Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jolanta Augustyniak-Pęczkowska (spr.), , Sędzia WSA Maria Tarnowska, Sędzia WSA Izabela Ostrowska, Protokolant Ref. staż. Marcin Sieradzki, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 października 2016 r. sprawy ze skargi Towarzystwa Ubezpieczeń [...] na decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w W. z dnia [...] września 2015 r. znak: [...] w przedmiocie stwierdzenia choroby zawodowej oddala skargę

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w W. decyzją z dnia [...] września 2015r. Nr [...], po rozpatrzeniu odwołania Towarzystwa Ubezpieczeń [...] z siedzibą w W., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa i art. 235 ¹ i art. 235 ² ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2014r., poz. 1502 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2013r., poz. 1367) - utrzymał w mocy decyzję Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w [...]. W. z dnia [...] czerwca 2015r. ([...]) o stwierdzeniu u Z. J. choroby zawodowej: choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa – boreliozy.

Organ ustalił, że Z. J. był zatrudniony od[...] września 2000r. do [...] sierpnia 2014r. w Towarzystwie Ubezpieczeń [...] ul. [...] w W., na stanowiskach inspektor ds. likwidacji szkód, st. inspektor ds. likwidacji szkód, starszy likwidator szkód. Na ww. stanowiskach zajmował się kompleksową obsługą likwidacji szkód majątkowych. Z analizy dokumentacji pracy wynika, że na 22 dni pracy w miesiącu przypadały średnio 3-4 dni pracy poza biurem i 2 wizyty służbowe u lekarzy orzeczników z dokumentacją akt szkody oraz wizyty służbowe w prokuraturze, w celu wglądu w akta spraw. Miejsca szkód były wizytowane przez likwidatora [...] oraz likwidatorów zewnętrznych zarówno w miastach jak i na terenach wiejskich.

W związku ze zgłoszeniem podejrzenia choroby zawodowej Z. J. przedstawił dokumentację medyczną, z której wynika, że od 2012 odczuwał bóle stawów, a [...] lipca 2013r., na podstawie poziomu przeciwciał kl. IgG stwierdzono u niego boreliozę. Pacjent powiązał chorobę z ambulatoryjnym usunięciem kleszcza w przychodni w dniu [...] lipca 2011r. Bezpośrednio przed usunięciem kleszcza przebywał służbowo poza biurem lustrując uprawy w dwóch miejscowościach i wizytując dwa miejsca włamań w budynkach mieszkalnych w miastach.

W związku ze zgłoszeniem podejrzenia choroby zawodowej przeprowadzono postępowanie diagnostyczno-orzecznicze. Poradnia Chorób Zawodowych Zakaźnych Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O., na podstawie analizy Karty oceny narażenia zawodowego oraz dodatkowych informacji przesłanych przez organ powiatowy wywiadu medycznego i badań serologicznych, w dniu [...] maja 2015r. wydała orzeczenie lekarskie nr [...] o rozpoznaniu choroby zawodowej u Z.J..

Organ odwoławczy przytoczył definicję choroby zawodowej wymienioną w art. 2351 Kodeksu pracy, podnosząc, że aby schorzenie mogło być uznane za chorobę zawodową muszą być spełnione łącznie dwie przesłanki. Schorzenie musi odpowiadać chorobie ujętej w wykazie chorób zawodowych oraz lekarze orzecznicy po zapoznaniu się z oceną narażenia zawodowego potwierdzą, że ma ona związek z wykonywaną pracą. Organ stwierdził, że w przypadku Z. J. oba warunki zostały spełnione. Zaznaczył, że kwestią sporną było ustalenie związku przyczynowego między warunkami w jakich wykonywał pracę Z. J., a zdiagnozowanym schorzeniem. Wyjaśnił przy tym, że rozpoznawanie chorób zawodowych leży wyłącznie w gestii upoważnionych jednostek orzeczniczych.

Dalej podkreślił, że podejrzenie choroby zawodowej u Z. J. było rozpatrywane przez uprawnioną jednostkę orzeczniczą I stopnia tj. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w O. Poradnię Chorób Zawodowych. Ww. jednostka potwierdziła związek pomiędzy rozpoznanym schorzeniem - boreliozą a wykonywanymi czynnościami zawodowymi. W orzeczeniu lekarskim nr [...] lekarz właściwy (na mocy § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych) do orzekania w zakresie chorób zawodowych stwierdził.: "Analiza narażenia zawodowego potwierdzająca narażenie na czynniki biologiczne: bakterie - borrelia burgdorferi, przenoszone przez kleszcze, analiza całości zgromadzonej dokumentacji medycznej, w tym badań konsultacyjno- diagnostycznych pozwala na rozpoznanie przebytej boreliozy o etiologii zawodowej".

Dalej wyjaśnił, że karta oceny narażenia zawodowego zawiera stanowisko odwołującego i uwzględnia też informacje przekazane w piśmie z [...] września 2014r. Organ nie zgodził się ze stanowiskiem, iż fakt - że Z. J. nie poinformował pracodawcy o ukąszeniu przez kleszcza, ani nie zgłaszał jakichkolwiek dolegliwości związanych z rzekomym ukąszeniem oraz nie poinformował pracodawcy o wykryciu u niego boreliozy w lipcu 2013r. - świadczy o pozazawodowej przyczynie rozpoznanego schorzenia. Zaznaczył, że pracownik nie ma obowiązku zgłaszania dolegliwości lekarzowi w trakcie badań profilaktycznych i nie musi dysponować wiedzą medyczną pozwalającą powiązać schorzenie ze środowiskiem pracy.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego podawania przez Z. J. różnych dat ambulatoryjnego usuwania kleszcza organ wyjaśnił, iż na podstawie oświadczenia z dnia [...] września 2014 r. lekarza medycyny rodzinnej, że zdarzenie usunięcia kleszcza miało miejsce w dniu [...] lipca 2011r. Zaznaczył, iż z analizy zgromadzonej dokumentacji (m.in. Karty oceny narażenia zawodowego) wynika, że Z. J. w okresie poprzedzającym usunięcie kleszcza przebywał służbowo poza biurem lustrując uprawy na terenach wiejskich.

W opinii organu sposób wykonywania pracy i obowiązek okresowej pracy poza biurem narażał Z. J. na ukąszenia kleszczy. Organ dodał, że w ocenie ryzyka zawodowego, stanowiącej załącznik do protokołu z dnia[...] września 2014r., ww. zakład pracy na stanowisku likwidatora szkód zajmowanym przez Z. J., uwzględnił również zagrożenie chorobami zakaźnymi.

Następnie stwierdził, że informacje o przebiegu zatrudnienia i oceny narażenia zawodowego, zostały należycie zebrane. Zaznaczył, że organy inspekcji sanitarnej nie mogą wydać decyzji stwierdzającej istnienie choroby zawodowej wbrew orzeczeniu lekarskiemu.

Skargę na powyższą decyzję złożyło Towarzystwo Ubezpieczeń [...] w W. i wnosząc o jej uchylenie, zarzuciło naruszenie przepisów postępowania:

1) art. 7 i 77 § 1 i 2 kpa poprzez niepodjęcie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz niezebranie i nierozpatrzenie w sposób wyczerpujący całości materiału dowodowego. było na tyle istotne, że miało wpływ na wynik postępowania.

2) art. 75 § 1 kpa i art. 78 § 1 i 2 kpa poprzez niedopuszczenie i nie przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków i dokumentów wskazanych w odwołaniu w sytuacji gdy przeprowadzenie tych dowodów było nieodzowne do ustalenia pełnego stanu faktycznego sprawy i jej wyjaśnienia. Naruszenie to w sposób oczywisty miało istotny wpływ na wynik sprawy.

3) art. 107 § 3 kpa poprzez nie wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;

4) art. 136 w zw. z art. 15 kpa poprzez nieprzeprowadzenie z urzędu dodatkowego postępowania w celu uzupełnienia dowodów w postaci zeznań świadków wskazanych przez skarżące Towarzystwo w odwołaniu, co miało istotny wpływ na wynik sprawy;

5) art. 10 § 1 kpa i art. 73 § 1 kpa poprzez nieudostępnienie skarżącemu orzeczenia lekarskiego nr [...], co uniemożliwiło sformułowanie ewentualnych wniosków co do uzupełnienia orzeczenia i weryfikacji czy w świetle orzeczenia lekarskiego wnioski organu I instancji są prawidłowe.

W ocenie skarżącego organ I instancji nie dokonał pełnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, a organ II instancji nie dokonał uzupełnienia tego stanu faktycznego i nie zlecił jego uzupełnienia organowi I instancji. W uzasadnieniu skargi strona wskazywała, że organ winien ustalić nie tylko to czy Z. J. ukąsił kleszcz, ale i to kiedy to było, czy było to ukąszenie jednorazowe, czy też wcześniej lub po podawanej przez Z. J. dacie również miały miejsce ugryzienia kleszczy. Ustalenia te wydają się konieczne także ze względu na fakt, iż Z. J. podawał różne daty usunięcia kleszcza.

Towarzystwo wskazało, że w odwołaniu podnosiło, iż organ winien ustalić dane związane z miejscem zamieszkania Z. J., nie ograniczając się tylko do adresu, lecz także zbadania czy strona mieszka na zadrzewionym terenie, czy ma ogródek, czy w okolicy którą zamieszkuje znajduje się dużo zieleni, ogrodów, trawników które są przecież naturalnym siedliskiem kleszczy, czy posiada psa, a także jaki tryb życia. Istnieje zatem zdecydowanie większe prawdopodobieństwo, iż do ukąszenia doszło poza czasem pracy i nie w związku z jej wykonywaniem. Prawdopodobieństwo ukąszenia podczas wykonywania pracy było znikome. Towarzystwo podniosło, że organy zobowiązane są do merytorycznego zbadania sprawy, w tym ustalenia stanu faktycznego, który następnie winien być oceniony w świetle prawa materialnego w tym art. 252 ¹ustawy z dnia 26 czerwca 1974 Kp.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał przedstawione stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, zważył co następuje:

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 235¹ K.p. za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". Z treści normatywnej art. 235¹ K.p. wynika, że są dwa alternatywne sposoby stwierdzenia, w wyniku oceny warunków pracy, czy choroba zawodowa spowodowana jest działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, lub w związku ze sposobem wykonywania pracy, ("narażenie zawodowe"). Użyta w dyspozycji powyższego przepisu alternatywa: "bezspornie" lub z "wysokim prawdopodobieństwem", wskazuje na pewną dyskrecjonalność organów inspekcji sanitarnej w postępowaniu w przedmiocie ustalenia przyczyn choroby zawodowej, co nie oznacza jednak dowolności organu. Stwierdzenie zatem przez organ z wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia czynnika szkodliwego w miejscu pracy, skutkującego postaniem choroby zawodowej, nie oznacza, że okoliczność ta musi być potwierdzona jednoznacznym dowodem. W orzecznictwie wskazuje się, że w świetle art. 235¹ K.p nie jest wymagane bezsporne wykazanie związku między warunkami pracy w warunkach narażenia, a stwierdzoną dolegliwością. Stosownie do art. 2352 K.p. rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, jednak pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych (por. wyrok Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 15 czerwca 2012 r., sygn. II OSK 748/12 (LEX nr 1216762).

Postępowanie w sprawie stwierdzenia choroby zawodowej jest specyficznym postępowaniem administracyjnym. Przepisy zawarte w Kodeksie pracy i rozporządzeniu wykonawczym z 2009 r. w sprawie chorób zawodowych stanowią lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Podkreślić należy, że stosownie do § 4 ust. 1 cyt. rozporządzenia właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje byłego pracownika, którego podejrzenie dotyczy, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, do jednostki orzeczniczej, o której mowa w § 5 ust. 2. Następnie lekarz tej jednostki na podstawie przeprowadzonych badań, dokumentacji medycznej, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania stosownie do § 6 ust. 1 rozporządzenia. Jeżeli zakres informacji zawartych w przedstawionej dokumentacji jest niewystarczający do wydania orzeczenia lekarskiego, lekarz występuje o ich uzupełnienie do pracodawcy, lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, państwowego powiatowego inspektora sanitarnego lub pracownika, jak stanowi § 6 ust. 5 rozporządzenia.

W myśl § 8 ust. 1 rozporządzenia decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika.

Z przytoczonych przepisów wynika zatem jednoznacznie, że prawodawca nie dał pracodawcy możliwości skutecznego domagania się od jednostki orzeczniczej I stopnia lub od właściwego organu inspekcji sanitarnej, skierowania pracownika na badanie przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Powyższe potwierdza również § 8 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym, jeżeli właściwy państwowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji uzna, że materiał dowodowy, o którym mowa w ust. 1, jest niewystarczający do wydania decyzji, może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, uzupełnienia orzeczenia lub wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację oraz podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia materiału dowodowego. Oznacza to, że również inspektor sanitarny nie jest władny w ramach przyznanych mu kompetencji wystąpić z żądaniem ponownego badania pracownika przez jednostkę orzeczniczą drugiego stopnia, mając jedynie uprawnienie do żądania dodatkowej konsultacji ze strony takiej jednostki (wyrok NSA z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. II OSK 332/07, [w:] CBOSA). Zaznaczyć należy, że zgodnie z treścią powołanego przepisu rozporządzenia, w razie uznania, że materiał dowodowy jest niewystarczający do wydania decyzji, to inspektor sanitarny decyduje o wyborze sposobu uzupełnienia materiału dowodowego poprzez podjęcie jednej lub kilku wymienionych w nim czynności.

Taka sytuacja nie miała jednak miejsca w rozpatrywanej sprawie.

Przede wszystkim lekarz - specjalista chorób wewnętrznych uprawnionej jednostki, to jest Poradni Chorób Zawodowych Zakaźnych Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. stwierdził wprost, że "analiza całości zgromadzonej dokumentacji medycznej, w tym badań konsultacyjno –diagnostycznych, pozwala na rozpoznanie przebytej boleriozy o etiologii zawodowej obecnie bez istotnych odstępstw klinicznych wyżej wymieniona schorzenia poz. 26 wykazu...".

W świetle zarzutów skargi i zgłoszonych wniosków dowodowych zaznaczyć należy, że stosownie do § 6 ust. 5 rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych to lekarze specjaliści uprawnieni są do występowania o uzupełnienie materiału dowodowego w sprawie, jeżeli zakres informacji zawartych w dokumentacji medycznej, przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego jest w ich ocenie niewystarczający. W niniejszym postępowaniu lekarz uznał, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jest wystarczający do wydania prawidłowego orzeczenia.

Warunkiem koniecznym stwierdzenia choroby zawodowej jest bowiem uprzednie jej lekarskie rozpoznanie przez właściwą medyczną jednostkę orzeczniczą (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 maja 2001 r., sygn. I SA 1801/00, LEX nr 77663).

Dochodzenie sanitarno-epidemiologiczne wykazało, że podczas zatrudnienia od [...] września 2000r. do [...] sierpnia 2014r. w Towarzystwie Ubezpieczeń [...] na stanowiskach inspektor ds. likwidacji szkód, starszy inspektor ds. likwidacji szkód i starszy likwidator szkód Z. J. zajmował się kompleksową likwidacją szkód również na terenach wiejskich w powiatach: [...],[...],[...],[...] i [...] z miastem E.. Na dwadzieścia dwa dni pracy w miesiącu średnio 3-4 dni świadczył pracę poza siedzibą pracodawcy. Istniało zatem wysokie prawdopodobieństwo, że przebyta bolerioza została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.

W tym miejscu należy wskazać na utrwalone w orzecznictwie sądów administracyjnych stanowisko, że orzeczenie lekarskie dotyczące rozpoznania choroby zawodowej jest opinią w rozumieniu art. 84 § 1 k.p.a. Bez tej opinii bądź sprzecznie z tą opinią organ administracji nie może dokonywać we własnym zakresie rozpoznania choroby i ustalić, czy rozpoznane schorzenie mieści się w wykazie chorób zawodowych. Nie oznacza to jednak zwolnienia organu orzekającego od obowiązku dokonania oceny opinii biegłego w granicach wskazanych w art. 80 k.p.a. (por. wyrok NSA z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I SA 1200/98, LEX nr 45833). Podstawowym warunkiem rozpoznania choroby zawodowej jest zatem pozytywna opinia lekarska wydana w trybie cyt. przepisów ww. rozporządzenia. Wprawdzie przewidziana jest kontrola i możliwość podważenia takich opinii, jednak tylko w ograniczonym zakresie. Jak słusznie podkreślał organ odwoławczy organy inspekcji sanitarnej są związane opinią lekarską w zakresie wiedzy medycznej. Takiej wiedzy nie posiadają ani organy administracyjne, ani sądy, nie mogą zatem samodzielnie podważać opinii wydanej przez lekarzy specjalistów. W przypadku, gdy orzeczenie lekarskie jest prawidłowe pod względem formalnym, zawiera wyczerpujące uzasadnienie i jest zgodne z prawem organ administracyjny jest takim orzeczeniem związany. Państwowy Inspektor Sanitarny wydający decyzję w sprawie choroby zawodowej, nie jest uprawniony do kontroli merytorycznej orzeczeń lekarskich uprawnionych do rozpoznawania chorób zawodowych jednostek orzeczniczych, czy dokonywania własnych ustaleń prowadzących do odmiennego rozpoznania jednostki chorobowej (por. wyrok NSA z dnia 12 maja 2010 r., sygn. akt II OSK 335/10, [w:] CBOSA).

W konsekwencji, w przypadku ustalenia przez właściwego lekarza orzecznika, że rodzaj rozpoznanej u pracownika choroby mieści się w wykazie chorób zawodowych, a pracownik świadczył pracę w warunkach narażenia zawodowego, tak lekarz, jak i organy inspekcji sanitarnej obowiązane są uznać takie schorzenie za chorobę zawodową. Domniemanie to upada, tylko sytuacji jeżeli zgromadzony materiał dowodowy pozwala, bezspornie, albo z wysokim prawdopodobieństwem wykluczyć taki związek przyczynowo-skutkowy, to jest wskazać inną, niż zawodowa etiologię choroby.

Tym samym zarzuty skarżącego Towarzystwa dotyczące wydania decyzji w oparciu o niepełny stan faktyczny, w związku z nieprzeprowadzeniem postępowania i niezebraniem materiału dowodowego w sposób wskazany przez stronę – w tym zeznań świadków - nie mógł stanowić o wadliwości rozstrzygnięcia, opartego na orzeczeniu lekarskim uprawnionej jednostki orzeczniczej.

Jak już wyżej wskazano to lekarz specjalista posiada wiedzę specjalistyczną w zakresie rozpoznania choroby zawodowej i to on decyduje o tym, jakie badania są niezbędne, w jakim zakresie i jak mają zostać przeprowadzone i czy materiał dowodowy wystarcza do wydania takiego orzeczenia.

Sporządzone w sprawie orzeczenie lekarskie nr [...] spełnia wymogi proceduralne, jest jasne, nie zawiera sprzeczności, wyjaśnia w sposób zrozumiały dla organów i stron rozpoznanie i przedstawia jego metodologię, w tym uwzględnione badania (serologiczne) i znajduje potwierdzenie w innych dowodach zgromadzonych w sprawie.

Z podanych przyczyn organ obowiązany był wydać decyzję o rozpoznaniu choroby zawodowej zgodnie z dokonanym rozpoznaniem medycznym.

Sąd nie dopatrzył się również istotnego naruszenia pozostałych przepisów postępowania wskazanych w skardze, w tym podnoszonego naruszenia art. 10 § 1 kpa i art. 73 § 1 kpa poprzez nieudostępnienie skarżącemu orzeczenia lekarskiego, skoro uchybienie to zaistniało wyłącznie na etapie postępowania wyjaśniającego w sprawie choroby zawodowej.

Z podanych przyczyn Wojewódzki Sąd Administracyjny, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.