do tego, że wszyscy współwłaściciele są zobowiązani do płacenia podatku od nieruchomości wspólnej, ale zapłacenie całego podatku przez jednego lub kilku z nich powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego w stosunku do wszystkich. Organ podatkowy wymierza zatem podatek osobom fizycznym w kwocie ogólnej w jednym nakazie płatniczym, gdyż nie jest upoważniony do dzielenia zobowiązania między współwłaścicieli.

Zgodnie z art. 6 ust. 6 u.p.o.l. osoby fizyczne, są obowiązane złożyć właściwemu organowi podatkowemu informację o nieruchomościach i obiektach budowlanych, sporządzoną na formularzu według ustalonego wzoru, nie oznacza to jednakże, że organ podatkowy jest zwolniony z obowiązku weryfikacji tak sporządzonych informacji.

Żądania współwłaścicielek były jasno sformułowane. Samorządowe Kolegium Odwoławcze uznało, że J.M., M.B. oraz S.M. są posiadaczami samoistnymi nieruchomości, nie odnosząc się do oceny materiałów dowodowych zgromadzonych w sprawie, w szczególności do orzeczeń sądów powszechnych. Sąd stwierdza, że samo przytoczenie brzmienia przepisu art. 3 ust. 1 u.o.p.l. bez wyjaśnienia kręgu podatników podatku od nieruchomości jest nieprawidłowe.

Sąd zauważa, że zgodnie z §10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. Nr 38, poz. 454) ewidencja obejmuje dane liczbowe i opisowe dotyczące gruntów i budynków oraz lokali , a także dane dotyczące właścicieli nieruchomości. W przypadku braku danych o właścicielach, w ewidencji wykazuje się dane osób i jednostek organizacyjnych, które tymi nieruchomościami władają. Organa podatkowe muszą odpowiedzieć na pytanie, czy skoro dana nieruchomość stanowi współwłasność i nie ma sporu co do osób będących właścicielami, można jednocześnie co do tej samej nieruchomości wydawać decyzję do osób, których stan posiadania nie jest określony.

Zdaniem Sądu w rozpatrywanej sprawie doszło do naruszenia wynikającej z art. 191 O.p. zasady swobodnej oceny dowodów, zgodnie z którą organ podatkowy ocenia na podstawie całego materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. Prawidłowe zastosowanie tej zasady wymaga przede wszystkim, aby materiał dowodowy podlegający ocenie był kompletny. W niniejszej sprawie natomiast materiał dowodowy taki nie był. Ocena oparta na niepełnym materiale dowodowym prowadzi do wniosku, że dokonano jej z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów. Uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Ponieważ stan faktyczny nie został ustalony, przedwczesna byłaby wypowiedź Sądu co do prawidłowości uznania J.M., M.B. i S.M. za współposiadaczy samoistnych nieruchomości. Sąd nie może dokonywać ustaleń faktycznych, których nie dokonały organy podatkowe.

Przede wszystkim dla oceny zakresu obowiązków organów podatkowych zważyć należało, iż w art. 122 Ordynacji podatkowej ustanowiono zasadę prawdy obiektywnej, zgodnie z którą w toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym. Realizacji tej zasady służy przepis art. 187 §1 O.p. nakładający na organy podatkowe obowiązek zgromadzenia i wyczerpującego rozważenia całokształtu materiału dowodowego sprawy. Obowiązek ten jest niezależny od tego, czy niezbędny materiał dowodowy potwierdza stanowisko podatnika, czy też je podważa. Obciąża on zarówno organ I instancji, jak i organ odwoławczy, niejako ponownie rozstrzygający sprawę.

Sąd stwierdza, że w sprawie niniejszej organy podatkowe naruszyły przepisy postępowania, tj. art. 122, 187 §1, art. 191, a także art. 210 §4 Ordynacji podatkowej. Nie wyjaśniły bowiem stanu faktycznego, a stanowisko swoje oparły na niepełnym materiale dowodowym, co skutkowało przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów.

Z art. 272 Ordynacji podatkowej wynika, że organy dokonują czynności sprawdzających. Dokonują też ustaleń stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. Takiej ocenie powinna podlegać informacja o nieruchomościach i obiektach budowlanych złożona w dniu 21 czerwca 2004 r. przez M.B.

Tak więc oprócz wyjaśnienia kręgu podmiotów do których powinna być skierowana decyzja ustalająca podatek od nieruchomości, należy również precyzyjnie wyjaśnić kwestie związane z własnością i posiadaniem działki.

Co do zarzutu wskazania błędnych adresów J.M. i S.M. Sąd stwierdza, że M.B., S.M. i J.M. w pismach z 25 marca 2004 r. i z 21 czerwca 2004 r. zwrócili się o kierowanie korespondencji na adres zamieszkania M.B. Dlatego też obowiązkiem organów było uwzględnienie powyższego żądania i kierowanie decyzji na jeden adres do doręczeń.

W związku z powyższym Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c), art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), orzekł jak w sentencji. Sąd nie orzekał o zwrocie kosztów postępowania, ponieważ strony skarżące nie uczestniczyły w rozprawie i nie zgłosiły takiego wniosku przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia (art. 210 §1 P.p.s.a.).