Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Aleksandra Wrzesińska-Nowacka (sprawozdawca), Sędzia NSA Antoni Hanusz, Sędzia WSA - del. Alicja Polańska, , Protokolant Konrad Kapiński, po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2024 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 16 grudnia 2020 r. sygn. akt I SA/Gd 819/20 w sprawie ze skargi M. B. na interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 30 czerwca 2020 r. nr 0115-KDIT1.4011.149.2020.3.MN w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej na rzecz M. B. kwotę 240 (słownie: dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

1. Zaskarżonym wyrokiem z 16 grudnia 2020 r., sygn. akt I SA/Gd 819/20, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uwzględnił skargę M. B. na interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 30 czerwca 2020 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych i uchylił zaskarżoną interpretację. Pełna treść uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, jak i innych wyroków powołanych poniżej, dostępna jest na stronie internetowej https://orzeczenia.nsa.gov.pl/.

2.1. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, działając na podstawie art. 173 w zw. z art. 177 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm., dalej jako "p.p.s.a."), wniósł skargę kasacyjną, zaskarżając powyższy wyrok w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu na podstawie art. 174 pkt 1 i pkt 2 p.p.s.a., organ zarzucił:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1) art. 24 ust. 11-12b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm., dalej jako "u.p.d.o.f.") w zw. z art. 4 ustawy z 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 2017 r. poz. 2175) poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji nieprawidłową ocenę możliwości zastosowania do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego, polegającą na przyjęciu przez sąd pierwszej instancji, że skoro w polskim systemie prawa podatkowego obowiązuje zakaz wielokrotnego opodatkowania tego samego przychodu, a nadto niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z uprzednio obowiązującym stanem prawnym (tj. przed 1 stycznia 2018 r.) czy też obecnym (po tej dacie) w przypadku programów takich jak w opisie stanu faktycznego zaprezentowanym we wniosku, dochód (przychód) powstaje dopiero w dacie sprzedaży akcji (nie zaś wcześniej), to powyższe przepisy mają zastosowanie do wszystkich opisanych stanów (objęcie RSU i ich zamiana na akcje oraz sprzedaż akcji), bowiem powyższe regulacje mają w istocie charakter doprecyzowujący, podczas gdy na gruncie przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2018 r. nie ma podstaw do twierdzenia, że przy rozliczaniu skutków podatkowych wskazanego cyklu czynności rozpoznanie przychodu podatkowego na każdym z tych etapów mogłoby naruszać zasadę jednokrotnego opodatkowania tych samych wartości i to w sytuacji, gdy nowelizacja przepisów wprowadzona z dniem 1 stycznia 2018 r. usunęła takie ryzyko poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów dotyczących rozpoznawania kosztów uzyskania przychodów (art. 22 ust. 1db, art. 22 ust. 1dc u.p.d.o.f.), tym samym skoro opisany we wniosku cykl świadczeń nie będzie następował w ramach programu motywacyjnego w rozumieniu art. 24 ust. 11b u.p.d.o.f. (w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2018 r.), to będzie wiązał się z rozpoznawaniem skutków podatkowych poszczególnych etapów cyklu (nieodpłatne uzyskanie instrumentów finansowych, mających określoną wartość rynkową ( realizacja praw z tych instrumentów w formie uzyskania akcji ( odpłatne zbycie akcji);

2) art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji niezastosowanie do stanu faktycznego zawartego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, polegającą na przyjęciu przez sąd, że zasada jednokrotnego opodatkowania tych samych wartości stoi na przeszkodzie rozpoznania przychodu w momencie uzyskania RSU, podczas gdy prawidłowa wykładnia wskazuje, że u skarżącego, w związku z nieodpłatnym uzyskaniem RSU, powstaje przychód z "innych źródeł";

3) art. 18 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji niezastosowanie do stanu faktycznego zawartego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, polegającą na przyjęciu przez sąd, ze zasada jednokrotnego opodatkowania tych samych wartości stoi na przeszkodzie rozpoznania przychodu w momencie realizacji RSU, podczas gdy prawidłowa wykładnia wskazuje, że u skarżącego, w związku z realizacją RSU, powstaje przychód z praw majątkowych;

4) art. 24 ust. 11 w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f., a także art. 24 ust. 11 w zw. z art. 10 ust. 4 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji nieprawidłową ocenę możliwości zastosowania do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego, polegającą na przyjęciu przez sąd, że przyjęcie zaprezentowanej przez organ interpretacji powyższych przepisów doprowadziłoby do zaakceptowania kilkukrotnego opodatkowania tego samego przychodu, podczas gdy w rozpatrywanej sprawie nie dojdzie do podwójnego opodatkowania tego samego przychodu, gdyż przychód osiągnięty z tytułu nabycia akcji w wyniku realizacji RSU będzie uwzględniany przy określeniu podstawy opodatkowania z tytułu odpłatnego zbycia akcji jako koszt uzyskania przychodu;

5) art. 17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f. poprzez jego faktyczne pominięcie przez sąd pierwszej, podczas gdy powzięcie pod uwagę ww. regulacji prowadzi do konstatacji, z której jednoznacznie wynika (zarówno na gruncie "starego", jak i "nowego" stanu prawnego, tj. przed i po dniu 1 stycznia 2018 r.), że realizacja praw z pochodnych instrumentów finansowych, o których mowa w art. 5a pkt 13 u.p.d.o.f. (niezależnie czy realizacja ta wiąże się z uzyskaniem przez uprawnionego środków pieniężnych czy innych składników majątkowych, w tym papierów wartościowych o określonej wartości) stanowi przychód;

II. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1) art. 146 § 1 w zw. z art. 14b § 1-3 i art. 14c § 1-2 oraz z ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 900 ze zm., dalej jako "o.p.") w powiązaniu z art. 134 § 1 p.p.s.a. poprzez niezasadne uchylenie interpretacji indywidualnej, a tym samym niedokonanie przez sąd jej prawidłowej kontroli z uwagi na to, że sąd nie uwzględnił tych elementów stanu faktycznego, które wskazują, że skarżący nie uczestniczył w programie motywacyjnym w rozumieniu art. 24 ust. 11b u.p.d.o.f.;

2) art. 146 § 1 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i art. 151 p.p.s.a. poprzez przyjęcie przez sąd, że interpretacja została wydana z naruszeniem prawa w stopniu uzasadniającym jej wyeliminowanie z obrotu prawnego, w sytuacji gdy do takiego naruszenia nie doszło i w konsekwencji nieuzasadnione uchylenie zaskarżonej interpretacji zamiast oddalenia skargi.

W skardze kasacyjnej Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Sformułowano również wniosek o zasądzenie od skarżącego na rzecz organu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto wniesiono o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie.

2.2. Skarżący nie skorzystał z możliwości wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną.

2.3. Na rozprawie w dniu 16 stycznia 2024 r. pełnomocnik skarżącego kasacyjnie podtrzymał dotychczasowe stanowisko. Pełnomocnik skarżącego wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania kasacyjnego.

3. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.

3.1. Spór w niniejszej sprawie powstał na tle następującego stanu faktycznego, opisanego we wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego i jego uzupełnieniu. Wnioskodawca jest pracownikiem polskiej spółki ograniczoną odpowiedzialnością, z siedzibą i zarządem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Spółka ta jest spółką zależną (w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy o rachunkowości.) spółki będącej osobą prawną, z siedzibą w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Skarżący podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Grupa spółek, do której należy pracodawca skarżącego wdrożyła program motywacyjny oparty o RSU. RSU jest uprawnieniem do nabycia przez pracownika określonej ilości notowanych na amerykańskiej giełdzie akcji spółki-matki. Program został utworzony/zatwierdzony przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki-matki w formie uchwały. W ramach programu pracownicy spółki polskiej (spółki-córki) otrzymują określoną ilość RSU. Podstawą przyznania RSU pracownikowi jest uchwała zarządu spółki-matki. Otrzymanie RUS nie jest uregulowane w umowach o pracę. RSU są niezbywalne i uprawniają do nabywania akcji spółki dominującej w transzach w ustalonych okresach i określonej liczbie z przyznanej mu puli. W momencie rozwiązania umowy o pracę pracownik traci wszelkie uprawnienia wynikające z niezrealizowanych RSU.

Wnioskodawca od 2016 r. wykazywał w rocznych zeznaniach podatkowych jako dochód z innych źródeł otrzymanie praw do akcji spółki dominującej i przychód z odpłatnego zbycia akcji jako dochód z kapitałów pieniężnych. Od 2018 r. wykazywał dodatkowo dochód ze zbycia akcji jako dochód ze stosunku pracy, co prowadziło do podwójnego opodatkowania tego samego dochodu. Program został uruchomiony przez spółkę dominującą w 2012 r. RSU jest uregulowane w prawie amerykańskim. Zdaniem wnioskodawcy RSU stanowią prawa majątkowe w rozumieniu art. 24 ust.11b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.), dalej jako "u.p.d.o.f.", nie stanowią natomiast papierów wartościowych ani finansowych instrumentów pochodnych. Skarżący chciał uzyskać stanowisko organu, czy nieodpłatne otrzymanie przez niego RSU oraz akcji przed 1 stycznia 2018 r. stanowiło dla niego przychód do opodatkowania, czy taki przychód podlegający opodatkowaniu powstanie w momencie otrzymania RSU i akcji po tej dacie, albo czy przychód do opodatkowania powstaje dopiero w momencie zbycia akcji, niezależnie od daty otrzymania RSU i czy jest to przychód z kapitałów pieniężnych, a podstawę opodatkowania stanowi przychód ze zbycia akcji. Skarżący wyraził stanowisko, że otrzymanie RSU oraz akcji spółki-matki przed dniem i po dniu 1 stycznia 2018 r. nie stanowiło dla niego przychodu, w szczególności przychodu z innych źródeł. Przychód taki powstanie dopiero w dniu odpłatnego zbycia przez niego akcji spółki-matki i będzie zaliczony do przychodów z kapitałów pieniężnych.

Skarżący kasacyjnie organ uznał to stanowisko za nieprawidłowe. Jego zdaniem program, który opisał skarżący nie stanowi programu motywacyjnego, o którym mowa w art. 24 ust. 11-12a u.p.d.o.f. Skarżący w opisanym stanie faktycznym osiąga przychód z innych źródeł w odniesieniu do przyznania mu RSU (niezależnie, czy miało to miejsce przed czy po 1 stycznia 2018 r.), realizacja RSU (objęcie akcji przed lub po 1 stycznia 2018 r.) stanowi dla niego przychód z praw majątkowych, natomiast w odniesieniu do odpłatnego zbycia akcji skarżący osiąga (osiągnie) przychód z kapitałów pieniężnych (art.17 ust.1 pkt 6 lit.a w zw. z art.10 ust. 7 u.p.d.o.f.).

Sąd meriti, uchylając interpretację, podzielił stanowisko skarżącego co do powstania obowiązku podatkowego wyłącznie z tytułu odpłatnego zbycia akcji.

3.2. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych określa w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f. źródła przychodów. W orzecznictwie i piśmiennictwie prezentowany jest jednolicie pogląd, że źródła te mają charakter rozłączny, co oznacza, że każdy przychód może być zaliczony wyłącznie do jednego źródła. Słusznie zwrócił na to uwagę sąd pierwszej instancji. Nie budzi także wątpliwości, że o przychodzie w znaczeniu ustawy podatkowej można mówić wyłącznie wówczas, gdy dochodzi po stronie podatnika do finalnego przysporzenia majątkowego, bądź poprzez przyrost jego aktywów lub zmniejszenie pasywów.

3.3. Skarżący kasacyjnie organ akcentuje w skardze kasacyjnej przede wszystkim sekwencję czynności, opisaną we wniosku o wydanie interpretacji: nieodpłatne uzyskanie RSU, mających określoną wartość rynkową —> realizacja praw z tych instrumentów w formie uzyskania akcji —> odpłatne zbycie akcji. Z tej sekwencji wywodzi, że skarżący pierwszy przychód skarżący otrzyma w momencie otrzymania RSU(z innych źródeł)- art.10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f.), po raz drugi podatnik uzyska przychód w momencie objęcia akcji (z praw majątkowych – art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f.) i po raz trzeci – w momencie odpłatnego zbycia akcji (art.10 ust. 1 pkt 7 w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a u.p.d.o.f.). Organ przyjął przy tym (jak słusznie wskazał sąd meriti – bez dostatecznego uzasadnienia tego stanowiska), że do stanu faktycznego sprawy nie mają zastosowania przepisy o programach motywacyjnych, także wówczas, gdy skarżący otrzymał RSU i akcje po 1 stycznia 2018 r.

3.4. Akcje warunkowe (Restricted Stock Units – RSU) polegają na przyznaniu pracownikom niezbywalnego, warunkowego prawa do bezpłatnego otrzymania w przyszłości akcji spółki z grupy kapitałowej. Z tytułu otrzymania RSU pracownikom nie przysługują uprawnienia zastrzeżone dla akcjonariuszy (np. prawo do dywidendy, prawo głosu), a pełne prawo do akcji pracownik nabywa zwykle po upływie kilkuletniego okresu restrykcyjnego i spełnieniu określonych warunków. RSU jest instrumentem pochodnym, o którym mowa w art. 5a pkt 13 u.p.d.o.f. (jest pewnego rodzaju opcja na akcje). Realizacja prawa wynikającego z RSU polega na wydaniu uprawnionemu akcji określonej spółki w określonej ilości i terminie.

3.5. W okresie objętym wnioskiem o wydanie interpretacji miała miejsce zmiana stanu prawnego. Od 1 stycznia 2018 r. przepisy dotyczące programów motywacyjnych odnoszą się także do tych osób, które były uprawnione z tytułu objęcia lub nabycia akcji spółek akcyjnych, których siedziba lub zarząd znajdują się na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub państwa, z którym Rzeczpospolita Polska zawarła umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. Polskę i Stany Zjednoczone łączy konwencja w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (Dz.U. z 1976 r., Nr 31, poz. 178). Ten warunek jest zatem w opisanym stanie faktycznym spełniony. Spełniony jest również warunek dotyczący uznania programu za motywacyjny w rozumieniu art. 24 ust.11b pkt 2 u.p.d.o.f. Przez taki rozumie się bowiem system wynagradzania utworzony na podstawie uchwały walnego zgromadzenia przez spółkę akcyjną będącą jednostką dominującą w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy o rachunkowości w stosunku do spółki, od której osoby uprawnione do otrzymania świadczeń w ramach tego systemu wynagradzania uzyskują świadczenia lub inne należności z tytułów określonych w art. 12 lub art. 13 - w wyniku którego osoby uprawnione do otrzymania świadczeń w ramach tego systemu wynagradzania bezpośrednio lub w wyniku realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych lub realizacji praw z papierów wartościowych, o których mowa w art. 3 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, lub realizacji innych praw majątkowych, nabywają prawo do faktycznego objęcia lub nabycia akcji spółki określonej w pkt 1 lub 2. Skarżący wskazał we wniosku, że spółka, której akcje obejmował w ramach programu była spółką dominującą w rozumieniu ustawy o rachunkowości w stosunku do spółki będącej jego pracodawcą i wypłacającej mu świadczenia, o których mowa w art.12 u.p.d.o.f. Wymóg wypłaty świadczeń i należności, określonych w tym przepisie, dotyczy jednoznacznie spółki zależnej. Sposób nabycia akcji może być bezpośredni lub być wynikiem realizacji praw z papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, nie musi to zatem być częścią wynagrodzenia, wypłacanego bezpośrednio przez pracodawcę. Tym samym, jak słusznie przyjął sąd a quo, program opisany przez skarżącego stanowił program motywacyjny w rozumieniu powołanego art. 24 ust. 11 b pkt 2 u.p.d.o.f. W odniesieniu do RSU i akcji nabytych po 1 stycznia 2018 r. na podstawie art. 24 ust. 11 pkt 2 u.p.d.o.f. nie powinno więc budzić wątpliwości, że przychód z objęcia lub nabycia akcji spółki powstaje w momencie odpłatnego zbycia tych akcji. Zgodnie z art. 4 ustawy z 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 2017 r. poz. 2175, dalej: "ustawa zmieniająca"), zmienione przepisy dotyczące programów motywacyjnych stosuje się do stanów faktycznych, które zaszły od 1 stycznia 2018 r. Wbrew twierdzeniom skarżącego kasacyjnie, sąd pierwszej instancji nie wyraził stanowiska, że przepisy w brzmieniu wprowadzonym ustawą zmieniającą stanowią doprecyzowanie poprzednio obowiązujących przepisów, a nie – nowość normatywną. Stwierdził jedynie, że program opisany przez skarżącego jest programem motywacyjnym w rozumieniu art. 24 ust. 11b pkt 2 u.p.d.o.f. Zarzut naruszenia art. 24 ust. 11-12b u.p.d.o.f. w zw. z art. 4 ustawy zmieniającej poprzez ich błędną wykładnię jest zatem nietrafny.

3.6. Stanowisko organu jest nieprawidłowe także w odniesieniu do określenia skutków podatkowych otrzymania RSU przed 1 stycznia 2018 r. Zarzut naruszenia art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji niezastosowanie do stanu faktycznego zawartego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej jest zatem chybiony. Otrzymane przez skarżącego RSU stanowi w istocie ekspektatywę uzyskania w przyszłości akcji spółki dominującej. Jak wskazano wyżej, powinno ono być uznane za pochodny instrument finansowy, na co wskazał także w skardze kasacyjnej organ, sugerując, że zastosowanie do realizacji tego instrumentu (zamiany na akcje) powinien mieć art. 17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f. Ustawodawca kwalifikuje zatem przychód z pochodnych instrumentów finansowych do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f. Przychód związany z otrzymaniem RSU nie może zatem być zakwalifikowany do źródła z art.10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. Ponadto przedmiotem opodatkowania czyni wyłącznie realizację instrumentu, a nie – jego otrzymanie. Tym samym sprzeczne z art. 217 Konstytucji byłoby uznanie, że opodatkowaniu podlega także nieodpłatne otrzymanie tego instrumentu jako przychodu z innego źródła, skoro ustawa takiego skutku podatkowego tego zdarzenia nie przewiduje. Ponadto, otrzymując nieodpłatnie RSU w istocie skarżący uzyskuje tylko obietnicę otrzymania przychodu w przyszłości – RSU są niezbywalne, a ich zamiana na akcje wymaga spełnienia warunków, w tym odpowiedniego upływu czasu. Nie można zatem uznać, że w momencie ich otrzymania skarżący uzyskuje jakiekolwiek finalne przysporzenie majątkowe. Skoro nie są one przedmiotem obrotu, to nie można określić ich wartości rynkowej, co byłoby niezbędne w myśl art. 11 ust. 1, ust. 2 i ust.2a u.p.d.o.f.

3.7. Skarżący kasacyjnie organ, uzasadniając powstanie przychodu po stronie skarżącego już w momencie objęcia akcji wskazuje, że przychód ten w odniesieniu do akcji objętych przed 1 stycznia 2018 r. będzie przychodem z kapitałów pieniężnych, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f. Nie jest to jednak stanowisko prawidłowe. Stosownie do art. 17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f. przychodami z kapitałów pieniężnych są przychody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych i realizacji praw z tych instrumentów. Do określania, co stanowi przychód w rozumieniu tego przepisu nie ma zastosowania art.11 ust. 1 u.p.d.o.f., co wynika wprost z jego treści. Za datę powstania przychodu z realizacji praw z instrumentów pochodnych uważa się moment realizacji tych praw (art. 17 ust. 1b u.p.d.o.f.). Przy ustalaniu wartości tych przychodów stosuje się odpowiednio art. 19 tej ustawy (art.17 ust. 2 u.p.d.o.f.). Koniecznym warunkiem powstania obowiązku podatkowego jest zatem uzyskanie przychodu, czyli definitywnego przysporzenia po stronie podatnika. Przychód ten musi mieć określoną wartość, uwzględnia się go bowiem przy obliczaniu podstawy opodatkowania, określonej w art. 30b ust. 1 i ust. 2 pkt 2 u.p.d.o.f. W przypadku nabycia nieodpłatnie instrumentu pochodnego, przychód będzie równy dochodowi, podatnik nie ponosi bowiem kosztów uzyskania przychodów określonych w art. 23 ust. 1 pkt 38a u.p.d.o.f. W przypadku transakcji rzeczywistych następuje faktyczne przeniesienie prawa własności ze sprzedającego na kupującego w drodze fizycznego dostarczenia instrumentu bazowego kupującemu przez sprzedającego, w określonym terminie i miejscu w zamian za ekwiwalent pieniężny. Może to także oznaczać, że żadna ze stron transakcji nie uzyska przychodu. Z kolei w przypadku transakcji nierzeczywistych nie następuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego, natomiast realizacja transakcji jest dokonywana przez rozliczenie między stronami różnicy pomiędzy terminowym a bieżącym kursem waluty (np. kontrakty forward i opcje walutowe bez faktycznej dostawy waluty).

W tym przypadku realizacja praw z RSU polega na wydaniu uprawnionemu nieodpłatnie akcji spółki –organizatora programu. Objęcie akcji co do zasady nie wiąże się z powstaniem przychodu podatkowego. Potwierdza to treść art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f., zgodnie z którym koszty nabycia akcji stają się kosztami uzyskania przychodów dopiero w chwili ich odpłatnego zbycia (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 31 maja 2017r., II FSK 1237/15). Tym samym w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wskazano sposobu określenia przychodu z objęcia akcji. W tym przypadku organ wywodzi, że przychodem z realizacji będzie wartość rynkowa akcji, bowiem uprawniony otrzymał przysporzenie majątkowe –otrzymał nieodpłatnie papiery wartościowe. Organ nie wskazał jednak podstawy prawnej określającej sposób ustalenia przychodu. Z art.17 ust. 2 u.p.d.o.f. wynika, że przychód z realizacji praw z instrumentów pochodnych określa się stosując odpowiednio art.19 u.p.d.o.f. Art. 19 ust. 1 u.p.d.o.f. stanowi, że przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej. Przepis art. 14 ust. 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio. W tym przypadku świadczenie wynikające z realizacji RSU jest świadczeniem nieodpłatnym dla uprawnionego. Zobowiązany do wydania akcji nie uzyskuje zaś żadnego przysporzenia z tytułu ich wydania. Odpowiednie zastosowanie art. 19 u.p.d.o.f. w tym przypadku oznacza zatem jego niezastosowanie, nie odnosi się on bowiem do sytuacji nabycia, a jedynie zbycia, a ponadto odwołuje się do ceny, której nie określa się przy nieodpłatnym świadczeniu. Skoro nie można stwierdzić, jaka była cena, to nie można także ocenić, czy jest ona ceną rynkową, a tym samym brak jest podstaw do określenia przychodu przez organ według wartości rynkowej. Nie ma tu też zastosowania art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., zgodnie z którym przychodem jest również nieodpłatne świadczenie lub świadczenie w naturze, wynika to bowiem wprost z tego przepisu. Nie można zatem określić wartości rynkowej świadczenia odwołując się do zasad określonych w art. 11 ust. 2 i ust. 2a u.p.d.o.f. Wartość rzeczywistego przychodu z akcji będzie można określić dopiero po ich zbyciu i dopiero wtedy powstanie obowiązek podatkowy (art.17 ust. 1 pkt 6a u.p.d.o.f.). Tym samym także w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2018 r. realizacja RSU poprzez wydanie nieodpłatnie akcji nie spowoduje powstania przychodu, o którym mowa w art.17 ust. 1 pkt 10 u.p.d.o.f. Tym samym sąd pierwszej instancji nie naruszył tego przepisu.

3.8. Nie doszło także do naruszenia art. 24 ust. 11 w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f., a także art. 24 ust. 11 w zw. z art. 10 ust. 4 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji nieprawidłową ocenę możliwości zastosowania do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego, polegającą na przyjęciu przez sąd, że przyjęcie zaprezentowanej przez organ interpretacji powyższych przepisów doprowadziłoby do zaakceptowania kilkukrotnego opodatkowania tego samego przychodu, podczas gdy w rozpatrywanej sprawie nie dojdzie do podwójnego opodatkowania tego samego przychodu, gdyż przychód osiągnięty z tytułu nabycia akcji w wyniku realizacji RSU będzie uwzględniany przy określeniu podstawy opodatkowania z tytułu odpłatnego zbycia akcji jako koszt uzyskania przychodu. W odniesieniu do akcji otrzymanych po 1 stycznia 2018 r. ale w wyniku realizacji RSU otrzymanych przed tą datą, zastosowania nie będzie miał art. 10 ust. 4 u.p.d.o.f. Przepis ten został dodany ustawą zmieniającą i wszedł w życie 1 stycznia 2018 r. Tą samą ustawą dokonano zmiany art. 24 ust. 11 i dodano do tego przepis ust. 11a i ust.11 b, uchylono ust.12 tego artykułu i dodano ust.12a. W takim przypadku doszłoby do stosowania prawa wstecz, przepis odnosiłby się bowiem do warunków nabycia prawa przed datą wejścia w życie przepisu, który wprowadzał istotne zmiany w opodatkowaniu przychodów z tytułu realizacji praw z instrumentów pochodnych poprzez zmianę źródła tego przychodu, a tym samym zasad jego opodatkowania. Przepis art. 10 ust. 4 u.p.d.o.f. nie ma zatem w tej sprawie zastosowania ani do zdarzeń sprzed 1 stycznia 2018 r., ani do zdarzeń po tej dacie. Do tych ostatnich miały już bowiem zastosowanie przepisy art.24 ust.11- 12a u.p.d.o.f.

3.9. Z tych względów zarzuty naruszenia prawa materialnego należało uznać za niezasadne. Organ, poprzez przypisanie do różnych źródeł, uznał za dopuszczalne trzykrotne opodatkowanie tego samego przychodu, nawet wówczas, gdy przychód ten w istocie nie powstał.

3.10. Bezzasadność zarzutów opartych na podstawie z art. 174 pkt 1 p.p.s.a. skutkuje brakiem usprawiedliwionych podstaw zarzutów wywiedzionych w ramach art. 174 pkt 2 p.p.s.a. Te ostatnie są bowiem pochodną zarzutów naruszenia prawa materialnego.

3.11. Z tych względów skargę kasacyjną należało oddalić na podstawie art.184 p.p.s.a.

3.12. Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów postępowania kasacyjnego (za udział fachowego pełnomocnika w rozprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym) uzasadnia art. 209, art. 204 pkt 2, art. 205 § 2 i § 4 p.p.s.a. w zw. z § 2 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 16 sierpnia 2018 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 1687).

Alicja Polańska Aleksandra Wrzesińska-Nowacka Antoni Hanusz