Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Bejgerowska Sędziowie Sędzia WSA Waldemar Inerowicz (spr.) Sędzia WSA Monika Świerczak po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 11 kwietnia 2018r. sprawy ze skargi WL na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie uznania zarzutu za niezasadny oddala skargę

Prezydent Miasta [...] prowadzi wobec W. L. (dalej jako: "zobowiązana", "strona" lub "skarżąca") postępowanie egzekucyjne na podstawie własnego tytułu wykonawczego z dnia 31 stycznia 2017 r., nr [...], obejmującego należność w wysokości [...] zł należności głównej z tytułu opłaty dodatkowej za nie wniesienie opłaty za parkowanie pojazdu marki [...] o nr rej. [...], który w dniu 12 marca 2014 r. parkował w strefie ograniczonego postoju w [...]. Zawiadomieniem z dnia 3 kwietnia 2017 r. organ egzekucyjny dokonał zajęcia świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego zobowiązanej wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Odpis tytułu wykonawczego wraz z ww. zawiadomieniem doręczono zobowiązanej w dniu 10 kwietnia 2017 r.

Pismem z dnia 13 kwietnia 2017 r. zobowiązana wniosła zarzut na prowadzone postępowanie egzekucyjne, a jako jego podstawę wskazała art. 33 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1201 ze zm. - w skrócie: "u.p.e.a."), tj. zarzut błędu co do osoby.

Prezydent Miasta [...] postanowieniem z dnia [...] r., nr [...], uznał wniesiony przez zobowiązaną zarzut za niezasadny.

W motywach rozstrzygnięcia organ wskazał, że z informacji CEPIK wynika, że zobowiązana była jednym ze współwłaścicieli pojazdu marki [...] o nr rej. [...], w czasie stwierdzenia nieopłaconego postoju. Zaznaczono przy tym, że zobowiązana nie wskazała osoby użytkującej pojazd w czasie odnotowanego nieopłaconego postoju.

W zażaleniu z dnia [...] r. zobowiązana wniosła o uchylenie powyższego postanowienia, jako niezgodnego z prawem. Ponownie podniosła, że to nie ona korzystała ze strefy ograniczonego parkowania i nie można przyjmować jej zastępczej odpowiedzialności za to parkowanie.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze postanowieniem z dnia [...] r., nr [...], utrzymało w mocy zaskarżone postanowienie.

W motywach rozstrzygnięcia organ odwoławczy wskazał, że obowiązek poniesienia opłat dodatkowych z tytułu nieopłaconego postoju w strefie płatnego parkowania określony jest w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 1440 ze zm. - w skrócie: "u.d.p."). Przepisy prawa nie wymagają od wierzyciela, aby to on wskazywał, że obowiązek uiszczenia opłaty parkingowej ciąży na konkretnej osobie - osobie innej od właściciela pojazdu, o ile to ta osoba rzeczywiście korzystała z pojazdu. To właściciel pojazdu, jeżeli nie rozporządzał samochodem w określonym miejscu i czasie, winien wskazać osobę, której udostępnił samochód i udokumentować ten fakt formalnie.

Uwzględniając powyższe, a także bezsporny fakt, że współwłaścicielem pojazdu marki [...] nr rej. [...], jest zobowiązana, SKO stwierdziło, że w sytuacji gdy strona nie wskazała osoby, która w 12 marca 2014 r. parkowała pojazd stanowiący jej własność w strefie ograniczonego postoju w [...] bez wniesienia stosownych opłat, to zasadnie została ona uznana za osobę zobowiązaną do uregulowania tych opłat.

W skardze z dnia [...] r. złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, W. L. wniosła o uchylenie powyższego postanowienia SKO w [...] i poprzedzającego go postanowienia organu I instancji, a także o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzuciła:

1) naruszenie art. 13 u.d.g. polegające na bezpodstawnym przyjęciu, że przepis ten nakłada na skarżącą obowiązek ponoszenia przewidzianych nim opłat za korzystanie we wskazanym dniu i miejscu ze Strefy Parkowania w [...] zamiast osoby rzeczywiście korzystającej z pojazdu, podczas gdy przepis ten nie upoważnia do nakładania takich obowiązków na skarżącą, w tym w drodze pomocniczego stosowania innych ustaw,

2) świadome sprzeniewierzenie się konstytucyjnej woli narodu zawartej w postanowieniach art. 7 Konstytucji RP zobowiązujących wszystkie organy Państwa do działania wyłącznie na podstawie prawa i tylko w jego granicach, bez prawnych możliwości dla organu do ulgowego traktowania wierzyciela z powodu jego problemów i trudności wykonawczych.

W odpowiedzi na skargę SKO w [...], podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

W toku sądowej kontroli zaskarżonego postanowienia, przeprowadzonej na podstawie kryterium zgodności z prawem, w kontekście zarzutów sformułowanych w skardze, kluczową i najistotniejszą sporną kwestią w niniejszej sprawie, jest ocena zasadności stanowiska organu egzekucyjnego, który nie uwzględnił zgłoszonego przez skarżącą zarzutu błędu co do osoby zobowiązanego (art. 33 § 1 pkt 4 u.p.e.a) i związanej z tym kwestii spornej, czy wobec skarżącej (jako współwłaściciela pojazdu samochodowego) powinno toczyć się postępowanie egzekucyjne zmierzające do wyegzekwowania należności z tytułu opłat za parkowanie pojazdu w strefie płatnego parkowania. Skarżąca wiąże ten zarzut z naruszeniem art. 13 u.d.g. oraz art. 7 Konstytucji RP.

Na wstępie należy zaznaczyć, że procedura ustanowiona w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, co do zasady nie służy ustaleniu bądź określeniu obowiązków zobowiązanego, a przymusowemu wykonaniu tych obowiązków w drodze egzekucji. Postępowanie egzekucyjne jest szczególnym typem postępowania administracyjnego, mającego własne instytucje procesowe i środki zaskarżenia. Zgodnie z art. 18 u.p.e.a. w postępowaniu egzekucyjnym przepisy K.p.a. mają odpowiednie zastosowanie, co oznacza, że zakres ich stosowania uzależniony jest od konkretnej kwestii powstałej w toku postępowania egzekucyjnego i w sytuacji, która nie jest wprost, bądź odmiennie uregulowana w ustawie egzekucyjnej (por. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 9 maja 2013 r., I SA/Ol 152/13, wyrok ten oraz orzeczenia powołane w dalszej części uzasadnienia dostępne są na stronie internetowej:orzeczenia.nsa.gov.pl). Podkreślić też należy, że w postępowaniu tym, przy pewnej ochronie praw zobowiązanego, dominuje jednak interes wierzyciela.

Podstawowym środkiem ochrony zobowiązanego przed niezasadnym bądź niezgodnym z prawem wszczęciem i prowadzeniem egzekucji są zarzuty, których katalog ma charakter zamknięty i zawarty został w przepisie art. 33 u.p.e.a. Zarzuty zgłaszane są organowi egzekucyjnemu i do tego organu należy ostateczne rozstrzygnięcie o zasadności bądź bezzasadności czy też niedopuszczalności zarzutów. Zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej są sformalizowanym środkiem prawnym, a ich wniesienie wszczyna postępowanie zmierzające do rozpoznania sprawy i wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutów na postępowanie egzekucyjne. Zarzuty te można składać tylko z przyczyn enumeratywnie wymienionych w art. 33 u.p.e.a. Obowiązuje przy tym siedmiodniowy termin na zgłoszenie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym (art. 27 § 1 pkt 9 u.p.e.a.). Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym są środkiem zaskarżenia, który służy zobowiązanemu w fazie wszczęcia tego postępowania. Oznacza to, że nie można podnosić nowych zarzutów na dalszych etapach postępowania. Postępowanie w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym może toczyć się jedynie w ramach nakreślonych przez zgłaszającego te zarzuty w terminie otwartym na ich wniesienie. Na skutek wniesionych zarzutów uruchamiane jest postępowanie przewidziane w art. 34 u.p.e.a. Obowiązkiem zobowiązanego jest wskazanie podstawy zarzutu, a więc faktu lub prawa mieszczącego się w dyspozycji przepisu art. 33 u.p.e.a. Wskazanie podstawy zarzutu wiąże organ egzekucyjny (wyrok NSA z dnia 16 lutego 2016 r., II FSK 3862/13, i powołane tam orzecznictwo).

Zagadnienie wykazania błędu co do zobowiązanego oraz wnoszenia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w zakresie uiszczenia opłaty parkingowej przez właściciela pojazdu było wielokrotnie przedmiotem rozważań sądów administracyjnych, które zajmują w kwestii tego zagadnienia jednolite stanowisko. Zgodnie przyjmuje się, że w sprawie obowiązku uiszczenia opłaty parkingowej nie prowadzi się postępowania administracyjnego i nie rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej, a zatem nie prowadzi się również postępowania wyjaśniającego poprzedzającego rozstrzygnięcie sprawy co do jej istoty. Oznacza to, że organ nie ma możliwości, aby prowadzić postępowanie wyjaśniające mające na celu ustalenie osoby faktycznie korzystającej z drogi publicznej. W tej sytuacji, organ egzekucyjny ma prawo domniemywać, że korzystającym z dróg publicznych był właściciel samochodu. Ten ostatni zaś może dochodzić swych racji, podnosząc w toku postępowania egzekucyjnego zarzut na podstawie art. 33 pkt 4 u.p.e.a. Do obalenia powyższego domniemania faktycznego nie jest wystarczające udowodnienie, że korzystającym z dróg nie był właściciel, ale konieczne jest wykazanie, kto konkretnie kierował pojazdem w określonym dniu i czasie (wyrok WSA w Lublinie z dnia 7 lipca 2017 r., I SA/Lu 434/17, i powołane tam orzecznictwo).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, na tle podobnych stanów faktycznych, zwracał już uwagę w swym orzecznictwie, iż obowiązek poniesienia spornych opłat określony został w przepisach powołanej już ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, korzystający z dróg publicznych są obowiązani do ponoszenia opłat za postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania. Strefę taką może ustalić rada gminy (rada miasta) - art. 13b ust. 3 ustawy. Opłatę, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, pobiera się, jak to określa art. 13b ust. 1 ustawy, za parkowanie pojazdów samochodowych w strefie płatnego parkowania, tzn. w wyznaczonym miejscu, w określone dni robocze, w określonych godzinach lub całodobowo. Ustawodawca w art. 13b ust. 2 ustawy wskazał też cel ustalania stref płatnego parkowania, stanowiąc, że: "Strefę płatnego parkowania ustala się na obszarach charakteryzujących się znacznym deficytem miejsc postojowych, jeżeli uzasadniają to potrzeby organizacji ruchu, w celu zwiększenia rotacji parkujących pojazdów samochodowych lub realizacji lokalnej polityki transportowej, w szczególności w celu ograniczenia dostępności tego obszaru dla pojazdów samochodowych lub wprowadzenia preferencji dla komunikacji zbiorowej". Ustalając strefę płatnego parkowania rada gminy (miasta) ustala też wysokość stawek ww. opłaty oraz określa sposób ich pobierania (art. 13 ust. 4 pkt 1 i 3). Za nieuiszczenie takiej opłaty za postój pojazdu samochodowego w strefie płatnego parkowania pobiera się opłatę dodatkową, której wysokość oraz sposób jej pobierania również określa rada gminy (art. 13f ust. 1 i 2).

Opłaty te, a więc zarówno opłatę za postój w strefie płatnego parkowania, jak i opłatę dodatkową za nieuiszczenie takiej opłaty, pobiera zarząd drogi, a w przypadku jego braku - zarządca drogi (art. 13b ust. 7 i art. 13f ust. 3), którym w przypadku dróg publicznych (ulic) położonych w granicach miasta na prawach powiatu, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, jest prezydent miasta (art. 19 ust. 5).

Jak wynika z przytoczonych wyżej przepisów ustawy o drogach publicznych, obowiązek uiszczenia opłaty za postój pojazdu samochodowego w strefie płatnego parkowania jest obowiązkiem wynikającym z mocy samego prawa, i wydanej z jej upoważnienia uchwały rady miasta, stanowiącej - w myśl art. 87 ust. 2 Konstytucji RP - akt prawa miejscowego, obowiązujący każdego, na obszarze działania organu, który je ustanowił. Obowiązek taki winien być wykonany niezwłocznie po wystąpieniu określonego stanu faktycznego (postój w strefie płatnego parkowania, a w odniesieniu do opłaty dodatkowej - nieuiszczenia opłaty parkingowej), z wystąpieniem którego ustawa wiąże ten obowiązek. Dla realizacji obowiązku poniesienia opłaty parkingowej nie jest zatem koniecznym jego konkretyzacja w drodze indywidualnego aktu administracyjnego, np. decyzji. Ze względu na jej funkcjonalne związanie z opłatą za parkowanie w strefie płatnego parkowania, również w przypadku powstania obowiązku uiszczenia opłaty dodatkowej, wydanie takiego indywidualnego aktu administracyjnego nie jest wymagane. Co więcej, ustawodawca nie upoważnił organów administracji do wydawania takich aktów. Również przepisy ustawy stwierdzające, iż opłaty te są "pobierane", a nie np. wymierzane, ustalane, określane przez organ administracji, dodatkowo potwierdza zasadność tego wniosku (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 30 maja 2017 r., III SA/Po 1273/16).

W judykaturze ponadto podkreśla się, że z treści art. 13 ust. 1 pkt 1 i art. 13f ust. 1 u.d.p. wynika zarazem, że obowiązek uiszczenia opłaty parkingowej i ewentualnie opłaty dodatkowej, jeżeli ta pierwsza nie zostanie uiszczona, obciąża korzystającego z dróg publicznych. Użyte przez ustawodawcę pojęcie "korzystający" obejmuje, poza właścicielem pojazdu, również inne osoby, tj. osoby korzystające z pojazdu na podstawie tytułu prawnego, za zgodą właściciela, jak i osoby działające bez takiego tytułu czy zgody. A zatem, wierzyciel ma prawo domniemywać, że korzystającym z drogi publicznej jest z reguły właściciel pojazdu i w związku z tym, to na nim spoczywa obowiązek ponoszenia opłaty, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1 u.d.p.

Kierowanie egzekucji do właściciela samochodu opiera się zwykle na dwóch powiązanych elementach. Pierwszym jest domniemanie faktyczne, że to właściciel samochodu jest korzystającym z dróg publicznych. Do przyjęcia takiego domniemania uprawniają zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania. Jeśli ktoś jest właścicielem samochodu, to przede wszystkim on z niego korzysta. Drugim elementem jest założenie, że jeśli właściciel samochodu z niego w danym dniu nie korzystał to wie, kto to uczynił. Do przyjęcia domniemania faktycznego uprawniają, jak wyżej wskazano, zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, a także wynikająca z prawa własności tzw. triada uprawnień właścicielskich, czyli prawo do: posiadania (ius possidendi), korzystania i rozporządzania (ius disponendi). Tego rodzaju domniemanie ma zatem swoje źródło w definicji prawa własności zawartej w treści art. 140 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 459, ze zm., dalej także jako: "k.c."). Pozytywna strona własności obejmuje uprawnienie do posiadania rzeczy, uprawnienie do korzystania z rzeczy i uprawnienie do rozporządzania rzeczą. Wyraźnie zaznaczonym w przytoczonej normie uprawnieniem właściciela jest przysługujące mu uprawnienie do korzystania z rzeczy. Dopiero więc, kiedy właściciel pojazdu wykaże, że z należącego do niego pojazdu korzystał inny – wskazany przez niego – podmiot, który parkował w strefie płatnego parkowania bez uiszczenia opłaty, obowiązek uiszczenia opłaty może obciążyć tego użytkownika drogi. We wszystkich innych przypadkach opłatę ponosi właściciel pojazdu. Jeśli ktoś jest właścicielem samochodu, to na nim spoczywa ciężar obalenia domniemania, że nie był "korzystającym" z pojazdu stosownie do art. 13 ust. 1 pkt 1 u.d.p. (wyroki NSA z dnia 28 września 2017 r. wydane w sprawach: II GSK 3674/15 i II GSK 3589/15; wyrok WSA w Lublinie z dnia 25 października 2017 r., I SA/Lu 519/17; wyrok WSA w Gliwicach z dnia 2 sierpnia 2017 r., I SA/Gl 446/17).

Jak zasadnie zwróciły uwagę organy w uzasadnieniach zaskarżonych aktów, skarżąca nie wskazała w toku postępowania, a także w zarzutach egzekucyjnych, innej osoby posługującej się pojazdem w okresie nieopłaconego postoju.

Podsumowując powyższe podkreślenia raz jeszcze wymaga, że organ egzekucyjny nie jest zobowiązany do prowadzenia postępowania wyjaśniającego dążącego do precyzyjnego ustalenia osoby korzystającej z drogi publicznej i nieuiszczającej opłaty za postój w strefie płatnego parkowania, gdyż to na właścicielu pojazdu spoczywa ciężar udowodnienia faktu, z którego wywodzi on korzystne dla siebie skutki prawne. Dowód taki musi zaś polegać na wskazaniu konkretnej osoby i wszystkich jej danych tak, aby było możliwe skuteczne wyegzekwowanie od niej należnych prawnie opłat, a powinno to nastąpić w odpowiednim czasie, fazie i etapie postępowania – co w niniejszej sprawie nie wystąpiło. Zdaniem Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę, domniemania prawne i faktyczne nie zostały w rozpoznawanej sprawie skutecznie obalone dowodem przeciwnym. Skoro skarżąca nie wykazała, aby w dacie powstania egzekwowanego obowiązku, to nie ona użytkowała przedmiotowy pojazd, organy prawidłowo uznały ją za zobowiązaną w prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym.

W ocenie Sądu organy wydając zaskarżone akty działały na podstawie i w granicach prawa, i nie naruszyły powołanych w petitum skargi przepisów. Tym samym nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia przez organy zasady wynikającej z art. 7 Konstytucji RP.

W tym stanie rzeczy, Sąd orzekł jak w sentencji na podstawie art. 151 w związku z art. 119 pkt 3 i art. 120 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm.).