Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący SWSA Piotr Godlewski /spr./ Sędziowie WSA Magdalena Józefczyk WSA Paweł Zaborniak Protokolant specjalista Anna Mazurek - Ferenc po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lutego 2020 r. sprawy ze skargi Parafii [...] w [...] na czynność Wójta Gminy [...] w przedmiocie ustalenia wymiaru nauczania lekcji religii prawosławnej -skargę oddala-

II SA/Rz 1371/19

U z a s a d n i e n i e

Przedmiotem skargi Parafii [...] w [...] jest czynność (pismo) Wójta [...] z [...] października 2019 r. nr [...] dotycząca ustalenia wymiaru nauczania lekcji religii prawosławnej.

Jak wynika z akt administracyjnych sprawy, wnioskiem z [...] października 2019 r. działający imieniem Parafii proboszcz ks. B.Z., wystąpił do Wójta jako organu prowadzącego Szkołę Podstawową w [...] o podjęcie czynności polegającej na zobowiązaniu dyrektora tej szkoły do zorganizowania na jej terenie nauczania lekcji religii prawosławnej w roku szkolnym 2019/2010 oraz ustalenie wymiaru godzin nauczania w wymiarze 12 godzin tygodniowo zgodnie z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155 ze zm.) w zw. z art. 12 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2019 r., poz. 1481 ze zm.).

W treści wniosku wskazał, że w SP w [...] chęć uczestniczenia w lekcjach religii prawosławnej w roku szkolnym 2019/2020 wyrazili rodzice 11 uczniów, w tym uczęszczających do klasy - 0 (przedszkole) - 1, klasy I - 1, klasy II - 2, klasy III - 2, klasy IV - 1, klasy V – 3 i klasy VIII - 1 uczeń. Podniósł, że zgodnie z § 8 rozporządzenia, nauka religii w szkołach publicznych wszystkich typów odbywa się co do zasady w wymiarze dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo dla każdej z klas. Pomimo woli rodziców oraz wynikającego z § 5 ust. 1 rozporządzenia ustawowego obowiązku zatrudnienia nauczyciela religii na podstawie pisemnego skierowania wydanego przez właściwe władze zwierzchnie danego kościoła lub związku wyznaniowego, lekcje nauczania religii prawosławnej nie zostały przez Dyrektora SP w [...] w sposób formalny i zgodny z przepisami prawa zorganizowane, a nauczyciel religii nie został w szkole we wskazanym wymiarze 12 godzin tygodniowo zatrudniony.

W odpowiedzi udzielonej pismem z [...] października 2019 r. nr [...] Wójt poinformował, że zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia, przedszkole i szkoła mają obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy lub oddziału (wychowanków grupy przedszkolnej). Dla mniejszej liczby uczniów w klasie lub oddziale (wychowanków w grupie) lekcje religii w przedszkolu lub szkole powinny być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Jeżeli z jednego oddziału zgłosi się na lekcję religii danego wyznania 7 lub więcej uczniów, to uczniowie ci mają zajęcia oddzielnie, nie prowadzi się dla nich zajęć w grupach międzyoddziałowych czy międzyklasowych. Przepis ten nie oznacza jednakże, że grupa międzyoddziałowa czy międzyklasowa powinna liczyć 7 uczniów, bowiem gdy np. w szkole zgłosiło się ze wszystkich klas łącznie 11 dzieci, ale w żadnym oddziale nie zgłosiło się ich co najmniej 7, zajęcia z religii prowadzi się dla nich w grupie międzyklasowej.

Wątpliwości może tylko budzić włączenie do grupy międzyklasowej dziecka realizującego roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, gdyż oddział przedszkolny nie jest klasą. Jednakże z uwagi na to, że z oddziału przedszkolnego zgłosiło się tylko jedno dziecko, szkoła nie ma obowiązku organizować dla niego zajęć oddzielnie. Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia, jeżeli w przedszkolu lub szkole na naukę religii danego wyznania lub wyznań wspólnie nauczających zgłosi się mniej niż siedmiu uczniów i (wychowanków), organ prowadzący przedszkole lub szkołę, w porozumieniu z właściwym kościołem lub związkiem wyznaniowym, organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym.

Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia, nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych wszystkich typów odbywa się w wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych lub dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo; wymiar lekcji religii może być zmniejszony jedynie za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych.

W przypadku, gdy przykładowo na zajęcia religii zgłosiło się 11 dzieci łącznie ze wszystkich klas i w żadnym oddziale nie zgłosiło się co najmniej 7 dzieci, zgodnie z obowiązującymi przepisami zajęcia dla tych dzieci prowadzi się w grupie międzyklasowej w wymiarze 2 godzin tygodniowo i brak jest podstaw prawnych do zwiększenia wymiaru zajęć do 12 godzin tygodniowo. Regulacje te dotyczą organizowania zajęć religii wszystkich wyznań.

Działający imieniem Parafii proboszcz ks. B.Z. zaskarżył czynność Wójta ustalającą wymiar nauczania lekcji religii prawosławnej w wymiarze 2 godzin tygodniowo w roku szkolnym 2019/2020 do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego:

- § 2 i § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. poprzez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w wyniku ustalenia nieodpowiedniej liczby godzin nauczania lekcji religii w wymiarze 2 godzin tygodniowo, podczas gdy prawidłowo, biorąc pod uwagę ilość osób uczęszczających do klas oraz oddziału przedszkolnego, powinno zostać ustalone w wymiarze co najmniej 12 godzin tygodniowo,

- art. 48 ust. 1 i art. 53 ust. 2 i 3 Konstytucji RP poprzez ustalenie zasad dotyczących lekcji religii z pogwałceniem gwarancji nauczania z uwzględnieniem dojrzałości dziecka.

2) naruszenia przepisów prawa procesowego, tj. art. 9 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 2096 ze zm., dalej: K.p.a.) poprzez brak jakichkolwiek pouczeń co do sposobu i terminu wniesienia odwołania.

Mając na względzie powołane zarzuty wniósł o stwierdzenie bezskuteczności zaskarżonej czynności i nakazanie przy ponownym rozpatrzeniu sprawy ustalenia godzin nauczania lekcji religii zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa z uwzględnieniem stopnia dojrzałości dzieci, dopuszczenie dowodów wskazanych w treści uzasadnienia skargi oraz zasądzenie od Wójta na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania wg norm prawem przepisanych.

Wskazując na przepisy § 2 i § 8 ust. 1 rozporządzenia wywiódł, że nauka religii powinna być organizowana z uwzględnieniem poziomów nauczania wyznaczonych przez klasy, co w konsekwencji prowadzi do uznania, że dla każdej klasy lub oddziału, bez względu na liczbę uczniów, należy zorganizować naukę religii w wymiarze dwóch godzin tygodniowo, który może być zmniejszony jedynie za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych. Mniejsza ilość osób w grupie nie może wpływać na wymiar godzin nauki religii w przedszkolach i szkołach. Gdyby przyjąć stanowisko Wójta za właściwie, oznaczałoby to, że nauka lekcji religii będzie prowadzona bez uwzględniania stopnia dojrzałości uczniów poszczególnych klas oraz oddziału przedszkolnego, co oznaczałoby jednoczesną naukę dzieci w wieku od 6 do 14 lat. Różnica w wieku dzieci wynosiłaby aż 8 lat, co stanowiłoby wprost pogwałcenie przepisów ustalających zasady realizacji podstawy programowej, jak również przepisów art. 48 ust. 1 i art. 53 ust. 2 i 3 Konstytucji RP udzielających gwarancji wolności wyznawania religii oraz jej nauczania z uwzględnieniem stopnia dojrzałości dziecka. Zrealizowanie podstawy programowej przy takim łączeniu jakie wynika z zaskarżonej czynności jest niemożliwe, bo oznaczałoby kilkukrotne ograniczenie treści, nie wspominając o zróżnicowanym doborze metod przekazywania wiedzy. W sprawie takiej wypowiedział się m.in. WSA w Warszawie, który w wyroku z 16 grudnia 2015 r. VIII SA/Wa 598/15 wskazał, że mniejsza ilość osób w grupie nie może powodować odmiennej organizacji nauki, niż wynika to z § 2 ust. 1 rozporządzenia w zakresie uwzględniającym poziom nauczania wyznaczany przez klasy. Także WSA w Gliwicach w wyroku z 6 lutego 2018 r. IV SA/Gl 685/17 wskazał, że przedszkole i szkoła mają obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów klasy lub oddziału wychowanków grupy przedszkolnej, co oznacza, iż zasadą jest organizowanie lekcji religii w obrębie klasy lub oddziału przedszkolnego, a jedyną okolicznością umożliwiającą odstępstwo od tej zasady jest liczba uczniów lub wychowanków w danej klasie lub oddziale mniejsza niż siedem osób. Jak wynika bowiem ze zdania drugiego § 2 ust. 1 rozporządzenia, lekcje religii są wówczas organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Użycie w treści powyższego przepisu terminu "klasa" i "oddział" oraz grupa "międzyklasowa" i "międzyoddziałowa" nie pozwala na organizowanie grup nauczania religii, jak tylko z uwzględnieniem poziomów klas szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych i oddziałów przedszkolnych.

Ustalenie zatem przez Wójta w drodze czynności 2 godzin tygodniowo dla wszystkich uczniów szkoły oraz wychowanka przedszkola odbyło się z naruszeniem przepisów prawa, albowiem w sytuacji gdy łącznie uczniowie uczęszczają do 6 różnych klas, a dodatkowo zgłosił się również wychowanek przedszkola, lekcje religii powinny obejmować co najmniej 6 grup ustalonych w oparciu o klasy, a nie jak wskazał Wójt jedną grupę. Tym samym ilość godzin nauki lekcji religii powinna zostać ustalona na co najmniej 12 tygodniowo.

Wójt w odpowiedzi na skargę uznał zarzuty skargi za niezasadne i wniósł o jej oddalenie, powołując argumentację wskazaną w piśmie z 30 października 2019 r.

Dodatkowo, odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 9 K.p.a. wskazał, iż nie każde załatwienie sprawy kończy się wydaniem władczego rozstrzygnięcia w formie decyzji administracyjnej w rozumieniu K.p.a. Podstawy prawne wydawanych decyzji ujęte są w poszczególnych przepisach materialnego prawa administracyjnego, zatem wydanie takiej decyzji czy też postanowienia może nastąpić tylko i wyłącznie w przypadkach przewidzianych przepisami prawa. Rozpatrzenie wniosku o rozważenie możliwości zmiany organizacji i ustalenie wymiaru godzin lekcji religii prawosławnej na terenie Gminy [...] poprzez jego zwiększenie z 2 do 12 godzin tygodniowo nie wymagało obowiązku wszczęcia przez organ postępowania administracyjnego, a w efekcie też wydania decyzji administracyjnej czy postanowienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 2167 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Stosownie do art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej: P.p.s.a.), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie; kontrola ta – z określonymi wyjątkami - obejmuje m.in. orzekanie w sprawach skarg na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (§ 2 pkt 4). Sąd uwzględniając skargę na taki akt lub czynność, uchyla ten akt albo stwierdza bezskuteczność czynności. Może przy tym w wyroku uznać uprawnienie bądź obowiązek wynikające z przepisów prawa (art. 146 P.p.s.a.).

Przedmiotem kontroli Sądu w niniejszej sprawie jest znajdująca odzwierciedlenie w piśmie z [...] października 2019 r. nr [...] czynność Wójta Gminy [...] dotycząca wymiaru nauczania lekcji religii prawosławnej w SP w [...] w roku szkolnym 2019/2020 w ilości 2 godzin tygodniowo, gdy tymczasem wg skarżącej Parafii, powinna ona wynosić co najmniej 12 godzin lekcyjnych tygodniowo i obejmować przynajmniej 6 grup ustalonych w oparciu o klasy.

Na wstępie należy zaznaczyć, że w sprawie spełnione zostały wymogi formalne pozwalające stwierdzić skuteczność wniesienia skargi:

- objęta skargą czynność podlega zaskarżeniu na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a., a tym samym objęta jest kognicją sądu administracyjnego.

Jak przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie sądowym, przedmiot skargi przewidzianej w art. 3 § 2 pkt 4 zakreślają następujące elementy: 1) akt lub czynność nie może mieć charakteru decyzji lub postanowienia wydawanych w postępowaniu jurysdykcyjnym, egzekucyjnym lub zabezpieczającym i zaskarżalnych na podstawie art. 3 § 2 pkt 1–3, 2) akt lub czynność muszą mieć charakter zewnętrzny, tj. muszą być skierowane do podmiotu niepodporządkowanego organizacyjnie ani służbowo organowi wydającemu dany akt lub podejmującemu daną czynność, 3) akt lub czynność muszą być skierowane do indywidualnego podmiotu, 4) akt lub czynność muszą mieć charakter publicznoprawny, a więc być objęte zakresem działania administracji publicznej, 5) akt lub czynność musi dotyczyć uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (por. Woś Tadeusz, red., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, wyd. VI, WK 2016); kwestionowana w sprawie czynność – jako podjęta przez organ administracji w sprawie indywidualnej, skierowana do oznaczonego podmiotu i dotycząca uprawnienia określonego w przepisach prawa powszechnie obowiązującego - wszystkie powyżej wskazane przesłanki spełnia,

- skarga została wniesiona z zachowaniem wymagań art. 53 § 2 P.p.s.a.; zgodnie z tym przepisem, jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, skargę na akty lub czynności o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4, wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności.

W rozpoznawanej sprawie żaden przepis szczególny nie przewiduje środków zaskarżenia względem czynności będącej przedmiotem zaskarżenia, a z zestawienia terminów doręczenia stronie skarżącej pisma Wójta z [...] października 2019 r. ([...] listopada 2019 r.) i daty wpływu skargi do organu ([...] listopada 2019 r.) wynika, że w/w termin do wniesienia skargi został zachowany.

Materialnoprawną podstawę zaskarżonej czynności stanowiły przepisy rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Rozpoznając sprawę i oceniając zasadność skargi Sąd nie stwierdził względem zaskarżonej czynności naruszeń prawa uzasadniających uznanie jej bezskuteczności.

Ponieważ wszystkich uczniów SP w [...] zgłoszonych w roku szkolnym 2019/2020 do nauki religii prawosławnej było więcej niż 7 (klasa I – 1 osoba, klasy II – 2 osoby, klasy III – 2 osoby, klasy IV – 1 osoba, klasy V – 3 osoby, klasy VIII - 1 osoba), z oczywistych względów nie zostały spełnione kryteria do zastosowania § 2 ust. 2 rozporządzenia, wg którego "Jeżeli w przedszkolu lub szkole na naukę religii danego wyznania lub wyznań wspólnie nauczających zgłosi się mniej niż siedmiu uczniów (wychowanków), organ prowadzący przedszkole lub szkołę, w porozumieniu z właściwym kościołem lub związkiem wyznaniowym, organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym".

Zgodnie jednak z ust. 1 tego paragrafu, "Przedszkole i szkoła mają obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy lub oddziału (wychowanków grupy przedszkolnej). Dla mniejszej liczby uczniów w klasie lub oddziale (wychowanków w grupie) lekcje religii w przedszkolu lub szkole powinny być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej".

W sprawie nie budzi wątpliwości, że sytuacja o której mowa w zd. 1 tego przepisu również nie zachodziła. Skoro bowiem w żadnej z klas do nauki religii prawosławnej nie została zadeklarowana grupa co najmniej 7 uczniów, na szkole nie ciążył obowiązek oddzielnego organizowania lekcji religii prawosławnej dla którejkolwiek klasy.

Jako istotna w sprawie jawi się w związku z tym regulacja zawarta w § 2 ust. 1 zd. 2, w myśl której w przypadku gdy liczba uczniów w klasie lub oddziale zgłoszona do nauki religii jest mniejsza niż siedem, lekcje religii w szkole powinny być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Na gruncie tego przepisu kluczowy dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje zaś sposób wykładni określenia "grupa międzyoddziałowa" oraz "grupa międzyklasowa", gdyż bezpośrednio rzutuje na uznanie prawidłowości co do ilości grup nauczania bądź stanowiska Wójta, bądź skarżącej jego czynność Parafii; ponieważ w myśl § 8 ust. 1 rozporządzenia, nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych wszystkich typów odbywa się w wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych lub dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo (który to wymiar może być zmniejszony jedynie za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych – a taka sytuacja w sprawie nie ma miejsca), przekłada się to wprost na łączną liczbę godzin lekcyjnych nauki religii prawosławnej tygodniowo.

Mimo że w ramach zaskarżonej czynności Wójt nie dokonał wyjaśnienia pojęć "grupa międzyoddziałowa" i "grupa międzyklasowa", zdaniem Sądu, trafnie w okolicznościach sprawy dla wskazanej ilości uczniów uznał wymóg zorganizowania nauczania religii prawosławnej w obrębie jednej grupy międzyklasowej i odpowiadającym temu wymiarze 2 godzin lekcyjnych.

Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. (na podstawie której art. 12 ust. 2 zostało wydane rozporządzenie MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach), "Struktura organizacyjna szkoły podstawowej obejmuje klasy I-VIII". W aktualnym stanie prawnym, przepisowi temu odpowiada regulacja art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r., poz. 1148 ze zm., dalej: u.P.o.), zgodnie z którą "Struktura organizacyjna szkoły podstawowej obejmuje klasy I-VIII, a w przypadku szkoły podstawowej dla dorosłych - klasy VII i VIII".

Stosownie do art. 96 ust. 1 u.P.o., "Podstawową jednostką organizacyjną szkoły, z wyjątkiem szkoły artystycznej realizującej wyłącznie kształcenie artystyczne, jest oddział"; oddziałem opiekuje się nauczyciel wychowawca (ust. 2). Zgodnie z art. 110 ust. 1 tej ustawy, szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym określa arkusz organizacji szkoły i przedszkola. W myśl § 17 ust. 4 pkt 1 wydanego na podstawie art. 111 u.P.o. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. poz. 502), "Arkusz organizacji szkoły oprócz informacji, o których mowa w ust. 3, określa w szczególności liczbę oddziałów poszczególnych klas".

Wynika z tego, że klasa w przypadku dużej ilości dzieci "danego rocznika" w szkole, może mieć kilka oddziałów. Nie wyklucza to jednak sytuacji, że liczba oddziałów może być równa liczbie klas i jak wynika z akt sprawy, taka sytuacja ma miejsce w przypadku SP w [...], w której każda klasa ma tylko jeden oddział.

Koreluje to wprost z wynikającym z § 2 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. obowiązkiem zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy (tj. gdy w szkole dana klasa ma tylko jeden oddział) lub oddziału (tj. gdy w szkole dana klasa ma więcej niż jeden oddział). Wyraźnie należy przy tym zaznaczyć, że mimo iż zgodnie z art. 101 ust. 1 u.P.o. "Podstawową jednostką organizacyjną przedszkola jest oddział", zawarte w § 2 ust. 1 zd. 1 sformułowanie "dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy lub oddziału (wychowanków grupy przedszkolnej)", nie może być rozumiane jako przyporządkowujące oddział wyłącznie do grupy przedszkolnej.

Przechodząc do zapisu § 2 ust. 1 zd. 2 w/w rozporządzenia należy podkreślić, że użyte w nim określenia "grupa międzyoddziałowa" jak i "grupa międzyklasowa" także muszą uwzględniać sytuacje, w której w danej szkole funkcjonują zarówno klasy jedno– jak i wielooddziałowe. Prowadzi to do wniosku, że określenie "grupa międzyoddziałowa" odnosi się przede wszystkim do grupy tworzonej w oparciu o uczniów oddziałów funkcjonujących w obrębie danej klasy (tj. gdy oznaczona klasa w konkretnej szkole ma więcej niż jeden oddział), natomiast określenie "grupa międzyklasowa" wskazuje zaś na grupę tworzoną z uczniów różnych klas danej szkoły (w ujęciu potocznym, grupę uczniów "różnych roczników"). Niejako na marginesie należy wskazać, że wykładnia tego przepisu prowadzi również do wniosku, że w przypadku zebrania grupy co najmniej 7 uczniów w obrębie oddziałów danej klasy, nauka religii powinna być dla nich zorganizowana w grupie międzyoddziałowej i taka sytuacja wyklucza ich włączenie do grupy międzyklasowej.

W związku z powyższym, ponieważ w ramach szkoły podstawowej może też funkcjonować oddział przedszkolny (art. 2 pkt 2 a u.P.o.), za w pełni prawidłowe należy uznać odzwierciedlone w zaskarżonej czynności stanowisko Wójta, że jeżeli na zajęcia religii prawosławnej w SP w [...] w roku szkolnym 2019/2020 ze wszystkich klas (oddziałów) zgłoszonych zostało łącznie 11 dzieci (wraz z oddziałem przedszkolnym) – przy czym w żadnym oddziale nie zgłosiło się co najmniej 7 dzieci, to zgodnie z obowiązującymi przepisami zajęcia dla wszystkich dzieci prowadzi się w jednej grupie międzyklasowej w wymiarze 2 godzin tygodniowo. Wskazana liczba dzieci z uwagi na regulację § 2 ust. 1 rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. nie dawała też podstaw do ich podziału na jakiekolwiek mniejsze grupy międzyoddziałowe (międzyklasowe), gdyż każda z powstałych grup musiałaby liczyć nie niej niż siedmiu uczniów.

Zgodzić się należy z wywodzonym przez skarżącą Parafię twierdzeniem, że zasadą jest organizowanie lekcji religii w obrębie klasy lub oddziału, co wiąże się z realizacją programu nauczania przewidzianego dla danej klasy z uwzględnieniem stopnia dojrzałości uczniów wynikającego z ich rozwoju psychofizycznego. W myśl § 2 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia z 14 kwietnia 1992 r., jest to jednak ściśle powiązane z wymogiem wielkości grupy w obrębie danej klasy lub oddziału, która musi liczyć co najmniej siedmiu uczniów.

Z opisanych wyżej względów Sąd nie podziela poglądu opartego na uzasadnieniach przywołanych w uzasadnieniu skargi wyroków WSA w Warszawie z 16 grudnia 2015 r. VIII SA/Wa 598/15 i WSA w Gliwicach z 6 lutego 2018 r. IV SA/Gl 685/17, którymi stwierdzono bezskuteczność czynności organów administracji o ustaleniu wymiaru nauczania religii prawosławnej; wynikało to z zaniżenia tygodniowej ilości godzin lekcji religii ustalonych w odniesieniu do etapów edukacyjnych a nie klas, do czego analogię zdaniem strony skarżącej wykazuje rozpoznawana sprawa, w której z udziałem wszystkich uczniów poszczególnych oddziałów zainteresowanych lekcjami religii prawosławnej utworzono jedną grupę międzyklasową. O ile bowiem trafnie w uzasadnieniach w/w wyroków wywiedziono, że w przypadku gdy liczba uczniów w danej klasie lub oddziale jest mniejsza niż siedem osób (a więc nie jest spełniony wymóg o którym mowa w § 2 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia z 14 kwietnia 1992 r.), wówczas lekcje religii są organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej (zd. 2), to jednak nie do zaakceptowania jest wniosek, że użycie w zd. 2 terminu "klasa" i "oddział" oraz grupa "międzyklasowa" i "międzyoddziałowa" nie pozwala na organizowanie grup nauczania religii jak tylko z uwzględnieniem poziomów klas szkół podstawowych i oddziałów przedszkolnych. Tak interpretowane wskazania uzasadnień w/w wyroków, iż "Mniejsza ilość osób w grupie nie może jednak powodować odmiennej organizacji nauki niż to wynika z § 2 ust. 1 rozporządzenia w zakresie uwzględniającym poziom nauczania wyznaczany przez klasy", skutkowałby w praktyce wymogiem organizowania nauczania lekcji religii dla grup mniejszych niż 7-osobowe, a więc w sposób całkowicie sprzeczny z regulacją zawartą w zd. 1 tego przepisu. Uznanie prawidłowości takiej wykładni przepisu § 2 ust. 1 zd. 2 podważałoby zatem całkowicie sens regulacji zawartej w zd. 1, a w konsekwencji czyniłoby cały zapis § 2 ust. 1 bezprzedmiotowym, gdyż zgodnie z ust. 2 tego paragrafu, dopiero grupa chętnych na naukę religii danego wyznania mniejsza niż 7 osób w całej szkole uprawniałaby organ ją prowadzący - w porozumieniu z właściwym kościołem lub związkiem wyznaniowym – do organizacji nauki religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym punkcie katechetycznym, a wszystkie pozostałe przypadki – niezależnie od liczby osób chętnych w klasie lub oddziale, w celu uwzględnienia poziomu nauczania wyznaczanego przez klasy – kwalifikowałyby się do organizacji nauki religii w ramach klasy lub jej oddziału.

Nie oznacza to, że nauczanie religii w formie międzyklasowej zwalnia od realizacji programu nauczania przewidzianego dla danej klasy i tylko w tym kontekście należałoby postrzegać przytoczone wyżej stwierdzenie, że mniejsza /niż 7/ ilość osób w grupie nie może powodować odmiennej organizacji nauki niż to wynika z § 2 ust. 1 rozporządzenia w zakresie uwzględniającym poziom nauczania wyznaczany przez klasy. Sąd orzekający w niniejszej sprawie ma świadomość, że realizacja programu nauczania uwzględniającego poziom wszystkich klas których uczniowie weszli w skład grupy międzyklasowej z pewnością dla osoby nauczającej jest bardziej problematyczna i wymagająca pod względem dydaktycznym, niemniej tak jak w rozpoznawanej sprawie, jest to częściowo "kompensowane" bardzo małą liczebnością grupy międzyklasowej. Mimo że żaden z przepisów rozporządzenia MEN z 14 kwietnia 1992 r. nie przewiduje w takiej sytuacji modyfikacji programu nauczania przewidzianego dla poszczególnych klas, samo w sobie nie podważa to legalności realizacji nauczania religii w sposób przewidziany w § 2 ust. 1 zd. 2, tj. w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej jeżeli z danej klasy lub oddziału zgłosi się mniej niż 7 osób, odnośnie czego w rozporządzeniu nie wprowadzono żadnych dodatkowych unormowań.

Skoro zatem zgodnie z § 8 ust. 1 zd. 1 tego rozporządzenia, "Nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych wszystkich typów odbywa się w wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych lub dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo", wymiar ten należy odnosić do każdej z form nauczania o jakiej mowa w § 2 ust. 1 (tj. grupy w oddziale lub w klasie oraz grupy międzyoddziałowej i międzyklasowej) i w takich sytuacjach nie ma zastosowania regulacja zawarta w § 8 ust. 1 zd. 2, wg której "Wymiar lekcji religii może być zmniejszony jedynie za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych".

W konsekwencji, z opisanych względów zarzut naruszenia przez Wójta Gminy Radymno § 2 i § 8 ust. 1 rozporządzenia MEN z 14 kwietnia 1992 r. nie jawi się w okolicznościach sprawy jako uzasadniony.

Z tych samych przyczyn zaskarżona czynność nie uchybia także wywodzonemu przez stronę skarżącą z art. 53 ust. 2 i 3 w zw. z art. 48 ust. 1 Konstytucji RP prawa do zapewnienia dzieciom - z uwzględnieniem stopnia ich dojrzałości - wychowania i nauczania religijnego. Należy przy tym podkreślić, że możliwość łączenia zajęć nie dotyczy tylko nauczania lekcji religii i w określonych warunkach przewidziana jest także w innych sytuacjach (np. klasy łączone – art. 96 ust. 4-7 u.P.o. i § 13 rozporządzenia MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli). W tym względzie dodatkowo zwrócenia uwagi wymaga, że możliwość zwiększenia wymiaru nauczania lekcji religii prawosławnej stwarzają dla strony skarżącej przepisy § 2 ust. 4 i 5 rozporządzenia MEN z 14 kwietnia 1992 r.; zgodnie z ust. 4, "W szczególnie uzasadnionych przypadkach organ prowadzący przedszkole lub szkołę, w ramach posiadanych środków, może - na wniosek kościoła lub związku wyznaniowego - zorganizować nauczanie religii danego wyznania w sposób odmienny niż określony w ust. 1-3", natomiast stosownie do ust. 5, "Dopuszcza się nieodpłatne udostępnienie sal lekcyjnych na cele katechetyczne, w terminach wolnych od zajęć szkolnych, kościołom i związkom wyznaniowym również nie organizującym nauczania religii w ramach systemu oświatowego".

W ocenie Sądu, zaskarżoną czynnością nie naruszono także w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy przepisów postępowania, w tym art. 9 K.p.a., w myśl którego organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego, a także czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

O ile zgodzić należy się ze stroną skarżącą w kwestii braku dokonania przez Wójta jakichkolwiek pouczeń co do sposobu postępowania w przypadku zamiaru kwestionowania jego czynności z [...] października 2019 r., to jednak jak już wyżej wskazano, nie skutkowało to dla niej żadnymi negatywnymi konsekwencjami związanymi z oceną dopuszczalności skargi, w szczególności jej odrzuceniem z powodu niewyczerpania środków zaskarżenia lub niezachowania terminu do wniesienia skargi.

W tej sytuacji skarga Parafii na czynność Wójta z [...] października 2019 r. w przedmiocie ustalenia wymiaru nauczania lekcji religii prawosławnej podlegała oddaleniu jako nieuzasadniona, o czym Sąd orzekł na podstawie art. 151 P.p.s.a.