Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia WSA Teresa Kurcyusz – Furmanik (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga - Gajewska Sędzia WSA Edyta Żarkiewicz - Kunicka Protokolant Paulina Nowak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 października 2012 r. sprawy ze skargi M. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy W. z dnia [...] r., nr [...].

Decyzją Nr [...] z dnia [...]r. wydaną z upoważnienia Wójta Gminy W. na podstawie art. 20 ust. 3, art. 17 ust. 1, 4 5 pkt 2, art. 23 ust. 1 i 2, art. 24 ust. 1,2a,3a,4 oraz art. 26 ust.1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U z 2006r. Nr 139 poz. 992 z późn. zm.) odmówiono M.T. świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze sprawowaniem opieki nad jej dziadkiem, F.K.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż wymagający opieki F.K. jest osobą w podeszłym wieku, schorowaną, cierpi na zaniki pamięci, wymaga stałej opieki i całodobowego nadzoru. Z tego tytułu legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki. Jego jedyny syn zmarł w 2004r. Żona F. K., J. K. jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym i nie może sprawować opieki nad mężem. Wszystkie prace związane z opieką nad F.K. wykonuje jego wnuczka M.T., która nie pozostaje w zatrudnieniu i nie posiada ustalonego prawa do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego czy świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego.

Ze względu na fakt, iż F. K. pozostaje w związku małżeńskim organ odmówił przyznania świadczenia M.T..

W odwołaniu od opisanej wyżej decyzji strona opisała szczegółowo, jakiego rodzaju pomocy wymaga jej dziadek zaznaczając, iż opieka nad nim wyklucza podjęcie pracy zawodowej.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w C., decyzją Nr [...] z dnia [...]r., działając na podstawie art.138 § 1 pkt 1 K.p.a. utrzymał zaskarżone rozstrzygnięcie organu I instancji w mocy.

Dokonując ponownej analizy stanu faktycznego Kolegium przyjęło, iż spełnione zostały w sprawie warunki umożliwiające przyznanie stronie świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym w stopniu znacznym dziadkiem, o których mowa w art. 17 ust. 1 i 1a ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Nadto nie podzieliło stanowiska Wójta Gminy W., co do tego, by w przypadku osoby wymagającej stałej opieki, która zawrze związek małżeński wyłączone było prawo ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne dla osoby, która tę opiekę sprawuje rezygnując z pracy zarobkowej. Powołano się tu na stanowisko orzecznictwa sądowoadministracyjnego przesądzającego jednoznacznie powyższą kwestię.

Jednakże organ odwoławczy uznał, iż w ustalonym stanie faktycznym brak jest podstaw prawnych do przyznania odwołującej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż świadczenie takie zostało już przyznane siostrze odwołującej w związku z opieką nad żoną F. K.(babcią odwołującej). Małżeństwo K. oraz ich wnuczki mieszkają wspólnie w jednym domu i tworzą wspólne gospodarstwo domowe, a w świetle "Kodeksu" są rodziną. Zgodnie z brzmieniem art. 17 ust. 5 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, gdy osoba w rodzinie ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego albo do świadczenia pielęgnacyjnego na to lub inne dziecko w rodzinie. Zdaniem Samorządowego Kolegium Odwoławczego przepis ten w sposób niebudzący wątpliwości statuuje zasadę, że w rodzinie może być pobierane tylko jedno świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a więc ustawodawca przesądził, iż na jedną rodzinę przysługuje prawo do jednego świadczenia pielęgnacyjnego. Rodzina, w której znajduje się kilkoro niepełnosprawnych dzieci może więc uzyskać pomoc od państwa przyznaną tylko matce albo tylko ojcu. Mając to na względzie Kolegium wyraziło opinię, iż w ramach zasady równości należy powyższą zasadę zastosować do przypadków odwrotnych, to jest gdy dzieci lub inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny opiekują się swoimi niepełnosprawnymi rodzicami względnie dziadkami. Zauważono, iż w orzecznictwie sądowym zarówno sprzed, jak i po nowelizacji art. 17 ust. 1 ustawy rozszerzającej krąg osób uprawnionych do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne nie zakwestionowano zasady "jedno świadczenie pielęgnacyjne w rodzinie".

Uzasadniając fakt przyznania świadczenia pielęgnacyjnego jednej z wnuczek i jednoczesną odmowę tego świadczenia drugiej, mimo, iż złożyły one wnioski, a także odwołania w tym samym czasie, organ wskazał, iż przyczyną tego była liczba dziennika podawczego. Odwołanie K.L., złożone jako pierwsze zostało tym samym rozpoznane pozytywnie i ona uzyskała świadczenie pielęgnacyjne uniemożliwiające przyznanie tego świadczenia jej siostrze.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach M.T., tak jak w odwołaniu od decyzji organu i instancji, opisała czynności, które wykonuje w ramach opieki nad swoim dziadkiem podkreślając, iż nie jest możliwe wykonywać taką opiekę jednocześnie nad obojgiem małżonków K. Oświadczyła, iż nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie z dziadkami i zakwestionowała słuszność stanowiska organu, co do tego, iż o prawie do świadczenia pielęgnacyjnego może przesądzić kolejność złożenia wniosku.

W odpowiedzi na skargę, wnosząc o jej oddalenie, Samorządowe Kolegium Odwoławcze przedstawiło tożsamą, co w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, argumentację. Odnosząc się do twierdzenia skarżącej o braku wspólności gospodarstwa domowego z dziadkami wskazano, iż warunki mieszkaniowe, w jakich zamieszkuje skarżąca i jej dziadkowie potwierdzają korzystanie ze wspólnych mediów, a także jedna kuchnia uprawdopodobnia wspólne przygotowywanie posiłków.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, zważył co następuje.

Stosownie do treści art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012r. poz. 270 z późn. zm.) zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem.

Zaskarżona decyzja, która odmówiono skarżącej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wydana została na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003r.o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006r. nr 139 poz. 992) zwanej dalej ustawą. W ramach wskazanych powyżej kompetencji obowiązkiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego było zatem ocenić, czy przepisy tej ustawy zostały zastosowane właściwie i czy ich interpretacja nie budzi wątpliwości.

Istotnym dla tej oceny jest, iż ustawa o świadczeniach rodzinnych zawiera w art. 3 słowniczek pojęć zdefiniowanych na potrzeby tego aktu, a wśród nich znajduje się pojęcie rodziny. Definicja legalna tego pojęcia przedstawiona w art. 3 pkt 16 ustawy wskazuje jednoznacznie, że rodzina oznacza odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

Załatwiając sprawę w przedmiocie objętym regulacją ustawy o świadczeniach rodzinnych organ nie jest upoważniony do dokonywania własnej interpretacji pojęć użytych w słowniczku zawartym w art. 3 ustawy. Tak też nie był uprawniony do nadawania odmiennego znaczenia pojęciu "rodzina", korzystając pomocniczo z innych ustaw, takich jak ustawa o pomocy społecznej, czy też bliżej nieokreślony "Kodeks", który oznaczać miał prawdopodobnie Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zdaniem Samorządowego Kolegium Odwoławczego, ze względu na warunki mieszkaniowe skarżąca pozostawała w rodzinie ze swoimi dziadkami i siostrą, gdyż istniało prawdopodobieństwo sporządzania wspólnych posiłków i korzystania z mediów. Przedstawione przez Kolegium okoliczności nie należą do zbioru desygnatów definiujących pojęcie rodziny na użytek ustawy o świadczeniach rodzinnych. Co ważne, zgodnie z wolą ustawodawcy, do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko, nawet jeśliby prowadziło wspólne gospodarstwo z rodzicami. Okoliczności te uszły uwadze organu odwoławczego, co doprowadziło w konsekwencji do niezasadnego w ustalonym w sprawie stanie faktycznym zastosowania regulacji zawartej w art. 17 ust. 5 pkt 4 ustawy. Przepis ten, w brzmieniu obowiązującym na dzień wydawania zaskarżonej decyzji, przyznawał prawo do jednego tylko świadczenia pielęgnacyjnego bez względu na liczbę dzieci wymagających opieki w jednej rodzinie. Należy zauważyć, iż również w tym wypadku dokonana została przez organ interpretacja rozszerzająca przepisu art. 17 ust. 5 pkt 4 ustawy. Norma ta nie odnosiła się bowiem do wymagających opieki osób dorosłych lecz do dzieci w rodzinie. Dopiero obowiązująca od dnia 14 października 2011r. regulacja zawarta w art. 17 ust. 5 pkt 4 ustawy pozwalałaby Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu na rozważanie sytuacji skarżącej na jej gruncie, przy założeniu, iż byłaby ona osobą w rodzinie w rozumieniu art. 3 pkt 16 ustawy. W chwili wydawania kontrolowanej decyzji przepis ten jednak nie obowiązywał.

Daleko idące wątpliwości Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego budzi nadto uzasadnienie wyboru strony uprawnionej do świadczenia pielęgnacyjnego, co odbyło się na podstawie liczby dziennika podawczego.

Przypomnieć należy, iż organy administracji publicznej zobowiązane są do działania na podstawie obowiązujących przepisów prawa. Ustawa o świadczeniach rodzinnych nie przewiduje pierwszeństwa w przyznawaniu świadczeń ze względu na kolejność złożonego wniosku. Traktowanie wnioskodawców, czy odwołujących się, w sposób opisany w uzasadnieniu kontrolowanej decyzji wskazuje na naruszenie zasad równości wynikającej z art. 32 Konstytucji RP i nie znajduje podstaw w obowiązującym prawie.

Reasumując Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, iż z naruszeniem art. 17 ust. 5 pkt 4 w związku z art. 3 pkt 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych przyjęto, że skarżąca, jako osoba tworząca rodzinę wraz z jej siostrą i dziadkami nie może otrzymać wnioskowanego świadczenia, a naruszenie to odpowiada treść art. 145 § 1 pkt 1 lit a p.p.s.a. Powyższe uzasadniało orzeczenie, jak w sentencji.

W ponownym postępowaniu, biorąc pod uwagę przedstawione przez Wojewódzki Sąd Administracyjny stanowisko, przeprowadzi prawidłową wykładnię pojęcia rodziny, zdefiniowanego na potrzeby ustawy o świadczeniach rodzinnych. Następnie dokona oceny sytuacji skarżącej na gruncie art. 17 ust. 1 i 1a ustawy, co pozwoli na słuszne załatwienie sprawy.

Ze względu na zasadę dwuinstancyjności obowiązującą w postępowaniu administracyjnym Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał za słuszne usunąć z obrotu prawnego obie wydane w sprawie decyzje, do czego uprawnia treść art. 135 p.p.s.a.