Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Sędziowie sędzia NSA Mieczysław Markowski (spr.), sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys, Protokolant st. sekretarz sądowy Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 12 stycznia 2017 r. sprawy ze skargi J. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] września 2016 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę

Skarżący J. G. wystąpił w dniu [...] czerwca 2016 r. do Ośrodka Pomocy Społecznej w W. z wnioskiem o przyznanie zasiłku celowego na zakup żywności z powodu bardzo trudnej sytuacji finansowej i materialnej.

Wójt Gminy W. decyzją z dnia [...] sierpnia 2016 r. nr [...]po ponownym rozpoznaniu sprawy odmówił Skarżącemu przyznania wnioskowanego zasiłku. Organ w podstawie prawnej decyzji powołał się na: przepisy ustawy

o pomocy społecznej - art. 39, art. 1 i 2, art. 3, 4, 7 pkt 1, 5 i 6, oraz art. 8 ust. 1 pkt 1 a także na art. 106 ust. 1 i 110 ust.7 tej ustawy oraz na treść rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot pieniężnych z pomocy społecznej. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że dochód Skarżącego, pochodzący z gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,7475 ha przeliczeniowego wyniósł w miesiącu maju 2016 r. kwotę 661,28 zł i przekroczył

kwotę ustawowego kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, uprawniającego do otrzymywania zwyczajnych zasiłków celowych

z pomocy społecznej, która wynosi 634 zł. Jednocześnie organ nie stwierdził przesłanek do udzielenia stronie specjalnego zasiłku celowego w oparciu o art. 41 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej.

Z powyższą decyzją nie zgodził się J. G. i wniósł odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł., uzasadniając, że bezpodstawna odmowa prawa do zasiłku celowego na zakup żywności jest nierzetelna i nieuczciwa, narusza Konstytucje Rzeczypospolitej Polskiej i przepisy ustawy o pomocy społecznej.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. decyzją z dnia [...] września 2016 r., nr [...], utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy wskazał na wynikające z art. 8 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej ustawowe przesłanki uprawnienia do pomocowych świadczeń pieniężnych i zależność ich przyznawania od spełnienia tzw. kryterium dochodowego, które dla osoby samotnie gospodarującej nie może przekraczać kwoty 634 złotych miesięcznie. Jednocześnie wskazało na definicję dochodu zawartą w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej oraz cele przyznania zasiłku celowego wskazane art. 39 ustawy o pomocy społecznej. Następnie Kolegium stwierdziło, że źródłem dochodu Skarżącego jest gospodarstwo rolne

o powierzchni 2,7475 ha przeliczeniowych, które przyniosło Skarżącemu w maju 2016 r. dochód w kwocie 661,28 zł (2,3875 ha przeliczeniowego x 288 złotych minus składki KRUS w kwocie 130 złotych). Kwota dochodu przekroczyła więc ustawowe kryterium dochodowe. W takiej sytuacji nie było podstaw do przyznania wnioskowanego zasiłku na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy.

Jednocześnie Kolegium podzieliło ocenę organu I instancji braku przesłanek do udzielenia stronie specjalnego zasiłku celowego, o jakim mowa w art. 41 ustawy

o pomocy społecznej z uwagi na niewystąpienie w życiu skarżącego nadzwyczajnych, wyjątkowo negatywnych dla niego, niecodziennych zdarzeń, którym strona nie była w stanie zapobiec dochowując należytej staranności. SKO wskazało na cele ustawy o pomocy społecznej oraz ograniczone środki, którymi dysponuje organ na te cele uniemożlwiające przyznanie zasiłku wszystkim osobom.

Skargę na powyższą decyzję, do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Białymstoku, wniósł Skarżący, zarzucając jej naruszenie prawa, w tym przepisów ustawy o pomocy społecznej oraz przepisów Konstytucji RP. W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości. W uzasadnieniu skargi skarżący przedstawił swoją ciężką sytuację materialną i zdrowotną oraz przywołał przepisy Konstytucji RP. W jego ocenie decyzja jest nieuczciwa, nierzetelna, kłamliwa, nieuwzględniająca przepisów prawa, ustawy o pomocy społecznej jak też samej Konstytucji. Skarżący zakwestionował też sposób ustalenia jego dochodu

z gospodarstwa rolnego i zasiłku chorobowego, uznając to za celowe przekłamanie pracowników OPS naruszające przepisy prawa, pogłębiające jego ubóstwo

i uniemożliwiające mu wyjście z tak ciężkiej sytuacji w której się znalazł. Skarżący zwrócił uwagę na fakt, iż nie mógł osiągnąć dochodu za maj 2016 r. wynoszącego 661,28 zł z uwagi na swoją niezdolność do pracy.

W piśmie procesowym (k. 36 akt) ustanowiony w ramach pomocy pełnomocnik zarzucił decyzji naruszenie prawa materialnego:

– art. 41 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędną wykładnię i jego nieprawidłowe zastosowanie co wyrażało się w przekroczeniu granic uznania administracyjnego;

- aret. 8 ust. 3 oraz art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1999 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez błędną wykładnię polegającą na wyliczeniu dochodu z gospodarstwa rolnego podczas gdy skarżący otrzymując zasiłek chorobowy, do dochodu który wskutek choroby jest do pracy należy uwzględnić wyłącznie zasiłek chorobowy

z pominięciem utraconego dochodu, jaki uzyskałby z pracy w gospodarstwie gdyby nie zachorował;

- art. 11 ust. 3, art. 15 pkt 1, art. 16 ust 1 i 2, art. 17 ust 1 pkt 5, art. 18 ust. 1 pkt 6 poprzez niezastosowanie, które to przepisy określają zakres niezbędnych potrzeb życiowych;

oraz naruszenie zasad postepowania wyrażonych w art. 7,8,11,77 oraz art. 80 kpa poprzez dokonanie dowolnej oceny dowodów i wniósł o uchylenie decyzji obu instancji i przyznanie kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie oraz podtrzymał dotychczas wyrażone stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje.

Na podstawie art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1066), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, pod względem zgodności z prawem, a więc prawidłowości wykładni i zastosowania przepisów prawa. Uwzględnienie skargi, zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm., zwanej dalej w skrócie jako: "p.p.s.a."), następuje tylko w przypadku stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych wad przeprowadzonego postępowania.

W wyniku kontroli zaskarżonej decyzji w powyższym zakresie uznać należało, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż przy jej wydaniu nie doszło do naruszenia prawa.

Przedmiotem kontroli dokonywanej przez Sąd w niniejszej sprawie z punktu widzenia kryterium legalności jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] września 2016 r., która utrzymała w mocy decyzję Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w W. z dnia [...] sierpnia 2016 r., odmawiającą przyznania J. G. pomocy społecznej w formie zasiłku celowego na zakup żywności.

Materialnoprawną podstawę orzekania w niniejszej sprawie stanowią przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz.163; dalej: "u.p.s."). Ustawodawca w powyższej ustawie precyzyjnie określił warunki przyznawania pomocy społecznej. Jak wynika z art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 i 2 u.p.s., pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby

i możliwości. Jej celem nie jest jednak wyręczanie strony w zaspokajaniu jej wszelkich potrzeb życiowych, lecz jedynie wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia

w warunkach odpowiadających godności człowieka. Celem tym nie może się stać zapewnienie wnioskodawcy stałego źródła dochodów. Odmienna interpretacja przepisów ustawy jest niedopuszczalna i byłaby całkowicie sprzeczna z intencją ustawodawcy, który pomocy społecznej wyznaczył jedynie funkcję wspierania tych wysiłków, a nie ich zastępowania.

Zgodnie przy tym z art. 3 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny być uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom polityki społecznej państwa i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Co do zasady prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje – jak stanowi art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy - osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty tzw. kryterium dochodowego, które dla osoby samotnie gospodarującej wynosiło (w dacie podejmowanego rozstrzygnięcia) 634 złote (zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej – Dz.U. z 2012r. poz. 823), przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 ustawy o pomocy społecznej lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej. Pojęcie dochodu zostało zdefiniowane w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej jako suma miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub

w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszona o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;

3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób;

Stosownie do treści art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej,

w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków

i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

W ocenie Sądu prawidłowo organy administracji obu instancji uznały

w sprawie niniejszej, iż dochód Skarżącego z miesiąca maja 2016 r. tj. miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku, przekroczył kwotę ustawowego kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, gdyż wyniósł kwotę 661,28 złotych. Źródłem utrzymania skarżącego jest gospodarstwo rolne o powierzchni 2,7475 hektarów przeliczeniowych. Dochód z posiadanego gospodarstwa rolnego ustala się według reguły wskazanej w art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej tj. jako iloczyn ilości hektarów przeliczeniowych i normatywnej kwoty dochodu

z 1 hektara przeliczeniowego, ustalanej przez Radę Ministrów drogą rozporządzenia. Od 1 października 2015r. normatywna kwota dochodu z 1 ha przeliczeniowego wynosi 288 złotych (vide: § 1 pkt 2 lit.d) rozporządzenia Rady Ministrów 17 lipca 2012 r w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej). Po przemnożeniu ilości posiadanych hektarów przeliczeniowych poprzez normatywną wielkość dochodu z 1 hektara przeliczeniowego, i zminusowaniu uzyskanej kwoty o składki KRUS, dochód Skarżącego z gospodarstwa rolnego w miesiącu maju 2016 r. wyniósł 661,28 złotych (2,7475 ha x 288 złotych – 130,00 złotych). W związku z tym, iż prawidłowo wyliczona kwota dochodu jest wyższa od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, orzekające w sprawie organy nie miały podstaw do przyznania Skarżącemu wnioskowanego zasiłku celowego.

Odnosząc się z kolei do zarzutów skargi kwestionujących sposób wyliczania dochodu z gospodarstwa rolnego należy przypomnieć, że zawarta w art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej regulacja dotycząca sposobu obliczania dochodu gospodarstwa rolnego ma charakter bezwzględnie wiążący zarówno dla organów administracji jaki dla sądów. Obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości ustalenia dochodu z gospodarstwa rolnego w innej wysokości niż określona w art. 8 ust. 9, nawet jeśli faktyczny dochód z tego tytułu nie jest uzyskiwany. Dla ustalenia dochodu na potrzeby postępowania w sprawach świadczeń z pomocy społecznej nie ma znaczenia, jakie rzeczywiste dochody osiągane są z gospodarstwa rolnego ani czy grunt jest w ogóle uprawiany. Decydujący jest tytuł własności lub posiadania gruntu oraz jego zaklasyfikowanie. Wykładnia analizowanego art. 8 ust. 9 ustawy

o pomocy społecznej była wielokrotnie dokonywana w orzecznictwie sądów administracyjnych, w którym jednolicie przyjmuje się, iż przepis ten zakładający swego rodzaju fikcję prawną nakazuje obligatoryjne przyjęcie ryczałtowego dochodu z gospodarstwa rolnego w wysokości wskazanej w tym przepisie. W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się również na możliwość sprzedaży lub .dzierżawienia osobie trzeciej gospodarstwa, którego strona nie uprawia, bądź które z jakichkolwiek przyczyn nie przynosi dochodów (por. wyroki NSA: z dnia 24 listopada 2011 r. sygn. akt I OSK 1154/11, z dnia 17 lutego 2010 r., sygn. akt I OSK 1292/09 i z dnia 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I OSK 724/09, z dnia 7 grudnia 2009 r.,

I OSK 724/09, z dnia 21 października 2010 r., sygn. akt I OSK 928/10 – wszystkie dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych). Dodatkowo należy zauważyć, że przepis art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej był też przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który wyrokiem z dnia 6 maja 2008 r., sygn. akt K 18/05 (Dz.U. Nr 82, poz. 503), orzekł o jego zgodności z art. 2 i art. 32 Konstytucji RP.

Zaprezentowana przez pełnomocnika skarżącego wykładnia przepisów art. 8 ust. 3 i art. 8 ust. 9 ustawy i pomocy społecznej zgodnie z którą w wypadku gdy rolnik otrzymuje zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy do ustalenia dochodu należy przyjąć jedynie wysokość tego zasiłku z pominięciem ryczałtowego dochodu

z gospodarstwa nie znajduje w świetle powyżej wskazanej wykładni uzasadnienia.

Zdaniem Sądu organy obu instancji zasadnie również uznały, że nie zaistniały przesłanki do przyznania Skarżącemu niezależnego od dochodu, specjalnego zasiłku celowego, przewidzianego art. 41 ustawy o pomocy społecznej. Zasiłek taki może być przyznany w szczególnie uzasadnionych przypadkach w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny. Sformułowanie "może być przyznany" oznacza, że decyzja ma charakter uznaniowy a brak zdefiniowania "szczególnie uzasadnionych przypadków" wskazuje na uprawnienie organu do oceny in concreto przyczyn wystąpienia z wnioskiem o pomoc w kategoriach szczególnej istotności dla wnioskodawcy. Organ wskazał, że sytuacja Skarżącego nie jest wyjątkowa. Skarżący korzysta z pomocy społecznej systematycznie od 2013 roku. Mimo posiadania gospodarstwa rolnego nie wykorzystuje własnych możliwości celem poprawienia swojej sytuacji majątkowej. Ograniczone możliwości finansowe organu w udzielaniu tego typu pomocy nie dawały również podstaw do przyznania wnioskowanego zasiłku. Nie można zatem uznać aby odmowa jego przyznania nastąpiła

z naruszeniem uznania administracyjnego.

Reasumując powyższe okoliczności sprawy, tj. całokształt materiału dowodowego oraz uzasadnienia decyzji organów obu instancji, nie można podzielić zarzutów skargi jakoby organy orzekające w sprawie zastosowały przepisy

z naruszeniem norm ustawy o pomocy społecznej. Zdaniem Sądu niezasadne są także zarzuty skarżącego dotyczące naruszenia Konstytucji RP. Skarżący nie wykazuje bowiem, na czym miałoby polegać dyskryminowanie jego osoby przez organy orzekające w sprawie. Reasumując, zdaniem Sądu, podniesione w skardze zarzuty okazały się niezasadne, gdyż postępowanie przed organami zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący i prawidłowy, zaś zgromadzony w sprawie materiał oceniono właściwie. Mające natomiast zastosowanie w sprawie przepisy zostały także należycie zinterpretowane i użyte. Sąd nie doszukał się też innych naruszeń przepisów prawa materialnego, czy procesowego, które skutkowałyby koniecznością uchylenia zaskarżonych decyzji.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 151 p.p.s.a., należało orzec jak

w sentencji.