Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Stahl Sędziowie NSA Jerzy Stelmasiak (spr.) del. WSA Małgorzata Miron Protokolant Agnieszka Kuberska po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2012r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej W.L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 22 czerwca 2010 r. sygn. akt II SA/Lu 276/10 w sprawie ze skargi W.L. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] marca 2010 r. nr [...] w przedmiocie przyznania świadczeń pieniężnych przysługujących osobom deportowanym do pracy przymusowej oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 22 czerwca 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oddalił skargę na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] marca 2010 r. w przedmiocie przyznania świadczeń pieniężnych przysługujących osobom deportowanym do pracy przymusowej.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że decyzją z dnia [...] lutego 2010 r. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odmówił W.L. przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego przysługującego osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Decyzją z dnia [...] marca 2010 r. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, po rozpoznaniu odwołania wnioskodawcy, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Organ wyjaśnił, że skarżący pracował przymusowo w okresie od dnia 1 stycznia 1940 r. do dnia 1 sierpnia 1944 r. w gospodarstwach rolnych obywateli narodowości niemieckiej w miejscowości Żałe, tj. w miejscu swojego zamieszkania oraz w okresie od dnia 1 sierpnia 1944 r. do dnia 15 stycznia 1945 r. przymusowo wykonywał okopy w miejscowości Szabda (gmina Brodnica), oddalonej o 25 km od swojego miejsca zamieszkania. Organ uznał, że praca wykonywana dla obywateli niemieckich w miejscu zamieszkania wnioskodawcy nie przybrała szczególnie dotkliwej formy, bowiem nie była związana z wysiedleniem i wyrwaniem z dotychczasowego środowiska. Ponadto praca polegająca na wykonywaniu okopów w miejscowości Szabda również nie może być uznana za deportację, ponieważ trwała 5 miesięcy i 15 dni, a więc mniej niż 6 miesięcy. Zdaniem organu powyższe okoliczności nie świadczą o tym, że wnioskodawca był osobą deportowaną – w rozumieniu art. 2 pkt 2 lit a/ ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395 ze zm. – zwana dalej ustawą z dnia 31 maja 1996 r.).

Skargę na powyższą decyzje wniósł W.L. jednocześnie podnosząc, że prace przymusowe przy wykopach rozpoczął od dnia 1 sierpnia 1943 r.

Oddalając skargę Sąd I instancji wskazał, że ustalenia organów dotyczące miejsca pracy przymusowej skarżącego oraz okresów, w których była ona wykonywana są prawidłowe w świetle zebranego materiału dowodowego, tj. z dokumentów urzędowych, jak i oświadczeń świadków, a także z wyjaśnień samego skarżącego. Zdaniem Sądu, organ zasadnie uznał, że praca przymusowa, którą wykonywał skarżący w okresie okupacji, nie stanowiła represji w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 1 i 2 cyt. ustawy z dnia 31 maja 1996 r., nie wiązała się bowiem z deportacją, czyli wywiezieniem, "wyrwaniem" z dotychczasowego środowiska. Jak wynika z dokumentów, skarżący ponad cztery lata pracował w gospodarstwach należących do okupanta. Ponadto bezspornie była to praca przymusowa, bez wynagrodzenia, lecz gospodarstwa te były położone w tej samej miejscowości, w której mieszkał skarżący. Pomimo więc niesprawiedliwego traktowania skarżącego i zmuszania go do 8-10-godzinnej pracy, skarżący miał kontakt ze swoją rodziną i nie doświadczał rozłąki ze znajomymi ani nie ponosił trudu i wysiłku budowania życia "od nowa" w "nowym środowisku". Natomiast także praca skarżącego przy budowie okopów nie mogła być uznana za deportację. Wiązała się bowiem z wywiezieniem skarżącego z miejsca jego zamieszkania, ale nie było to wywiezienie w odległe, w obce dla skarżącego miejsca. Ponadto, praca ta trwała 5 miesięcy i 15 dni, a więc mniej niż okres 6 miesięcy wymagane do uznania jej za "deportację" zgodnie z art. 2 ust. 2 cyt. ustawy z dnia 31 maja 1996 r.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł W.L. reprezentowany przez fachowego pełnomocnika zarzucając naruszenie przepisów postępowania.

Po pierwsze, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a/ ustawy p.p.s.a. polegające na jego niezastosowaniu i w konsekwencji oddaleniu skargi mimo, iż został naruszony przez organ administracji przepis prawa materialnego, tj. art. 2 pkt 2 lit. a/ ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Po drugie, art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ ustawy p.p.s.a, polegające na jego niezastosowaniu i w konsekwencji oddaleniu skargi mimo, że na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach zachodziły przesłanki do uchylenia decyzji Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] marca 2010 r., który to naruszył w toku postępowania administracyjnego przepisy art. 7 i art. 8 k.p.a.

Z tych względów pełnomocnik skarżącego wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Lublinie, a także o zasądzenie na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W świetle art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej zwanej p.p.s.a.) – skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Podkreślić przy tym trzeba, że Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, ponieważ w świetle art. 183 § 1 p.p.s.a. rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Jeśli zatem nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione w art. 183 § 2 p.p.s.a. (a w rozpoznawanej sprawie przesłanek tych brak), to Sąd związany jest granicami skargi kasacyjnej. Oznacza to, że Sąd nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania konkretyzacji zarzutów skargi kasacyjnej, a upoważniony jest do oceny zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w granicach przedstawionych we wniesionej skardze kasacyjnej.

Oceniając we wskazanych wyżej granicach zasadność wniesionej skargi kasacyjnej w przedmiotowej sprawie, trzeba stwierdzić, że zarzuty nie są zasadne. Wynika to z następujących przesłanek.

Po pierwsze, należy stwierdzić, że wbrew zarzutom kasacyjnym Sąd I instancji przeprowadził prawidłową kontrolę stanu faktycznego ustalonego przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która nie naruszyła art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ p.p.s.a. w związku z art. 7 i 8 k.p.a. Wynika bowiem z niego jednoznacznie, że skarżący W.L. pracował przymusowo w okresie od 1 stycznia 1940 r. do 1 sierpnia 1944 r. (zgodnie z wnioskiem - k. 41 akt administracyjnych) w gospodarstwach rolnych obywateli narodowości niemieckiej w miejscowości Żałe, tj. w miejscu swojego zamieszkania. Następnie od 2 sierpnia 1944 r. (organ w decyzji wskazał datę 1 sierpnia 1944 r.) do 15 stycznia 1945 r. W.L. został wywieziony do pracy przymusowej przy budowie okopów w miejscowości Szabda (gmina Brodnica), oddalonej o 25 km od jego miejsca zamieszkania. Powyższe ustalenia faktyczne wynikają z dokumentów urzędowych jak i oświadczeń świadków oraz również wyjaśnień samego skarżącego. W szczególności wynikają one z wyroku Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 5 listopada 1991 r., sygn. akt VIII U 3930/91 (k. 11), życiorysu W.L. (k. 18), podania W.L. z dnia 7 kwietnia 2004 r. (k. 12), zaświadczenia Gminy w Brzuzem z dnia 31 grudnia 1996 r. (k. 19). Powyższe dowody potwierdzają bowiem, że w okresie od 1 stycznia 1940 r. do 1 sierpnia 1944 r. skarżący pracował przymusowo u obywateli niemieckich w miejscowości Żałe, zaś z zeznań świadków – M.S. (k. 20), S.B. (k. 21), W.K. (k. 28) oraz wniosku W.L. o przyznanie świadczenia (k. 41) wynika także jednoznacznie, że od 2 sierpnia 1944 r. do 15 stycznia 1945 r., budował okopy w miejscowości Szabda, oddalonej o 25 km od miejsca swojego zamieszkania. Dlatego też prawidłowo Sąd I instancji orzekł, że Kierownik Urzędu zasadnie uznał, iż praca przymusowa, którą wykonywał skarżący w okresie okupacji nie stanowiła represji w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 2 lit. a/ ustawy z dnia 31 maja 1996 r., a także zgodnie z wykładnią tego przepisu dokonaną przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 16 grudnia 2009 r. (sygn. akt K 49/07). Nie była to bowiem deportacja (wywiezienie) do pracy przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy z terytorium państwa polskiego, w jego granicach sprzed dnia 1 września 1939 r., na terytorium III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych w okresie wojny w latach 1939-1945. Wynika to z tego, co Trybunał Konstytucyjny w szczególności zaznaczył w powyższym uzasadnieniu wyroku, że tego rodzaju świadczenie powinny otrzymywać tylko te osoby, na które nałożono obowiązek pracy przymusowej podczas II wojny światowej, jeżeli ten obowiązek był połączony z wysiedleniem, tj. przymusową zmianą miejsca pobytu oraz wyrwaniem z dotychczasowego środowiska. Stąd, Sąd I instancji kontrolując ustalenia faktyczne dokonane przez właściwy organ prawidłowo stwierdził, że prace wykonywane przez W.L. na rzecz obywateli niemieckich w miejscu Jego zamieszkania w miejscowości Żałe nie przybrały wyjątkowo dotkliwej formy, gdyż nie były związane z wysiedleniem i "wyrwaniem" z dotychczasowego środowiska. Ponadto praca W.L. przy budowie okopów w miejscowości Szabda – co także Sąd I instancji prawidłowo stwierdził – chociaż była związana z Jego wywiezieniem z dotychczasowego miejsca zamieszkania, to jednak nie było to wywiezienie w obce – odległe dla skarżącego miejsce. Miejscowość Szabda jest położona w odległości tylko około 25 km od miejscowości Żałe. Z kolei prace podczas budowy tych okopów trwały 5 miesięcy i 15 dni, czyli także mniej niż wymagany do uznania przez ustawodawcę za "deportację" okres co najmniej 6 miesięcy określony w ustawie z dnia 31 maja 1996 r.

Po drugie, biorąc pod uwagę prawidłowo ustalony przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych stan faktyczny w tej sprawie, co zasadnie Sąd I instancji stwierdził, dokonując jego kontroli, brak jest także podstaw prawnych do stwierdzenia naruszenia przez Sąd I instancji art. 145 § 1 pkt 1 lit. a/ p.p.s.a. w związku z art. 2 pkt 2 lit. a/ ustawy z dnia 31 maja 1996 r., czyli przepisów prawa materialnego (a nie jak błędnie podniesiono w komparycji skargi kasacyjnej przepisów postępowania) w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.

Z tych względów i na podstawie art. 184 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł w wyroku o przyznaniu pełnomocnikowi skarżącego wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 p.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonana pomoc prawną, należne od Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258-261 p.p.s.a.

Stosownie do § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) pełnomocnik skarżącego powinien złożyć wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu stosowne oświadczenie, o jakim mowa w tym przepisie.