Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Sylwester Marciniak po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia K. N. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 marca 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 680/08 w zakresie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej w sprawie ze skargi K. N. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 31 grudnia 2007 r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2005 r. postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie

Postanowieniem z dnia 13 marca 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 680/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił K. N. przywrócenia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej w sprawie z jej skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 31 grudnia 2007 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2005 r.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd I instancji wskazał, iż w przedmiotowej sprawie wyrok oddalający skargę strony zapadł w dniu 9 grudnia 2008 r., a odpis tego wyroku wraz ze sporządzonym na wniosek strony uzasadnieniem został doręczony skarżącej w dniu 22 stycznia 2009 r. Pismem z dnia 18 lutego 2009 r., skierowanym do Naczelnego Sądu Administracyjnego (data przekazania do WSA – 3 marca 2009 r.) skarżąca złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, wskazując, iż przyczyną niedotrzymania terminu do złożenia środka zaskarżenia była przewlekła i nierozpoznana przez lekarzy choroba jej młodszego syna. Wskazała, że ma na utrzymaniu dwoje małych dzieci, nie posiada przy tym żadnego majątku, odszedł od niej mąż, a sklep, który prowadzi, pozwala "ledwo" na utrzymanie. Nie posiada środków na wynajęcie adwokata i zamierza złożyć wniosek o przyznanie go z urzędu. Podniosła również, że leczenie choroby syna jest kosztowne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny, oddalając przedmiotowy wniosek o przywrócenie terminu, uznał, że brak jest podstaw do przyjęcia, że uchybienie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej nastąpiło bez winy strony. W ocenie Sądu I instancji ani choroba młodszego syna ani trudna sytuacja materialna strony nie może stanowić samodzielnej przesłanki do przywrócenia terminu. Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, iż skarżąca, zachowując miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy, mogła i powinna odpowiednio wcześniej zasięgnąć porady prawnej i uniknąć w ten sposób niekorzystnej dla siebie sytuacji, tj. upływu terminu do złożenia skargi kasacyjnej.

W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżąca wniosła o jego zmianę i przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, podnosząc, iż o jej staranności świadczy to, że prośbę o przywrócenie terminu złożyła jeszcze w trakcie jego trwania. Ponownie wskazując na chorobę młodszego syna skarżąca wyjaśniła, że z powodu ciągłej alergii, której źródła lekarze nie są w stanie określić, jej syn nie został przyjęty do przedszkola, a i antybiotyki nie pomagają na jego dolegliwości. Jest to wyjątkowo nieprzewidywalna choroba, ujawnia się bowiem zawsze w najmniej oczekiwanym czasie, a w lutym był to czas wyjątkowo szybko skarżącej upływający. Pochłaniała ją w całości opieka nad chorym dzieckiem, zwłaszcza iż nie było nawet wiadomo, czym syna odżywiać. W dodatku miała na wychowaniu drugiego syna, co powodowało, że nie miała nawet czasu pomyśleć o upływającym terminie do złożenia skargi kasacyjnej. Jest sama i jest jej trudno wszystko pogodzić na czas. Z kolei odnosząc się do argumentu Sądu I instancji, że powinna była skorzystać z porady prawnej na czas, skarżąca stwierdziła, iż w obliczu swojej sytuacji materialnej mogła tylko zwrócić się o przyznanie jej pełnomocnika z urzędu, jednakże z powodu udzielonej jej złej informacji myślała, że pomoc prawna musi być wyznaczona w ciągu 30 dni i jeszcze w tym czasie trzeba złożyć skargę. W tym czasie upłynęło już przeszło dwa tygodnie od odebrania pisma z sądu, stąd też skarżąca uznała, że i tak nie zdąży, gdyż zanim jej pismo dojdzie i Sąd zdecyduje, to już będzie za późno. Nie potrafiła zweryfikować swoich wiadomości, bowiem nikt nie chciał nic powiedzieć za darmo.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie należy uchylić.

Wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej jako pismo procesowe wymaga, zanim będzie możliwe jego merytoryczne rozpatrzenie, spełnienia szeregu warunków, o których mowa w art. 87 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Jednym z takich wymogów, o którym zresztą wspomniał Wojewódzki Sąd Administracyjny w zaskarżonym postanowieniu, jest dokonanie czynności, której strona nie dokonała w terminie (art. 87 § 4 ustawy). W przedmiotowej sprawie oznacza to, że strona, wnosząc o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej powinna była taką skargę złożyć. Na tle istniejących w dotychczasowym orzecznictwie rozbieżności co do kwestii, czy niedopełnienie warunku, o którym mowa, stanowiło nieusuwalny brak wniosku o przywrócenie terminu czy też brak formalny, do którego usunięcia należało stronę wezwać, wskazać należy na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 kwietnia 2009 r., II FPS 9/08, w której NSA zajął stanowisko w odniesieniu do analogicznej instytucji z Ordynacji podatkowej: "Niedopełnienie obowiązku złożenia odwołania jednocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego wniesienia, o którym mowa w art. 162 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. – Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.), stanowi brak formalny podania. W przypadku jego wystąpienia, organ podatkowy właściwy do rozpoznania odwołania powinien wezwać stronę – na podstawie art. 169 § 1 wspomnianej ustawy – do usunięcia braku w terminie 7 dni z pouczeniem, że niewypełnienie tego warunku spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia." Kierując się przyjętym w powołanej uchwale poglądem uznać należy, również na gruncie procedury sądowoadministracyjnej, iż niedopuszczalne było merytoryczne odniesienie się do wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej przed wezwaniem strony do uzupełnienia braku formalnego w tym zakresie. Zatem skarżąca powinna zostać wezwana do uzupełnienia wniosku o przywrócenie terminu poprzez złożenie skargi kasacyjnej. Ze względu na wyrażoną we wniosku przez stronę intencję wniesienia o przyznanie jej prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu stwierdzić należy, iż jeżeli w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braku formalnego wniosku przez złożenie skargi kasacyjnej strona wniesie o przyznanie jej prawa pomocy, wniosek taki powinien być rozpoznany, a postępowanie w przedmiocie prawa pomocy prawomocnie zakończone, zanim Sąd przystąpi do merytorycznego rozpatrzenia wniosku o przywrócenie terminu. Inny sposób postępowania naruszałby w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wynikającą z art. 45 Konstytucji RP zasadę prawa do sądu. Nie sposób bowiem pominąć okoliczności, iż wezwanie strony do złożenia skargi kasacyjnej w sytuacji, gdy nie należy ona do kręgu podmiotów wymienionych w art. 175 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a jej sytuacja materialna nie pozwala (według twierdzeń zawartych we wniosku o przywrócenie terminu) na ustanowienie pełnomocnika profesjonalnego we własnym zakresie, bez umożliwienia stronie ubiegania się o ustanowienie takiego pełnomocnika z urzędu, byłoby warunkiem niemożliwym do spełnienia, a zatem skutecznie zamykającym skarżącej, ze względów finansowych, drogę do zaskarżenia niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia. Dopuszczenie takiego rozwiązania bez zbadania zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy (o ile taki zostanie złożony) byłoby niezgodne z konstytucyjnymi zasadami demokratycznego państwa prawnego i zapewnienia dostępu do sądu.

Dalsze działania sądu zależą od wyniku ewentualnego postępowania w zakresie prawa pomocy – w przypadku prawomocnego oddalenia wniosku strony powinna być ona ponownie wezwana do złożenia skargi kasacyjnej, by mógł zostać spełniony warunek z art. 87 § 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a w przypadku ustanowienia pełnomocnika z urzędu to pełnomocnik powinien być wezwany do usunięcia tego braku formalnego wniosku o przywrócenie terminu. Dopiero bowiem gdy czynność, o której mowa w art. 87 § 4 ustawy, zostanie dokonana, bądź mimo wezwania w tym zakresie strona nie usunie tego braku złożonego wniosku (dotyczy to również sytuacji, gdy strona nie wniesie o przyznanie prawa pomocy), możliwe jest rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż nie zasługuje na akceptację stanowisko Sądu I instancji, który mimo wyraźnego wskazania przez stronę, iż nie stać jej na ustanowienie pełnomocnika, za wymagany miernik staranności i zarazem argument za oddaleniem wniosku o przywrócenie terminu uznał zasięgnięcie porady prawnej.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.