Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 10 czerwca 2009 r, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Małgorzata Brachel-Ziaja Sędziowie : NSA Joanna Tuszyńska (spr.) WSA Mariusz Kotulski Protokolant : Małgorzata Piwowar po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2009 r. sprawy ze skargi Fundacji "A" w K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia 3 grudnia 2008 r., nr [...] w przedmiocie przekształcenia prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego; I. uchyla zaskarżoną decyzję; II. stwierdza nieważność decyzji Prezydenta Miasta K. z dnia [...] kwietnia 2008 r. nr [...]; III. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] na rzecz strony skarżącej Fundacji "A" w K. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Decyzją z dnia [...] kwietnia 2008 r. Prezydent Miasta K., na podstawie art. 28 kpa w zw. z art. 209 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.) odmówił Związkowi Legionistów Polskich z siedzibą w K. przymiotu strony w sprawie przekształcenia, ustanowionego kontraktem z dnia 29 grudnia 1933 r. na rzecz Związku Legionistów Polskich zarejestrowanego w dniu 15 stycznia 1923 r. prawa zabudowy nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 o pow. 0,1954 ha położonej w obrębie [...] w K. jedn. ewid. [...], obj. KW [...] w prawo użytkowania wieczystego.

W uzasadnieniu organ I instancji podał, że Związek Legionistów Polskich wniósł o przekształcenie prawa zabudowy na nieruchomości obejmującej działkę nr 1 w prawo użytkowania wieczystego. Podstawę roszczenia stanowi art. 209 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Prawomocnym wyrokiem z dnia 29 maja 2006 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił wydaną w przedmiotowej sprawie decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia [...] lipca 2005 r. i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta K. z dnia [...] lutego 2005 na mocy której odmówiono przekształcenia prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego. Sąd wskazał między innymi, że podstawową kwestię stanowi ustalenie legitymacji stowarzyszenia do wystąpienia z ww. wnioskiem. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego organ ustalił, że przedmiotowe prawo zabudowy Związek Legionistów Polskich nabył na okres osiemdziesięciu lat na podstawie kontraktu z dnia 29 grudnia 1933 r. zawartego z Gminą Stołecznego Królewskiego Miasta K.. W dniu [...] lutego 1947 r. decyzją Prezydenta m. st. W. ww. stowarzyszenie zostało zlikwidowane. W związku z tym, postanowieniem z dnia [...] maja 1950 r. Sąd [...] w K., Oddział Ksiąg Wieczystych, wykreślił prawo budowli wpisane na rzecz "Związku Legionistów RP" (prawo budowli było wpisane na rzecz Związku Legionistów Polskich). Następnie Prezydium Rady Narodowej m. st. W. w dniu [...] kwietnia 1953 r. wydało decyzję w sprawie przeznaczenia majątku zlikwidowanego stowarzyszenia, natomiast decyzją z dnia [...] października 1970 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. zarządziło likwidację majątku pozostałego po stowarzyszeniu. Decyzją z dnia [...] marca 1990 r. Minister Spraw Wewnętrznych stwierdził nieważność decyzji Prezydenta m. st. W. z dnia [...] lutego 1947 r. w sprawie likwidacji stowarzyszenia. Ponadto decyzjami z dnia [...] kwietnia 1991 r. oraz [...] kwietnia 1992 r. Minister Spraw Wewnętrznych stwierdził nieważność odpowiednio decyzji z dnia [...] października 1970 r. i [...] kwietnia 1953 r. Natomiast na mocy postanowienia z dnia 3 sierpnia 1990 r. Sąd Wojewódzki w K. wpisał do rejestru stowarzyszeń stowarzyszenie pod nazwą "Związek Legionistów Polskich" jako kontynuację związku istniejącego od 30 maja 1918 r. z siedzibą w K. z zastrzeżeniem wyłączności nazwy. Jednakże w ocenie organu, sąd nie przeprowadził żadnego postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia, czy wnioskodawca jest kontynuatorem związku przedwojennego. Organ podkreślił, że o rejestrację wystąpił Komitet Założycielski ZLP, który spełnił wszystkie przewidziane prawem warunki do zarejestrowania nowo powstałego stowarzyszenia. W szczególności przedstawiono listę założycieli stowarzyszenia, statut, władze stowarzyszenia. Organ zaznaczył, że z [...] członków założycieli związku z roku 1990 r. tylko [...] osób było urodzonych przed rokiem 1901 r. a jedynie w stosunku do jednej osoby wykazano, że była członkiem przedwojennego stowarzyszenia. Nadto podkreślił, że stowarzyszenie zarejestrowane w 1923 r. miało siedzibę nie w K., a w W. Nadto, ustawa prawo o stowarzyszeniach nie zna pojęcia "kontynuatora" stowarzyszenia uprzednio rozwiązanego. W art. 30 i 31 reguluje natomiast sytuacje, gdy stowarzyszenie nie ma warunków do wznowienia lub kontynuowania działalności. Skoro sąd rejestrowy dokonał ustalenia, że stowarzyszenie - wobec stwierdzenia nieważności decyzji o jego likwidacji - istnieje, winien oddalić wniosek o rejestrację i wszcząć postępowanie naprawcze bądź likwidacyjne Dokonując rejestracji Związku Legionistów Polskich w 1990 r. utworzył nową osobę prawną, która nie jest tożsama ze związkiem zarejestrowanym w 1923 r. Powyższego faktu nie zmienia okoliczność zawarcia w statucie postanowienia o ciągłości prawnej od 30 maja 1918 r., czy też umieszenie w nim dat poszczególnych zmian statusu związku przedwojennego. Dla poparcia przedstawionego stanowiska organ odwołał się do orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego tj. wyroku z dnia 24 września 1991 r. sygn. I SA 1289/90, wyroku z dnia 18 marca 1995 r. sygn. I SA 2035/93, wyroku z dnia 28 września 2001 r. sygn. I SA 2351/99. Organ wskazał również, że statut związku został zatwierdzony dopiero w dniu 15 stycznia 1923 r., wobec czego stowarzyszenie zarejestrowane w 1990 r. nie może być kontynuacją stowarzyszenia z 1918 r., bo takie wówczas nie istniało. Podniósł, że skoro stwierdzono nieważność decyzji o likwidacji stowarzyszenia oraz jego majątku, to stowarzyszenie istnieje nadal o ile dopełni warunki określone w ustawie prawo o stowarzyszeniach. Organ odwołał się także do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w dnia 19 czerwca 1995 r. I SA 1241/91 w którym wyrażono pogląd, że restytucji stowarzyszenia można dokonać tylko na wniosek osób fizycznych – członków stowarzyszenia restytuowanego, nie zaś na wniosek nowego stowarzyszenia, choćby nawet utworzonego z udziałem członków stowarzyszenia uprzednio rozwiązanego.

Odwołanie od wyżej opisanej decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] złożył Związek Legionistów Polskich w K. wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i orzeczenie co do istoty, względnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji.

W uzasadnieniu odwołał się do treści art. 365 § 1 kpc, wskazując, że organ administracyjny jest związany prawomocnym postanowieniem sądu. Nadto zarzucił, że organ nierzetelnie przeprowadził postępowanie, albowiem nie uwzględnił "postępowania dowodowego" prowadzonego przed sądem rejestracyjnym, w szczególności dowodów z przesłuchania świadków na okoliczność prawnej kontynuacji związku. Zwrócił również uwagę na zawarte w postanowieniu oraz statucie zastrzeżenie wyłączności nazwy, co w jego opinii potwierdza ciągłość i tożsamość stowarzyszenia. Podniósł, że we wniosku o rejestrację podmiot zaznaczył, że rejestracja podmiotu dotyczy "podmiotu uprzednio zarejestrowanego", oraz w podrubryce "[...]" nr 45 wniosku podane zostały kolejne daty sporządzenia statutu. Nadto odwołujący się podniósł, że wpis w rejestrze ma charakter konstytutywny, ale nie abstrakcyjny. Skoro rozwiązanie stowarzyszenia było od początku prawnie nieskuteczne, to i wpis rejestrujący to wydarzenie tzn. wykreślenie stał się ex lege nieskuteczny, co oznacza powrót do sytuacji prawnej sprzed wykreślenia. W konsekwencji, ponowny wpis miał w tych warunkach charakter porządkujący, zmierzający do przywrócenia zgodności wpisów w rejestrze ze stanem prawnym, istniejącym nieprzerwanie od chwili pierwszego wpisu. Właśnie tę sytuację prawną chciał podkreślić sąd rejestrowy zaznaczając, że wpis następuje jako kontynuacja związku istniejącego od 30 maja 1918 r. W kwestii siedziby stowarzyszenia odwołujący się podał, że początkowo siedzibę związku stanowił K., dopiero w 1923 r. przeniesiono ją do W., aby we wrześniu 1939 r. z powrotem przenieść ją do K..

Decyzją z dnia 3 grudnia 2008 r. (znak: [...]) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], na podstawie art. 209 ustawy o gospodarce nieruchomościami, art. 6, art. 7, art. 8, art. 28, art. 80, art. 104 § 1, art. 107 § 3 oraz art. 138 § 2 kpa, uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Organ odwoławczy wskazał, że ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. prawo o stowarzyszeniach według brzmienia na dzień wejścia w życie w rozdziale 7, a w szczególności w art. 52 i 54 regulowała zasady i tryb postępowania co do stowarzyszeń już istniejących. W ocenie organu, redakcja przepisu art. 54 ust. 1 ustawy nie pozostawia wątpliwości, iż dotyczył on stowarzyszeń działających w dniu wejścia w życie ustawy, o uregulowanym stanie prawnym i faktycznym. Ustawa nie zawierała natomiast regulacji przewidującej tryb postępowania, który pozwalał na doprowadzenie do zgodności treści wpisu w rejestrze ze stanem prawnym w sytuacji, gdy skutkiem stwierdzenia nieważności decyzji o likwidacji, stowarzyszenie "odzyskiwało" swój byt prawny ze skutkiem ex tunc. Skoro decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych stwierdzająca nieważność decyzji w sprawie likwidacji stowarzyszenia została wydana w dniu 19 marca 1990 r., to w dniu wejścia w życie ustawy tj. 10 kwietnia 1989 r. Związek Legionistów Polskich nie działał w rozumieniu art. 52 ust. 1 ustawy, a faktycznie i formalnie nie istniał. Konieczne jest zatem ustalenie w jaki sposób (przy przyjęciu, iż wobec istnienia stowarzyszenia, brak jest przesłanek do jego "powtórnej" rejestracji) stowarzyszenie mogło doprowadzić do ujawnienia faktu swojego istnienia we właściwym rejestrze; ani bowiem postępowanie naprawcze, ani likwidacyjne przewidziane w ustawie nie mogło spowodować takiego skutku. Z powyższych względów, należało - zdaniem Kolegium - uznać, że postanowienie Sądu Wojewódzkiego z dnia 3 sierpnia 1990 r. miało charakter porządkujący; jego sentencja nie może być odczytywana w oderwaniu od kontekstu prawnego i stanu faktycznego leżącego u podstaw jego wydania. Sąd nie dysponował bowiem innymi, proceduralnymi możliwościami ujawnienia w rejestrze faktu istnienia "reaktywowanego" stowarzyszenia, jak tylko poprzez wydanie orzeczenia o jego rejestracji i w ten sposób przywrócenie zgodności wpisów w rejestrze. Nadto organ odwoławczy wskazał, że kwestionowanie prawomocnego postanowienia Sądu Wojewódzkiego narusza art. 365 § 1 kpa, zwłaszcza, że - jak wskazuje się w judykaturze - dla ustalenia zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia mogą mieć znaczenie zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia. Taki stan rzeczy przemawia za przyjęciem, że ZLP z siedzibą w K. zarejestrowany w 1990 r. jest osobą tożsamą ze związkiem zarejestrowanym w 1923 r. Powyższe potwierdza treść odpisu z rejestru stowarzyszeń, jak również postanowienia statutu, zwłaszcza jego § 77 ust. 3, który stanowi, iż Związek posiada ciągłość prawną od dnia 30 maja 1918 r. Bez znaczenia pozostają rozbieżności w datach co do początku istnienia związku, skoro dotyczą one tego samego podmiotu. Podniósł także, że z wnioskiem o rejestrację w 1990 r. występowały osoby które były członkami związku Legionistów Polskich istniejącego od okresu międzywojennego, a przy uwzględnieniu znacznego upływu czasu oraz faktu II wojny światowej, niezasadne byłoby oczekiwanie, iż z wnioskiem rejestracyjnym występują wyłącznie członkowie zlikwidowanego stowarzyszenia. Odnosząc się do zaprezentowanych w uzasadnieniu decyzji organu I instancji poglądów judykatury, organ odwoławczy podał, że stan faktyczny ustalony w postępowaniu administracyjnym, kontrolowanym przez Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie pod sygnaturą I SA 2025/93 był zasadniczo odmienny od ustalonego w niniejszym postępowaniu i nie może stanowić odniesienia dla niniejszej sprawy. Nadto organ podniósł, że organ I instancji wobec przyjęcia braku legitymacji procesowej Związku, nietrafnie orzekł o "odmowie przyznania przymiotu strony", takie bowiem ustalenie winno prowadzić do stwierdzenia bezprzedmiotowości postępowania i umorzenia postępowania. W ocenie Kolegium, konieczne było przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji, gdyż sprawa nie została wyjaśniona w znacznym zakresie. W szczególności brak ustaleń, czy prawo zabudowy nadal istnieje oraz czy istnieje w takim kształcie, który umożliwia jego przekształcenie w prawo użytkowania wieczystego.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia 3 grudnia 2008 r. wniosła Fundacja "A" w K. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 16, art. 17, art. 52 ust. 1, art. 54 ust. 1, art. 30 ust. 1 i ust. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, § 2 w zw. z § 1 rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej z dnia 10 marca 1950 r. w sprawie przystosowania stowarzyszeń do przepisów prawa o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 9, poz. 98), art. 28 kpa w zw. z art. 209 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz art. 138 § 2 kpa. Wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona skarżąca wskazała, że nie można uznać, że Związek Legionistów Polskich zarejestrowany w 1990 r. jest podmiotem tożsamym ze związkiem o tej samej nazwie zarejestrowanym w dniu 15 stycznia 1923 r. Skoro stowarzyszenie istniało przed dniem wejścia w życie ustawy to zastosowanie do niego miały art. 52 i art. 54 ustawy. Brak przetransponowania danych Związku Legionistów Polskich z rejestru prowadzonego przez organ administracji do rejestru sądowego (a zatem dokonania czynności o charakterze technicznym) nie jest okolicznością, która może wpływać na ocenę bytu prawnego tego stowarzyszenia. Wystarczającą podstawą ujawnienia stowarzyszenia w rejestrze sądowym w oparciu o art. 54 ustawy stanowią zachowane akta rejestrowe tego stowarzyszenia oraz decyzja stwierdzająca nieważność jego likwidacji i tym samym bezskuteczność wykreślenia z rejestru administracyjnego. Strona skarżąca wskazała, że wpis do rejestru ma charakter konstytutywny, zatem wydanie przez Sąd Wojewódzki postanowienia w przedmiocie zarejestrowania stowarzyszenia Związek Legionistów Polskich oznacza, że doszło do powstania nowego podmiotu, używającego wprawdzie tej samej nazwy, ale odrębnego od zarejestrowanego w 1923 r. Nie ma żadnego znaczenia prawnego określenie stowarzyszenia jako "kontynuatora" Związku powstałego w okresie międzywojennym. Już samo bowiem użycie tego pojęcia oznacza brak tożsamości prawnej pomiędzy tymi dwoma stowarzyszeniami o tej samej nazwie, nie można być przecież kontynuatorem siebie samego. Nadto przepisy prawa o stowarzyszeniach nie znają takiego terminu i nie wiążą z nim żadnych skutków prawnych. Wskazała, że nie można uznać, że w odniesieniu do stowarzyszenia, które już raz przeszło procedurę rejestracyjną możliwe jest ponowne przeprowadzenie procedury rejestracyjnej właściwej dla nowozakładanego stowarzyszenia z takim skutkiem, iż kolejne postanowienie o rejestracji nie będzie miało charakteru konstytucyjnego, lecz wyłącznie porządkujący. Nadto strona skarżąca podniosła, że organ odwoławczy błędnie podał, że w dacie wejścia w życie ustawy, związek z 1923 r. "formalnie nie istniał", skoro decyzja stwierdzająca nieważność decyzji ma skutek wsteczny. Nie zgodziła się również z zaprezentowanym w zaskarżonej decyzji poglądem, że termin "działające" w rozumieniu art. 52 ust. 1 ustawy odnosi się do stanów faktycznych, a nie prawnych. Zarówno art. 52, jak i art. 54 dotyczą stowarzyszeń istniejących, bez znaczenia pozostaje natomiast faktyczne prowadzenie przez nie działalności. Przeszkodą, która uniemożliwiła ujawnienie stowarzyszenia w rejestrze nie był brak odpowiedniej procedury, lecz brak doprowadzenia do odtworzenia struktur organizacyjnych stowarzyszenia, uniemożliwiający wznowienie działalności. Odwołując się do stanowiska wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1996 r. (sygn. II CRN 6/96) wskazała, że winno zostać poddane trybowi naprawczemu lub likwidacji zgodnie z art. 30 lub 31 ustawy Prawo o stowarzyszenia. Nadto, zdaniem strony skarżącej, Związek Legionistów Polskich uległ rozwiązaniu z mocy prawa na mocy § 2 w zw. z § 1 rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej z dnia 10 marca 1950 r. w sprawie przystosowania stowarzyszeń do przepisów prawa o stowarzyszeniach. Ww. akt nakładał na istniejące stowarzyszenia obowiązek dopełnienia wymogów określonych w art. 12, względnie art. 19 prawa o stowarzyszeniach w terminie do dnia 31 lipca 1950 r. Konsekwencją nie spełnienia tych wymagań było rozwiązanie z mocy prawa i likwidacja majątku. Okoliczność, że z uwagi na wydanie decyzji z dnia [...] lutego 1947 r. o rozwiązaniu stowarzyszenia trudno było dopełnić obowiązku rejestracji zgodnie z opisanym wyżej rozporządzeniem, pozostaje bez znaczenia.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] wniosło o oddalenie skargi i podtrzymało swoje stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie należy się odnieść do zarzutu braku legitymacji strony skarżącej. Stosownie do treści art. 50 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Organizacja społeczna jest zatem uprawniona do wniesienia skargi w sprawach dotyczących innych osób, jeżeli to leży w zakresie jej statutowej działalności oraz jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Należy zgodzić się z poglądem, że warunek udziału organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym zostanie spełniony, jeżeli organizacja ta występowała w tym postępowaniu w charakterze uczestnika na prawach strony. (J.P. Tarno , Postępowanie przed sądami administracyjnymi..., s. 90). Powszechnie przyjęty się pogląd, że interes prawny, o którym mowa w art. 50 § 1 p.p.s.a., można wywodzić nie tylko z przepisów prawa materialnego, ale także z przepisów prawa procesowego (W. Chróścielewski Glosa do wyroku WSA w Warszawie z dnia 27 stycznia 2004 r., III SA 1617/02, OSP.2005.11.128, J. Zimmermann, glosa do postanowienia NSA z dnia 19 sierpnia 2004 r., OZ 340/04, OSP 2005, z. 4, poz. 51, s. 21, wyrok NSA dnia 20.04.2007 r., II OSK 2019/06). Strona skarżąca spełnia wymogi wynikające z cytowanego wyżej przepisu: działania w zakresie statutowej działalności, w sprawie dotyczącej interesów prawnych innych osób i uprzedniego brania udziału w postępowaniu administracyjnym. Stosownie do uchwały 7 sędziów NSA z dnia 12 grudnia 2005 r. (II OPS 4/05) fundacja jest organizacją społeczną, a celem udziału organizacji społecznej w postępowaniu sądowym jest nie tyle wspieranie strony, której interesu prawnego sprawa dotyczy, co przedstawienie własnego stanowiska odnośnie rozpoznawanej sprawy, z wykorzystaniem środków procesowych przysługujących stronie.

Fundacja brała udział w postępowaniu administracyjnym, gdyż postanowieniem Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] dopuszczono ją do udziału w postępowaniu. W wyroku z dnia 29 maja 2006r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził, że, że Kolegium dopuszczając do udziału w sprawie Fundację "A" w K. nie naruszyło przepisu art. 31 kpa.

Dlatego też zarzut naruszenia art. 50 § 1 p.p.s.a. nie jest zasadny.

Ponieważ przedmiotowa sprawa była już przedmiotem oceny sądów administracyjnych, zwrócić należy uwagę na treść art. 153 p.p.s.a., zgodnie z którym ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia. Tak więc ocena prawna wyrażona w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 29 maja 2006 r. sygn. II SA/Kr 1055/05 oraz w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 października 2007 r. sygn. I OSK 1452/06 była dla organów administracji i sądu rozpoznającego niniejszą skargę wiążąca. Wobec powyższego zasadnym będzie przytoczenie tych ocen:

- dla przekształcenia prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego na podstawie przepisu art. 209 u.g.n. muszą być spełnione dwie przesłanki: prawo to powinno zostać ustanowione przed wejściem w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy oraz musi istnieć w chwili składania wniosku o jego przekształcenie,

- o istnieniu bądź nie istnieniu tego prawa należy przesądzić mając na względzie wszystkie zmiany w przepisach prawa, które miały miejsce od momentu wejścia w życie wspomnianego dekretu aż do złożenia wniosku o przekształcenie, a także skutki wydanych po roku 1947 decyzji dotyczących likwidacji przedwojennego Związku Legionistów Polskich oraz jego majątku, a następnie decyzji zapadłych po roku 1989 o stwierdzeniu nieważności tych decyzji. W szczególności należy stwierdzić jakie skutki cywilnoprawne dla istnienia prawa zabudowy ma wykreślenie tego prawa z księgi wieczystej, które nastąpiło po likwidacji Związku Legionistów Polskich i jego majątku. Ocena istnienia prawa zabudowy musi także uwzględniać jego treść wynikającą z umowy, mocą której zostało ustanowione.

- wniosek o przekształcenie może skutecznie złożyć jedynie osoba, która uzyskała prawo zabudowy przed wejściem w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy, bądź jej następcy prawni. Dlatego też istotnym jest ustalenie, czy obecnie działający Związek Legionistów Polskich w świetle przepisów ustawy Prawo o stowarzyszeniach może być uznany za następcę prawnego przedwojennego Związku Legionistów Polskich, zlikwidowanego w 1947 r.

- postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia [...] sierpnia 1990 r. Ns. Rej. [...] nie jest konsekwencją stwierdzenia nieważności decyzji z 1947 r. o likwidacji ZLP, lecz następstwem złożenia przez powstałe w 1990 r. stowarzyszenie Związek Legionistów Polskich przewidzianego ustawą z dnia 10. 04. 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach wniosku o zarejestrowanie stowarzyszenia na zasadach przewidzianych w tej ustawie i z konsekwencjami z niej wynikającymi, jak chodzi o możliwość prowadzenia działalności, oraz uzyskanie osobowości prawnej (art. 17 ustawy) - wyrok z dnia 29 maja 2006.

Nie jest natomiast wiążąca dla sądu rozpoznającego niniejszą skargę, dokonana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 29 maja 2006 r., krytyka pominięcia przez organy orzekające w sprawie poglądu Naczelnego Sądu Administracyjnego zawartego w wyroku z dnia 24 września 1991 r. I SA 1289/90, że postanowienie Sądu Wojewódzkiego w K. sygn. akt Ns. Rej. [...] z dnia [...] sierpnia 1990 r., w którym wpisano Związek Legionistów Polskich jako kontynuację Związku istniejącego od 30 maja 1918 roku nasuwa wątpliwości oraz, że wpis taki nie jest równoznaczny z uznaniem ciągłości bytu prawnego tych związków. Krytyka ta nie była wyrażeniem oceny prawnej o jakiej mowa w art.153 p.p.s.a.

Kontrolę legalności zaskarżonej decyzji rozpocząć należy od ustalenia, czy nie narusza ona, będącego jej podstawą prawną, przepisu art.138 § 2 kpa.

Stosownie do tego przepisu organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy. Powszechnie przyjmuje się, że instytucja kasacji może być stosowana wyjątkowo, wyłącznie w sytuacjach opisanych powyżej i niedopuszczalna jest w tym zakresie wykładnia rozszerzająca. Zasadą jest bowiem, że organ odwoławczy ponownie rozstrzyga daną sprawę merytorycznie.

W świetle powyższego, zaskarżona decyzja narusza przepis art.138 § 2 kpa.

Przekazując bowiem sprawę do ponownego rozpoznania, organ odwoławczy może jedynie udzielić wskazówek co do zakresu postępowania dowodowego w pierwszej instancji, a nie ingerować w rozstrzygnięcie sprawy przez ten organ. Narzucenie organowi administracji pierwszej instancji przez organ odwoławczy sposobu rozstrzygnięcia sprawy sprowadza faktycznie postępowanie administracyjne do jednej instancji i pozbawia organ stopnia podstawowego samodzielności nieodzownej w rozstrzyganiu spraw administracyjnych. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji przesądzono, w ocenie sądu administracyjnego błędnie, o posiadaniu przez Związek Legionistów Polskich legitymacji do dochodzenia roszczenia z art. 209 ugn.

Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażony w wyroku z dnia 6 kwietnia 2000 r., że błędne wskazówki odnośnie okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpoznaniu sprawy, powodują, że naruszenie przepisów postępowania i prawa materialnego, jakie miały miejsce przy wydaniu decyzji przez organ II instancji, mają istotny wpływ na wynik sprawy (II SA/Gd 2090/98).

W orzecznictwie i piśmiennictwie przyjmuje się, że sąd administracyjny - w ramach sprawowanego nadzoru nad legalnością podjętych w konkretnej sprawie działań - może uchylić zaskarżoną decyzję, gdy stwierdzi niezgodność z prawem uzasadnienia tej decyzji. Reprezentanci tego poglądu zwracają uwagę na funkcję zewnętrzną uzasadnienia, tzn. jego wpływ na postępowanie w innych sprawach, czy też funkcję wewnętrzną, uwidaczniającą się szczególnie w decyzjach kasacyjnych wydanych w oparciu o art. 138 § 2 kpa. Podnosi się, że dopuszczalna jest również skarga do sądu administracyjnego kwestionująca wyłącznie uzasadnienie zaskarżonego rozstrzygnięcia. (wyr. NSA z dnia 30 czerwca 1983 r., l SA 178/83, ONSA 1983, nr 1, poz. 51 z glosą J. Zimmermanna, NP 1985, nr 5, s. 153, wyrok NSA z dnia 20 maja 1998 r., I SA 1896/97, wyrok WSA w Lublinie z dnia 19 października 2004 r., II SA/Lu 161/04, OSP 2006, z. 2, poz. 15, z glosą J. Borkowskiego, wyrok NSA z dnia 11 lipca 2007 r., II GSK 90/07).

Wobec powyższego stwierdzić należy, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela poglądu Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...], że postanowienie Sądu Wojewódzkiego z dnia [...] sierpnia 1990 r., wobec braku innych możliwości proceduralnych, reaktywowało przedwojenne stowarzyszenie oraz, że Związek Legionistów Polskich z siedzibą w K. zarejestrowany w 1990 r. jest osobą tożsamą ze związkiem zarejestrowanym w 1923 r.

Co więcej, ocena ta pozostaje w sprzeczności z cytowaną wyżej oceną prawną dokonaną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 29 maja 2006, że postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia [...] sierpnia 1990 r. Ns. Rej. [...] nie jest konsekwencją stwierdzenia nieważności decyzji z 1947 r. o likwidacji ZLP, lecz następstwem złożenia przez powstałe w 1990 r. stowarzyszenie Związek Legionistów Polskich przewidzianego ustawą z dnia 10 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach wniosku o zarejestrowanie stowarzyszenia na zasadach przewidzianych w tej ustawie i z konsekwencjami z niej wynikającymi, jak chodzi o możliwość prowadzenia działalności, oraz uzyskanie osobowości prawnej.

Już ta okoliczność przesądza o konieczności uchylenia zaskarżonej decyzji.

Nadto podnieść należy, że nie jest także zasadny pogląd Kolegium, że brak dokonania przez organ I instancji ustaleń co do dalszego istnienia prawa zabudowy usprawiedliwia wydanie decyzji kasacyjnej. Jak wynika z uzasadnienia decyzji Prezydenta Miasta K. z dnia [...] kwietnia 2008 r., ustalił on, że postanowieniem z dnia [...] maja 1950 r. Sąd [...] w K., Oddział Ksiąg Wieczystych, wykreślił prawo budowli wpisane na rzecz "Związku Legionistów RP".

Organ odwoławczy nie zakwestionował tego ustalenia, ani nie ocenił skutków prawnych tego faktu, zarzucając Prezydentowi niedokonanie "ustaleń" co do istnienia prawa zabudowy.

Podkreślić należy, że zarzut ten dotyczy w istocie braku dokonania oceny prawnej tego faktu, a nie konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego, czego wymaga przepis art.138 § 2 kpa.

Rozwijając ocenę sądu zawartą w wyroku z dnia 29 maja 2006 r. podnieść należy, że zgodnie z art.1 dekretu z dnia 3 stycznia 1919 r. o stowarzyszeniach (Dz.U.19.3.88) "rejestrację stowarzyszeń i związków, podlegających postanowieniom tymczasowych przepisów o stowarzyszeniach i związkach z d. [...] marca 1906 r., wykonywać miało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych". W kolejnym akcie - rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 stycznia 1919 r. w przedmiocie przepisów wykonawczych do dekretu z dnia 3 stycznia 1919 r. (Dz. U. 19.7.113) w art. 2 postanowiono, że legalizacja i rejestracja stowarzyszeń wykonywana będzie, aż do dalszego rozporządzenia, wyłącznie w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych.

W następnym rozporządzeniu wykonawczym wydanym przez Ministra Spraw Wewnętrznych w dniu 1 marca 1920 r. (Dz.U. Nr 19 poz.100) przewidziano, że na terytorium b. zaboru rosyjskiego rejestrację towarzyszeń i związków podlegających przepisom tymczasowym o stowarzyszeniach, których siedziba znajduje się na terenie danego województwa prowadzić będą wojewodowie, zaś stowarzyszenia i związki, których siedziba znajduje się w W. rejestrować się będą w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 sierpnia 1926 r. w sprawie uzupełnienia przepisów wykonawczych do dekretu z dnia 3 stycznia 1919 r. o stowarzyszeniach (Dz.U. 1926.93.544), rejestrację stowarzyszeń i związków, których siedziba znajduje się w mieście stołecznym W. przekazano Komisarzowi Rządu na m.st. W..

Z dniem 1 stycznia 1933 r. weszło w życie rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. 32.94.808), które obowiązywało w dacie wydania decyzji z dnia [...] lutego 1947 r. o zarządzeniu likwidacji stowarzyszenia Związek Legionistów Polskich. W przepisie art. 58 przewidywało ono, że do stowarzyszeń istniejących w chwili jego wejścia w życie będą miały zastosowanie jego postanowienia.

I tak, art. 21 rozporządzenia stanowił, że od chwili wpisania do rejestru stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną. Z kolei art. 25 i 26 rozporządzenia przewidywał, że władza rejestracyjna zarządzi likwidację stowarzyszenia jeżeli:

- zapadnie decyzja ostateczna o rozwiązaniu stowarzyszenia, o ile wykonanie decyzji nie zostało wstrzymane,

- liczba członków stowarzyszenia spadnie poniżej 10,

- stowarzyszenie nie posiada przewidzianego statutowo zarządu i nie ma warunków do jego wyłonienia, względnie nie wyłania w ciągu najmniej rocznego okresu czasu,

- organ ten nie był odnawiany najmniej w ciągu 3 okresów przewidzianego statutowo czasu jego urzędowania,

- zajdą inne okoliczności, świadczące, że stowarzyszenie faktycznie istnieć przestało, lub że istnienie jego stało się bezprzedmiotowe.

Stosownie do treści art.27 rozporządzenia o przeznaczeniu majątku stowarzyszenia rozwiązanego przez władzę lub co do którego zarządzono likwidację orzekano w drodze decyzji administracyjnej.

Jak wynikało z przepisów art. 33, 34 i 35 Prawa o stowarzyszeniach, stowarzyszenie zarejestrowane traciło swój byt prawny z chwilą wykreślenia go z rejestru.

Tak więc skutkiem decyzji dotyczących likwidacji przedwojennego Związku Legionistów Polskich była utrata bytu prawnego stowarzyszenia (w przypadku wykreślenia z rejestru), względnie brak podstaw do legalnej działalności (w przypadku, gdyby nie doszło do wykreślenia z rejestru). Pamiętać należy, że stan taki utrzymywał się prawie 50 lat.

W rozporządzeniu wykonawczym Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 grudnia 1932 r. o rejestracji stowarzyszeń (Dz.U. 32.116.963) postanowiono, że przewidziany w art. 21 prawa o stowarzyszeniach rejestr stowarzyszeń ma być prowadzony przez, wojewódzką władzę administracji ogólnej, właściwą dla miejsca siedziby stowarzyszenia, jako władzę rejestracyjną, według wzoru dołączonego jako załącznik Nr. 1 do rozporządzenia. Każde stowarzyszenie otrzymywało w rejestrze kolejny numer bieżący. Dla wpisów przeznaczano co najmniej dwie przyległe stronice rejestru. Wpis następował na podstawie zarządzenia władzy rejestracyjnej. Dla każdego zarejestrowanego stowarzyszenia należało założyć osobne akta, zaopatrzone nazwą stowarzyszenia i liczbą, pod którą stowarzyszenie zostało wciągnięte do rejestru, w których należało przechowywać wszystkie pisma i dowody, dotyczące danego stowarzyszenia.

Wreszcie, przytoczenia wymaga rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 10 marca 1950 r. w sprawie przystosowania stowarzyszeń do przepisów prawa o stowarzyszeniach (Dz.U.50.9.98). Przepis § 1 rozporządzenia stanowił, że stowarzyszenia istniejące w dniu wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, a opierające swój byt prawny na decyzjach władz administracyjnych lub sądowych, wydanych przed wejściem w życie prawa o stowarzyszeniach, winny do dnia 31 lipca 1950 r. dopełnić wymogów, przewidzianych w art. 12 (zgłoszenie władzy administracyjnej) względnie w art. 19 (pisemne podanie o zarejestrowanie) prawa o stowarzyszeniach. Stowarzyszenia, które nie zastosują się do tych postanowień uważa się za rozwiązane z mocy samego prawa, a majątek ich ulega likwidacji (§ 2). Rozporządzenie utraciło moc 10 kwietnia 1989 r., z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U.89.20.104).

Skoro w okresie obowiązywania tego rozporządzenia funkcjonowała w obrocie prawnym decyzja o likwidacji stowarzyszenia, nie sposób zgodzić się z twierdzeniem strony skarżącej, że Związek Legionistów Polskich uległ rozwiązaniu z mocy prawa na mocy § 2 w zw. z § 1 rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej z dnia 10 marca 1950 r. Skutek ten następował wszak w stosunku do stowarzyszeń, które:

- po pierwsze, opierały swój byt prawny na decyzjach władz administracyjnych lub sądowych, wydanych przed wejściem w życie prawa o stowarzyszeniach,

- po drugie, nie dokonały czynności określonych w § 2 rozporządzenia.

Z istoty rzeczy nie legitymują się bytem prawnym stowarzyszenia, w stosunku do których wydano decyzję o likwidacji.

Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach dokonała radykalnej zmiany w zakresie rejestracji stowarzyszeń, przenosząc je z kompetencji organów administracji do właściwości sądów powszechnych.

W myśl przepisu art. 52 tej ustawy działające w dniu wejścia ustawy w życie (10 kwietnia 1989 r.) stowarzyszenia zarejestrowane i stowarzyszenia wyższej użyteczności stają się stowarzyszeniami w rozumieniu jej przepisów. Statuty tych stowarzyszeń, stanowiące podstawę ich działania, zachowują moc z zastrzeżeniem ust. 2. Zaznaczyć przy tym należy, że stowarzyszeniem działającym w dniu wejścia w życie ustawy jest stowarzyszenie posiadające osobowość prawną na podstawie aktualnego na dzień 10 kwietnia 1989 r. wpisu w rejestrze stowarzyszeń oraz faktycznie działające.

Stosownie zaś do art. 54 ustawy organy nadzorujące, w terminie dwóch miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie, miały przekazać sądom rejestrowym rejestry stowarzyszeń i związków stowarzyszeń, prowadzone dotychczas przez terenowe organy administracji państwowej, dotyczące istniejących na terenie województwa stowarzyszeń zarejestrowanych, oraz ich statuty. Ustawa nie precyzowała sposobu postępowania przez sąd z przekazanymi rejestrami. W praktyce dane zawarte w dokumentach rejestrowych, prowadzonych dotychczas przez organy administracyjne, były przenoszone odpowiednio do rejestru sądowego. W ten sposób powstawał nowy ich rejestr - stosownie do wymagań rejestru sądowego. Należy przy tym podkreślić, że czynności polegające na przetransponowaniu danych z rejestru administracyjnego do sądowego miały charakter czynności li tylko technicznych. Dlatego też utrzymanie, stosownie do przepisu art. 52 ustawy, podmiotowości prawnej stowarzyszeń działających w dniu wejścia w życie ustawy oznaczało, że przeniesienie ich wpisu do nowego rejestru sądowego nie miało charakteru konstytutywnego, jak przy wpisywaniu stowarzyszenia nowo powstającego, tylko techniczno-porządkowy.

Podkreślenia w związku z tym wymagają dwie okoliczności. Po pierwsze, termin określony w przepisie art.54 ustawy jest terminem instrukcyjnym, porządkowym dla organów administracji, którego upływ w żaden sposób nie mógł uniemożliwić późniejszego przekazania akt rejestrowych sądowi. Po drugie, sformułowanie "istniejących na terenie województwa stowarzyszeń zarejestrowanych" użyte w tym przepisie ma raczej odniesienie terytorialne (stowarzyszeń mających siedzibę w danym województwie) i nie jest tożsame z pojęciem "działających stowarzyszeń". Określenie "rejestry stowarzyszeń i związków stowarzyszeń, dotyczące istniejących na terenie województwa stowarzyszeń zarejestrowanych" obejmować może zarówno stowarzyszenia zarejestrowane i faktycznie działające, jak i stowarzyszenia zarejestrowane, ale w rzeczywistości nie podejmujące żadnych działań. Rozważenia nadto wymaga, czy pod tym pojęciem mieścić się mogą również stowarzyszenia zarejestrowane, ale następnie wykreślone z rejestru i w chwili wejścia w życie ustawy faktycznie nie działające, czy też stowarzyszenia uprzednio zarejestrowane, nie wykreślone z rejestru, ale rzeczywiście nie działające.

Dla dokonania wykładni tego pojęcia należy słowa tego przepisu "przekazać rejestry stowarzyszeń" zestawić z cytowanymi wyżej uregulowaniami rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 grudnia 1932 r. o rejestracji stowarzyszeń. Jeżeli zatem w jednym rejestrze stowarzyszeń i związków stowarzyszeń znajdowały się wpisy dotyczące wielu stowarzyszeń, przy czym każde później rejestrowane stowarzyszenie otrzymywało kolejny numer bieżący tego samego rejestru, a dla jednego stowarzyszenia rezerwowano w rejestrze co najmniej dwie przyległe stronice, to sądowi przekazywano całą taką księgę, dotyczącą wielu stowarzyszeń. W sytuacji zatem, gdy wpis dotyczący danego stowarzyszenia został wykreślony, a nałożony na organ obowiązek dotyczył przekazania sądowi rejestru stowarzyszeń, to oczywistym jest, że księgę rejestrową należało przekazać w całości, nie usuwając z niej stron dotyczących wykreślonego z rejestru stowarzyszenia. Jeżeli tak, to sformułowanie "istniejące" oznacza uprzednio zarejestrowane stowarzyszenia. Użyto go by w przepisie tym nie powtarzać dwukrotnie słowa "zarejestrowane". Takie rozumienie omawianego sformułowania pozostaje również w zgodzie z wykładnią systemową i celowościową. Skoro obowiązujące przed dniem w wejścia w życie ustawy Prawo o stowarzyszeniach (kodeks postępowania administracyjnego oraz obowiązujące w dacie wydania przez Prezydenta m. st. W. decyzji z dnia [...] lutego 1947 r. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym - Dz. U. Nr 36, poz. 341 z późniejszymi zmianami) przepisy przewidywały tryby eliminowania wydanych decyzji administracyjnych (orzeczeń, zarządzeń), to w przypadku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji będącej podstawą dokonanych w rejestrze wpisów, możliwe było dokonanie odpowiedniego wpisu w rejestrze. Skoro rzeczą organów administracji było tylko przekazanie rejestrów, a obowiązkiem sądu "przepisanie" tych rejestrów do swoich ksiąg rejestrowych i dalsze ich prowadzenie, to tym bardziej przepis art. 54 rozumieć należy w ten sposób, że obowiązek przekazania sądom rejestrów stowarzyszeń dotyczy całych rejestrów z danymi obejmującymi kiedykolwiek zarejestrowane stowarzyszenia, w tym nawet tych ich części, które odnoszą się do stowarzyszeń wykreślonych z rejestru.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach osoby pragnące założyć stowarzyszenie, w liczbie co najmniej piętnastu, uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski (art.9) . Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem i listą założycieli (art.12). W myśl art.16 ustawy sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą. Zgodnie zaś z art. 17 ustawy stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zarejestrowaniu. Wpisanie stowarzyszenia do rejestru stowarzyszeń następuje po uprawomocnieniu się postanowienia o zarejestrowaniu stowarzyszenia. Stosownie do treści art. 18 ustawy, obowiązującego w dniu wydania postanowienia przez Sąd Wojewódzki w Krakowie z dnia 3 sierpnia 1990 r., wpisowi do rejestru stowarzyszeń podlegały:

1) nazwa i siedziba stowarzyszenia oraz teren działalności,

2) data wpisu do rejestru,

3) cele stowarzyszenia i sposoby ich realizacji,

4) imiona i nazwiska członków komitetu założycielskiego,

5) dane dotyczące składu zarządu i adresu stowarzyszenia,

6) dane dotyczące sposobu reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych.

Według § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 kwietnia 1989 r. w sprawie wzoru i sposobu prowadzenia rejestru stowarzyszeń, wydanego na podstawie art. 18 ust.4 ustawy (Dz.U.89.23.126) księga rejestrowa składała się z następujących rubryk:

- rubryka pierwsza - liczba porządkowa wpisu,

- rubryka druga - data wpisu,

- rubryka trzecia - nazwa, siedziba i adres stowarzyszenia,

- rubryka czwarta - teren działania stowarzyszenia, dane o uprawnieniu do tworzenia terenowych jednostek organizacyjnych,

- rubryka piąta - cele stowarzyszenia i sposoby ich realizacji,

- rubryka szósta - imiona i nazwiska członków komitetu założycielskiego,

- rubryka siódma - zarząd; imiona i nazwiska członków zarządu ze wskazaniem tych, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych,

- rubryka ósma - sposób reprezentowania stowarzyszenia i zaciągania zobowiązań majątkowych,

- rubryka dziewiąta - wzmianka o złożeniu statutu i jego zmianach,

- rubryka dziesiąta - data, sygnatura akt i treść postanowienia sądu o zastosowaniu wobec stowarzyszenia środków prawnych oraz o ustanowieniu kuratora lub likwidatora,

- rubryka jedenasta - "uwagi".

I tak, zgodnie z powyższym postanowieniem Sądu Wojewódzkiego K. z dnia [...] sierpnia 1990 r. do rubryki 3 wpisano : "Związek Legionistów Polskich jako kontynuacji związku istniejącego od 30 maja 1918 r. z siedzibą w K." , do rubryki 6: listę członków założycieli w liczbie [...] osób, do rubryki 9: "statut został złożony 13 czerwca 1990 r.".

Z powyższego wynika, że ustawa Prawo o stowarzyszeniach nie przewidywała kognicji sądu w zakresie dokonywania ustaleń, czy podmiot starający się o rejestrację jest podmiotem tożsamym z wcześniej zarejestrowanym stowarzyszeniem, czy też jego następcą prawnym. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 1996 r., II CRN 6/96 (OSNC 1996, nr 7-8, poz. 105), który sąd w składzie rozpoznającym niniejszą skargę podziela, ustawa ta nie zna trybu restytuowania dawnego stowarzyszenia. Użyte przez sąd w postanowieniu o zarejestrowaniu stowarzyszenia sformułowanie, że jest ono kontynuacją istniejącego dawniej towarzystwa, nie może być rozumiane jako przywrócenie lub potwierdzenie bytu prawnego tego towarzystwa (wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r. III CSK 284/07).

Tak więc treść postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Krakowie o wpisaniu do rejestru stowarzyszeń stowarzyszenia pod nazwą "Związek Legionistów Polskich" jako kontynuacji związku istniejącego od 30 maja 1918 r. z siedzibą w K., w myśl omawianego przepisu może stanowić wyłącznie o nazwie i siedzibie rejestrowanego stowarzyszenia i o niczym więcej. Sformułowanie "kontynuacja" oznaczać więc może jedynie odwołanie się do tradycji przedwojennego ZLP , a nie stanowić o tożsamości czy też następstwie prawnym.

Stanowiska powyższego nie może zmienić fakt, iż w uzasadnieniu postanowienia z dnia 3 sierpnia 1990 r. Sąd Wojewódzki podał, że "wziął pod uwagę Decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych Nr Dz.14/S/VIIa/90 z 18.III.1990 r. i na tej podstawie Sąd ustalił istnienie związku od dnia 30 maja 1918 r."

W tym samym uzasadnieniu Sąd wskazał, że o wpisie do rejestru orzeczono na podstawie art.12 ustawy, stanowiącym, że "Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem, listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, protokół z wyboru komitetu założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia." Jest to tryb rejestracji nowego stowarzyszenia.

Ustosunkowując się do twierdzeń organu odwoławczego, że "kwestionowanie prawomocnego postanowienia Sądu Wojewódzkiego narusza art. 365 § 1 kpa, zwłaszcza, że dla ustalenia zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia mogą mieć znaczenie zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia", stwierdzić należy, że przewidziane w art. 365 k.p.c. związanie innych sądów prawomocnym orzeczeniem dotyczy tylko samej treści sentencji orzeczenia, a nie poglądów prawnych wyrażonych w jego uzasadnieniu (wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r., III CSK 284/07). Skoro przepis art.18 ustawy wskazywał wyraźnie, co podlegało wpisowi do rejestru stowarzyszeń, co implikowało z kolei treść rozstrzygnięcia sądu rejestrowego, to poszukiwanie wiążącej mocy postanowienia w poglądach zawartych w uzasadnieniu postanowienia o wpisie stowarzyszenia do rejestru, wykraczających poza zakres rozstrzygnięcia, obarczone jest błędem.

Zaznaczyć również należy, że nie jest prawidłowy pogląd organu odwoławczego, że nie było innych możliwości proceduralnych ujawnienia w rejestrze "reaktywowania" stowarzyszenia, jak tylko poprzez wydanie orzeczenia o jego rejestracji.

Restytucja dawnego stowarzyszenia mogła nastąpić, ale tylko na wniosek członków stowarzyszenia restytuowanego, nie zaś na wniosek komitetu założycielskiego nowego stowarzyszenia, choćby składającego się z osób będących członkami zlikwidowanego uprzednio stowarzyszenia.

Możliwa była w dwóch sytuacjach.

W pierwszej, po przekazaniu rejestru stowarzyszeń do sądu rejestrowego, mogło się okazać, że stowarzyszenie (mimo decyzji o zarządzeniu jego likwidacji) nie zostało wykreślone z rejestru, co oznacza, że nie utraciło bytu prawnego. Wówczas po ustanowieniu przez sąd kuratora mógłby być wdrożony tryb naprawczy z art. 30 ustawy. W drugiej zdarzyć się mogło, że stowarzyszenie zostało z rejestru wykreślone. Wtedy, jeżeli podstawą wykreślenia było orzeczenie organu administracji, które następnie zostało wyeliminowane z obrotu prawnego, możliwe było - po przeniesieniu wpisów dotyczących tego stowarzyszenia do nowego rejestru sądowego – zarządzenie przez sąd rejestrowy wykreślenia wpisu o wykreśleniu stowarzyszenia. Zgodnie bowiem z przepisem § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 kwietnia 1989 r. w sprawie wzoru i sposobu prowadzenia rejestru stowarzyszeń, wydanego na podstawie art.18 ust.4 ustawy Prawo o stowarzyszeniach przepisy dotyczące dokonania wpisu stosuje się odpowiednio do wykreślenia wpisu.

Ocenić również pozostaje jakie skutki miały decyzje o stwierdzeniu nieważności decyzji o likwidacji związku i o stwierdzeniu nieważności decyzji o likwidacji majątku związku.

Poza kognicją sądu orzekającego w niniejszej sprawie jest dokonanie oceny legalności tych decyzji.

Podkreślenia natomiast wymaga, że skutkiem prawnym decyzji stwierdzającej nieważność decyzji o likwidacji stowarzyszenia nie jest "odzyskanie" przez zlikwidowane stowarzyszenie bytu prawnego. Decyzja taka stwarza jedynie prawne możliwości dla restytucji stowarzyszenia.

Stowarzyszenie zlikwidowane nie ma bytu prawnego i jako takie nie może być podmiotem praw majątkowych. Skutkiem decyzji o stwierdzeniu nieważności decyzji o likwidacji majątku stowarzyszenia nie może być więc przywrócenie praw majątkowych służących stowarzyszeniu przed jego likwidacją.

Skutkiem decyzji o stwierdzeniu nieważności decyzji o likwidacji majątku danego podmiotu nie może być przywrócenie prawa majątkowego, które wygasło na skutek wykreślenia z księgi wieczystej konstytutywnego wpisu.

Na marginesie pozostaje zauważyć, że Związek Legionistów Polskich z siedzibą w W. zarejestrowany został w dniu [...] stycznia 1923 r. przez Ministra Spraw Wewnętrznych, a wykazana w aktach administracyjnych zmiana statutu tego związku z 1938 r. zarejestrowana została przez Komisarza Rządu na m.st. W., co wskazuje, że siedzibą przedwojennego ZLP była W. W związku z tym rejestr zawierający wpisy dotyczące tego stowarzyszenia powinien zostać przekazany sądowi rejestrowemu w W. Z kontraktu z dnia [...] grudnia 1933 r. wynika, że przystąpili do niego ze strony ZLP - prezes i sekretarz okręgu [...], czyli członkowie struktur terenowych związku działający na rzecz całego związku. W aktach brak jest jakiegokolwiek dowodu potwierdzającego tezę wnioskodawcy, że w 1939 r. siedziba związku została przeniesiona do K.

Dokonywanie jednakże ustaleń, czy gdziekolwiek w Polsce członkowie zlikwidowanego ZLP doprowadzili do restytucji stowarzyszenia jest o tyle zbędne, że rzeczą organu prowadzącego przedmiotową sprawę było zbadanie jedynie tego, czy wnioskodawca - Związek Legionistów Polskich z siedzibą w K. zarejestrowany w 1990 r. jest tożsamy ze Związkiem Legionistów Polskich zarejestrowanym w 1923 r., ewentualnie czy jest jego następcą prawnym.

Odpowiedź na to pytanie z przyczyn wskazanych wyżej musi być przecząca.

Również więc z tego powodu zaskarżona decyzja narusza art.138 § 2 kpa.

Nie jest także zasadny zarzut Kolegium, że brak dokonania przez organ I instancji ustaleń co do dalszego istnienia prawa zabudowy usprawiedliwia wydanie decyzji kasacyjnej. Jak wynika z uzasadnienia decyzji Prezydenta Miasta K. z dnia [...] kwietnia 2008 r., organ I instancji ustalił, że postanowieniem z dnia [...] maja 1950 r. Sąd [...] w K., Oddział Ksiąg Wieczystych, wykreślił prawo budowli wpisane na rzecz "Związku Legionistów RP".

Organ odwoławczy nie ocenił skutków prawnych tego faktu, zarzucając Prezydentowi niedokonanie "ustaleń" co do istnienia prawa zabudowy.

Podkreślić należy, że zarzut ten dotyczy w istocie braku dokonania oceny prawnej tego faktu, a nie konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego, czego wymaga przepis art.138 § 2 kpa.

W razie bowiem dokonania oceny, że podmiot występujący z roszczeniem z art.209 ugn nie ma legitymacji do dochodzenia przekształcenia prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego, nie ma potrzeby dokonywania tych ustaleń.

Wreszcie, polemizując z oceną prawną statutu związku dokonaną przez organ odwoławczy, podkreślić należy, że postanowienia statutu Związku Legionistów Polskich zarejestrowanego w 1990 r., zwłaszcza § 77 ust. 3, stanowiącego, że Związek posiada ciągłość prawną od dnia 30 maja 1918 r., dla ustalenia następstwa prawnego tego związku ze związkiem przedwojennym są prawnie obojętne. Według przeważającej obecnie koncepcji (S.Grzybowski, J.Brol, A.Kidyba, M.Pazdan, K.Pietrzykowski, uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 15.10.1985 r., III CZP 40/85) statut jest umową zawartą przez zawiązujących stowarzyszenie, do której przystępują dalsi członkowie tego stowarzyszenia. Uchwalenie statutu spełnia przesłanki wymagane przy dokonywaniu czynności prawnych i stanowi o złożeniu przez członków - założycieli oświadczeń woli. Z istoty rzeczy takie oświadczenia, same przez się, nie mogą przesądzić o tożsamości prawnej czy też prawnym następstwie nowego związku. O tym stanowić mogą jedynie przepisy prawa powszechnie obowiązującego.

Decyzja organu I instancji, którą odmówiono Związkowi Legionistów Polskich z siedzibą w K. przymiotu strony w sprawie przekształcenia, ustanowionego kontraktem z dnia [...] grudnia 1933 r. na rzecz Związku Legionistów Polskich zarejestrowanego w dniu [...] stycznia 1923 r. prawa zabudowy nieruchomości oznaczonej jako działka nr 1 o pow. 0,1954 ha położonej w obrębie [...] w K. jedn. ewid. [...], obj. KW [...] w prawo użytkowania wieczystego, jest decyzją wydaną bez podstawy prawnej, co czyni z niej decyzję nieważną.

Żadną bowiem miarą przepis art. 28 kpa nie stanowi podstawy prawnej do wydania takiej decyzji. Niekwestionowane i podzielane przez sąd poglądy orzecznictwa i piśmiennictwa stanowią, że o tym, czy osobie biorącej udział w postępowaniu administracyjnym przysługuje przymiot strony, organ rozstrzyga w decyzji merytorycznej kończącej postępowanie administracyjne. W rozpatrywanej sprawie rozstrzygnięciem tym mogła być albo decyzja odmawiająca przekształcenia albo decyzja uwzględniająca żądanie wnioskodawcy.

Wreszcie, nawiązując do oceny prawnej zawartej w wyroku z dnia 29 maja 2006 r., że "o istnieniu bądź nie istnieniu prawa zabudowy należy przesądzić mając na względzie wszystkie zmiany w przepisach prawa, które miały miejsce od momentu wejścia w życie wspomnianego dekretu aż do złożenia wniosku o przekształcenie", podnieść należy, że prawo to, ustanowione na podstawie kontraktu zawartego w dniu [...] grudnia 1933 r. jest instytucją mającą swe źródło w przepisach austriackiej ustawy z dnia 26 kwietnia 1912 r. o prawie zabudowy (Dz.u.p. austr. Nr 86, Juliusz Basseches i I. Korkis, wyd. Ever 1936 r., "Kodeks cywilny z roku 1811 obowiązujący w [...] i Śląsku [...] oraz ustawy dodatkowe"). Według definicji zawartej w § 1 tej ustawy prawo zabudowy było prawem rzeczowym, zbywalnym i dziedzicznym, na mocy którego grunt można było obciążyć prawem do utrzymywania budowli nad i pod powierzchnią ziemi. Zgodnie z § 5 (akapit 1) ustawy prawo zabudowy powstawało przez wpis hipoteczny jako ciężar gruntu. W myśl § 5 (akapit 2) dla wpisanego do ksiąg prawa zabudowy należało otworzyć osobny wykaz hipoteczny. Wszystkie wpisy przeciw uprawnionemu do budowy należało umieszczać w tym wykazie. Stosownie do § 6 ustawy uprawnionemu do budowy służyły na budowli prawa właściciela, a na gruncie, o ile w umowie o prawo zabudowy niczego innego nie postanowiono, prawa użytkowcy. Według ustawy wygaśnięcie prawa zabudowy mogło nastąpić w przypadku zwłoki w uiszczaniu czynszu budowlanego przez co najmniej 2 lata po sobie następujące (§ 4). Przepis § 8 ustawy przewidywał możliwość wykreślenia prawa zabudowy przed upływem czasu na jaki zostało ustanowione. Wraz z wygaśnięciem prawa zabudowy budynek przypadał właścicielowi gruntu.

Stosownie do art. 9 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy (Dz.U. 45.50.280) prawa zabudowy, ustanowione przed dniem wejścia w życie tego dekretu, podlegają przepisom dotychczasowym. Równocześnie z wejściem w życie dekretu (21 listopada 1945 r.) utraciła moc ustawa z dnia 26 kwietnia 1912 r. o prawie zabudowy (Dz. u. p. austr. Nr 86).

Z kolei dekretem z dnia 11 października 1946 r. Przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych (Dz.U.46.57.321), który wszedł w życie 1 stycznia 1947 r., uchylony został dekret z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy. Stosownie do przepisu art. XXVI dekretu, prawa rzeczowe, istniejące w chwili wejścia w życie prawa rzeczowego, pozostawały w mocy. W myśl art. XXVII dekretu treść praw rzeczowych, istniejących w chwili wejścia w życie prawa rzeczowego, podlegała przepisom tego prawa. Treść prawa rzeczowego ustalona przez czynność prawną przed wejściem w życie prawa rzeczowego, pozostawała w mocy, o ile nie była sprzeczna z przepisami tego prawa (art. XXVIII). Prawo to, jako ustanowione przed dniem wejścia w życie prawa rzeczowego mogło być zmienione przez umowę na własność czasową, przewidzianą w prawie rzeczowym (art. XXXIX).

Kolejną zmianę wprowadziła ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U.64.16.94). Uchyliła ona dekret z dnia 11 października 1946 r. - Prawo rzeczowe oraz przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych - dekret z dnia 11 października 1946 r. z wyjątkiem wymienionych w niej przepisów w zakresie ksiąg wieczystych i hipoteki.

Ustawa stanowiła, że prawa rzeczowe istniejące w chwili wejścia w życie kodeksu cywilnego pozostają w mocy (art. XXXVII), a ich treść podlega przepisom dotychczasowym. To samo dotyczy m.in. zniesienia takich praw (art. XL).

Z kolei ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 32, poz. 159) przyjęła w art. 41, że istniejące w dniu wejścia w życie ustawy prawa własności czasowej, prawa zabudowy i prawa wieloletniej dzierżawy stają się prawem użytkowania wieczystego w przypadkach i na warunkach określonych w rozporządzeniu. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 26 stycznia 1962 r. w sprawie zmiany niektórych praw do gruntu na prawo wieczystego użytkowania lub użytkowania (Dz. U. Nr 15, poz. 67) określiło warunki i przypadki zmiany prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego. Rozporządzenie ustaliło dwa tryby zmiany prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego: zmianę tych praw z mocy prawa stosownie do przepisu § 2 w stosunku do prawa zabudowy ustanowionego na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy (Dz. U. Nr 50, poz. 280) i dekretu z dnia 26 października 1945 r. o tzw. gruntach warszawskich oraz zmianę na podstawie decyzji organu gospodarki mieszkaniowej (§ 8 rozporządzenia), co dotyczyło prawa zabudowy ustanowionego przed dniem 26 października 1945 r., po ustaleniu, że zmiana ta nie narusza planu zagospodarowania przestrzennego. Konieczne zatem było w każdym wypadku badanie, czy dokonanie zmiany prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego nie koliduje z planem zagospodarowania przestrzennego, a następnie - po dokonaniu odpowiednich ustaleń faktycznych - wydanie decyzji merytorycznej, która miała charakter konstytutywny. Brak takiej decyzji oznaczał niedokonanie zmiany praw.

Kolejna ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99), uchylając ustawę z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach nie przejęła jednak unormowań dotyczących zmiany prawa zabudowy w prawo użytkowania wieczystego.

Dopiero w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

(tekst jednolity: Dz.U. z 2006 r. Nr 4 poz. 18) zawarto unormowania dotyczące przekształcenia prawa zabudowy ustanowionego przed dniem wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy w użytkowanie wieczyste. Oczywistym jest, że warunkiem dokonania takiego przekształcenia jest to, że prawo to musi istnieć.

Organ I instancji ustaleń takich nie dokonał.

W uzasadnieniu decyzji wskazał, że postanowieniem z dnia 10 maja 1950 r. Sąd [...] w K., Oddział Ksiąg Wieczystych, wykreślił prawo budowli wpisane na rzecz "Związku Legionistów RP", nie ocenił jednakże jakie znaczenie dla istnienia prawa ma fakt ewentualnego wykreślenia prawa budowli z księgi wieczystej (dowodu wskazującego na tę okoliczność brak jest w aktach sprawy).

Uznać jednakże należy, że w przypadku ustalenia nieistnienia przesłanki warunkującej uwzględnienie żądania - niezłożenie wniosku przez osobę, która uzyskała prawo zabudowy nieruchomości ustanowione przed dniem wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy, dokonywanie przez organ ustaleń co do ziszczenia się drugiej z przesłanek (istnienia prawa zabudowy) było zbędne.

Dlatego też, w oparciu o powyższe, na podstawie art.145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. orzeczono jak w punkcie I wyroku.

Orzeczenie zawarte w punkcie II wyroku wydano na podstawie art.145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. i art.135 p.p.s.a.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 200 p.p.s.a.