Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

|Sygn. akt III SA/Kr 493/18 | [pic] W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 8 sierpnia 2018 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia: WSA Janusz Kasprzycki (spr.), Sędziowie: WSA Ewa Michna, WSA Barbara Pasternak, Protokolant: Tomasz Famulski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 sierpnia 2018 r., sprawy ze skargi M. L. i P. L. prowadzących działalność gospodarczą pod firmą "A" s. c. P. L. i M. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 8 marca 2018 r. nr [...] w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych kat. B, tj. o zawartości alkoholu powyżej 4,5% do 18% za wyjątkiem piwa przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji; II. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz skarżących kwotę 997 (dziewięćset dziewięćdziesiąt siedem) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Zaskarżoną przez M. L. i P. L. (dalej skarżący) decyzją z dnia 8 marca 2018 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze, działając na podstawie art. 18 ust. 10 pkt 2 w zw. z art. 18 ust. 7 pkt 6 i 8 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t. jedn., Dz. U. z 2016 r., poz. 487 ze zm., zwanej dalej ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi lub ustawą) oraz art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. jedn., Dz. U. z 2017 r., poz. 1257, zwanej dalej w skrócie – k.p.a.) utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta z dnia 8 grudnia 2017 r., znak: [...], orzekającą o cofnięciu skarżącym zezwolenia z dnia 24 stycznia 2017 r. nr [...] na sprzedaż napojów alkoholowych kat. B, tj. o zawartości alkoholu powyżej 4,5 % do 18% za wyjątkiem piwa, przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży jakim jest sklep branżowy mieszczący się w K. pod wskazanym adresem.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym

i prawnym:

Skarżący wnioskiem z dnia 9 listopada 2016 r. wystąpili do Prezydenta Miasta o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych kat. B, tj. o zawartości alkoholu powyżej 4,5 % do 18% za wyjątkiem piwa, przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży - w punkcie sprzedaży mieszczącym się w sklepie monopolowym w K. pod wskazanym adresem.

Organ I instancji - Prezydent Miasta – po uprzednim uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o zgodności wnioskowanej lokalizacji przedmiotowego punktu sprzedaży udzielił skarżącym w dniu 24 stycznia 2017 r. zezwolenia nr [...] na sprzedaż napojów alkoholowych kat. B, tj. o zawartości alkoholu powyżej 4,5 % do 18% za wyjątkiem piwa, przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży jakim jest sklep branżowy mieszczący się w K. pod wskazanym adresem.

Jak wynika z treści zawiadomienia z dnia 17 sierpnia 2017 r. organ I instancji wszczął następnie z urzędu postępowanie w sprawie cofnięcia udzielonego skarżącym zezwolenia z dnia 24 stycznia 2017 r. nr [...] na sprzedaż napojów alkoholowych kat. B.

Decyzją z dnia 8 grudnia 2017 r., znak: [...], Prezydent Miasta orzekł o cofnięciu skarżącym zezwolenia z dnia 24 stycznia 2017 r. nr [...].

W jej uzasadnieniu organ I instancji w szczególności podniósł, ze w dniu 8 sierpnia 2017 r. pracownik Urzędu Miasta dokonał zakupu wina za pośrednictwem witryny internetowej [...] Założył konto użytkownika na tej stronie, a następnie za pomocą formularza dokonał zamówienia z dostawą do domu. Kurier dostarczył towar pod wskazany adres. Na potwierdzenie całej transakcji pracownik otrzymał paragon fiskalny. Z dokonanych czynności została sporządzona notatka służbowa.

Organ następnie podkreślił, że w obowiązującym stanie prawnym działalność polegająca na obrocie napojami alkoholowymi podlega reglamentacji. Reglamentacja ta podyktowana jest tym, że sprzedaż napojów alkoholowych "...podporządkowana jest konieczności ograniczenia dostępu do tych napojów ze względu na uznanie życia obywateli w trzeźwości za wartość trudną do przecenienia." Reglamentacja obrotem napojami alkoholowymi w postaci uzyskania zezwolenia na ich obrót znalazła konstytucyjne uzasadnienie w "powszechnie uznanych wartościach". W tym względzie organ powołał się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.

Następnie opisał zasady ograniczenia dostępności do alkoholu, wskazał na sprzedaż jakich rodzajów alkoholu wydaje się zezwolenia podkreślając, że cała procedura uzyskania stosownego zezwolenia na ich sprzedaż powiązana jest z konkretnym adresem, pod którym przedsiębiorca chce prowadzić ich sprzedaż. Podniósł bowiem, że z treści i wykładni art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wynika sprzedaż napojów alkoholowych jest możliwa wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu, a argumentację tą w odniesieniu do mocniejszych alkoholi wzmacnia dodatkowo art. 96 ustawy. Organ przedstawił liczne orzeczenia sądów administracyjnych – Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sadów administracyjnych, które wypowiadały się wielokrotnie zajmując stanowisko, że niedopuszczalne jest prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość. Organ nawet wskazał, że można mówić w tym zakresie o jednolitej linii orzeczniczej.

W ocenie organu I instancji skarżący poprzez swoje działania, polegające na prowadzeniu sprzedaży napojów alkoholowych przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, naruszyli warunek określony w art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy, nakazujący wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu oraz warunek z art. 18 ust. 7 pkt 8 ustawy, obligujący do prowadzenia sprzedaży w punkcie sprzedaży spełniającym wymogi określone przez radę gminy na podstawie art. 12 ust. 1 i 2 ustawy. Ten ostatni warunek narusza bowiem sprzedaż napojów z dostawą poza punkt sprzedaży – do klienta.

W odwołaniu od tej decyzji skarżący zarzucili organowi I instancji naruszenie:

- art. 18 ust. 10 oraz art. 18 ust. 7 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,

- art. 2, art. 20, art. 22 i art. 33 ust. 3 Konstytucji RP

- naruszenie przepisów postępowania wskazanych w treści uzasadnienia.

W uzasadnieniu odwołania wskazali na dołączone do akt pisma procesowe z dnia 28 sierpnia 2017 r. i z dnia 27 października 2017 r. zawierające stanowisko i obszerne wyjaśnienia skarżących.

Wskazali, że w pismach tych przedstawiono szczegółową argumentację, z której jednoznacznie wynika, iż w niniejszej sprawie nie zaszły podstawy do cofnięcia zezwolenia, a jego cofnięcie byłoby bezprawne. Skarżący, nie powtarzając zawartej w ww. pismach argumentacji, odnieśli się tylko do poszczególnych zagadnień uzasadnienia decyzji.

W pierwszej kolejności skarżący podkreślili, że nieprawdziwe jest stwierdzenie zawarte w uzasadnieniu decyzji jakoby istniała "utrwalona linia orzecznictwa" sądów administracyjnych przesądzająca o "niedopuszczalności sprzedaży napojów alkoholowych z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość".

Podnieśli, że do chwili obecnej nie zapadł ani jeden prawomocny wyrok sądu administracyjnego utrzymujący w mocy decyzję o cofnięciu zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych wydaną w takim stanie faktycznym, jaki mamy w niniejszej sprawie. Wyjaśniono, że w piśmie z dnia 27 października 2017 r. skarżący szczegółowo odnieśli się do wszystkich wyroków sądów administracyjnych, na które powołuje się organ i argumentacji tej nie powtórzono już w odwołaniu. Podkreślono jedynie, że:

1. wyrok WSA w Krakowie z dnia 3 lutego 2017 r. (sygn. akt III SA/Kr 1280/16) jest nieprawomocny, przedsiębiorca złożył skargę kasacyjną, która oczekuje na rozstrzygnięcie przez NSA,

2. Wyrok NSA z dnia 11 marca 2015 r. (sygn. akt II GSK 161/14) rozstrzygnął sprawę na korzyść przedsiębiorcy, aczkolwiek jak wynika z jego uzasadnienia w przedmiotowym stanie faktycznym NSA uznał za bezprzedmiotowe rozważenie zagadnienia zgodności z prawem "sprzedaży przez Internet" napojów alkoholowych,

3. Pozostałe wyroki sądów administracyjnych, na które powołuje się organ dotyczyły zupełnie odmiennych stanów faktycznych (co Strona wyjaśniła w piśmie z dnia 27 października 2017 r.).

Odwołujący zarzucili organowi, że w uzasadnieniu decyzji cytuje wyrwane z kontekstu fragmenty uzasadnień wyroków Trybunału Konstytucyjnego, zapominając, że dotyczyły one zgodności z Konstytucją, dopuszczalności, samych przepisów ograniczających swobodę działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych, a nie sposobu ich wykładni celów ustawy. Wskazali, że wyroki te analizowały zupełnie inne przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a oraz art. 4, 5 i 8, jak też art. 111, 18 i 181 ustawy, przy czym w tym zakresie TK umorzył postępowanie). Stwierdzili, że odnoszą wrażenie, iż jedynym celem powołania się na nie przez organ było poparcie zasadności swoich tez, bez względu na kontekst wypowiedzi TK.

W kontekście stwierdzenia organu, że sprzedaż napojów alkoholowych jest działalnością reglamentowaną, skarżący zaznaczyli, iż na gruncie ustawy o wychowaniu w trzeźwości ustawodawca przyjął za punkt wyjścia swobodę prowadzenia działalności gospodarczej, odmiennie niż to ma miejsce w przypadku produktów leczniczych, gier hazardowych czy broni i amunicji. Tam prowadzenie działalności gospodarczej może odbywać się wyłącznie na zasadach określonych w odpowiednich ustawach. W tym względzie przedstawili swoje argumenty i stwierdzili, że w przypadku ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi konstrukcyjnie zachowana została jednak zasada swobody prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie obrotu napojami alkoholowymi. Przepisy tej ustawy wprowadzają jedynie dodatkowe wymogi, zakazy lub ograniczenia tej zasady (np. konieczność uzyskiwania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, czy ograniczenia w zakresie reklamy tych produktów). Nie zgadzają się więc z tezą organu I instancji jakoby "obrót napojami alkoholowymi nie może być traktowany tak samo, jak prowadzenie zwykłej działalności gospodarczej". Błędne i bezpodstawne jest również założenie organu, że "sprzedaż napojów alkoholowych jest ściśle powiązana z koniecznością ograniczania dostępu do takich napojów ze względu na uznania życia obywateli w trzeźwości za wartość trudną do przecenienia". Takie stwierdzenie jest, w ocenie skarżących, pozbawione logiki i oderwane od podstawowych zasad prawoznawstwa. Uznanie życia obywateli w trzeźwości za istotną wartość leżało u założeń wprowadzenia przepisów nakazujących uzyskanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, ograniczających zakres reklamy i promocji napojów alkoholowych, czy nakładający na organy administracji publicznej podejmowanie działań, o których mowa w art. 2 ustawy. Jednak nie ma żadnych podstaw aby twierdzić, że z samego celu/wartości jaką jest "życie obywateli w trzeźwości" wynikały jakieś dodatkowe, niewyrażone wprost w ustawie, ograniczenia, czy obowiązki po stronie przedsiębiorcy. W uzasadnieniu przedmiotowej decyzji organ I instancji nieprecyzyjnie (błędnie) odniósł się do wyjaśnień stron dotyczących fragmentu uzasadnienia wyroku WSA w Łodzi z dnia 19 listopada 2009 r., sygn. akt III SA/Łd381/09, (wydanego w zupełnie innym stanie faktycznym, niż stan faktyczny przedmiotowej sprawy) dotyczące treści przepisu art. 2 ust. 1 pkt. 4 ustawy (strona 6 uzasadnienia decyzji).

Wskazali, że na stronie 2 i 3 pisma skarżących z dnia 27 października 2017 r., został zacytowany przedmiotowy fragment uzasadnia wyroku WSA w Łodzi. Podkreślili, że cytowany fragment zawiera argumentację WSA mającą na celu uzasadnienie, dlaczego zasadne było odmówienie wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w sytuacji, w której przedsiębiorca chciał prowadzić wyłącznie sprzedaż napojów alkoholowych "przez Internet" bez zorganizowania faktycznego punktu sprzedaży napojów alkoholowych, a w szczególności w sytuacji, w której pod adresem wskazanym we wniosku o wydanie zezwolenia miało dochodzić jedynie do zbierania zamówień na sprzedaż napojów alkoholowych, a jako sprzedający powinien być traktowany kurier dostarczający alkohol do domu, a kierownik firmy kurierskiej byłby kierownikiem zakładu handlowego w rozumieniu art. 43 ust. 2 ustawy. W rozważanym przez WSA w Łodzi stanie faktycznym brak było podstaw do wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych i właśnie w tym kontekście sąd odwołał się do art. 2 ust. 1 pkt. 4 ustawy wskazując, że jej celem jest ograniczenie dostępności alkoholu i z tego względu niedopuszczalne jest przyjęcie rozszerzającej wykładni przepisów w zakresie wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, a tym samym organ nie jest uprawniony do wydania zezwolenia na tak opisaną przez wnioskodawcę, wyłącznie internetową, sprzedaż, gdzie jako sprzedawca powinien być traktowany kurier.

Zdaniem odwołujących się, przedmiotowy fragment uzasadnienia wyroku WSA w Łodzi jest bezrefleksyjnie powielany w decyzjach o cofnięciu zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych (również w decyzji będącej przedmiotem odwołania) a nawet w niektórych wyrokach sądów administracyjnych. W sytuacji, w której zgodnie z zasadami prawa konstytucyjnego, zasada swobody działalności gospodarczej i regułami wykładni przepisów prawa administracyjnego, niedopuszczalna jest rozszerzająca wykładni ustawy na niekorzyść przedsiębiorcy w oparciu o preambułę ustawy, czy normy adresowane do organów administracyjnych (w tym do prawodawcy niższego rzędu, które powinny być brane pod uwagę przy wydawaniu rozporządzeń, uchwał rady gminy, czy formułowaniu gminnych planów profilaktyki zwalczania problemów alkoholowych).

Obowiązki sformułowane w art. 1 ust. 1-3 ustawy są bowiem systemowo zaadresowane do organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego (tj. administracji publicznej), a nie do jednostki/przedsiębiorcy, który zgodnie z zasadą swobody działalności gospodarczej może prowadzić swoją działalność, o ile nie jest ona sprzeczna z przepisami prawa. Jak szczegółowo wyjaśniono w piśmie z 28 sierpnia 2017 r., przepisy ustawy nie odnoszą się do zawierania umów sprzedaży napojów alkoholowych na odległość (przy wykorzystaniu telefonu, Internetu, komunikacji za pomocą osoby trzeciej, itp.), nie wymagają osobistej obecności sprzedającego i kupującego w punkcie sprzedaży, nie ograniczają możliwości odbioru zakupionych towarów przez osobę trzecią (znajomego, taksówkarza, czy kuriera). Pojęcie "sprzedaży przez Internet" jest pojęciem potocznym a nie prawnym. Również na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego brak podstaw aby kwestionować, że zawarcie umowy sprzedaży następuje w innym miejscu niż wynika to zawartej przez strony umowy, mającej formę wzorca umownego, jakim jest regulamin witryny internetowej wykorzystywanej do komunikacji pomiędzy sprzedawcą a kupującym.

Natomiast ratio legis przepisu art. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi polega na przybliżeniu przez ustawodawcę administracji publicznej tego, na czym ma polegać przeciwdziałanie alkoholizmowi poprzez wskazanie administracji publicznej, jakie działania może i jednocześnie jest zobowiązana podejmować w celu przeciwdziałania alkoholizmowi. Fakt zaadresowania przedmiotowych zadań do wszystkich organów, podmiotów i instytucji administracji publicznej, wymienionych w art. 1 ustawy, oznacza, iż każdy z tych podmiotów ma obowiązek podejmowania i wykonywania ich, przy czym oczywiste jest to, że bez dodatkowych norm kompetencyjnych zadania te mogą być realizowane jedynie przy pomocy, tzw. niewładczych form działania, nienastawionych na jednostronne kształtowanie treści stosunków administracyjnoprawnych (I. Skrzydło-Niżnik, G. Zalas, Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarza, Zakamycze 2002, komentarz do art. 2).

Pewnej części tych zadań, do realizacji których niezbędne jest korzystanie przez administrację publiczną względem podmiotów administrowanych z władztwa publicznego (administracyjnego), zostaną przyporządkowane w dalszej części ustawy odpowiednie normy kompetencyjne, upoważniające administrację publiczną do wkraczania przy pomocy precyzyjnie wskazanej formy działania (np. decyzja administracyjna) w sferę praw podmiotowych jednostki (podmiotu administrowanego). W tym zakresie, wkraczając w sferę praw i wolności obywatelskich (np. zasady swobody działalności gospodarczej), organ administracyjny może wykonywać władztwo administracyjne jedynie ściśle w granicach określonych przepisami prawa i nie może, nawet w oparciu normy celowościowe, których adresatem są organy administracji publicznej: a) interpretować rozszerzająco przepisów ograniczających zasadę swobody działalności gospodarczej, b) ani rozstrzygać ewentualne wątpliwości interpretacyjne na niekorzyść jednostki/przedsiębiorcy.

W nauce prawa wypracowano szereg reguł (wnioskowań) interpretacyjnych, nazywanych też niekiedy toposami prawniczymi.

Skarżący wskazali, że wiodącą z reguł interpretacyjnych jest zasada wyrażona łacińską paremią – in dubio pro libertate. Zgodnie z tą zasadą - w procesie interpretacji należy przyjmować taką egzegezę tekstu prawnego, która poszerza (a nie - ogranicza) wolność obywatela (jednostki), a także dopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca przepisów zezwalających i przyznających uprawnienia jednostce (por. L. Morawski, Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2008, s. 169.)

Obecnie podstawą normatywną zasady in dubio pro libertate jest w szczególności art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ustanawiający zasadę demokratycznego państwa prawnego, gdzie zasada in dubio pro libertate jest jedną z metazasad tworzących zasadę demokratycznego państwa prawnego. Odwołuje się do niej również art. 8 § 1 k.p.a., w którym wyrażono zasadę wzbudzania zaufania obywatela do organów państwa. Podnieśli, że sądy administracyjne niejednokrotnie wyprowadzały zasadę in dubio pro libertate z zasad ogólnych k.p.a. (w szczególności wspomnianej zasady wzbudzania zaufania uczestników).

W piśmie z dnia 28 sierpnia 2017 r. skarżący wskazali z kolei, że identyczny przepis zobowiązujący przedsiębiorcę do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscu wskazanym w zezwoleniu dotyczy również zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi (art. 94 pkt. 7 ustawy), jednak nie występują przypadki chociażby wszczęcia postępowań o cofnięcie zezwolenia na obrót hurtowy napojami alkoholowymi, chociaż w przypadku obrotu hurtowego wręcz zasadą jest komunikowanie się na odległość pomiędzy sprzedawcą i kupujący oraz dostarczanie napojów alkoholowych przez sprzedawcę do magazyny lub punktu sprzedaży kupującego. W odniesieniu do tej części argumentacji skarżących, w uzasadnieniu decyzji organu I instancji stwierdzono jedynie, że trudno jest mu się ustosunkować do tej kwestii gdyż "nie jest właściwy w sprawach zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi". Zdaniem skarżących takie działanie nie budzi zaufania obywateli, w tym równego ich traktowania, zwłaszcza, w sytuacji odmiennego interpretowania przepisów odnoszących się do obrotu hurtowego.

Wyrazili wątpliwość co do pewności prawa, w sytuacji, gdy pojedyncze organy administracyjne kwestionują zgodność z prawem sprzedaży napojów alkoholowych przy wykorzystaniu komunikacji za pośrednictwem witryn internetowych, a nie kwestionują komunikacji telefonicznej, faksowej, czy innych form komunikacji na odległość pomiędzy sprzedającym i kupującym napoje alkoholowe.

Podnieśli, że jak zauważa J. Ciapała już "wykładnia art. 8 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji każe sformułować pogląd, że w sytuacjach wyjątkowych jakie stanowi brak możliwości bezpośredniego zastosowania w praktyce orzeczniczej przepisu ustawy wobec danego jednoznacznego - w opinii sądu - stanu faktycznego należy przywołać zasadę konstytucyjną i formułę in dubio pro libertate" (J. Ciapała, Konstytucyjna wolność działalności gospodarczej w Rzeczypospolitej Polskiej, Szczecin 2009, s. 300- 301). Wskazali, że przedstawiciele doktryny prawa administracyjnego konsekwentnie wskazują na domniemanie na korzyść wolności działalności gospodarczej, zgodnie z którym jednostki (przedsiębiorcy) mają swobodę podejmowania i prowadzenia działalności przez przedsiębiorców, jeżeli przepisy ustawowe nie ustanawiają takich ograniczeń (wykładnia in dubio pro libertatem). Zasada in dubio pro libertate, podkreślająca znaczenie wolności działalności gospodarczej wskazuje kierunek interpretacji przepisów prawa, by wątpliwości w sporach przedsiębiorców z organami administracji publicznej rozstrzygać na korzyść administrowanych (zob. J. Ciapała, Konstytucyjna zasada wolności działalności gospodarczej, RPEiS, Rok LXIII, 4/2001, s. 18.).

Szczególnie podkreślili, w kontekście konkluzji uzasadnienia decyzji, w której organ stwierdził, że "Państwo M. i P. L. poprzez swoje działanie polegające na prowadzeniu sprzedaży napojów alkoholowych przy użyciu środków komunikacji na odległość naruszyli warunek określony w art. 18 ust. 7 pkt. 6 UWT", iż przepisy ustawy nie zakazują "prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych przy użyciu środków komunikacji na odległość" i w ogóle się do tej kwestii nie odnoszą.

Zdaniem skarżących, korzystając z władztwa administracyjnego i wydając decyzję na niekorzyść obywatela, organ I instancji powinien jednoznacznie wyjaśnić podstawy prawne i faktyczne takiej decyzji. Przepisy będące podstawą do udzielenie lub cofnięcie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych nie dają przestrzeni do uznania administracyjnego, tak więc organ administracyjny nie może samodzielnie uznać, że naruszeniem warunku określonego w art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy jest sprzedaż napojów alkoholowych przy wykorzystaniu środków komunikacji na odległość w postaci witryny internetowej, a takim naruszeniem nie jest np. wykorzystanie telefonu, czy komunikacji za pomocą osoby trzeciej (np. taksówkarza, czy znajomego kupującego alkohol nie w swoim imieniu tylko w imieniu osoby trzeciej). Uzasadnienie decyzji nie daje jednak na te kwestie odpowiedzi. Organ nie uzasadnił gdzie konkretnie leży granica pomiędzy sprzedażą napojów alkoholowych zgodną z art. 18 ustawy, a "innymi formami handlu napojami alkoholowymi", które Organ uznaje za niezgodne z tym przepisem. Nie wyjaśnił jakie obiektywne okoliczności przesadzają o przekroczeniu tej granicy.

Skarżący uznali zatem, że kwestionowana decyzja organu I instancji nie jest oparta na spójnej, jednoznacznej i konsekwentnej wykładni przepisów prawa. W ich ocenie została wydana bez należytego uzasadnienia, bezprawnie.

Opisaną na wstępie decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu tak podjętego rozstrzygnięcia SKO wskazało, że odwołanie skarżących ma głównie charakter polemiczny i wynika z krytycznej oceny zastosowania przez organ I instancji przepisów ustawy. Nie wdając się w szczegółową polemikę z zarzutami odwołujących się, Kolegium ponownie rozpatrzyło sprawę dotyczącą cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych kat. B skarżącym, zgodnie z zasadą dwuinstancyjności postępowania administracyjnego.

Kolegium zaznaczyło, że celem toczącego się postępowania administracyjnego - zarówno przed organem I jak i II instancji - nie jest sporządzenie opinii prawnej określającej w jakich okolicznościach prawnie dopuszczalną byłaby sprzedaż napojów alkoholowych z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość. W związku z tym analiza różnych modeli i hipotecznych stanów faktycznych jakie przedstawione zostały w odwołaniu i w pismach procesowych nie mieści się w celach i w ramach postępowania administracyjnego toczącego się w niniejszej sprawie.

Przedmiotowe postępowanie prowadzone jest w oparciu o przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi i przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

W ocenie Kolegium organ I instancji nie naruszył obowiązku wynikającego z art. 7 k.p.a., gdyż obowiązek uznania słusznego interesu wnioskodawcy nie oznacza w żadnym razie, że organy mogą wydawać decyzje, które byłyby sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa.

Kierując się wykładnią teleologiczną (celowościową) Kolegium stoi na stanowisku, że przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi należy interpretować ściśle, zgodnie z celem ustawy określonym w preambule. Należy więc patrzeć na sprawę przez pryzmat rezultatów, jakie chciał osiągnąć ustawodawca. Niewątpliwie z regulacji wynika chęć ustawodawcy ograniczenia dostępności alkoholu oraz przeciwdziałanie alkoholizmowi.

Kolegium uważa, że organ I instancji dokładnie przeanalizował okoliczności sprawy oraz prawidłowo zastosował przepisy ustawy. Kolegium wyjaśniło, że przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości są przepisami o charakterze związanym, a ich istota polega na tym, że organ administracji publicznej nie ma możliwości działania uznaniowego. Decyzja organu I instancji, chociaż z punktu widzenia skarżących jest krzywdząca, to jednak jest prawidłowa. Kwalifikacja dokonana przez organ I instancji nie budzi wątpliwości. Rola organu I instancji sprowadzała się w tym przypadku do ustalenia stanu faktycznego sprawy i subsumcji tego stanu pod określone, sztywne przepisy prawa. W związku z tym stwierdzenie naruszenia warunków sprzedaży alkoholu określonych w przepisach prawa musi skutkować podjęciem decyzji o cofnięciu zezwolenia na sprzedaż alkoholu, gdyż decyzja dotyczące cofnięcia zezwolenia na sprzedaż tego typu napojów jest decyzją związaną. W związku z tym zarzut dokonania błędnej wykładni art. 18 ustawy przez organ I instancji poprzez przyjęcie, że ustawa nie dopuszcza sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet jest nieuzasadniony.

Zdaniem Kolegium zakaz sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet wynika wprost z ustawy, gdyż ustawodawca nie przewidział prawnej możliwości takiej sprzedaży. Tym samym ustawodawca wprowadził ograniczenia w tym zakresie dotyczące sprzedaży alkoholu, a w związku z tym nie dozwolił na sprzedaż alkoholu z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość. Potwierdza to również okoliczność, że pomimo wielokrotnych nowelizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawodawca nadal nie zdecydował się na wprowadzenie do tej ustawy przepisów umożliwiających sprzedaż alkoholu za pośrednictwem Internetu. Art. 96 ustawy wyraźnie wskazuje, że sprzedaż alkoholu może odbywać się wyłącznie w sposób bezpośredni w punktach sprzedaży enumeratywnie wymienionych w tym przepisie.

Wobec tego stosowanie wykładni in dubio pro libertate - jak chcieliby skarżący - nie znajduje uzasadnienia wobec faktu, iż ustawa wprost nie dopuszcza sprzedaży alkoholu z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość.

Kolegium podzieliło stanowisko NSA wyrażone w wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt II GSK 2566/14 - na które powołał się organ I instancji - w którym Sąd dokonał cywilistycznej analizy sprzedaży alkoholu przez Internet. Sąd wskazał, że: "alkohol jest rzeczą oznaczoną co do gatunku. Zgodnie z art. 255 k.c. umowa sprzedaży jest umową wzajemną, zobowiązującą, mocą której sprzedawca zobowiązuje się przenieść własność rzeczy na kupującego i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się zapłacić cenę i odebrać rzecz. Zgodnie z art. 454 § 1 k.c., miejsce spełnienia świadczenia strony określają w umowie. Zgodnie z art. 155 § 2 k.c., przy rzeczach oznaczonych co do gatunku, przeniesienie własności rzeczy, które stanowi rozporządzający skutek zobowiązującej umowy sprzedaży, następuje w chwili przeniesienia posiadania rzeczy, czyli jej wydania nabywcy. Z powyższego wynika, ze co do zasady sprzedaż rzeczy oznaczonych co do gatunku realizuje się z chwilą wydana rzeczy nabywcy w miejscu oznaczonym w umowie. W dalszej części uzasadnienia Sąd odniósł się ściśle do umowy sprzedaży alkoholu zawartej za pośrednictwem Internetu. Wskazał, iż: "w sytuacji, gdy na skutek złożenia zamówienia przez Internet, sprzedający dostarcza alkohol do miejsca wskazanego przez kupującego i tam następujące wydanie nabywcy rzeczy oznaczonej co do gatunku, to w tym właśnie miejscu dochodzi do przeniesienia własności rzeczy, co stanowi realizację umowy sprzedaży. Ponieważ miejscem wydania rzeczy (alkoholu) nie jest miejsce, w którym prowadzony jest sklep dysponujący zezwoleniem na sprzedaż alkoholu, dochodzi do zrealizowania skutku rozporządzającego umowy sprzedaży poza tym sklepem, w istocie rzeczy w dowolnym miejscu wskazanym przez nabywcę. Zdaniem NSA, dla oceny zgodności opisanej sytuacji z przepisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości nie ma żadnego znaczenia, że zamówienie na dostarczenie alkoholu do miejsca wskazanego przez nabywcę przyjął i zrealizował sklep posiadający zezwolenie na sprzedaż alkoholu, ani też fakt, że ten sklep wystawił paragon dokumentujący sprzedaż i z tego sklepu alkohol został dostarczony do miejsca wskazanego przez nabywcę. Posiadanie zezwolenia nie obejmuje bowiem sprzedaży poza miejscem w nim wskazanym, w takim znaczeniu, że sprzedaż będzie zrealizowana poprzez wydanie rzeczy w miejscu innym niż określone w zezwoleniu. Nie ulega więc wątpliwości, że niezależenie od tego, czy złożenie zamówienia przez Internet jest tylko złożeniem oferty kupna przez nabywcę, czy też jest zawarciem umowy na skutek ofert sprzedawcy, rozporządzający skutek umowy sprzedaży następuje poza sklepem dysponującym zezwoleniem na sprzedaż, co powoduje, że alkohol niezgodnie z zezwoleniem staje się dostępny w nieograniczonej liczbie miejsc. Zatem nazwanie działań skarżącej "sklepem internetowym", czy też tylko punktem zbierania zamówień przez Internet, w świetle niespornych dalszych działań podejmowanych przez sklep po przyjęciu zamówienia, nie ma w istocie znaczenia, ponieważ prowadzi do zrealizowania rozporządzającego skutku sprzedaży poza sklepem, a to właśnie nie jest dozwolone (...) niezależnie od zakwalifikowania działania spółki jako prowadzenia sklepu internetowego czy też jako zbierania zamówień przez Internet", ich istotny skutek polegał na wydawaniu alkoholu nabywcy poza sklepem posiadającym zezwolenie na sprzedaż i ten właśnie fakt miał znaczenie dla oceny, czy doszło do naruszenia warunków zezwolenia".

Kolegium Art. 18 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przewiduje, że sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży może być prowadzona tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), właściwego ze względu na lokalizację punktu sprzedaży.

Art. 18 ust. 2 ustawy stanowi, że zezwolenie wydaje się na podstawie pisemnego wniosku przedsiębiorcy.

Art. 18 ust. 3 ustawy przewiduje, że zezwolenie wydaje się oddzielnie na następujące rodzaje napojów alkoholowych:

1) do 4,5% zawartości alkoholu oraz na piwo,

2) powyżej 4,5% do 18% zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa),

3) powyżej 18% zawartości alkoholu.

Ustawa wskazuje również, że wniosek o wydanie zezwolenia zawiera m.in. adres punktu sprzedaży (art. 18 ust. 5 pkt. 5), a do wniosku należy dołączyć dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do lokalu stanowiącego punkt sprzedaży napojów alkoholowych (art. 18 ust. 6 pkt. 2).

Warunkiem prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży jest wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu (art. 18 ust. 7 pkt. 6, prowadzenie sprzedaży w punkcie sprzedaży spełniającym wymogi określone przez radę gminy, na podstawie art. 12 ust. 1 i 2 (art. 18 ust. 7 pkt. 8), a także przestrzeganie innych zasad i warunków określonych przepisami prawa (art. 18 ust. 7 pkt. 9).

W ocenie Kolegium nie budzi żadnych wątpliwości fakt, że zgodnie z art. 18 ustawy sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych prowadzi się w punktach sprzedaży (placówkach handlowych) i tylko tam, to znaczy w ściśle określonym miejscu sprzedawca może prowadzić sprzedaż bezpośrednią napojów alkoholowych. Ustawodawca nie przewidział możliwości sprzedawania alkoholu poza wyznaczonym punktem sprzedaży.

Kolegium nie podzieliło zarzutu odwołujących się co do naruszenia przez organ I instancji przepisów art. 2, art. 20, art. 22 Konstytucji RP, w tym w szczególności art. 22 jak również art. 6 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, gdyż zasada swobody działalności gospodarczej nie może stanowić bezwzględnego prawa domagania się określonych uprawnień.

Zasady swobody działalności gospodarczej nie można absolutyzować, gdyż jak wskazano w art. 22 Konstytucji RP, oraz w art. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wolność ta doznaje ograniczeń, które mogą wynikać z przepisów szczególnych.

W rozpoznawanej sprawie ograniczenia swobody działalności gospodarczej dotyczącej sprzedaży napojów alkoholowych wynikają bezpośrednio z ustawy. Dlatego też uznać należy, że brak dozwolenia w tej ustawie ustawodawcy na sprzedaż alkoholu przez Internet jest ograniczeniem działalności gospodarczej wynikającym z przepisów prawa i mieści się w normie art. 22 Konstytucji RP.

Ustawa wymienia rodzaje zezwoleń na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych, ale wśród nich nie wymienia się zezwolenia na sprzedaż alkoholu przez Internet (art. 18 ust. 9, art. 181 ust. 1, art. 181 ust. 4, art. 184 ust. 1 ustawy). Katalog tych zezwoleń jest zamknięty, a więc domniemywanie legalności sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet – przy zastosowaniu wykładni in dubio pro libertate - jest całkowicie nieuprawnione.

Kolegium zauważyło, że celem ustawy jest przeciwdziałanie alkoholizmowi. W związku z tym wykładnia art. 18 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, która rozszerzałaby enumeratywnie w nim wymieniony katalog zezwoleń na sprzedaż alkoholu także jest nieuzasadniona.

Jeśli przedsiębiorca prowadzący sprzedaż detaliczną naruszy przepisy ustawy, zezwolenie na sprzedaż alkoholu jest cofane przez właściwy organ administracji w formie decyzji administracyjnej. Okoliczności cofnięcia zezwolenia określa art. 18 ust. 10 ustawy:

Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, organ zezwalający cofa w przypadku:

1) nieprzestrzegania określonych w ustawie zasad sprzedaży napojów alkoholowych, a w szczególności:

a) sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw;

b) sprzedaży i podawania napojów alkoholowych z naruszeniem zakazów określonych w art. 14 ust. 3 i 4;

2) nieprzestrzegania określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych;

3) powtarzającego się co najmniej dwukrotnie w okresie 6 miesięcy, w miejscu sprzedaży lub najbliższej okolicy, zakłócania porządku publicznego w związku ze sprzedażą napojów alkoholowych przez dany punkt sprzedaży, gdy prowadzący ten punkt nie powiadamia organów powołanych do ochrony porządku publicznego;

4) wprowadzenia do sprzedaży napojów alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł;

5) przedstawienia fałszywych danych w oświadczeniu, o którym mowa w art. 111 ust. 4;

6) popełnienia przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez osobę odpowiedzialną za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie;

7) orzeczenia, wobec przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną albo wobec osoby odpowiedzialnej za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie, zakazu prowadzenia działalności gospodarczej objętej zezwoleniem.

Ponadto w art. 18 ust. 11 ustawy ustawodawca przesądził, że przedsiębiorca, któremu cofnięto zezwolenie, może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie zezwolenia nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o jego cofnięciu.

Konstrukcja powyższej regulacji prawnej prowadzi do wniosku, że ustawodawca w sposób związany określa przesłanki cofnięcia zezwolenia nie pozostawiając organom administracji publicznej możliwości działania uznaniowego. Zaistnienie ściśle określonych okoliczności skutkuje wydaniem rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 18 ust. 10 ustawy.

W ocenie Kolegium organ I instancji w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy. W dniu 8 sierpnia 2017 r. nastąpiła sprzedaż napojów alkoholowych (wina) za pośrednictwem witryny internetowej [...], czyli poza miejscem wymienionym w zezwoleniu wydanym skarżącym, tj. poza punktem sprzedaży detalicznej położonym w K. pod wskazanym adresem. Zakupiony towar został dostarczony przez kuriera pod podany adres. W aktach sprawy znajduje się notatka służbowa sporządzona przez pracownika organu potwierdzająca dokonanie zakupu.

Odwołujący się nie kwestionują faktu sprzedaży alkoholu przez Internet, jak również nie zaprzeczają realizacji ww. transakcji, ale twierdzą, iż tego rodzaju sprzedaż, czyli za pośrednictwem Internetu jest prawnie dopuszczalna, gdyż nie jest wprost zakazana w ustawie.

Jak już wyżej wskazano, Kolegium - podobnie jak organ I instancji – stanęło na stanowisku, że ustawa nie dozwala sprzedaży alkoholu za pośrednictwem Internetu, co oznacza, iż skarżący dokonując ww. transakcji w dniu 8 sierpnia 2017 r. naruszyli ustawowe warunki sprzedaży napojów alkoholowych określone w art. 18 ust. 7 pkt. 6 i 8. Jak już wcześniej wyjaśniono przepisy te dopuszczają możliwość sprzedaży alkoholu jedynie bezpośrednio w miejscu wskazanym w zezwoleniu.

Wobec tego dokonując subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod odpowiednie przepisy ustawy, tj. art. 18 ust. 10 pkt. 2 Kolegium stwierdziło, że - wobec faktu sprzedaży alkoholu przez Odwołujących się w dniu 8 sierpnia 2017 r. poza ww. punktem sprzedaży wskazanym w zezwoleniu - cofnięcie zezwolenia z dnia 24 stycznia 2017 r., nr [...] na sprzedaż alkoholu przyznanego skarżącym jest uzasadnione.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na powyższą decyzję skarżący, działając przez profesjonalnego pełnomocnika, zarzucili naruszenie:

a) Przepisów postępowania: art. 7, 7a § 1 oraz 77 § 1, 81a § 1 k.p.a. w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy,

b) art. 18 ust. 10 oraz 18 ust. 7 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

c) art. 2, art. 20, art. 22 i art. 33 ust. 3 Konstytucji RP.

Skarżący podnieśli zatem, że uzasadnienie zaskarżonej decyzji w zasadzie nie odnosi się do przedstawionej przez nich argumentacji zarówno w odwołaniu od decyzji I instancji tego organu, jak i w pismach procesowych. Kolegium argumentacji tej nie przeanalizowało, ani się do niej nie odniosło, twierdząc jedynie, że odwołanie "ma głównie charakter polemiczny i wynika z krytycznej oceny zastosowania przez organ I instancji przepisów UWT". Takie podejście stanowi naruszenie przepisów postępowania. Nie wystarczy, aby organ przytoczył argumentację strony, ale powinien ją również przeanalizować i wyjaśnić z jakich względów uznaje, że jest ona błędna.

Zdaniem skarżących, zarówno organ I instancji, jaki SKO ograniczyły się w zasadzie do "teologicznej wykładni: przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz do ogólnego stwierdzenia, że "zakaz sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet wynika wprost z ustawy, gdyż ustawodawca nie przewidział prawnej możliwości takiej sprzedaży". W ocenie skarżących kluczowe jest jednak to, że przepisy ustawy nie zawierają przepisów zabraniających wykorzystywania przy sprzedaży napojów alkoholowych środków komunikacji na odległość, takich jak telefon, faks, czy Internet. Zdaniem skarżących, nawet jeżeliby przyjąć, że istnieje spór prawny odnośnie oceny, kwalifikacji i dopuszczalności na gruncie ustawy sprzedaży napojów alkoholowych przy wykorzystaniu środków komunikacji na odległość, to na podstawie przepisów k.p.a. wątpliwości takie powinny być rozstrzygnięte na korzyść strony, zgodnie z dyspozycją art. 7a § 1 k.p.a. wydając decyzję organ naruszył także przepisy postepowania, a w szczególności przepis art. 7a § 1 k.p.a.

Nieuzasadnione jest również powoływanie się przez organy obu instancji na rzekomą utrwalona linię orzecznictwa. Wyroki, na które powołują się organy dotyczą odmiennych stanów faktycznych, do czego żaden z organów również się nie odniósł.

Skarżący argumentują, że wszystkie transakcje sprzedaży napojów alkoholowych dokonywane są w lokalu wskazanym w przedmiotowym zezwoleniu. Dotyczy to również zamówień składanych telefonicznie, czy przy wykorzystaniu elektronicznego formularza zamówienia dostępnego na stronie [...]. Witryna ta służy, m.in. do prezentacji towarów znajdujących się w ofercie Spółki, do obsługi prowadzonej przez Spółkę skarżących sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych oraz akcesoriów związanych z konsumpcją alkoholu, do składania i ewidencjonowania zamówień, jak też do umieszczania informacji i artykułów dotyczących win (m.in. produkcji, odmian i klasyfikacji). Usługa elektroniczna Formularz Zamówienia, jest tylko jedną z usług dostępnych za pośrednictwem Witryny i jak wynika wskazano w Regulaminie Witryny jest ona "świadczona nieodpłatnie oraz ma charakter jednorazowy i ulega zakończeniu z chwilą złożenia Zamówienia za jego pośrednictwem albo z chwilą wcześniejszego zaprzestania składania Zamówienia za jego pośrednictwem przez Usługobiorcę."

Podnieśli, że witryna internetowa pod adresem [...] funkcjonuje na podstawie "Regulaminu Witryny Internetowej [...], którego treść dostępna jest pod adresem [..] (zwanego dalej: Regulaminem Witryny). Regulamin ten jest regulaminem, o którym mowa w art. 8 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną jak też jest wzorcem umownym w rozumieniu przepisów art. 384 i n. k.c..

W Regulaminie Witryny wyraźnie wskazano, że:

- miejscem zawierania umów sprzedaży jest punkt sprzedaży położony w K. pod określonym adresem (pkt. 1.6. Regulaminu Witryny);

- wszystkie umowy sprzedaży zawierane na postawie Zamówień składanych za pośrednictwem Witryny lub telefonicznie pod numerem wskazanym w Regulaminie Witryny są zawierane i realizowane w należącym do Sprzedawcy punkcie sprzedaży (pkt. 3.2. Regulaminu Witryny);

- potwierdzenie Zamówienia przez Klienta jest równoznaczna ze złożeniem oświadczenia, że Klient bierze na siebie odpowiedzialność za odbiór zakupionego Towaru przez osobę pełnoletnią (pkt. 3.3. Regulaminu witryny

- odbiór produktów będących napojami alkoholowymi następuje wyłącznie w sklepie pod określonym adresem we wskazanych godzinach (pkt. 5.1. Regulaminu Witryny);

- w przypadku wybrania przez Klienta opcji dostawy towaru wydanie towaru Klientowi następuje w momencie wydania przez Sprzedawcę zamówionych towarów firmie kurierskiej. Przy czym zaznaczając w treści zamówienia opcję dostawy towaru za pośrednictwem firmy kurierskiej Klient oświadcza, że upoważnia kuriera do odbioru Towaru w jego imieniu (pkt. 5.4. Regulaminu Witryny).

Zdaniem skarżących wyżej przywołane postanowienia Regulaminu Witryny jednoznacznie wskazują, że we wzorcu umownym określone zostało miejsce zawarcia umowy sprzedaży, którym jest punkt sprzedaży wymieniony w przedmiotowym zezwoleniu. Regulamin Witryny wyraźnie wskazuje, że:

a) miejscem zawarcia i realizacji umów na postawie zamówień składanych przy wykorzystaniu funkcji elektroniczny Formularz Zamówienia, jest punkt sprzedaży wskazany w przedmiotowym zezwoleniu,

b) kupujący zobowiązany jest do odebrania towarów zakupionych na podstawie zamówienia w punkcie sprzedaży wskazanym w przedmiotowym zezwoleniu, a jeżeli nie może lub nie chce tego dokonać osobiście, to towary mogę być odebrane w jego imieniu przez osobę trzecią (np. małżonka, kuriera, koleżankę, czy znajomego taksówkarza).

Okoliczności te jednoznacznie przesądzają, że w stanie faktycznym, w którym zapadła skarżona decyzja stan faktyczny jest odmienny od sytuacji w przypadku przedsiębiorców, którzy nie uregulowali ww. kwestii w umowie (wzorcu umownym). W ocenie Skarżących nie można powoływać się na argumentację (przedstawioną w uzasadnieniu wyroku NSA z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt GSK2566/14), zgodnie z którą miejsce zawarcia umowy dotyczącej przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku może być określone w oparciu o przepisy ogólne Kodeksu cywilnego, zgodnie z art. 535 k.c. umowa sprzedaży jest umową wzajemną, zobowiązującą, mocą której sprzedawca zobowiązuje się przenieść własność rzeczy na kupującego i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się zapłacić cenę i odebrać rzecz. Zgodnie z art. 454 § 1 k.c. miejsce spełnienia świadczenia strony określają w umowie. Dopiero w przypadku, gdy miejsce spełnienia świadczenia nie zostało o określone w umowie (w tym też we wzorcu umownym, jakim jest Regulamin Witryny) można ustalać miejsce świadczenia na podstawie przepisów ogólnych Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 155 § 2 k.c. przy rzeczach oznaczonych co do gatunku, przeniesienie własności rzeczy, które stanowi rozporządzający skutek zobowiązującej umowy sprzedaży, następuje w chwili przeniesienia posiadania rzeczy, czyli jej wydania nabywcy. Z powyższego wynika, że co do zasady sprzedaż rzeczy oznaczonych co do gatunku realizuje się z chwilą wydania rzeczy nabywcy w miejscu oznaczonym w umowie.

Skarżący zwrócili uwagę, że nawet jeżeli zgodnie z art. 155 § 2 k.c. do przeniesienia własności rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy, to przeniesienie posiadania może nastąpić w jeden ze sposobów określonych w art. 348-351 k.c., w tym też w ten sposób, że dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą (art. 349 k.c.). Tak więc jeżeli na podstawie Regulaminu Witryny pełniącego funkcje umów, sprzedawca przygotuje do odbioru konkretne towary (wyodrębni rzeczy oznaczone co do gatunku), to do zrealizowania skutku rozporządzającego umowy sprzedaży dochodzi w punkcie sprzedaży, najpóźniej w chwili wydania towarów upoważnionej przez kupującego osobie, przy czym z punktu widzenia prawnego nie powinno mieć znaczenia, czy taką upoważnioną osobą jest np. małżonek lub pracownik kupującego, czy też przedstawiciel firmy kurierskiej.

Skarżący zauważyli też, że pojęcie "sklepu internetowego", czy "sprzedaży przez Internet" to pojęcia z języka potocznego, które nie są prawnie zdefiniowane.

Polskie prawo odnosi się natomiast do umów zawieranych z konsumentami na odległość, czyli przy wykorzystywaniu takich środków komunikacji jak Internet, telefon, czy np. faks. Jednak również w tym kontekście nie ma żadnych podstaw aby twierdzić, że napoje alkoholowe nie mogą być nabywane przy wykorzystywaniu środków komunikacji na odległość, wręcz przeciwnie, w przepisie art. 38 pkt. 7 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta wskazano, że prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów, w której przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może nastąpić dopiero po upływie 30 dni i których wartość zależy od wahań na rynku, nad którym; przedsiębiorca nie ma kontroli. Tak więc ustawodawca nie tylko dopuszcza zwieranie z konsumentami umów sprzedaży napojów alkoholowych przy wykorzystaniu środków komunikacji na odległość, ale nawet odrębnie reguluje prawo odstąpienia przez konsumenta od takiej umowy, jeżeli dotyczy ona danej kategorii napojów alkoholowych. Należy zaznaczyć, że od czasu uchwalenia oraz wejścia w życie ww. ustawy o prawach konsumenta, nie uległy zmianie przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi dotyczące zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży.

Pomimo tego, że pojęcie "sprzedaży przez Internet" jest pojęciem potocznym a nie prawnym, to ani Prezydent Miasta ani SKO nie wyjaśnił co rozumie pod tym pojęciem, czy też pod pojęciem "sprzedaży napojów alkoholowych za pośrednictwem witryny internetowej". Nie ustosunkował się też do argumentacji skarżących, z której wynika, że przepisy ustawy nie dają podstaw do twierdzenia, że sprzedaż napojów alkoholowych "przez Internet" jest sprzeczna z ustawą.

W ocenie skarżących przyjęte w kwestionowanej decyzji stanowisko, że niedopuszczalne jest wykorzystywanie przy sprzedaży napojów alkoholowych nie tylko Internetu, ale generalnie "środków komunikacji na odległość" nie zostało. przez SKO prawnie uzasadnione. Pozostaje ono w sprzeczności z ww. wskazanym przepisem art. 38 pkt. 7 ustawy o prawach konsumenta. Jeżeliby przyjąć, że istniej przepis, który nakazywałby w przypadku sprzedaży napojów alkoholowych jednoczesną, fizyczną obecność sprzedawcy i kupującego w punkcie sprzedaży, to zdaniem skarżących należałoby przyjąć, że w każdej z poniższych, podanych sytuacji doszło do naruszenia przepisów ustawy, a przedsiębiorcy powinno zostać cofnięte zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych:

a) żona dzwoni do sklepu z winami z zapytaniem, czy posiadają wina X, sprzedawca potwierdza, żona mówi, że chciałaby kupić 3 butelki i robi przelew ceny zakupionych towarów, a wina odbierze jej mąż. W tej sytuacji kupującym jest żona, a nie mąż który odbiera wino, tak więc żona nie pojawiała się w punkcie sprzedaży, nie miała bezpośredniego/fizycznego kontaktu ze sprzedawcą, ale uzgodniła warunki umowy przy wykorzystaniu telefonu, a alkohol został odebrany przez osobę trzecią.

b) osoba A prosi znajomego, który wybiera się na zakupy, żeby kupił dla niej 3 butelki wina i wziął fakturę. Znajomy pojawia się w punkcie sprzedaży płaci za wino, prosi o fakturę wystawioną na osobę A i odbiera zakupione wina. Stroną umowy sprzedaży jest osoba A, która nie była obecna w punkcie sprzedaży a nie jej znajomy, który fizycznie przekazał sprzedawcy pieniądz i odebrał wina ze sklepu.

c) osoba fizyczna (powiedzmy Pan Młody) planuje zakup wina na ślub, znajduje sklep, którego mu odpowiada, kontaktuje się ze sklepem mailowo, po uzgodnieniu szczegółów zamówienia robi przelew płacąc za wina, a następnie jego ojciec przejeżdża do sklepu aby odebrać zakupione wina. Również w tej sytuacji strona umowy sprzedaży (Pan Młody), która wprawdzie dokonała płatności za wino ale nigdy nie pojawiała się w punkcie sprzedaży.

d) osoba A składa zamówienie na zakup napojów alkoholowych przy wykorzystaniu elektronicznego formularza zamówienia udostępnionego na witrynie internetowej, a następnie opłaca zamówienie przez e-przelewy, po czym:

i) osobiście pojawia się po odbiór zakupionego alkoholu,

ii) prosi o odebranie zamówienia znajomego,

iii) prosi o odebranie zamówienia przez taksówkarza, płacąc za kurs z zakupami,

iv) zamówienie obiera pracownik firmy kurierskiej, która następnie dostarcza zakupiony alkohol kupującemu.

e) urząd gminy kupuje wino, które będzie podawane podczas oficjalnych spotkań i imprezy noworocznej dla pracowników (sprzedaż odbywa się na podstawie tzw. zezwolenia detalicznego, bo urząd gminy nie posiada zezwolenia na sprzedaż ani obrót napojami alkoholowymi i dalej ich nie odsprzedaje), pracownik sekretariatu gminy komunikuje się ze sklepem z winami mailowo i telefonicznie, płatność jest dokonywana przelewem, a następnie odbierane ze sklepu przez pracownika urzędu gminy, który nie posiada pełnomocnictwa do reprezentowania Prezydenta Miasta,

ii) wina są przywożone do urzędu gminy przez pracownika sklepu z winami,

iii) wina są przywożone do urzędu gminy przez firmę przewozową, transportową lub przez kuriera.

Jeżeli twierdzić, że udostępnienie klientom elektronicznego, internetowego formularza umożliwiającego dokonywanie zamówień napojów alkoholowych na odległość jest sprzeczne z prawem, to należałby też uznać, że sprzeczne z prawem jest składanie zamówień przy wykorzystaniu e-maila, tradycyjnej poczty, faksu, czy też telefonicznie. Czyli w każdym z wyżej opisanych, pięciu przykładów przedsiębiorca prowadzący sprzedaż napojów alkoholowych powinien otrzymać decyzję o cofnięciu zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży.

Jeżeli twierdzić, że osoba będąca stroną umowy sprzedaży musi osobiście, fizycznie odebrać zakupione napoje alkohole w punktu sprzedaży, to również w każdym z ww. przykładów, za wyjątkiem kazusu opisanego w pkt. d. i., należałoby dojść do wniosku, że doszło do naruszenia przepisów prawa, a sprzedawcy powinno zostać cofnięte zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży.

Skarżący podnieśli, że polskie prawo nie rozróżnia umów sprzedaży zawieranych przy wykorzystaniu poszczególnych środków komunikacji na odległość, tj. telefonu, faksu, czy też Internetu. Nie rozróżnia też umów zawieranych przy wykorzystaniu komunikacji przy wykorzystaniu poczty e-mail, komunikatorów internetowych (np. GaduGadu, Messengera, czy Skypa) i internetowych formularzy (takich jak np. formularze stosowane na witrynie Spółki [...]). W praktyce bardzo często dochodzi do sytuacji, w których osoba znajdująca się w punkcie sprzedaży płacąca za towar i odbierająca go od sprzedawcy nie jest osoba, która w rozumieniu prawa występuje jako strona umowy sprzedaży (przykłady powyżej, np. jeżeli znajomy kupuje wino w imieniu osoby A). Przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ani żadne inne przepisy prawa, nie nakładają na sprzedawcę obowiązku wydania napojów alkoholowych wyłącznie osobie, która jest kupującym, tj. stron umowy sprzedaży. Osobą odbierającą zakupione towary może być każda osoba trzecia, w tym też kurier.

Jeżeli zdaniem organu skarżący naruszają przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, to organ powinien był to uzasadnić. Przy czym, jeżeli uzasadnienie to opiera się na twierdzeniu, że:

a) Spółka sprzedaje napoje alkoholowe "przez Internet", to organ powinien był wyjaśnić, co rozumie pod pojęciem "sprzedaży przez Internet",

b) zbieranie zamówień przez Internet" jest sprzeczne z prawem, to organ powinien był wyjaśnić, czy sprzeczne z prawem jest też zbieranie zamówień telefonicznie, faksowych, czy też za pośrednictwem osób trzecich (np. znajomych, czy pracowników) i z jakich przepisów prawa to wynika,

c) przy zawieraniu umowy sprzedaży wymagana jest obecność w punkcie sprzedaży zarówno sprzedającego jak i kupującego, to z jakich przepisów prawa to wynika i co w sytuacji jeżeli np. napoje alkoholowe są odbierane przez małżonka lub znajomego kupującego i czym taka sytuacja różni się od sytuacji, w której dochodzi do odbioru zakupionych produktów przez pracownika firmy kurierskiej.

Skarżący zwrócili też uwagę na odmienną interpretację analogicznych przepisów ustawy dotyczących obrotu hurtowego napojami alkoholowymi. Wskazali na odpowiednie przepisy ustawy, w tym na art. 18 ust. 7 pkt. 6 (odnoszący się sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży), który obowiązuje też w przypadku zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi. Zaakcentowali, że zgodnie z 94 pkt. 7 ustawy o wychowani u w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi warunkiem prowadzenia działalności na podstawie zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi jest "wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscach wymienionych w zezwoleniu", a zgodnie z art. 95 pkt. 1 naruszenie ww. warunku stanowi obligatoryjna podstawę do cofnięcia zezwolenia na obrót hurtowy napojami alkoholowy. Podnieśli, że w praktyce w większości ww. obrotu hurtowego napojami alkoholowymi, napoje alkoholowe są dowożone do odbiorców przez sprzedawcę lub firmy transportowe działające na zlecenie sprzedawcy. Trudno wyobrazić sobie sytuacje, w której przedsiębiorą prowadzący sklepy z alkoholem osobiście udaje się do punktu sprzedaży, odbiera i transportuje do swoich sklepów ciężarówki, czy palety napojów alkoholowych, czy też na miejscu, w zakładzie produkcyjnym lub w hurtowni, ustala warunki umowy sprzedaży i płaci za zakupione napoje alkoholowe.

Standardem sieci handlowych jest bowiem zawierania umów ramowych na dostawę napojów alkoholowych, na podstawie których zamówienia na zakup napojów alkoholowych są przesyłane e-mailem a po stronie sprzedawcy producenta lub dystrybutora, jest dostarczenie zamówionych napojów alkoholowych do magazynu sieci handlowej. W umowach tych jest często wprost zastrzeżone, że przejście własności towarów następuje po ich rozładowaniu w magazynie sieci, a płatność jest dokonywana później, w określonym terminie po dostarczeniu przez sprzedawcę faktury.

W ocenie skarżących przyjęcie stanowiska organów w tej sprawie powinno także prowadzić do cofnięcia zezwoleń podmiotom trudniącym się obrotem hurtowym napojami alkoholowymi. Skarżący nie spotkali się jednak z informacją, żeby kiedykolwiek wszczęte zostało takie postępowanie i by zapadł jakikolwiek wyrok sądu administracyjnego - a ww. przepisy konstruują analogiczne normy prawne, jak przepisy na podstawie których organ wydał skarżoną decyzję. Taka sytuacja sprzeciwia się zasadzie działania administracji publicznej w sposób budzący zaufanie obywateli oraz zasadzie równego traktowania obywateli.

Skarżący przedstawili stanowisko Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Wskazali, że na oficjalnej stronie internetowej GIODO w odpowiedziach na pytania dotyczące przepisów sektorowych znajduje się informacje, że "sklepy internetowe mają obowiązek weryfikować pełnoletniość osoby kupującej alkohol. Jednym ze sposobów może być żądanie podania np. numeru PESEL. Przy czym w uzasadnianiu tego stanowiska GIODO odwołuje się do przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w żaden sposób nie kwestionując możliwości sprzedaży napojów alkoholowych przez "sklepy internetowe".

Skarżący szczególnie podkreślili, że do chwili obecnej nie zapadł ani jeden prawomocny wyrok sądu administracyjnego utrzymujący w mocy decyzje o cofnięciu zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych wydana w takim stanie faktycznym, jak w niniejszej sprawie. Omówili następnie wybrane wyroki sądów administracyjnych:

a) Wyrok NSA z dnia 21 kwietnia 2016 r. (sygn. akt II GSK 2566/14) dotyczył sytuacji, w której przedsiębiorca stosował zupełnie inny wzorzec umowny - w dalszej części niniejszego Strona skarżąca wyjaśnia z jakich względów argumentacja przyjęta przez NSA w jego uzasadnieniu nie może być zastosowana w niniejszej sprawie.

b) Wyrok WSA w Krakowie z dnia 3 lutego 2017 r. (sygn. akt III SA/Kr 1280/16) jest nieprawomocny, przedsiębiorca złożył skargę kasacyjną, która oczekuje na rozstrzygnięcie przez NSA.

c) Wyrok NSA z dnia 11 marca 2015 r. (sygn. akt II GSK 161/14) rozstrzygnął sprawę na korzyść przedsiębiorcy, a jak wynika z jego uzasadnienia w tak ustalonym stanie faktycznym NSA uznał za bezprzedmiotowe rozważenie zagadnienia zgodności z prawem "sprzedaży przez Internet" napojów alkoholowych.

d) Pozostałe wyroki sądów administracyjnych, na które powołuje się Organ dotyczyły zupełnie odmiennych stanów faktycznych. (co Strona skarżąca wyjaśnia poniżej).

Historycznie pierwszym orzeczeniem, na które powołuje się Organ jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 19 listopada 2009 r. (sygn. akt III SA/Łd 381/09), który zostanie omówiony łącznie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 kwietnia 2011 r. (sygn. akt GSK 431/10}, który utrzymał w mocy ww. wyrok WSA w Łodzi.

Przedmiotem ww. orzeczeń była skarżona przez przedsiębiorcę decyzja odmawiająca wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży, który przez przedsiębiorcę został we wniosku określony jako "sklep internetowy". Przedsiębiorca nawet nie podnosił, że umowy sprzedaży napojów alkoholowych będą zawierane pod wskazanym we wniosku adresem, czy że w tym miejscu będą znajdowały się produkty oferowane do sprzedaży w "sklepie internetowym" - wprost przeciwnie przedsiębiorca wskazywał, że we wskazanym miejscu będzie następowało jedynie zbieranie zamówień. Co więcej, przedsiębiorca próbował argumentować, że jako sprzedający powinien być traktowany kurier dostarczający alkohol do domu, a kierownik firmy kurierskiej byłby kierownikiem zakładu handlowego w rozumieniu art. 43 ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

W takim stanie rzeczy trudno się dziwić, że sądy administracyjne obu instancji utrzymały w mocy decyzję odmawiającą wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Aczkolwiek warto również zaznaczyć, że w latach poprzedzających, jeszcze przez rozpoczęciem przez PARPA intensywnej promocji stanowiska, zgodnie z którym "sprzedaż napojów alkoholowych przez Internet jest sprzeczna z przepisami", były pojedyncze przypadki wydania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych dla przedsiębiorców, którzy już w samym wniosku o wydanie zezwolenia wskazywali, że sprzedaż będzie prowadzona w sklepie Internetowym.

Wskazali, że to w uzasadnieniu ww. wyroku WSA w Łodzi po raz pierwszy w kontekście zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych znalazły się rozważania dotyczące treści przepisu art. 2 ust. 1 pkt. 4 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Sąd uznał, że ww. przepis "wprost stwierdza, że zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, w szczególności poprzez ograniczenie dostępności alkoholu. Realizacja tych zadań wymaga przy tym środków rzeczywiście i faktycznie zmierzających do ograniczenia spożycia alkoholu i jego dostępności. Dlatego też, jeżeli celem ustawy jest ograniczenie dostępności alkoholu, to

Wnieśli zatem uchylenie zaskarżonej decyzji i utrzymanej nią w mocy decyzji organu I instancji, wstrzymanie wykonania decyzji i zasądzenie kosztów postępowania.

W odpowiedzi na skargę, SKO wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Kolegium powtórzyło główne argumenty przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji podkreślając w szczególności, że zakaz sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet wynika wprost z ustawy, gdyż ustawodawca nie przewidział prawnej możliwości takiej sprzedaży. Potwierdza to też okoliczność wielokrotnego nowelizowania ustawy, a mimo to ustawodawca nadal nie zdecydował się na wprowadzenie do jej przepisów regulacji umożliwiających sprzedaż alkoholu za pośrednictwem Internetu. Art. 9 (6) ustawy wyraźnie wskazuje, ze sprzedaż alkoholu może odbywać się wyłącznie we wskazanych w nim punktach sprzedaży. Wobec tego stosowanie wykładni in dubio pro libertate nie znajduje swojego uzasadnienia. Kolegium podzieliło więc stanowisko NSA, wypowiedziane w wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt II GSK 2566/14, gdzie wskazano, ze alkohol jest rzeczą oznaczoną co do gatunku. "Zgodnie z art. 535 k.c. umowa sprzedaży jest umową wzajemną, zobowiązującą, mocą której sprzedawca zobowiązuje się przenieść własność rzeczy na kupującego i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się zapłacić cenę i odebrać rzecz. Zgodnie z art. 454 § 1 k.c. miejsce spełnienia świadczenia strony określają w umowie. Zgodnie z art. 155 § 2 k.c., przy rzeczach oznaczonych co do gatunku, przeniesienie własności rzeczy, które stanowi rozporządzający skutek zobowiązującej umowy sprzedaży, następuje w chwili przeniesienia posiadania rzeczy, czyli jej wydania nabywcy. Z powyższego wynika, że co do zasady sprzedaż rzeczy oznaczonych co do gatunku realizuje się z chwilą wydania rzeczy nabywcy w miejscu oznaczonym w umowie." Dalej Kolegium wskazało, że NSA w ww. wyroku podniosło, że: "...w sytuacji, gdy na skutek złożenia zamówienia przez Internet, sprzedający dostarcza alkohol do miejsca wskazanego przez kupującego i tam następuje wydanie nabywcy rzeczy oznaczonej co do gatunku, to w tym właśnie miejscu dochodzi do przeniesienia własności rzeczy, co stanowi realizację zawartej umowy sprzedaży. Ponieważ miejsce wydania rzeczy (alkoholu) nie jest miejscem, w którym prowadzony jest sklep dysponujący zezwoleniem na sprzedaż alkoholu, dochodzi do zrealizowania skutku rozporządzającego umowy sprzedaży poza tym sklepem, w istocie rzeczy w dowolnym miejscu wskazanym przez nabywcę."

Skarga skarżących, w ocenie Kolegium, jest więc całkowicie nieuzasadniona.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. jedn., Dz. U. z 2017 r., poz. 2188) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm., dalej w skrócie P.p.s.a.), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, stosując środki określone w ustawie. Kontrola sądu polega na zbadaniu, czy przy wydawaniu zaskarżonego aktu nie doszło do rażącego naruszenia prawa dającego podstawę do stwierdzenia nieważności, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania, naruszenia prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy oraz naruszenia przepisów postępowania administracyjnego w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sąd nie jest przy tym związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, zgodnie z dyspozycją art. 134 § 1 P.p.s.a. Sąd administracyjny nie rozstrzyga więc merytorycznie, lecz ocenia zgodność decyzji z przepisami prawa.

Sąd nie rozpoznawał wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, z uwagi na postanowienia art. 61 § 6 P.p.s.a.

Skarga zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodzić się należy co do zasady z orzekającymi w rozpoznawanej sprawie organami, że sprzedaż napojów alkoholowych jest reglamentowana.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t. jedn., Dz. U. z 2016 r. r., poz. 487 ze zm., zwanej dalej ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi) sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży może być prowadzona tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez wójta (odpowiednio burmistrza, prezydenta miasta), właściwego ze względu na lokalizację punktu sprzedaży, zwanego dalej "organem zezwalającym".

Także i sprzedaż hurtowa odbywa się na podstawie stosownego zezwolenia.

W myśl bowiem art. 9 ust. 1 ustawy obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości powyżej 18% alkoholu może być prowadzony tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości do 18% alkoholu może być prowadzony natomiast tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez marszałka województwa (ust. 2).

Zezwolenie jest wydawane na konkretnie oznaczonego przedsiębiorcę i w dokładnie oznaczonym punkcie sprzedaży.

Stosownie zatem do treści art. 18 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży może być prowadzona tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez wójta (odpowiednio burmistrza, prezydenta miasta), właściwego ze względu na lokalizację punktu sprzedaży, zwanego dalej "organem zezwalającym".

Po drugie, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje się na podstawie wniosku przedsiębiorcy (ust. 2 art. 18 ustawy.),

Po trzecie, zezwolenia, o których mowa w ust. 1, wydaje się oddzielnie na następujące rodzaje napojów alkoholowych:

1) do 4,5% zawartości alkoholu oraz na piwo;

2) powyżej 4,5% do 18% zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa);

3) powyżej 18% zawartości alkoholu. (ust. 3 art. 18 ustawy),

Po czwarte, jak stanowią ust. 5 i 6 art. 18 ustawy, Wniosek o wydanie zezwolenia zawiera:

1) oznaczenie rodzaju zezwolenia;

2) oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres, w przypadku ustanowienia pełnomocników ich imiona, nazwiska i adres zamieszkania;

3) 17 numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile przedsiębiorca taki numer posiada, oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);

4) przedmiot działalności gospodarczej;

5) adres punktu sprzedaży;

6) adres punktu składowania napojów alkoholowych (magazynu dystrybucyjnego).

Do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć następujące dokumenty:

1) (uchylony);

2) dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do lokalu stanowiącego punkt sprzedaży napojów alkoholowych;

3) zgodę właściciela, użytkownika, zarządcy lub administratora budynku, jeżeli punkt sprzedaży będzie zlokalizowany w budynku mieszkalnym wielorodzinnym;

4) decyzję właściwego państwowego inspektora sanitarnego o zatwierdzeniu zakładu, o której mowa w art. 65 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2015 r. poz. 594 i 1893 oraz z 2016 r. poz. 65).

Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje się na czas oznaczony, nie krótszy niż 4 lata, a w przypadku sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży - nie krótszy niż 2 lata. (ust. 9 art. 18 ustawy) i wydaje się go po uprzednim uzyskaniu pozytywnej opinii gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych o zgodności lokalizacji punktu sprzedaży z uchwałami rady gminy, o których mowa w art. 12 ust. 1-3, w myśl art. 18 ust. 3a ustawy. Z kolei, jak mówi ust. 3b. tego przepisu w przypadku gdy liczba wniosków o wydanie zezwolenia przewyższa ich maksymalną liczbę, o której mowa w art. 12 ust. 1, zezwolenie w pierwszej kolejności wydaje się uwzględniając kryterium jak największej odległości punktu, w którym ma być prowadzona sprzedaż napojów alkoholowych od najbliższego działającego punktu sprzedaży napojów alkoholowych, liczonej najkrótszą drogą dojścia ciągiem dróg publicznych, a w następnej kolejności - kryterium prowadzenia przez wnioskodawcę jak najmniejszej liczby punktów sprzedaży.

Wreszcie, jak stanowi ust. 7 art. 18 ustawy, warunkiem prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży jest:

"1) posiadanie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1;

2) wniesienie opłaty, o której mowa w art. 111;

3) zaopatrywanie się w napoje alkoholowe u producentów i przedsiębiorców posiadających odpowiednie zezwolenie na sprzedaż hurtową napojów alkoholowych;

4) w terminach do dnia 1 lutego, 1 czerwca, 1 października każdego roku kalendarzowego objętego zezwoleniem, okazanie przedsiębiorcy zaopatrującemu dany punkt sprzedaży napojów alkoholowych odpowiedniego dowodu potwierdzającego dokonanie opłaty, o której mowa w art. 111;

5) posiadanie tytułu prawnego do korzystania z lokalu, stanowiącego punkt sprzedaży;

6) wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu;

7) zgłaszanie organowi zezwalającemu zmian stanu faktycznego i prawnego, w stosunku do danych zawartych w zezwoleniu, w terminie 14 dni od dnia powstania zmiany;

8) 18 prowadzenie sprzedaży w punkcie sprzedaży spełniającym wymogi określone przez radę gminy, na podstawie art. 12 ust. 1-3;

9)przestrzeganie innych zasad i warunków określonych przepisami prawa."

Sankcją za nieprzestrzeganie warunków sprzedaży napojów alkoholowych jest na gruncie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi cofnięcie uprzednio wydanego zezwolenia, stosownie do postanowień art. 18 ust. 10 ustawy.

Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, organ zezwalający cofa bowiem w przypadku:

1) nieprzestrzegania określonych w ustawie zasad sprzedaży napojów alkoholowych, a w szczególności:

a) sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw,

b) sprzedaży i podawania napojów alkoholowych z naruszeniem zakazów określonych w art. 14 ust. 3 i 4;

2) nieprzestrzegania określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych;

3) powtarzającego się co najmniej dwukrotnie w okresie 6 miesięcy, w miejscu sprzedaży lub najbliższej okolicy, zakłócania porządku publicznego w związku ze sprzedażą napojów alkoholowych przez dany punkt sprzedaży, gdy prowadzący ten punkt nie powiadamia organów powołanych do ochrony porządku publicznego;

4) wprowadzenia do sprzedaży napojów alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł;

5) przedstawienia fałszywych danych w oświadczeniu, o którym mowa w art. 111 ust. 4;

6) popełnienia przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez osobę odpowiedzialną za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie;

7) orzeczenia, wobec przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną albo wobec osoby odpowiedzialnej za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie, zakazu prowadzenia działalności gospodarczej objętej zezwoleniem.

W rozpoznawanej sprawie orzekające organy uznały, że skarżący naruszyli warunki określone w ustawie, a mianowicie określony w art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy, nakazujący wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu oraz warunek z art. 18 ust. 7 pkt 8 ustawy, obligujący do prowadzenia sprzedaży w punkcie sprzedaży spełniającym wymogi określone przez radę gminy na podstawie art. 12 ust. 1 i 2 ustawy poprzez sprzedaż napojów z dostawą poza punkt sprzedaży – do klienta.

W ocenie Sądu nie ulega żadnej wątpliwości, że postanowienia art. 18 ust. 10 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, określające przesłanki cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, są przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Oznacza to, że w przypadku spełnienia danej przesłanki organ jest zobowiązany wydać decyzję o cofnięciu zezwolenia, w tym m. in., w sytuacji, gdy następuje nieprzestrzeganie warunku wykonywania działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu (pkt 6 ust. 7 art. 18 ustawy) oraz prowadzenia sprzedaży nie w punkcie sprzedaży spełniającym wymogi określone przez radę gminy, na podstawie art. 12 ust. 1-3 ( pkt 8 ust. 7 art. 18 ustawy). Cofnięcie zezwolenia na sprzedaż alkoholu nie stanowi bowiem sankcji za niewłaściwe, niezgodne z prawem korzystanie z tego zezwolenia, ale jest rozumiane jako obiektywna sankcja za naruszenie ogólnych warunków i zasad sprzedaży alkoholu w ogólności odnoszących się w jednakowym stopniu do wszystkich napojów alkoholowych (por. wyrok WSA w Krakowie z 21 stycznia 2009 r., sygn. akt III SA/Kr 870/08, Lex nr 519802).

Wobec powyższego w postępowaniu w sprawie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych właściwy organ powinien bez cienia wątpliwości wykazać danemu podmiotowi, któremu udzielił zezwolenia, naruszenie ogólnych warunków i zasad sprzedaży alkoholu, określonych w ustawie.

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie tak się jednak nie stało.

O ile zgodzić się należy ze stanowiskiem, że art. 96 ustawy wskazuje, że sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych, zawierających powyżej 4,5% alkoholu (z wyjątkiem piwa) przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, prowadzi się w punktach sprzedaży, którymi są:

"1) sklepy branżowe ze sprzedażą napojów alkoholowych;

2) wydzielone stoiska - w samoobsługowych placówkach handlowych o powierzchni sprzedażowej powyżej 200 m2;

3) pozostałe placówki samoobsługowe oraz inne placówki handlowe, w których sprzedawca prowadzi bezpośrednią sprzedaż napojów alkoholowych" i wyliczenie to jest enumeratywne, to w postanowieniach żadnego z przepisów ustawy nie zostały określone dozwolone bądź zakazane formy sprzedaży, a jedynie gdzie może być ona prowadzona, w jakich punktach i gdzie położonych w odniesieniu do obiektów chronionych, w jakich warunkach i komu mogą być sprzedawane napoje alkoholowe.

Zdaniem Sądu kluczowego w tym kontekście dla rozstrzygnięcia znaczenia nabiera wykładnia użytego przez ustawodawcę w treści przepisu art. 96 ustawy sformułowania "prowadzi się"

"Prowadzić" w świetle języka polskiego oznacza tyle co "sprawować nad czymś nadzór, zarządzać czymś, zajmować się, trudnić się czymś, kierować czymś"

W połączeniu natomiast z rzeczownikiem będącym dopełnieniem oznacza: "realizować, kontynuować to co jest wyrażone w dopełnieniu."(Słownik języka polskiego PWN pod red, M. Szymczaka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 902).

Wobec tego sprzedaż detaliczna napojów alkoholowych ma być prowadzona tylko we wskazanych punktach sprzedaży przez podmiot, któremu uprzednio właściwy organ udzielił stosownego zezwolenia. Wynika to również i z wykładni celowościowej. Taki pogląd aprobują też skarżący.

Twierdzenie organów, że skoro ustawodawca w treści ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie przewidział formy sprzedaży "przez Internet", to oznacza to a priori, iż taka forma jest zakazana na gruncie tej ustawy, nie jest do końca, zdaniem składu orzekającego Sądu w tej sprawie trafne. Jasne jest bowiem, że żadnej formy sprzedaży ustawodawca nie uregulował, a jedynie określił we wskazanym co dopiero przepisie, że sprzedaż ma się odbywać w stricte wyliczonych punktach sprzedaży. Zwrócić należy uwagę, że czym innym jest bowiem określenie formy czynności cywilnoprawnej, a czym innym jest, czy czynność ta dochodzi do skutku, a więc jest realizowana, w określonym punkcie sprzedaży detalicznej alkoholu. To ta właśnie okoliczność jest kluczowa w niniejszym przypadku.

Oczywiście zgodzić się należy ze stanowiskiem, zawartym w wyroku NSA z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt II GSK 2566/14, gdzie wskazano, że alkohol jest rzeczą oznaczoną co do gatunku i w konsekwencji, że: "Zgodnie z art. 535 k.c. umowa sprzedaży jest umową wzajemną, zobowiązującą, mocą której sprzedawca zobowiązuje się przenieść własność rzeczy na kupującego i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się zapłacić cenę i odebrać rzecz. Zgodnie z art. 454 § 1 k.c. miejsce spełnienia świadczenia strony określają w umowie. Zgodnie z art. 155 § 2 k.c., przy rzeczach oznaczonych co do gatunku, przeniesienie własności rzeczy, które stanowi rozporządzający skutek zobowiązującej umowy sprzedaży, następuje w chwili przeniesienia posiadania rzeczy, czyli jej wydania nabywcy. Z powyższego wynika, że co do zasady sprzedaż rzeczy oznaczonych co do gatunku realizuje się z chwilą wydania rzeczy nabywcy w miejscu oznaczonym w umowie." Tyle tylko, że każda sprawa administracyjna cechuje się pewną specyfiką, odmiennością okoliczności stanu faktycznego i prawnego, które nie mogą być z oczywistych względów obojętne dla treści rozstrzygnięcia co do istoty sprawy. To zaważyło na przyjęciu przez Sąd w tej sprawie nieco odmiennego stanowiska.

Zasadnie skarżący argumentują, że w tym przypadku nie można powoływać się na argumentację zawartą w ww. wyroku. Zgodzić się należy z argumentami skarżących, że dopiero w przypadku, gdyby miejsce spełnienia świadczenia nie zostało o określone w umowie można ustalać miejsce świadczenia na podstawie przepisów ogólnych Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 155 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, zwanej dalej w skrócie - k.c.) przy rzeczach oznaczonych co do gatunku, przeniesienie własności rzeczy, które stanowi rozporządzający skutek zobowiązującej umowy sprzedaży, następuje w chwili przeniesienia posiadania rzeczy, czyli jej wydania nabywcy. Wynika z tego, że co do zasady sprzedaż rzeczy oznaczonych co do gatunku realizuje się z chwilą wydania rzeczy nabywcy w miejscu oznaczonym w umowie. Skoro z Regulaminu Witryny, który jest niczym innym jak wzorcem umownym, wynika, że ustala się za miejsce spełnienia świadczenia przedmiotowy punkt sprzedaży, określony w udzielonym skarżącym zezwoleniu, to istotnie sprzedaż alkoholu następuje w tym punkcie, bo co do zasady sprzedaż rzeczy oznaczonych co do gatunku realizuje się z chwilą wydania rzeczy nabywcy w miejscu oznaczonym w umowie, najpóźniej w chwili wydania towaru kupującemu bądź, jak również wynika to z postanowień Regulaminu Witryny, upoważnionej przez kupującego osobie. (miejscem zawierania umów sprzedaży jest punkt sprzedaży położony w K. pod określonym adresem - pkt. 1.6. Regulaminu Witryny; wszystkie umowy sprzedaży zawierane na postawie zamówień składanych za pośrednictwem Witryny lub telefonicznie pod numerem wskazanym w Regulaminie Witryny są zawierane i realizowane w należącym do sprzedawcy punkcie sprzedaży - pkt. 3.2. Regulaminu Witryny; potwierdzenie zamówienia przez klienta jest równoznaczna ze złożeniem oświadczenia, że klient bierze na siebie odpowiedzialność za odbiór zakupionego towaru przez osobę pełnoletnią - pkt. 3.3. Regulaminu Witryny; odbiór towarów - napojów alkoholowych następuje wyłącznie w sklepie pod określonym adresem we wskazanych godzinach - pkt. 5.1. Regulaminu Witryny; wreszcie, w przypadku wybrania przez klienta opcji dostawy towaru pod wskazany adres, wydanie towaru klientowi następuje w momencie wydania przez sprzedawcę zamówionego towaru firmie kurierskiej. Przy czym, zaznaczając w treści zamówienia opcję dostawy towaru za pośrednictwem firmy kurierskiej klient oświadcza, że upoważnia kuriera do odbioru towaru w jego imieniu - pkt. 5.4. Regulaminu Witryny).

W tym ostatnim aspekcie Sąd uznał, za przekonywujące twierdzenia skarżących, że z punktu widzenia prawnego nie powinno mieć znaczenia, czy taką upoważnioną osobą jest np. małżonek lub pracownik kupującego, czy też przedstawiciel firmy kurierskiej, skoro z Regulaminu Witryny wynika, że osoby te mogą odbierać towar pod pewnymi warunkami i co najważniejsze w zgodzie regulacjami ustawy. Chodzi tu konkretnie o kwestie związane z pełnoletniością i stanem trzeźwości zamawiających, o których mówi art. 15 ustawy. W tym względzie wskazać jedynie należy, że postanowienia Regulaminu Witryny, których wydruki znajdują się w aktach administracyjnych, a na które wskazywali skarżący dowodzą, że sprzedający przez Internet mają mechanizmy kontroli w tym zakresie – rejestracja i indywidualizacja zamawiającego (obowiązek podania danych osobowych i adresowych), a przy odbiorze kontrola dokumentów osoby odbierającej towar. Dostawca jest też obowiązany dokonać kontroli stanu trzeźwości osoby odbierającej towar.

Nie bez znaczenia dla treści rozstrzygnięcia w tej sprawie mają także postanowienia art. 70 k.c. W przypadku wątpliwości co do czasu i miejsca zawarcia umowy sprzedaży przewidziano w tym przepisie reguły interpretacyjne, pozwalające usunąć wątpliwości co do tych faktów.

W przepisie art. 70 k.c. przewidziano dwie reguły interpretacyjne, pozwalające na ustalenie czasu i miejsca zawarcia umowy w ofertowym trybie kontaktowania właśnie w takiej sytuacji. Określenie czasu i miejsca zawarcia umowy następuje przez wskazanie kiedy i gdzie strony złożyły zgodne oświadczenia woli konstytuujące czynność prawną. Przedmiotowa zasada pozwala dokonać jednoznacznego ustalenia tych faktów w przypadku, gdy oferent i oblat, będąc jednocześnie obecni w tym samym czasie i miejscu, złożyli swoje oświadczenia woli. Wskazana reguła nie umożliwia natomiast określenia czasu oraz miejsca zawarcia umowy w sytuacji, gdy strony nie przebywały w tożsamym miejscu i ich oświadczenia woli nie były składane w bliskim związku czasowym. W konsekwencji przepis art. 70 k.c. znajdzie zastosowanie do umów zawieranych bez jednoczesnej obecności oferenta i oblata. W doktrynie przyjęto słuszne stanowisko, że strony mogą samodzielnie określić czas zawarcia umowy, wyznaczając odmienny moment dokonania czynności prawnej niż chwila dojścia do oferenta oświadczenia oblata o przyjęciu oferty zgodnie z art. 61 k.c. Wskazano, że przedmiotowy zabieg będzie celowy zwłaszcza w przypadkach, gdy umowa dochodzi do skutku między podmiotami, które nie są jednocześnie obecne w tym samym miejscu. Swoboda stron jest jednak w tym względzie ograniczona. Chwila zawarcia umowy wyznaczona przez oferenta i oblata powinna bowiem mieścić się w granicach czasowych określonych przez przepisy art. 66 § 2, art. 67 i art. 69 k.c., normujące dojście umowy do skutku poprzez przyjęcie oferty. Zgodnie z regułą ogólną, umowa rodzi skutki prawne z chwilą jej zawarcia. Dopuszczalne jest jednak również wskazanie przez strony umowy innego momentu, z którym powstaną wszystkie lub niektóre jej konsekwencje prawne. Strony są uprawnione do korzystania z przedmiotowej kompetencji w granicach swobody umów. Jeżeli ofertę akceptuje się przez oświadczenie woli wymagające dojścia oferenta, ofertę uważa się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia oblata o jej przyjęciu. Decyduje tutaj chwila dojścia pozytywnej odpowiedzi adresata do oferenta (art. 61 § 1 k.c.). Natomiast w sytuacji, gdy oświadczenie o przyjęciu oferty ma postać elektroniczną, będzie to chwila wprowadzenia go do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, by składający mógł się z treścią oświadczenia zapoznać (art. 61 § 2 k.c.).

"W przypadku składania oferty w postaci elektronicznej (art. 661 k.c.), bez względu na to, czy oferent posłużył się indywidualnym środkiem komunikacji na odległość czy niemającym takiego charakteru, umowę uznaje się za zawartą w miejscu zamieszkania albo w siedzibie składającego propozycję w chwili dojścia kontraktu do skutku. Ustawodawca nie zastosował tutaj reguły ogólnej, zgodnie z którą miejscem zawarcia umowy jest miejsce otrzymania przez składającego ofertę jej akceptacji, ponieważ rodziłoby to bardzo poważne trudności wynikające ze specyfiki komunikacji elektronicznej, zwłaszcza odbywającej się za pomocą Internetu, mającego globalny zasięg. Zazwyczaj miejscem doręczenia oświadczenia o przyjęciu propozycji w postaci elektronicznej jest bowiem miejsce położenia serwera, z którego korzysta oferent w ramach usługi poczty elektronicznej lub aktywnego dostępu do wszystkich zasobów sieci. Serwery, stanowiąc własność specjalistycznych przedsiębiorstw, mogą zostać usytuowane w dowolnym miejscu na globie, niemającym jakiegokolwiek rzeczywistego związku z kontraktem. Przyjęcie ogólnego rozwiązania mogłoby zatem doprowadzić do powiązania stosunku umownego z przypadkowym miejscem, którego lokalizację trudno byłoby przewidzieć i wprowadzić zbędny element międzynarodowy . W przypadku gdy oferentem jest użytkownik sieci, będący konsumentem lub przedsiębiorcą, składający ofertę na podstawie zaproszenia do zawarcia umowy zamieszczonego na stronie internetowej, w szczególności sklepu internetowego, przez profesjonalistę trudniącego się sprzedażą towarów lub świadczeniem usług, miejscem zawarcia umowy będzie miejsce zamieszkania lub siedziba nabywcy, co należy uznać za korzystne dla tego podmiotu." (vide: Komentarz do art. 70 k.c. w LEX; Fras. M. (red.). Habdas. M. (red.) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Cześć ogólna (art. 1-125); por. też A. Kubik. Sprzedaż alkoholu przez Internet, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, Warszawa 2015, nr 3, s. 2).

Do tychże jednak twierdzeń skarżących ani organ I, ani organ II instancji, szerzej się nie odniósł, ograniczając się tylko do podzielenia stanowiska wypowiedzianego przez NSA we wskazanym już wyroku tegoż Sądu z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt II GSK 2566/14. Nie wyjaśniły tez organy samego pojęcia "sprzedaży przez Internet."

W ocenie skarżących przyjęte w kwestionowanej decyzji stanowisko, że niedopuszczalne jest wykorzystywanie przy sprzedaży napojów alkoholowych nie tylko Internetu, ale generalnie "środków komunikacji na odległość" nie zostało. rzeczywiście w sposób dogłębny i wyczerpujący przez organy prawnie uzasadnione. W ogóle organy pominęły też w tej analizie przepis. 38 pkt. 7 ustawy o prawach konsumenta.

Wobec tego za zasadną uznać należało przedstawioną przez skarżących argumentację i sposób rozumienia przepisu art. 96 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz innych ustawy. W sposób przekonywujący dowiedli, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy realizacja umowy sprzedaży następuje we wskazanym w udzielonym im w zezwoleniu punkcie sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych, a nie poza nim. Nadto, gwoli jasności nie mamy tutaj do czynienia z klasycznym "sklepem internetowym" lecz konkretnie określonym i objętym zezwoleniem punktem sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych.

Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie stoi zatem na stanowisku, że "sprzedaż przez Internet", lecz z określonego w zezwoleniu punktu sprzedaży, nie jest jeszcze jednym, dodatkowym miejscem sprzedaży, niewymienionym w art. 96 ustawy, lecz jest to dodatkowa forma komunikacji przedsiębiorcy z potencjalnymi klientami, a więc jednym ze sposobów sprzedaży funkcjonującym w dzisiejszych realiach (por. w tym względzie A. Kubik. Sprzedaż alkoholu przez Internet, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, Warszawa 2015, nr 3, s. 2).

Również w kontekście kwestii związanych z formą sprzedaży, skarżący w sposób przekonywujący pokazali nie do końca trafne rozumowanie orzekających organów. Racje mają skarżący podnosząc, że przyjęcie tezy, iż z ustawy wynika definitywnie zakaz sprzedaży przez Internet prowadziłby także do uzasadnionego twierdzenia, że również i sprzedaż przy wykorzystaniu e-maila, tradycyjnej poczty, faksu, czy też telefonu należałoby uznać za sprzeczną z prawem, nie mówiąc już o powszechnym zamawianiu towaru w obrocie hurtowym napojów alkoholowych. Przyjęcie tego stanowiska musiałoby prowadzić do wszczęcia postępowań o cofnięcie zezwolenia na obrót hurtowy napojami alkoholowymi podmiotowi, któremu wydano zezwolenie na obrót hurtowy, gdyż wręcz zasadą jest komunikowanie się na odległość pomiędzy sprzedawcą i kupującym oraz dostarczanie napojów alkoholowych przez sprzedawcę do magazyny lub punktu sprzedaży kupującego.

Za absurdalne uznać należałoby dopuszczalność więc takiej interpretacji przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, która by dozwalała inaczej wykładać tę część przepisów odnoszących się do sprzedaży i warunków tej sprzedaży w handlu detalicznym w odróżnieniu do tych, dotyczących obrotu hurtowego napojów alkoholowych.

Zdaniem Sądu trafnie zauważyli też skarżący, na co również ponownie zwraca uwagę orzekający w tej sprawie Sąd, że każda sprawa odznaczą się swoistą specyfiką. To organ, także i sąd kwestionując prawidłowość wykładni organu, ma przedstawić wykładnię przepisów mających zastosowanie, w której dla wzmocnienia stanowiska, lecz wyraźnie wypowiedzianego, można posłużyć się poglądami judykatury, czy też doktryny. Nie funkcjonuje w polskim systemie prawnym tzw. prawo precedensów, a sądy, w tym sądy administracyjne zwłaszcza dokonują kontroli procesu stosowania prawa przez organy, na który składa się nie tylko rozumienie przepisu (normy) ale i proces subsumpcji i zastosowanych prawnych konsekwencji. Wobec tego zasadnie skarżący zwrócili uwagę na kwestie związane z wydaniem wskazanych i przywoływanych przez organy wyroków NSA i wojewódzkich sądów administracyjnych, które zapadały w odmiennych stanach faktycznych niż w tej sprawie. Nie powtarzając, choćby zaznaczyć jedynie należy, że istotnie oba orzeczenia (WSA w Łodzi z 19 listopada 2009 r., sygn. akt III SA/Łd 381/09 i NSA z dnia 14 kwietnia 2011 r., sygn. akt GSK 431/10) zapadły w odmiennym stanie faktycznym. Przedmiotem ww. orzeczeń była legalność decyzji odmawiających wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży, który przez przedsiębiorcę został we wniosku określony jako "sklep internetowy", co nie miało miejsca w tej sprawie. Również i aprobowany wyrok z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt II GSK 2566/14 dotyczył sytuacji, w której przedsiębiorca stosował zupełnie inny wzorzec umowny niż ten określony w stanie faktycznym niniejszej sprawy, a zawarty w Regulaminie Witryny.

Rzeczywiście przy wykładni przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi należy mieć na uwadze cele i zasady ustawy.

W ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ustawodawca wprowadził pewne zakazy. Owe zakazy zostały określone w ustawie i są to: zakaz sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych we wskazanych w art. 14 obiektach i miejscach, zakaz sprzedaży i podawania alkoholu osobom nietrzeźwym, nieletnim i na kredyt (art. 15), wreszcie zakaz wnoszenia napojów alkoholowych na teren określonych obiektów (art. 16 ustawy). Wskazując w art. 1 i 2 ustawy, że: "Organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego są obowiązane do podejmowania działań zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych oraz zmiany struktury ich spożywania, inicjowania i wspierania przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie sposobu spożywania tych napojów, działania na rzecz trzeźwości w miejscu pracy, przeciwdziałania powstawaniu i usuwania następstw nadużywania alkoholu, a także wspierania działalności w tym zakresie organizacji społecznych i zakładów pracy" (art. 1) oraz, że sposobem realizacji zadań w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi jest kształtowanie polityki społecznej, która pozwalałaby na skuteczną walkę z alkoholizmem, naukę świadomego i odpowiedzialnego korzystania z tych napojów, nie oznacza w ocenie Sądu poprzez uznanie w stanie faktycznym tej sprawy sprzedaży z punktu sprzedaży przy wykorzystaniu Internetu, jako formy komunikacji na odległość, zupełnego zniweczenia celów, zadań i kierunków wykonywania kompetencji organów w obszarze stosunków społecznych.

Zwrócić należy bowiem po raz kolejny uwagę, że sprzedaż napojów alkoholowych w tej sprawie następowała z punktu sprzedaży określonego w zezwoleniu, wydanym po uprzedniej pozytywnej opinii komisji rozwiązywania problemów alkoholowych o zgodności wnioskowanej lokalizacji przedmiotowego punktu sprzedaży. Są więc realizowane cele i zasady ustawy, w tym także wbrew pozorom, zdaniem Sądu również i ta związana z ograniczeniem dostępności do alkoholu. Nie jest do końca pozbawione racji twierdzenie, że sprzedaż online, która w ścisłym tego znaczeniu nie miała miejsca w tym przypadku, nie tylko nie ułatwia, co może utrudniać sprzedaż. Sprzedaż za pomocą Internetu jest wieloetapowa. Wymaga przyjęcia oferty, dokonania zapłaty, podania danych osobowych i adresowych, co trwa łącznie z dostawą do domu kilka godzin a nawet dłużej, niż by to miało miejsce w najbliższym położonym punkcie sprzedaży (por. Wiercińska - Krużewska, A., Czerniawski, M. (2012). Sprzedaż napojów alkoholowych w Internecie- analiza problemu. Prawo i marketing, (8), 18-19.). Nade wszystko to w tym punkcie, konkretnie położonym ona następowała, a cele i zasady ustawy, w tym dostępności do alkoholu, jak i inne, realizują się (i realizowały się) także poprzez respektowanie wskazanych w ustawie zakazów przejawiających się poprzez udzielanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu tym punktom sprzedaży detalicznej, które są położone w odpowiedniej odległości od miejsc chronionych, takich jak choćby szkoły, czy kościoły. Skoro ten punkt sprzedaży został pod tym względem zaaprobowany, to nie ma zasadniczej różnicy z punktu widzenia dostępności pomiędzy sprzedażą z tego punktu na odległość, a sytuacją, gdyby doszło do sprzedaży w tym punkcie z naruszeniem warunków związanych ze stanem trzeźwości, czy wiekiem bezpośrednio w tym punkcie, osobie, która z dozwolonego miejsca w mieście udałaby się do niego osobiście.

Budzą też zastrzeżenia Sądu działania organu w sferze dowodowej. Z całą stanowczością podkreślić należy, że przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. jedn., Dz. U. z 2017 r., poz. 1257, zwanej dalej w skrócie – k.p.a.) nie definiują pojęcia środka dowodowego. Art. 75 § 1 k.p.a. stanowi jedynie, że "jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem". Środek dowodowy to zatem wszelkie źródła prawdziwych informacji umożliwiających dowodzenie. Trafnie podnosi się w piśmiennictwie, że art. 75 § 1 k.p.a. nie zawiera zamkniętego katalogu środków dowodowych dopuszczalnych w postępowaniu dowodowym, lecz zawarte w nim wyliczenie, jest jedynie przykładowe. W ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ustawodawca wskazał, że kontrolę przestrzegania warunków określonych w ustawie przeprowadzają organ zezwalający lub, na podstawie jego upoważnienia, straż gminna lub członkowie gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 18 ust. 8). Nawet jeżeli by przyjąć dopuszczalność takiej formy działania, jak zakup kontrolowany, choć w sferze dowodowej budzi ona poważne zastrzeżenia, to z pewnością notatka służbowa sporządzona przez pracownika nie jest tego rodzaju dokumentem, który służy wyjaśnieniu merytorycznemu sprawy. Mogą to być bieżące adnotacje, pomocne wprawdzie przy rozpatrywaniu sprawy, jednakże nie obejmujące ustaleń, od których jej rozstrzygnięcie zależy lub może zależeć. Ustalenia istotne dla sprawy powinny więc spełniać warunki określone w art. 67 i nast. k.p.a. Nie można uznać odręcznych notatek pracowników organu za dowody w sprawie." (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 4 czerwca 1982 r., sygn. akt I SA 258/82; LEX nr 9685). Organ powinien czynności kontrolne uwidocznić raczej w zapisach protokołu z kontroli, a nie w formie notatki służbowej.

Zgodzić się więc należało z zarzutami skarżących, że orzekające organy nie wykazały naruszenia przez nich warunków ustawowych, a co jest obowiązkiem organów działających na podstawie prawa.

Sąd podzielił zatem argumentację skarżących, że w tym wypadku decyzje organów obydwu instancji o cofnięciu skarżącym udzielonego im uprzednio zezwolenia na sprzedaż przedmiotowych napojów alkoholowych wydane zostały z naruszeniem przepisów postępowania – artykułów 7, 77 § 1 i 80 k.p.a. – stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy poprzez nie wzięcie pod uwagę wszystkich istotnych dla treści rozstrzygnięcia okoliczności, co wynikało z dokonanej w sposób niewłaściwy wykładni artykułów 18 ust. 10 oraz 18 ust. 7 w zw. z art. 96 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w tym również bez wskazania z jakich powodów organy nie mogą w procesie interpretacyjnym norm prawnych uwzględnić zasady rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść strony (art. 7a k.p.a.).

Trafnie też zauważają skarżący, że swoboda działalności gospodarczej, wskazana w art. 22 Konstytucji RP jest wolna, ale z zachowaniem warunków wynikających z przepisów prawa. Skoro w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi brak jest wyraźnego zakazu sprzedaży przez Internet, to nie można go wyprowadzać z celów i zasad tej ustawy, bo nie wynika z nich, że właśnie owe cele w postaci ograniczenia dostępności do napojów alkoholowych obejmowały ten rodzaj sprzedaży. Ustawa ta jest zupełnie niedostosowana do obecnych realiów rynkowych, co powinno być postulatem de lege ferenda do jej zmian w tym zakresie.

W tym stanie rzeczy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.), orzekł, jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.), jak w punkcie II sentencji wyroku.