Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Jużków (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Magdalena Jankiewicz, Sędzia WSA Barbara Orzepowska-Kyć, Protokolant Damian Szczurowski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 marca 2017 r. sprawy ze skargi A. M. na decyzję Prezesa Sądu [...] w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie odmowy uwzględnienia wniosku o wpis na listę stałych mediatorów 1. uchyla zaskarżoną decyzję; 2. zasądza od Prezesa Sądu [...] w K. na rzecz strony skarżącej kwotę 200 zł (słownie: dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Prezes Sądu Apelacyjnego w K. decyzją z [...] r. nr [...] , działając na podstawie art. 104 § 1 i 2 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 23) w związku z art. 157c § 3 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 133 ze zm., w skrócie usp), utrzymał w mocy decyzję Prezesa Sądu Okręgowego w K. (dalej Prezes SO) z [...] r., sygn. akt [...] odmawiającą wpisu na listę stałych mediatorów A. M. .

Rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie sprawy.

[...] r. A. M. złożył wniosek, uzupełniony pismem z [...] r., o wpis na listę stałych mediatorów (w sprawach cywilnych i gospodarczych) prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego w K. . Wniosek został sporządzony według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie prowadzenia listy stałych mediatorów z 20 stycznia 2016 r. Dz. U. z 2016 r., poz. 122) i złożony wraz ze wskazanymi w nim załącznikami (oświadczenie o ukończeniu 26 lat; oświadczenie o pełnej zdolności do czynności prawnych; oświadczenie o korzystaniu w pełni z praw publicznych; oświadczenie o tym, że kandydat jest/nie jest sędzią w stanie spoczynku; oświadczenie o znajomości języka polskiego oświadczenie, że kandydat nie został prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe; oświadczenie o tym, że kandydat jest świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającej z art. 233 Kodeksu karnego) oraz kopią dyplomu ukończenia studiów, kopią uchwały o wpisie na listę adwokatów, certyfikatem ukończenia szkolenia przygotowującego do wykonywania zawodu mediatora i dowodem uiszczenia opłaty skarbowej.

Pismem z [...] r. A. M. został wezwany do uzupełnienia braków formalnych wniosku, pod rygorem odmowy wpisu na listę stałych mediatorów (art. 157b § 1 usp) przez przedłożenie dokumentów potwierdzających wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji, którymi są: informacja o liczbie przeprowadzonych mediacji, spis wydanych publikacji na temat mediacji, opinie ośrodków mediacyjnych lub osób fizycznych o posiadanej wiedzy i umiejętnościach w zakresie mediacji. W odpowiedzi na wezwanie A. M. oświadczył, że nie jest autorem publikacji z zakresu mediacji i nie przeprowadził jeszcze żadnej, nie posiada opinii ośrodka mediacyjnego ani osoby fizycznej a potwierdzeniem jego wiedzy i umiejętności w zakresie mediacji jest załączony do wniosku certyfikat.

Decyzją z [...] r. Prezes Sądu Okręgowego w K. , działając na podstawie art. 104 § 1 kpa w związku z art. 157b usp i § 6 rozporządzenia, odmówił A. M. (M. ) wpisu na listę stałych mediatorów. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że stałym mediatorem może być osoba fizyczna, która przez okazanie dokumentów wymienionych w § 5 pkt 1 rozporządzenia, wykaże posiadanie wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji (art. 157a pkt 2 usp). Celem bowiem utworzenia listy stałych mediatorów, realizowanym przez wprowadzenie warunków, które powinni spełniać mediatorzy, jak i możliwość ich weryfikacji, jest wzmocnienie profesjonalizmu mediatora i zapewnienie pozytywnego efektu mediacji. Dalej organ wskazał, że w jego ocenie, przed dokonaniem wpisu, przepisy ustawy nakładają na niego obowiązek zbadania czy wnioskodawca spełnia warunki określone w art. 157a pkt 1-5 usp. "W ramach badania podlega ocenie, miedzy innymi czy wnioskodawca ma wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji – jeśli fakt posiadania takiego doświadczenia nie wynika wprost ze złożonego wniosku." Dalej organ wskazał, że pomimo wezwania, A. M. nie uzupełnił w zakreślonym terminie wniosku o wskazane w wezwaniu dokumenty, oświadczył, że nie przeprowadził żadnej mediacji a przedłożony przez niego certyfikat nie jest wystarczający dla potwierdzenia wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Zatem wniosek o wpis na listę stałych mediatorów nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie zgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem A. M. wniósł odwołanie, w który zarzucił organowi I instancji:

1.sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zgromadzonego materiału dowodowego przejawiająca się w przyjęciu, że wnioskodawca nie wykazał aby posiadał niezbędną wiedze i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji oraz nie przedłożył w tym zakresie jakichkolwiek dokumentów, podczas gdy wnioskujący:

a. ukończył kurs przygotowujący do zawodu mediatora organizowany przez ośrodek mediacyjny Uniwersytetu Śląskiego (prowadzący mediacje, w tym na zlecenie Sądu) i przedłożył stosowny certyfikat;

b. posiada wykształcenie wyższe prawnicze i przedłożył dyplom ukończenia uczelni, której program w ramach postępowania cywilnego obejmuje postępowanie polubowne, w tym mediacyjne;

c. wykonuje zawód adwokata, w którym na bieżąco ma styczność ze spisywaniem umów, porozumień i ugód (sądowych i pozasądowych) na dowód czego przedłożył uchwałę OIRP w K. ;

nadto z ostrożności procesowej zarzucił:

2. naruszenie prawa materialnego, art. 157a usp oraz § 6 rozporządzenia przez jego błędną wykładnię polegającą na przyznaniu Prezesowi Sądu Okręgowego oceny wiedzy i umiejętności wnioskodawcy, podczas gdy:

a. wiedzę i umiejętności mają potwierdzać przedłożone dokumenty do których sprawdzenia/kwestionowania Prezes nie jest uprawniony;

b. żaden przepis nie przewiduje minimalnych wymogów wiedzy i doświadczenia, którymi musi wykazać się wnioskujący, a Prezes SO dokonuje jedynie ich formalnego sprawdzenia;

c. żaden przepis nie uzależnia wpisu od przedłożenia publikacji na temat mediacji, przeprowadzenia mediacji czy opinii ośrodków mediacyjnych czy osób fizycznych o posiadanej wiedzy i umiejętnościach w zakresie mediacji.

W uzasadnieniu podkreślił, że wskazane w § 5 rozporządzenia dokumenty mają umocowanie w delegacji ustawowej zawartej w art. 157f usp i nie budzi wątpliwości, jakie dokumenty potwierdzają wiedzę i umiejętności w zakresie mediacji, które wnioskodawca dołącza do wniosku. Przepis ten nie daje też podstaw do szerszego interpretowania użytych w rozporządzeniu sformułowań, dotyczących wymaganych dokumentów. Wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i dokonanie wpisu na listę stałych mediatorów względnie uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, A. M. podkreślił, że argument o braku przedłożenia "jakichkolwiek" dokumentów potwierdzających wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji, w świetle przedłożonych przez niego dokumentów (dyplom ukończenia studiów prawniczych, uchwała o wpisie na listę adwokatów i certyfikat) jest całkowicie błędny i nie może legitymizować prawidłowości zaskarżonej decyzji.

Prezes Sądu Apelacyjnego w K. decyzją z [...] r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji wyjaśnił, że podniesione w odwołaniu zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. W szczególności zgodził się ze stanowiskiem organu I instancji, że wnioskodawca nie wykazał posiadania niezbędnej wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji, gdyż nie przedłożył w tym zakresie jakichkolwiek dokumentów spełniających warunki wymienione w § 5 rozporządzenia, gdzie wskazano dokumenty jakie wnioskodawca ubiegający się o wpis na listę stałych mediatorów ma załączyć do wniosku. Zostały one dokładnie określone i wymienione enumeratywnie. Mają zapewnić profesjonalizm wykonywania zawodu mediatora. Tym samym przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty, które nie wyczerpują listy dokumentów wymienionych w § 5 rozporządzenia, zdaniem organu odwoławczego, nie są wystarczające dla potwierdzenia wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Podkreślił, że wobec braku przedłożenia przez wnioskodawcę dokumentów objętych wezwaniem o uzupełnienie braków formalnych wniosku, organ odwoławczy nie dokonywał oceny merytorycznej dokumentów przedłożonych w kontekście potwierdzenia wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty (dyplom ukończenia studiów prawniczych, uchwała o wpisie na listę adwokatów i certyfikat) nie odpowiadają wymogom określonym w § 5 rozporządzenia, co powoduje, że nie można zarzucić organowi I instancji, że niesłusznie zinterpretował ich treść na niekorzyść wnioskodawcy, gdyż nie poddawał ocenie merytorycznej tych dokumentów.

W podsumowaniu organ odwoławczy zaakcentował, że organ prowadzący listę stałych mediatorów jest uprawniony do oceny czy złożone przez wnioskodawcę dokumenty spełniają wymogi stawiane kandydatom na stałych mediatorów, w tym czy potwierdzają umiejętności kandydata uprawniające do wpisu na listę stałych mediatorów. Takimi są w szczególności informacje o liczbie przeprowadzonych mediacji oraz opinie ośrodków mediacyjnych i osób fizycznych potwierdzające nie tylko przygotowanie teoretyczne ale zdobyte doświadczenie w prowadzeniu mediacji.

Organ odwoławczy, w związku z utrzymaniem w mocy zaskarżonej decyzji, bez rozpoznania pozostawił wniosek dowodowy w postaci zaświadczenia o wpisie wnioskodawcy na listę mediatorów prowadzonej przez Centrum Mediacyjne przy Izbie Adwokackiej.

Na powyższą decyzję A. M. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i zasądzenie kosztów postępowania sądowego. Zaskarżonej decyzji zarzucił, powielając zarzuty pkt 1 odwołania sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zgromadzonego materiału dowodowego przejawiającą się w przyjęciu, że skarżący nie przedstawił informacji objętych wezwaniem z 3 sierpnia 2016 r., a załączone do wniosku i odwołania dokumenty nie potwierdzają wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji, o których mowa w art. 157a usp i § 5 rozporządzenia oraz błędne przyjęcie, że braki formalne wniosku nie zostały uzupełnione (pkt 1 lit. c) a załączone dokumenty nie odpowiadają wymogom § 5 rozporządzenia a organ I instancji nie dokonał ich merytorycznej oceny (pkt 1 lit. d). Nadto obrazę art. 7 w zw. z art. 77 oraz art. 136 kpa przez pozostawienie bez rozpoznania wniosku o dopuszczenie jako dowód zaświadczenia o wpisie na listę mediatorów centrum mediacyjnego przy OIA (pkt 2 lit. a); art. 107 § 1 w zw. z art. 140 kpa przez nieustosunkowanie się do argumentów odwołania oraz brak wskazania podstawy prawnej dla uznania, że załączone do wniosku dokumenty nie są dokumentami, o których mowa w ustawie i rozporządzeniu (pkt 2 lit b) oraz naruszenie art. 157a usp i § 5 rozporządzenia przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że dla dokonania wpisu na listę stałych mediatorów wnioskodawca zobowiązany jest przedłożyć wszystkie dokumenty wymienione w tych przepisach (pkt 3 skargi).

W uzasadnieniu skargi A. M. podkreślił, że spełnia wymogi uprawniające do dokonania wpisu jego osoby na listę stałych mediatorów, gdyż złożył wniosek o wpis na listę stałych mediatorów zgodnie z treścią formularza wraz z wskazanymi w rozporządzeniu załącznikami i z tej przyczyny nie był dotknięty brakiem formalnym. Niezależnie od powyższego, skarżący odpowiedział na wezwanie organu z 3 sierpnia 2016 r., czego dowodzi złożone oświadczenie o braku przeprowadzonych mediacji oraz braku posiadania opinii ośrodków mediacyjnych, co powoduje, że jego wniosek spełnia wymagania formalne. W przeciwnym razie organ winien pozostawić wniosek bez rozpoznania (art. 64 § 2 kpa). Czym innym jest znaczenie udzielonej informacji dla spełnienia wymogu potwierdzenia wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Skarżący nie zgodził się również ze stanowiskiem organu odwoławczego, że dyplom ukończenia studiów prawniczych, uchwała o wpisie na listę adwokatów i certyfikat ukończenia szkolenia przygotowującego do zawodu mediatora, wpis na listę mediatorów OIRP nie potwierdzają posiadania wymaganej przepisami prawa wiedzy i umiejętności w zakresie mediacji. Nie zgodził się również z poglądem organów obu instancji, że katalog dokumentów wymienionych w § 5 rozporządzenia ma charakter zamknięty i wszystkie winny zostać przedstawione wraz z wnioskiem dla jego pozytywnego rozpoznania.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego wniósł o jej oddalenie jako niezasadnej. Nie zgodził się z zarzutem błędnych ustaleń faktycznych, gdyż na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego ocenił wniosek o wpis na listę stałych mediatorów, zgodnie z wymogami określonymi w § 5 rozporządzenia. Jak również ze stanowiskiem, że skarżący uzupełnił braki formalne wniosku zgodnie z wezwaniem. Za zasadne uznał ustalenie brak przedstawienia dokumentu poświadczającego jakiekolwiek praktyczne doświadczenie w prowadzeniu mediacji, niezbędne wobec profesjonalizacji funkcji mediatora, które prowadzi do wydania decyzji o odmowie wpisu. Za nietrafny organ odwoławczy uznał zarzut braku odniesienia się do wszystkich zarzutów odwołania, jak również podkreślił, że nie uwzględnił wniosku dowodowego, zgodnie z art. 78 kpa, gdyż przedmiotem dowodu nie była okoliczność istotna w sprawie.

Na rozprawie w dniu 1 marca 2017 r. strony podtrzymały swoje stanowiska. Skarżący na pytanie Sądu oświadczył, że do dnia rozprawy nie przeprowadził żadnej mediacji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tj. Dz.U. z 2014 r., poz. 1647) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Oznacza to, że sądy administracyjne nie orzekają merytorycznie, tj. nie wydają orzeczeń, co do istoty sprawy, lecz badają zgodność zaskarżonego aktu administracyjnego z obowiązującymi w dacie jego podjęcia przepisami prawa materialnego, określającymi prawa i obowiązki stron oraz przepisami procedury administracyjnej, normującymi zasady postępowania przed organami administracji publicznej. Z brzmienia zaś art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwanej dalej "ppsa" wynika, że w przypadku, gdy sąd stwierdzi bądź to naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź to naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź wreszcie inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, wówczas - w zależności od rodzaju naruszenia – uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części, albo stwierdza ich nieważność bądź niezgodność z prawem. Nie ulega więc wątpliwości, że zaskarżona decyzja lub postanowienie mogą ulec uchyleniu tylko wtedy, gdy organom administracji publicznej można postawić uzasadniony zarzut naruszenia prawa, czy to materialnego, czy to procesowego, jeżeli naruszenie to miało, bądź mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Przy tym z mocy art. 134 § 1 ppsa tejże kontroli legalności sąd dokonuje nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi ani powołaną w niej podstawą prawną. Innymi słowy wojewódzki sąd administracyjny - zgodnie z ustawowymi kompetencjami - bada, czy treść zaskarżonej decyzji jest zgodna z prawem i czy postępowanie prowadzące do jej wydania było niewadliwe i rzetelne.

Przedmiotem zaskarżonej decyzji jest odmowa wpisu na listę stałych mediatorów prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego w K. z racji braku przedłożenia przez wnioskodawcę dokumentów wskazanych w § 5 rozporządzenia, które mają potwierdzać posiadanie wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji przez kandydata ubiegającego się o wpis. Wpisu na listę stałych mediatorów dokonuje się w drodze decyzji wydawanej na wniosek (art. 157b § 1 usp). Warunki uprawniające do ubiegania się o wpis na listę stałych mediatorów zostały określone w art. 157a pkt 1 1 do 6 usp i doprecyzowane przez ministra Sprawiedliwości w § 5 rozporządzenia wydanego na mocy upoważnienia wskazanego w art. 157f usp.

Spór dotyczy nie tylko wykazania wiedzy umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji ale prawidłowości wydanego rozstrzygnięcia wobec twierdzenia organu I instancji o braku uzupełnienia braków formalnych wniosku zgodnie z wezwaniem z 3 sierpnia 2016 r. Brzmienie art. 157b § 1 usp jednoznacznie wskazuje, że postępowanie w sprawie wpisu na listę stałych mediatorów normuje kodeks postępowania administracyjnego.

Ustawa o ustroju sądów powszechnych nie zawiera odesłania ani wyłączenia stosowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu o wpis na listę mediatorów. Wobec tego kodeks postępowania administracyjnego, zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1, ma zastosowanie w postępowaniu przed organem administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej. Wobec wskazania przez organy obu instancji w podstawie prawnej wydanej decyzji art. 104 § 1 kpa nie wydaje się ta kwestia sporna.

Instytucję stałego mediatora reguluje ustawa o ustroju sądów powszechnych, która stanowi, że stałym mediatorem może być osoba fizyczna, która spełnia warunki określone w art. 183(2) § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 i 1823); ma wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji; ukończyła 26 lat; zna język polski; nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe; została wpisana na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego (art. 157a pkt 1-6 usp). Wpisu na listę stałych mediatorów dokonuje prezes sądu okręgowego w drodze decyzji wydawanej na wniosek osoby ubiegającej się o wpis (art. 157b. § 1). Do wniosku o wpis na listę stałych mediatorów dołącza się oświadczenia lub dokumenty potwierdzające spełnianie warunków, o których mowa w art. 157a pkt 1-5 (§ 1). Natomiast zgodnie ze wskazanym wyżej rozporządzeniem z 20 stycznia 2016 r. w sprawie prowadzenia listy stałych mediatorów, wydanym na podstawie umocowania zawartego w art. 157f usp określającego sposób prowadzenia listy stałych mediatorów, tryb wpisywania i skreślania z listy, zamieszczania na liście i aktualizacji danych i informacji, sposób potwierdzania spełnienia warunków wpisywania na listę, wzór formularza wniosku o wpis na listę stałych mediatorów, a także rodzaje dokumentów załączanych do wniosku, uwzględniając potrzebę zapewnienia wiarygodnej i aktualnej informacji o stałych mediatorach, jednolitości wniosków i sprawnego przebiegu procedury wpisu na listę stałych mediatorów wniosek o wpis składa się do prezesa wybranego sądu okręgowego na urzędowym formularzu stanowiącym jego załącznik (§ 3). Spełnienie warunków wpisywania na listę wnioskodawca potwierdza złożeniem stosownych oświadczeń oraz kopii lub oryginałów dokumentów (§ 4). W § 5 pkt 1 wskazano dokumenty, jakie należy dołączyć do wniosku celem potwierdzenia wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Są to informacje o liczbie przeprowadzonych mediacji, spis wydanych publikacji na temat mediacji, opinie ośrodków mediacyjnych lub osób fizycznych o posiadanej wiedzy i umiejętnościach w zakresie mediacji, dokumenty poświadczające posiadane wykształcenie, odbyte szkolenia z zakresu mediacji oraz określające specjalizację.

Należy też wskazać, że pojęcia "stałego mediatora" ustawodawca nie zdefiniował ani w ustawie o ustroju sądów powszechnych, ani w wydanym rozporządzeniu wykonawczym, czy też w art. 183(2) ustawy Kodeks postępowania cywilnego, do którego się odwołuje w art. 157a usp. Ograniczył się do wskazania warunków jakie musi spełnić i posiadane przymioty, wykazać przez przedłożenie stosownych oświadczeń oraz dokumentów.

Pojęcie stałego mediatora funkcjonuje od 1 stycznia 2016 r. i zostało zastrzeżone dla mediatorów, którzy zostali wpisani na listę decyzją prezesa sądu okręgowego na podstawie art. 157b § 1 usp. Jaka wynika z druku sejmowego nr [...] uzasadnienia do projektu ustawy nowelizującej (Dz. U z 2015 r., poz. 1595) ustawę o ustroju sądów powszechnych (dostępny na stronie internetowej sejm,gow.pl) celem nowelizacji było podniesienie prestiżu zawodu mediatora, jak i standardów wymaganych od stałych mediatorów, oraz wprowadzenie mechanizmów weryfikacji ich kwalifikacji, co ma służyć wzmocnieniu profesjonalizmu, podniesieniu jakości usług i odróżnieniu ich od mediatorów z listy organizacji pozarządowych oraz uczelni, przez zamieszczenie aktualnej listy stałych mediatorów w Biuletynie Informacji Publicznej. Mediacja winna być bowiem skuteczna i ma stanowić przyśpieszenie rozstrzygania spraw spornych prowadzonych przed sądem przez zawarcie ugody zatwierdzonej przez sąd - art. 183(16) kpc. Tym samym dla skuteczności mediacji istotna jest osobowość mediatora i faktyczna umiejętność prowadzenia przez niego mediacji, stąd odstąpiono od pomysłu koncesjonowania zawodu mediatora. Tym bardziej, że mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych (art. 183 (2) kpc). Nie może być nim sędzia czynny zawodowo w przeciwieństwie do sędziów w stanie spoczynku. Organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych oraz uczelnie mogą prowadzić listy mediatorów oraz tworzyć ośrodki mediacyjne. Wpis na listę wymaga wyrażonej na piśmie zgody mediatora. Informację o listach mediatorów oraz ośrodkach mediacyjnych przekazuje się prezesowi sądu okręgowego (art. 183 (2) kpc). To wszystko wskazuje na to, ze ustawodawca nie widzi potrzeby tworzenia wyczerpującej i zamkniętej listy warunków, jakie powinien spełnić stały mediator. Dostrzega jedynie potrzebę umiejętności prowadzenia negocjacji, w założeniu wyższą od innych mediatorów.

Wniosek o wpis na listę stałych mediatorów składa się według wzoru formularza stanowiącego załącznik do wskazanego rozporządzenia wraz z wykazanymi w nim załącznikami. Natomiast, jak wynika z informacji "Jak wpisać się na listę stałych mediatorów?" znajdującej się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości " w celu umożliwienia weryfikacji posiadanej wiedzy i umiejętności mediator powinien zgromadzić i przedłożyć takie dokumenty, które w przekonujący sposób potwierdzą jego profesjonalne przygotowanie. W rozporządzeniu określono przykładowo, że dokumenty powinny poświadczać odbycie szkolenia z zakresu mediacji, określać specjalizację mediatora oraz jego wykształcenie. Mogą to być również informacje o liczbie przeprowadzonych mediacji, spis wydanych publikacji na temat mediacji ewentualnie opinie ośrodków mediacyjnych lub osób fizycznych o posiadanej wiedzy i umiejętnościach w zakresie mediacji". Te wywody Ministerstwa Sprawiedliwości wyraźnie wskazują, ze dokumenty i informacje wymienione w § 5 pkt 1 rozporządzenia są tam podane jedynie przykładowo i mogą nimi być również dalsze, w nim nie zamieszczone.

Pozytywną procedurę wpisu przechodzi się tylko raz i uprawnia ona do wpisu na listę w innych sądach okręgowych. Mediatorem stałym może być sędzia w stanie spoczynku od którego ustawodawca nie wymaga spełnienia dalszych warunków ani przedłożenia dokumentów wskazanych w rozporządzeniu. Strona może wskazywać mediatora również spoza listy stałych mediatorów a nawet spoza jakiejkolwiek listy, jeżeli uważa, że będzie skuteczna a posiada zdolność do czynności prawnych.

Wracając do istoty sporu wskazać należy, że A. M. złożył wniosek o wpis na listę stałych mediatorów zachowując wymóg wskazania informacji wymaganych w formularzu stanowiącym załącznik do wskazanego rozporządzenia. Wypełnił każdą jego rubrykę, udzielając stosownej informacji, w tym w pkt 6 wskazał, że ukończył studia prawnicze w 2012 r. (wynik 4+), od 15 lipca 2016 r. jest adwokatem OIA w K. (uchwała z 5 maja 2016 r.). W listopadzie 2015 r. ukończył kurs przygotowujący do wykonywania zawodu mediatora, co potwierdza załączony certyfikat nr [...] z 29 listopada 2015 r. wydany przez [...] ". Istotnie nie załączył do wniosku informacji o liczbie przeprowadzonych mediacji, spisu wydanych publikacji na temat mediacji ani opinii ośrodków mediacyjnych lub osób fizycznych o posiadanej wiedzy i umiejętnościach w zakresie mediacji, co na podstawie art. 157b § 2 usp w związku z § 5 rozporządzenia zostało potraktowane jako brak formalny wniosku i objęte wezwaniem z 28 lipca 2016 r. o jego uzupełnienie w terminie 7 dni, pod rygorem odmowy wpisu na listę stałych mediatorów.

Trzeba tu jednoznacznie podkreślić, że pkt 6 załącznika do rozporządzenia (formularz wniosku), które jest przedmiotem analizy w niniejszej sprawie, nie wymaga od wnioskodawcy wykazania wszystkich dokumentów i informacji, o których mowa w § 5 pkt 1 rozporządzenia, gdyż używa ogólnego określenia "informacja dotycząca wyksztalcenia i odbytych szkoleń" w kontekście wyczerpującego spisu "wykaz załączników". Świadczy to ewidentnie, że § 5 pkt 1 rozporządzenia nie zawiera zamkniętego katalogu dokumentów i oświadczeń. Należy więc zgodzić się ze skarżącym, że wskazane wyżej oświadczenia lub dokumenty, ujęte w tym katalogu są przykładowymi dokumentami potwierdzającymi wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Wobec tego brak załączenia jednego z nich albo załączenie innego, nie przesądza o braku formalnym wniosku, a tym bardziej o odmowie wpisu na listę stałych mediatorów. Podniesiony w pkt 3 skargi zarzut należało uznać za zasadny.

Zdaniem Sądu, brakiem formalnym wniosku o wpis na listę stałych mediatorów jest m.in. pominięcie jednego z załączników wymienionych enumeratywnie w formularzu (poz. 1-7). Należy zauważyć, że gdyby nawet A. M. nie uzupełnił braku formalnego w zakreślonym terminie, to uchybienie to winno skutkować pozostawieniem jego wniosku pozostawieniem go bez rozpoznania (art. 64 § 4 kpa), czego nie dostrzegły organy administracyjne orzekające o odmowie wpisu wnioskodawcy na listę stałych mediatorów. Należy ponownie wyjaśnić, że wpisu na listę stałych mediatorów organ dokonuje po sprawdzeniu spełnienia przez wnioskodawcę warunków, wymienione w art. 157a pkt 1-5 ustawy, oraz sprawdzeniu, czy zostały złożone oświadczenia i dokumenty, o których mowa w art. 157b § 1 i 2 usp (§ 6 rozporządzenia). Zatem braku niektórych dokumentów wskazanych w § 5 pkt 1 rozporządzenia nie można uznać za brak formalny wniosku, gdyż dokumentami tymi można potwierdzić wyłącznie posiadanie wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji, co stanowi spełnienie jednego z warunków określonych w ustawie (art. 157a pkt 2 usp). To wnioskodawca decyduje, które z wymienionych dokumentów są wystarczające dla potwierdzenia posiadania wymaganej wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Tylko w przypadku wątpliwości co do ich treści lub autentyczności prezes sądu może żądać przedłożenia ich w oryginale (§ 5 pkt 2 rozporządzenia). Tym samym wniosek nie był dotknięty brakiem formalnym a Prezes Sądu Okręgowego nie miał podstaw prawnych do wezwania wnioskodawcy o ich uzupełnienia przez przedstawienie ujętych w wezwaniu dokumentów lub oświadczeń ale winien wniosek rozpoznać merytorycznie. Ocenić czy przedłożone dokumenty i oświadczenia są wystarczające do dokonania wpisu. Nie można też zgodzić się z twierdzeniem, że wezwanie nie zostało wykonane, skoro A. M. złożył stosowne oświadczenia. Ich negatywny charakter nie dowodzi braku wykonania wezwania, lecz stanowi oświadczenie podlegające sprawdzeniu i ocenie.

Nie można też zgodzić się z twierdzeniem organu odwoławczego o braku ich merytorycznej oceny, skoro oceny takiej dokonał, czemu dał wyraz na str. 5 decyzji, uznając, że informacja o liczbie przeprowadzonych mediacji oraz opinie ośrodków mediacyjnych lub osób fizycznych o posiadanej wiedzy i umiejętnościach w zakresie mediacji, to dokumenty w szczególności potwierdzające umiejętności kandydata na stałego mediatora. Ta sytuacja powoduje, że istnieje sprzeczność między sentencją a uzasadnieniem rozstrzygnięcia organu I instancji, w którym wskazywano na braki formalne wniosku, jako przyczynę odmowy wpisu a które podtrzymał organ odwoławczy na podstawie art. 138 § 1 kpa, chociaż przepisu tego nie wskazał.

Skoro wnioskodawca ich nie załączył do wniosku to okoliczności, które miały potwierdzać nie wykazał, gdyż dokumenty przedstawione przez wnioskodawcę są niewystarczające, ponieważ nie wyczerpują katalogu zamkniętego z § 5 pkt 1 rozporządzenia. Nadto wprowadził dodatkową przesłankę oceny wiedzy i umiejętności w prowadzeniu mediacji w postaci doświadczenia, której spełnienie mają potwierdzać, w szczególności, informacja o liczbie przeprowadzonych mediacji oraz opinie ośrodków mediacyjnych lub osób fizycznych. Z poglądem takim nie można się zgodzić, zwłaszcza, że nie znajduje on umocowania w przepisach prawa. Nie wprowadza takiego warunku ani ustawa o ustroju sądów powszechnych i wydane na podstawie art. 157f przepisy wykonawcze ani kodeks postępowania cywilnego. Nie można zatem zgodzić się z twierdzeniem organu odwoławczego, że informacje te potwierdzają zdobyte doświadczenie w prowadzeniu mediacji, które wydaje się być niezbędne dla ubiegania się o wpis na listę stałych mediatorów i jako takie muszą został przedłożone przez wnioskodawcę. Oświadczenie o braku przeprowadzenia mediacji spełnia wymóg jego złożenia, a czym innym jest jego ocena. Tym samym zarzut wskazany w pkt 3 skargi okazał się zasadny.

Zdaniem Sądu, spis publikacji o mediacji, konkretna liczba przeprowadzonych mediacji czy opinia ośrodka mediacyjnego (zwłaszcza negatywna) nie musi dowodzi posiadania umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Celem określenia dokumentów załączanych do wniosku było zapewnienie wiarygodnej i aktualnej informacji o stałych mediatorach. Nie każda przeprowadzona mediacja potwierdza posiadane umiejętności w zakresie jej prowadzenia i kończy się zawarciem ugody zaakceptowanej przez sąd. Wielokrotnie po zawarciu ugody strony nie występują o jej zatwierdzenie przez sąd, zdając się całkowicie na rozstrzygniecie sądu, które może okazać się korzystniejsze. Umiejętności w tym zakresie mogą potwierdzać mediacje zakończone wynikiem pozytywnym, poddanym kontroli sądowej a takiego wymogu ustawodawca nie wprowadził. To również przesądza o przykładowym wyleczeniu dokumentów i oświadczeń objętych § 5 pkt 1 rozporządzenia. Wnioskodawca nie ma też powodu przedstawiać opinii dla siebie niekorzystnej. Wręcz przeciwnie, w ramach nadzoru nad działalnością mediatora, to prezes sądu okręgowego, skreśla z listy stałego mediatora, jeżeli stwierdzi nienależyte wykonywanie przez niego obowiązków (art. 157c § 1 pkt 5 usp). Nienależyte nie oznacza przy tym wyłącznie naruszenia zasad etyki, ale np. wadliwe merytorycznie. Organ odwoławczy winien zatem ponownie rozpoznać sprawę z uwzględnieniem powyższych rozważań.

Nie można się zgodzić z akceptacją stanowiska organu I instancji, że skarżący w zakreślonym terminie nie przedłożył jakichkolwiek dokumentów potwierdzających wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Przeciwnie wykazał, że jest adwokatem i początkującym mediatorem, gdyż nie przeprowadził jeszcze żadnego postępowania mediacyjnego. Jego wiedzę i umiejętności potwierdza natomiast ukończony kurs przygotowujący do zawodu mediatora, w ramach którego m.in. odbył 27 godzin treningu umiejętności praktycznych w zakresie mediacji. Trudno zatem uznać za trafne stanowisko organu I instancji, które podzielił organ odwoławczy, że wnioskodawca nie załączając dokumentów wymienionych przykładowo w rozporządzeniu nie przedłożył jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego spełnienie warunku posiadania wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji.

Zdaniem Sądu orzekającego, skoro od decyzji prezesa sądu okręgowego w przedmiocie wpisu (odmowy wpisu) przysługuje odwołanie do prezesa sądu apelacyjnego, to organ odwoławczy winien był dokonać kontroli zaskarżonej decyzji z odniesieniem się do wszystkich podniesionych w odwołaniu zarzutów i dać temu wyraz w jej uzasadnieniu, stosownie do art. 107 § 1 kpa, czego nie uczynił. Podzielając ocenę w zakresie braków formalnych wniosku, jako podstawę odmowy wpisu na listę stałych mediatorów akceptował wadliwe rozstrzygniecie sprawy. Uznając natomiast, że braki zostały uzupełnione i wniosek winien zostać rozpoznany merytorycznie winien dać temu jednoznaczny wyraz w wydanej decyzji.

Nie można też zgodzić się ze stanowiskiem organu odwoławczego, że w związku z odmową wpisu A. M. na listę stałych mediatorów przedłożony wraz z odwołaniem dokument potwierdzający jego wpis na listę mediatorów przy OIA, jest dowodem na okoliczności nieistotne w sprawie (art. 78 § 1 kpa). Organ administracji publicznej jest zobowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 kpa), na wniosek strony lub z urzędu podejmować wszelkie czynności niezbędne do wyjaśnienia sprawy i uzupełnić postępowanie dowodowe (art. 7 § 1 i art. 136 kpa) a także wypowiadać się co do znaczenia danego dowodu. Wpis na listę mediatorów dowodzi, że A. M. spełnia ustalone przez OIA kryteria, nie ustalono jednak czy są one tożsame z uprawniającymi wpis na listę stałych mediatorów.

Podsumowując, organ odwoławczy winien dokonać kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia organu I instancji począwszy od kontroli formalnej wniosku i w zależności od jej wyniku oceni, czy organ pierwszej instancji zasadnie odmówił wnioskodawcy wpisu na listę stałych mediatorów z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu. Zdaniem Sądu, wskazane w § 5 pkt 1 dokumenty, w tym oświadczenie o liczbie przeprowadzonych mediacji, miało tylko ułatwić organowi ocenę wiedzy i umiejętności wnioskodawcy w tej kwestii, zwłaszcza w sytuacji braku miernika poziomu tej wiedzy (minimalna ilość mediacji) czy wiedzy o wyniku mediacji. Zatem podniesione w pkt 2 skargi zarzuty należało uznać za zasadne.

W związku z powyższym Wojewódzki Sąd Administracyjny na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ppsa orzekł jak w sentencji wyroku. Na podstawie art. 200 i art. 205 § 1 ppsa zasądził zwrot kosztów postępowania sądowego.

Ponownie rozpatrując sprawę organ odwoławczy winien uwzględnić powyższe rozważania Sądu. W szczególności winień dokonać jednoznacznego wskazania oceny stanowiska organu I instancji w zakresie wskazanej podstawy faktycznej i prawnej wydanego rozstrzygnięcia. W szczególności w zakresie poprawy formalnej wniosku. Nadto, jak wynika z uzasadnienia decyzji Prezes Sądu Okręgowego w K. , poddał on ocenie merytorycznej przedłożone przez wnioskodawcę dokumentów, uznając, że nie odpowiadały one w 100% katalogowi wskazanym w § 5 pkt 1 rozporządzenia. Oświadczenie wnioskodawcy o braku przeprowadzeniu mediacji uznał jednak za brak dokumentu w tej kwestii. Podobnie jak oświadczenie o braku publikacji.

Sąd nie podziela poglądu, że dla wykazanie wiedzy i umiejętności w zakresie mediacji niezbędne jest wykazanie doświadczenia w ich prowadzeniu, podczas gdy doświadczenie może obrazować poziom umiejętności a nie same umiejętności. Aby jednak zdobyć doświadczenie trzeba prowadzić mediacje a to umożliwia wpis na listę stałych mediatorów, która podlega bieżącej aktualizacji a wszczęcie postępowania w sprawie skreślenia mediatora z listy może nastąpić z urzędu (§ 11 rozporządzenia), m.in. po weryfikacji zawiadomienia sądu o nienależytym wykonywaniu obowiązków przez stałego mediatora (art. 157 § 2 usp). Ten mechanizm pozwala na eliminowanie z listy stałych mediatorów tych, którzy nie wykażą umiejętności w praktyce, niezależnie od doświadczenia.

Na koniec należy wskazać, że mediator powinien posiadać stosowne wykształcenie, umiejętności, głównie komunikacyjne i negocjacyjne, a także doświadczenie życiowe. W literaturze z zakresu mediacji pojawiają się następujące kryteria podmiotowe odnoszące się do mediatorów: wiarygodność, równe traktowanie i szacunek dla stron, zdolność powstrzymania się od ocen, elastyczność, uważność, ciekawość konfliktu, otwartość na nowe punkty widzenia prezentowane przez strony, umiejętności analityczne, umiejętność wyjaśniania, cierpliwość i wytrwałość, przywiązanie do konkretu i zarazem zdolność tworzenia wizji, umiejętność dochowywania tajemnicy, posiadanie cech przywódczych powściągane przez gotowość do usunięcia się w cień, dobre umiejętności komunikacyjne, zwłaszcza słuchania, wiedza o negocjacjach i o mediacji, opanowanie w sytuacjach stresowych oraz pozytywne nastawienie. W literaturze obcej wskazuje się, że do kompetencji mediatora zalicza się pięć podstawowych cech: umiejętność analizy, komunikacji, koordynowania, kontroli oraz bycia elastycznym (publ. Białecki M., Komentarz do art. 183(2) kpc P. Telenga, Baza LEX, monografia, Kryteria podmiotowe dotyczące mediatorów, [w:] Mediacja w postępowaniu cywilnym.). Nie ma wśród nich wymogu doświadczenia. Nie wszystkie też dokumenty potwierdzenia wiedzy i umiejętności wskazane w § 5 pkt 1 rozporządzenia pozwalają na weryfikacje tych cech w chwili wpisu na listę stałych mediatorów, co przemawia za tym, że skazany przepis nie ma katalogu zamkniętego i wnioskodawca nie musi załączyć do wniosku wszystkich wymienionych w nim dokumentów i oświadczeń z pozytywnym wynikiem, pod rygorem odmowy wpisu, a taki pogląd podzielił organ odwoławczy.