Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Sygn. akt I SA/Kr 773/11 | | W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 17 stycznia 2012r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia: WSA Agnieszka Jakimowicz (spr.), Sędziowie: WSA Paweł Dąbek, WSA Bogusław Wolas, Protokolant: Iwona Sadowska - Białka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 stycznia 2012r., sprawy ze skargi R.D., na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego, z dnia 4 marca 2011r. Nr [...], w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu grzywny, - s k a r g ę o d d a l a -

Decyzją z dnia 22 grudnia 2010 r. nr [...] Prezydent Miasta K. odmówił R.D. udzielenia ulgi w formie umorzenia należności z tytułu grzywny nałożonej w drodze mandatu karnego kredytowanego seria [...] w wysokości 100 zł.

Organ ustalił, że w dniu 19 października 2010 r. R.D. został ukarany przez Straż Miejską Miasta K. mandatem karnym kredytowanym nr [...] na podstawie art. 97 ustawy dnia 20 maja 1971 r. Kodeks Wykroczeń (Dz. U. z 2010 r. nr 46, poz. 275) na kwotę 100 zł.

W dniu 2 listopada 2010 r. ukarany zwrócił się z wnioskiem o udzielenie ulgi w formie umorzenia grzywny wymierzonej powyższym mandatem. W dniu 9 listopada 2010 r. wezwano stronę do uzupełniania braków wniosku m. inn. poprzez dostarczenie wypełnionego i podpisanego oświadczenia o sytuacji materialnej, który to dokument wraz z załącznikami wpłynął do urzędu w dniu 17 listopada 2010 r.

Prezydent Miasta K., po rozpatrzeniu przedmiotowej sprawy nie znalazł podstaw do zastosowania wnioskowanej ulgi w trybie art. 67a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).

Wyjaśniono, że umorzenie należności budżetowych o charakterze publiczno-prawnym, o których mowa w art. 60 ustawy z dnia 27 sierpnia o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240), może nastąpić, zgodnie z art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej, w przypadku, gdy zachodzi ważny interes dłużnika lub interes publiczny. Oznacza to, że Prezydent Miasta K. podejmuje decyzję w przedmiocie umorzenia w ramach tzw. uznania administracyjnego, które daje możliwość, ale nie nakłada obowiązku podjęcia decyzji ze skutkiem pozytywnym względem zainteresowanej strony.

Podkreślono, że decyzje o zastosowaniu ulgi winny być podejmowane niezwykle rozważnie i w sytuacjach wyjątkowych, tj., gdy faktycznie chodzi o przypadek uzasadniony ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym.

Stwierdzono, że ważny interes dłużnika jest pojęciem nieostrym i jego treść powinna być badana w świetle okoliczności konkretnej sprawy. Ważnego interesu dłużnika, nie można jednakże utożsamiać z subiektywnym przekonaniem strony, o potrzebie umorzenia wierzytelności. O tego rodzaju przesłance ważnego interesu można mówić np. w razie znacznego obniżenia zdolności płatniczych dłużnika, spowodowanych zdarzeniem losowym (tj. powódź, pożar, kradzież lub inne zdarzenie uznane za wyjątkowe). Z ważnym interesem możemy mieć do czynienia również wówczas, gdy podatnik znalazł się w trudnej sytuacji życiowej, której nie mógł przewidzieć lub której nie mógł zapobiec. Zatem oceny należy dokonywać w oparciu o zobiektywizowane kryteria, które są zgodne z powszechnie obowiązującą hierarchią wartości, w której wysoką rangę mają między innymi życie i zdrowie ludzkie, a także możliwość zarobkowania w celu zdobycia środków na utrzymanie.

Natomiast pojęcie interesu publicznego powinno być oceniane z uwzględnieniem wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów państwa.

Przechodząc do ustaleń faktycznych mających znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy stwierdzono, że dłużnik pobiera świadczenie z GOPS w wysokości 200 zł na kwartał, natomiast koszty utrzymania gospodarstwa domowego kształtują się następująco: opłata za lokal mieszkalny - 400 zł, opłata za dostarczane media - 200 zł, spłata rat zaciągniętych kredytów - ok. 4.000 zł, inne zobowiązania - 300 zł.

W ocenie organu sytuacja majątkowa dłużnika nie jest tak zła, żeby zobowiązany nie mógł uregulować zaległości. Podnoszone przez wnioskodawcę argumenty nie stanowią wystarczających przesłanek do zastosowania ulgi w postaci umorzenia, gdyż nie wystąpiły okoliczności, które można byłoby określić mianem ważnego interesu dłużnika. Zaznaczono też, że dłużnik nie może zakładać, iż każdy wniosek o umorzenie należności będzie rozpatrzony pozytywnie

Podejmując decyzję organ zajmujący się sprawą miał także na uwadze, że z uzyskiwanych dochodów Gmina Miejska K. realizuje zadania związane z zaspokajaniem potrzeb w interesie całej społeczności lokalnej, a udzielenie ulgi w formie umorzenia prowadzi do uszczuplenia dochodów Gminy, a tym samym ogranicza realizowanie określonych zadań publicznych. Z tego względu, w opinii organu w omawianej sprawie nie zaistniała przesłanka interesu publicznego.

Odmawiając umorzenia grzywny zaznaczono, że Prezydent Miasta K. może udzielić w tym przypadku ulgi w formie rozłożenia grzywny na raty.

W złożonym odwołaniu skarżący zarzucił, że opisana powyżej decyzja jest stronnicza, gdyż nie uwzględnia ważnego interesu strony. Skarżący wyjaśnił, że dnia 17 lipca 2008 r. uległ wypadkowi, w związku z czym trzykrotnie przebywał w szpitalu, gdzie poddany został operacjom, nie pobiera żadnych świadczeń ani odszkodowań, cały czas jest leczony i rehabilitowany. Nałożony na niego mandat jest drakoński, narusza prawa międzynarodowe oraz prawa człowieka.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie przychyliło się do argumentów przedstawionych w odwołaniu i decyzją z dnia 4 marca 2011 r. nr [...] utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu przedstawiono podstawę prawną ewentualnego umorzenia należności budżetowych, wyjaśniając pojęcia ważnego interesu podatnika i interesu publicznego w sposób analogiczny do sposobu, w jaki uczynił to organ I instancji oraz zwrócono uwagę na uznaniowy charakter decyzji w przedmiocie umorzenia należności budżetowych.

Następnie stwierdzono, że organ I instancji dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania i podkreślono, że budzą wątpliwości podawane przez stronę informacje co do jej sytuacji dochodowej, biorąc pod uwagę stosunek dochodów do wydatków. Zauważono, że skoro strona posługuje się samochodem, posiada środki na ten cel. W związku z tym należy przyjąć, że jest w stanie spłacić należność, którą ją obciążono, zwłaszcza, że nie jest ona wysoka. Zaznaczono też, że organ nie powinien umarzać zaległości, jeśli istnieje realna możliwość zapłaty tych zaległości w ratach.

R. D. złożył dnia 7 kwietnia 2011 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skargę na powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławcze, wnosząc o jej uchylenie.

Skarżący zarzucił, że organ odwoławczy błędnie ustalił fakty. Następnie przedstawił swoją sytuację zdrowotną, opisaną już w odwołaniu i dodał, że w 2009 r. i 2010 r. został poszkodowany w wyniku powodzi, wskutek czego w dwóch izbach przecieka sufit, a dom grozi zawaleniem.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło w odpowiedzi o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, iż zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) oraz w związku z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), kontrola sądowa zaskarżonych decyzji, postanowień bądź innych aktów wymienionych w art. 3 § 2 cytowanej ustawy, sprawowana jest w oparciu o kryterium zgodności z prawem. W związku z tym, aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a-c Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), a także, gdy decyzja lub postanowienie organu dotknięte jest wadą nieważności (art. 145 § 1 pkt 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). W kontekście powyższego trzeba zaznaczyć, że każde naruszenie przepisów prawa materialnego, czy procesowego należy oceniać przez pryzmat jego wpływu na treść rozstrzygnięcia. Przy czym zgodnie z art. 134 § 1 cytowanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

W pierwszym rzędzie należy zaznaczyć, że grzywna nakładana za popełnienie wykroczenia w drodze mandatu karnego przez straż miejską stanowi dochód jednostki samorządu terytorialnego, o czym stanowi wprost art. 100 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. nr 133, poz. 848 z późn. zm.). Jest to zatem niepodatkowa należność budżetowa o charakterze publicznoprawnym określona w art. 60 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).

Zgodnie natomiast z art. 64 ust. 1 cytowanej ustawy o finansach publicznych, właściwy organ, na wniosek zobowiązanego, może udzielać określonych w art. 55 tej ustawy ulg w spłacie zobowiązań z tytułu należności, o których mowa w art. 60. Powyższe oznacza, że stosownie do art. 55 ustawy niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym mogą być umarzane w całości albo w części lub ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty.

Przepisy ustawy o finansach publicznych nie zawierają jednak przesłanek, które warunkują dopuszczalność stosowania ulg w odniesieniu do niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym, lecz zawierają odesłanie zawarte w art. 67 tej ustawy, iż do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dział III ustawy Ordynacja podatkowa, dotyczy zobowiązań podatkowych. Powyższe oznacza, że do ulg niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym należy stosować rozdział 7a - ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, gdzie miejsce organu podatkowego zajmuje organ jednostki samorządu terytorialnego.

Mając powyższe na względzie należy podnieść, że w rozpatrywanej sprawie decyzje organów obydwu instancji prawidłowo wydane zostały w oparciu o przepis art. 67a § 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 137, poz. 926 z późn. zm.). Stosownie do tego przepisu organ podatkowy w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może na wniosek podatnika umorzyć w całości lub części zaległości podatkowe lub odsetki za zwłokę. W powołanym przepisie ustawodawca przewidział wyjątek od obowiązującej w polskim prawie zasady obowiązkowego płacenia podatków, realizowany poprzez dopuszczenie możliwości udzielenia pomocy publicznej w postaci m. inn. umorzenia odsetek od zaległości podatkowej. Umorzenie to może nastąpić w razie zaistnienia ściśle określonych przesłanek, tj. ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Każdy z tych warunków samodzielnie, jak również oba łącznie mogą stanowić podstawę umorzenia odsetek od zaległości podatkowej.

Decyzje dotyczące umorzenia zaległości podatkowych podejmowane są w ramach tzw. uznania administracyjnego, które polega na przyznaniu organom podatkowym możności dokonania wyboru między dwoma równowartościowymi rozwiązaniami. Zakres uznania administracyjnego nie jest jednak uprawnieniem nieograniczonym, a dowolność w rozpoznawaniu wniosków o umorzenie zaległości podatkowych jest niedopuszczalna. Podkreślić należy, że ustalenie istnienia przesłanek z art. 67a § 1 ustawy Ordynacja podatkowa nie jest oparte o kryterium uznania, przy czym organ podatkowy zobowiązany jest (korzystając z systemu ocen pozaprawnych) skonkretyzować użyte w art. 67 § 1 Ordynacji podatkowej pojęcia: "ważny interes podatnika" i "interes publiczny".

W doktrynie oraz utrwalonym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie budzi wątpliwości, że ocena, czy przesłanki umorzenia istnieją w konkretnej sprawie, może być dokonana tylko po wszechstronnym i wnikliwym rozważeniu całokształtu materiału dowodowego, a poprzedzać ją powinno wyczerpujące zebranie całego materiału dowodowego oraz dokładne wyjaśnienie okoliczności faktycznych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 lutego 2002 roku, sygn. akt III SA 2302/00). Obowiązki te bezpośrednio wynikają z treści art. 122, art. 187 § 1 i art. 191 Ordynacji podatkowej (a na gruncie niniejszej sprawy art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a.). Po uwzględnieniu całokształtu materiału dowodowego i po wyjaśnieniu wszystkich okoliczności faktycznych organ winien zatem jednoznacznie stwierdzić, czy zachodzą przesłanki wskazane w art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej. Jeżeli mimo istnienia przesłanek z art. 67a § 1 pkt 3 tej ustawy, podejmuje się decyzję polegającą na odmowie umorzenia zobowiązania podatkowego (odsetek za zwłokę), winny zostać szczegółowo określone motywy takiego rozstrzygnięcia (art. 210 § 4 Ordynacji podatkowej, a na gruncie niniejszej sprawy art. 107 § 3 k.p.a.).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, dokonując oceny zaskarżonej decyzji w omówionym wyżej zakresie, nie stwierdził aby naruszała ona prawo w stopniu uzasadniającym jej wzruszenie. W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że kontrola legalności decyzji wydawanych w ramach tzw. uznania administracyjnego sprowadza się do oceny, czy organ podatkowy uwzględnił całokształt okoliczności faktycznych mających wskazywać na ważny interes podatnika lub interes publiczny oraz czy w ramach swego uznania nie naruszył on zasady swobodnej oceny dowodów. Kontroli Sądu nie podlega zatem uznanie samo w sobie, ale sposób, w jaki nastąpiło zebranie i rozpatrzenie materiału dowodowego, uzasadnienie stanowiska organu, a także to czy swobodne uznanie organu podatkowego nie przekształciło się w uznanie dowolne (por. m.in. wyrok NSA z dnia 8 maja 2002 r., sygn. akt SA/Sz 2548/00, LEX nr 78302) oraz wyrok NSA z 28 listopada 2001 r., sygn. akt SA/Sz 1292/00, LEX nr 78300).

Decyzja uznaniowa może być zatem przez sąd uchylona w wypadkach stwierdzenia, iż została wydana z takim naruszeniem przepisów prawa o postępowaniu lub prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. O tego rodzaju naruszeniach można mówić, gdyby organ pozostawił poza swoimi rozważaniami argumenty podnoszone przez stronę, pominął istotny dla rozstrzygnięcia materiał dowodowy lub dokonał jego oceny wbrew zasadom logiki lub doświadczenia życiowego, a także gdyby dokonał wykładni występujących w art. 67a pojęć niezgodnie z ogólnymi zasadami prawa.

Z akt sprawy wynika, że organy obydwu instancji przeprowadziły szczegółowe postępowanie wyjaśniające i dowodowe w oparciu o materiał dowodowy pozyskany od samego skarżącego, gdyż wezwały go do przedłożenia konkretnych dokumentów, z których miałby wynikać ważny interes wnioskodawcy w uzyskaniu ulgi (pismo z dnia 9 listopada 2010 r.). Wskazać bowiem należy, że obowiązkiem strony ubiegającej się o przyznanie ulgi jest wykazanie, że spełnia przesłanki określone w przepisach prawa. Zatem to przede wszystkim na stronie ciąży obowiązek dostarczenia dowodów potwierdzających podnoszone okoliczności i to na etapie postępowania przed organami administracyjnymi. Organy dokonały również prawidłowej oceny podnoszonych przez stronę okoliczności i przedłożonych materiałów, w konsekwencji słusznie uznając, że nie zaistniały okoliczności uzasadniające przyznanie zobowiązanemu najdalej idącej ulgi w postaci umorzenia grzywny nałożonej mandatem karnym.

Jak słusznie zauważyło SKO, R. D. wykazał w oświadczeniu o sytuacji materialnej jako jedyne źródło dochodu otrzymywane z GOPS świadczenie kwartalne w kwocie 200 zł, jednocześnie jednak deklarując miesięczne wydatki na kwotę ok. 4.500 zł (w tym spłata zaciągniętych kredytów – ok. 4000 zł, opłata za dostarczane media – 200 zł, wydatki na rehabilitację i leczenie – 300 zł), do tego płacony rocznie podatek za posiadaną nieruchomość w kwocie 400 zł. Już tylko te wydatki drastycznie przekraczają deklarowany dochód, dlatego należy podzielić wątpliwości Kolegium co do prawdziwości i wiarygodności podawanych przez skarżącego informacji dotyczących jego sytuacji dochodowej. Zwłaszcza, że jak słusznie zaznaczyło SKO, skarżący posługuje się samochodem (który wykazał w oświadczeniu majątkowym), a zatem musi posiadać środki na ten cel (paliwo, ubezpieczenie, koszty ewentualnych napraw, czy inne koszty związane z normalną eksploatacją pojazdu). Poza tym skarżący w przedmiotowym oświadczeniu o stanie majątkowym wskazał, że jest osobą pracującą. Nie podał jednak źródła, z którego osiąga dochody i ich wysokości, co czyni jego oświadczenie niepełnym i mało wiarygodnym. Wreszcie wnioskodawca wykazał, że posiada nieruchomości gruntowe o pow. 2000 m kw. i samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, nie mając na utrzymaniu osób trzecich. Ponadto powołując się na określone wydatki skarżący nie załączył, pomimo wezwania organu, żadnych dokumentów potwierdzających fakt ponoszonych opłat, czy zaciągniętych kredytów. Tymczasem, jak wskazano wyżej, to na wnioskującym o przyznanie ulgi ciąży obowiązek wykazania, iż spełnia przesłanki wskazane w art. 67a Ordynacji podatkowej, zwłaszcza mając na uwadze wyjątkowy i nadzwyczajny charakter instytucji umorzenia.

Słusznie również organ zwrócił uwagę na fakt, że ważąc interes podatnika winno się mieć na uwadze także interes publiczny, a zatem mając na względzie to, iż wpływy z podatków i innych należności mają zaspokoić realizację różnych celów społecznych, odstąpienie od ich poboru winno być podyktowane wystąpieniem szczególnie ważnych i uzasadnionych powodów.

Organy, w opinii Sądu, wyszły też z prawidłowego założenia, że kwota grzywny obciążającej skarżącego jest stosunkowo niska (100 zł), co powoduje, że istnieje realna możliwość spłaty w ratach, zatem umarzanie tej należności byłoby przedwczesne.

Wskazać na koniec należy, że w sytuacji, gdy po zakończeniu postępowania administracyjnego pojawiły się dodatkowe okoliczności, które miały wpływ na pogorszenie sytuacji materialnej skarżącego, jest możliwość złożenia ponownego wniosku o umorzenie w sytuacji zmiany okoliczności faktycznych.

Mając powyższe na względzie należy uznać, że organy wszechstronnie rozważyły i oceniły wszystkie aspekty faktyczne i prawne niniejszej sprawy, a także wzięły pod uwagę okoliczności podnoszone przez skarżącego i w wyniku tej oceny podjęte zostały decyzje mieszczące się granicach uznania administracyjnego, dlatego Sąd nie znalazł podstaw do uznania ich za niezgodne z prawem. Z uwagi na to orzeczono jak w sentencji w oparciu o art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153 poz. 1270 z późn. zm.).