Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Marek Leszczyński, Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska (spr.), asesor sądowy WSA Elżbieta Lemańska, Protokolant sekretarz sądowy Katarzyna Derewońko, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2019 r. sprawy ze skargi W. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] października 2018 r. nr [...] w przedmiocie opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Burmistrza D. z dnia [...] sierpnia 2018 r., nr [...]

Skarga została wywiedziona na podstawie następujących okoliczności.

R. K. został skierowany do Domu Pomocy Społecznej w U. na podstawie decyzji z dnia [...] lipca 2016 r. i zgodnie z tą decyzją wnosi odpłatność za pobyt w dps w wysokości 70% posiadanego miesięcznie dochodu.

Decyzją z dnia [...] lipca 2018 r. W. K. został zobowiązany do ponoszenia odpłatności za pobyt ojca R. K. w dps w wysokości 857,20 zł w okresie od 1 stycznia do 31 stycznia 2018 r. oraz od 1 lutego 2018 r. w kwocie po 920,27 zł miesięcznie. Od decyzji tej nie złożono odwołania.

W dniu [...] marca 2018 r. W. K. złożył wniosek o całkowite zwolnienie z obowiązku ponoszenia przedmiotowej odpłatności. We wniosku wskazał, że jest osobą niepełnosprawną, długotrwałe chorą o pogarszającym się stanem zdrowia i wymaga opieki osób trzecich.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2018 r. nr [...] Burmistrz D. odmówił zwolnienia z obowiązku ponoszenia odpłatności. W uzasadnieniu wskazano, że z informacji zgromadzonych w trakcie wywiadu środowiskowego wynika, iż W. K. jest osobą czasowo (do [...] marca 2022 r.) niezdolną do samodzielnej egzystencji (kopia orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia [...] marca 2017 r. i z dnia [...] stycznia 2014 r.). Z zaświadczenia specjalisty neurologii Przychodni Neurologicznej SPZOZ w S. wynika, że strona leczy się długotrwale od 2012 r. z uwagi na stan po SAH z pękniętego tętniaka tętnicy łączącej przedniej, embolizacji tętniaka (metoda małoinwazyjna) i implantacji zastawki komorowo - otrzewnowej oraz napadów padaczkowych (zaświadczenie z dnia [...] marca 2018 r.). Do wywiadu dołączono także kopię karty informacyjnej z hospitalizacji z dnia [...] stycznia 2015 r. z Oddziału Neurologii SPZOZ w C. Wskazano, że z kopii dokumentu opatrzonego sygnaturą akt [...], w treści powołującego się na postanowienie Sądu Okręgowego V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B., wynika, że W. K. cierpi na zanik nerwów wzrokowych obu oczu. W wywiadzie środowiskowym w zakresie sytuacji zdrowotnej, pracownik socjalny odnotował także informacje dotyczące problemów związanych ze spowolnioną mową, trudnościami w poruszaniu się (poruszanie się tylko w obecności osób trzecich), dolegliwości bólowych głowy oraz otępienia umysłowego. Z wywiadu wynika także, że z uwagi na stan zdrowia, w czasie nieobecności żony, stroną opiekuje się nieodpłatnie siostra żony w zamian za prezenty - jak to określiła rodzina. Kwotę stałych miesięcznych wydatków rodzina określiła na 1.801 zł. Należą do nich: wydatki na leki i leczenie - 350 zł, podatek od nieruchomości (dom wolnostojący odziedziczony przez żonę) - 40 zł, czynsz za własnościowe mieszkanie trzyizbowe zajmowane przez rodzinę - 450 zł, energia elektryczna - 150 zł, gaz - 50 zł, woda, ścieki - 160 zł, internet i telefon - 75 zł, ubezpieczenie - 26 zł, pomoc pieniężna synowi w opłaceniu stancji w B. - 500 zł.

Organ pierwszej instancji po dokonaniu analizy sytuacji strony pod kątem treści art. 64 i 64a ustawy o pomocy społecznej stwierdził, że z dokumentów zgromadzonych w sprawie, w tym z wywiadu środowiskowego, nie wynika informacja co do tego aby strona wnosiła odpłatność za innych członków rodziny przebywających w dps, ośrodku wsparcia czy innej placówce. W sytuacji strony, zdaniem organu pierwszej instancji, nie zachodzi także sytuacja uregulowana w art. 64a i art. 64 pkt 3-4. Niepełnosprawność, długotrwała choroba strony jest potwierdzona dokumentacyjnie i nie rodzi wątpliwości, jednak z przedstawionych dowodów związanych z ponoszonymi wydatkami z tym związanymi, organ stwierdził, że nie może uznać za uzasadnione okoliczności do zwolnienia strony z ustalonej odpłatności za pobyt ojca w domu pomocy społecznej. Niepełnosprawność jest jedną z przesłanek wskazanych przez ustawodawcę, jako okoliczność uzasadniająca zwolnienie częściowe lub całkowite osoby zobowiązanej do wnoszenia odpłatności za pobyt w dps. Okoliczność ta jednak powinna mieć ścisły związek ze szczególnie trudną, wyjątkową sytuacją osoby ubiegającej się o zwolnienie. Z informacji przekazanych przez rodzinę wynika, że miesięczne koszty finansowe ponoszone w związku z chorobą i niepełnosprawnością strony wynoszą 350 zł. W stosunku do osiąganego dochodu koszty te stanowią 7,11%, w stosunku do dochodu pozostającego po wniesieniu odpłatności za pobyt ojca w dps - 8,74%. Organ pierwszej instancji stwierdził, że wydatki ponoszone przez stronę w związku z niepełnosprawnością i chorobą długotrwałą w stosunku do dochodu pozostającego do dyspozycji rodzinie po wniesieniu odpłatności nie powodują niemożności jej wnoszenia oraz nie powodują ubóstwa rodziny. Ustalony dochód dwuosobowej rodziny to kwota 4.924,54 zł. Po wniesieniu odpłatności za pobyt ojca w dps w kwocie 920, 27 zł rodzinie strony pozostaje do dyspozycji miesięcznie kwota 4.004,27 zł., a po wniesieniu wszelkich wydatków wskazanych w wywiadzie środowiskowym w kwocie łącznej 1.801 zł, rodzina posiada do dyspozycji kwotę 2.203,27 zł, znacznie przekraczającą kryterium dochodowe dla danego składu rodziny (1.028 zł). Podniesiono, przy tym, że strona z posiadanych dochodów dokonuje dobrowolnej comiesięcznej pomocy w kwocie 500 zł dorosłemu pracującemu zawodowo synowi mieszkającemu w B. Z wywiadu środowiskowego wynika także, że rodzice dodatkowo przekazują synowi również żywność. Z wywiadu środowiskowego wynika, że dwuosobowa rodzina strony zamieszkuje w trzyizbowym mieszkaniu własnościowym na pierwszym piętrze, z bieżąca wodą zimną i ciepłą. W mieszkaniu wyodrębniona jest kuchnia, łazienka oraz wc. Mieszkanie posiada ogrzewanie centralne. Pracownik socjalny stan mieszkania ocenił jako czyste i zadbane. Nie wskazał na potrzebę wykonanie pilnych remontów, modernizacji mieszkania, czy braków w sprzęcie gospodarstwa domowego. Na podstawie zgromadzonych dowodów ustalono, że rodzina posiada także dom wolnostojący (odziedziczony przez żonę) o powierzchni 72 m2 położony w miejscowości K., co w ocenie organu jest dodatkowym zasobem rodziny i może stanowić dodatkowe źródło dochodu w sytuacji wynajmu lub sprzedaży. Zdaniem organu takie okoliczności jak pomoc synowi czy posiadany dom pozwalają przyjąć, że strona ma możliwości wygospodarowania dodatkowych środków finansowych.

Podniesiono, że od dnia 1 lutego 2018 r. koszt pobytu ojca w dps stanowi kwota 3.347 zł - zarządzenie Starosty Powiatu B. z dnia 22 stycznia 2018 r. w sprawie ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domach pomocy społecznej prowadzonych przez Powiat B. w 2018 r. Odpłatność w wysokości 70% dochodu ustalona na podstawie decyzji wydanej w sprawie skierowania ojca do dps i ustalenia odpłatności z dnia [...] lipca 2016 r. nie pokrywa całości należności za pobyt w dps (3.121 zł - 688,33 zł = 2.432,67 zł - kwoty aktualne do stycznia 2018 r., 3.347 zł - 688,33 zł = 2.658,67 zł - kwoty aktualne od lutego 2018 r. do marca 2018 r., 3.347 zł - 765,77 zł = 2.581,23 zł - kwoty aktualne od kwietnia 2018 r.). Ciężar wnoszenia brakującej kwoty ponosi Gmina D., w tym także wnoszenia opłaty zastępczej za stronę, która mimo ustalonego prawomocnego orzeczenia o obowiązku wnoszenia odpłatności za pobyt ojca w domu pomocy społecznej do dnia wydania niniejszej decyzji nie wywiązuje się z nałożonego obowiązku. Organ pierwszej instancji stanął na stanowisku, że prawnie i społecznie niemożliwy do zaakceptowania jest fakt, iż główny ciężar kosztu pobytu ojca strony w dps ponosi Gmina, a strona nie wykorzystuje wszystkich możliwości uzyskania środków finansowych z posiadanego majątku lub zasobów finansowych.

Organ podniósł, że niezasadne zwolnienie jest sprzeczne z zasadą pomocniczości, gdyż przerzuca na jednostki samorządu terytorialnego i obywateli koszty utrzymania osób, które mogą być w części uiszczane przez nich samych oraz ich krewnych. Stwierdzono, że wydając rozstrzygnięcie dokonano oceny sytuacji materialno - bytowej rodziny strony, jej zasobów i możliwości oraz wydatków ponoszonych przez rodzinę, w tym związanych z chorobą i niepełnosprawnością strony. Rozważono także prośbę strony w aspekcie interesu społecznego. Wskazano, że środki finansowe przeznaczone na pomoc osobom potrzebującym w budżecie ośrodka są ograniczone, a potrzebujących jest wielu. W zakresie pomocy w formie opłacenia dożywiania ośrodek opłaca koszty jednego posiłku dziennie dla ponad 230 dzieci uczących się. Kwota przeznaczana miesięcznie na ten cel to około 15.000,00 zł Z pomocy w formie zasiłku celowego na zakup produktów do przygotowywania posiłków korzysta około 160 osób, na rzecz których ośrodek miesięcznie musi zabezpieczyć średnio ponad 15.000,00 zł. Liczba osób ubogich, potrzebujących wsparcia jest wysoka. Corocznie w okresie jesienno - zimowym ośrodek musi zabezpieczyć środki finansowe na podjęcie działań zmierzających do zapobiegania sytuacjom zagrażającym zdrowiu i życiu osób potrzebujących (wychłodzenia, zamarznięcia). Szacowane potrzeby w tym zakresie to około 50.000,00 zł. Na świadczenie usług opiekuńczych ośrodek w 2018 r. przeznacza kwotę 182.967,00 zł Ośrodek w zakresie ponoszenia odpłatności za pobyt ośmiu mieszkańców w domach pomocy społecznej przeznacza miesięcznie kwotę ponad 21.000,00 zł, co wymusza roczne zabezpieczenie środków w kwocie około 250.000,00 zł. Kwota ta może okazać się niewystarczająca, gdyż na umieszczenie w dps ośrodek posiada jeszcze dwóch mieszkańców.

Końcowo organ podniósł, że przed wydaniem decyzji umożliwiono stronie zapoznanie się ze zgromadzonym materiałem dowodowym oraz wskazano na możliwość przedłożenia dodatkowych dowodów które mogłoby skutkować zmianą stanowiska organu i uznaniem żądań strony. Zwrócono się o dostarczenie między innymi: dowodów stale ponoszonych kosztów związanych z procesem leczenia (faktury za leki, badania, porady lekarskie, rehabilitację, inne) nie dołączonych do wcześniejszej dokumentacji, innych dowodów wskazujących na szczególnie trudną sytuację rodziny, straty materialne, dokumentów potwierdzających obecny dochód rodziny, jeżeli dochód uległ znaczącym zmianom, dowodów związanych z ewentualnie wnoszą opłatą za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce, prawomocnego orzeczenia sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej i oświadczenia, że władza rodzicielska nie została przywrócona - jeżeli dotyczy strony i jej ojca, innych dokumentów mogących mieć znaczenie w rozstrzygnięciu niniejszej sprawy. Z przysługującego uprawnienia strona nie skorzystała. Do organu nie wpłynęły żadne dodatkowe informacje w zakresie sytuacji strony.

Odwołanie od tej decyzji złożył W. K. i zarzucił naruszenie:

- art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 K.p.a., przez brak dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, w tym brak ustaleń w zakresie więzi rodzinnych występujących między zobowiązanym do opłaty a mieszkańcem domu pomocy społecznej;

- art. 8 K.p.a., przez prowadzenie postępowania w sposób, który nie pogłębia zaufania obywateli do organów administracji, tj. bez uwzględnienia stanu zdrowia strony oraz faktu, że jest osobą wymagającą stałej opieki;

- art. 64 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, przez jego niezastosowanie i odmowę zwolnienia od ponoszenia opłaty;

- błędne ustalenie stanu faktycznego prowadzące do przyjęcia, że odwołujący pomimo długotrwałej choroby i niepełnosprawności powinien ponosić opłatę za pobyt ojca w dps.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. decyzją z dnia [...] października 2018 r. nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu wskazano, że z treści art. 64 ustawy o pomocy społecznej wynika zasada uznaniowości. Oznacza to, że nawet jeśli wystąpią okoliczności wymienione w powyższym przepisie, organ może ale nie musi zastosować zwolnienie. Każdorazowo jednak organ winien przeprowadzić stosowne postępowanie administracyjne a decyzję rozstrzygającą w sprawie takiego wniosku organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji. Ponadto wskazano, że przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo, istotne będzie zatem zbadanie sytuacji materialnej i rodzinnej osoby zobowiązanej do opłat.

W ocenie Kolegium, organ pierwszej instancji nie naruszył wyżej opisanych zasad a z treści decyzji wynika, jakimi kryteriami kierowano się przy odmowie uwzględnienia zastosowania zwolnienia. W toku postępowania zapewnione zostało stronie prawo do czynnego udziału w każdym stadium postępowania oraz prawo do wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Materiał dowodowy został zebrany w sposób wyczerpujący i kompletny, w aktach sprawy znajdują się m.in.: wywiad środowiskowy z dnia [...] lutego 2018 r., zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, karta informacyjna z pobytu w zakładzie Opieki Zdrowotnej z dnia [...] stycznia 2015 r., orzeczenie lekarza orzecznika, decyzja ZUS o wysokości renty, zaświadczenie o wysokości zatrudnienia żony B. K., oświadczenie o stanie majątkowym, zaświadczenie lekarskie z Poradni Neurologicznej z dnia [...] marca 2018 r., wywiad rodzinny z dnia [...] marca 2018 r. Organ odwoławczy stwierdził, że z powyższego wynika, iż W. K. jest osobą schorowaną, leczy się w Poradni Neurologicznej po pęknięciu tętniaka i implantacji zastawki komorowo-otrzewnowej oraz napadów padaczkowych, cierpi też na zanik nerwów wzrokowych obu oczu. Ma trudności w poruszaniu się oraz spowolnioną mowę. Z uwagi na stan zdrowia podczas nieobecności żony, opiekę sprawuje nad nim siostra żony, która w zamian za pomoc otrzymuje prezenty. Rodzina składa się dwóch osób, utrzymuje się z wynagrodzenia żony oraz renty W. K., łącznie 4.924,54 zł miesięcznie. Dorosły syn mieszka i pracuje w B. Wydatki związane z utrzymaniem rodziny to: wydatki na leki i leczenie 350 zł, czynsz 400 zł, energia 150 zł, gaz 50 zł, woda 160 zł, internet i telefon 75 zł, ubezpieczenie 26 zł, podatek od nieruchomości (dom odziedziczony przez żonę) – 40 zł. Ponadto małżonkowie pomagają synowi i przekazują mu 500 zł miesięcznie na stancję w B. Biorąc powyższe pod uwagę, Kolegium zgodziło się z poglądem wyrażonym przez organ pierwszej instancji, że po uwzględnieniu niezbędnych potrzeb, które wynoszą ok. 1.800 zł miesięcznie, nadal pozostaje w rodzinie do dyspozycji kwota ok. 3. 000 zł, zaś po potrąceniu opłaty na rzecz mieszkańca będzie to ok. 2. 000 zł miesięcznie. Z akt sprawy wynika także, że rodzina zamieszkuje w trzyizbowym mieszkaniu własnościowym na pierwszym piętrze, mieszkanie jest czyste i zadbane, nie wymaga remontów i nakładów, ponadto żona strony posiada dodatkowy majątek pochodzący ze spadku w postaci domu o pow. 72 m2 w K. Powyższe oznacza, że na ten moment, rodzina jest w stanie utrzymać siebie, wspierać dorosłego syna, a także ponosić koszty związane z opłatami ojca mieszkającego w domu pomocy. Kolegium podniosło, że oczywiście, długotrwała i poważna choroba W. K. powoduje dodatkowe trudności związane z opieką i wyjazdami do lekarzy specjalistów, a także zaangażowanie dodatkowego członka rodziny do pomocy, jednak nadal sytuacja materialna rodziny pozwala na współuczestniczenie W. K. w przedmiotowych opłatach. W tym stanie rzeczy Kolegium stwierdziło, że po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy związanych z sytuacją finansową i rodzinną strony, a także chorobą nie zachodzą przesłanki do zastosowania zwolnienia o którym mowa w art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Kolegium podkreśliło, że w przypadku pogorszenia tej sytuacji nie ma przeszkód prawnych, aby ponownie zwrócić się z wnioskiem o zastosowanie ulgi.

Odnosząc się do zarzutów odwołania, Kolegium stwierdziło, że są one niezasadne. W ocenie Kolegium akta sprawy zostały zebrane rzetelnie, a postępowanie było prowadzone w taki sposób aby pozyskać wszelkie istotne informacje. Brak jest podstaw do uznania, że stan faktyczny w sprawie został nieprawidłowo ustalony lub oceniony lub że nie odzwierciedla rzeczywistego stanu rzeczy. Zebrany materiał dowodowy w pełni opisuje sytuację materialną i rodzinną strony. Także fakt długotrwałej choroby strony nie został pominięty, jednak organ pierwszej instancji po uwzględnieniu tej okoliczności, wskazał na posiadanie środków finansowych, które wystarczają na opiekę lekarską dla strony oraz uiszczanie opłaty za pobyt mieszkańca w dps. Podniesiony argument, że organ nie podjął działań w celu ustalenia relacji pomiędzy W. K. a jego ojcem R. K., zdaniem Kolegium, nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ okoliczność ta nie była wskazywana przez stronę ani we wniosku o zastosowanie zwolnienia ani w podczas wywiadu środowiskowego. Także z treści odwołania nie wynika na czym polegało w przeszłości niewłaściwe sprawowanie opieki ojca nad synem.

Skargę od tej decyzji do sądu administracyjnego złożył W. K. i zarzucił naruszenie:

- art. 64 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, przez błędne przyjęcie że nie występują uzasadnione okoliczności warunkujące zwolnienie z wnoszenia opłat oraz że skarżący posiada wystarczające środki finansowe na pokrycie kosztów pobytu ojca w dps;

- art. 7 K.p.a., przez niepodjęcie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli;

- art. 8 K.p.a., przez prowadzenie postępowania w sposób, który nie pogłębił zaufania obywateli do organów państwa oraz świadomości kultury prawnej obywateli;

- art. 77 K.p.a., przez błędne ustalenie stanu faktycznego oraz błędne ustalenie, że skarżący posiada niezbędne środki finansowe, które może przeznaczyć na opłacenie pobytu ojca w dps oraz błędne wyliczenie miesięcznych przychodów skarżącego oraz jego małżonki.

Wskazując na powyższe naruszenia skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia oraz zasądzenie od organu na jego rzecz kosztów według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że w przypadku skarżącego spełnione są dwie przesłanki z art. 64 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej – długotrwała choroba oraz niepełnosprawność. Skarżący zarzucił, że jego stan zdrowia nie został wzięty pod rozwagę w należytym stopniu. Dodatkowy argumentem są obecne stosunki skarżącego z ojcem z którym nie utrzymuje kontaktu. Zdaniem skarżącego, jako że katalog zawarty w art. 64 pkt 2 nie ma charakteru zamkniętego nie bez znaczenia pozostają także relacje rodzinne. Zarzucono, że kwestionowana decyzja pozostaje w całkowitej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa. Przejawia się to w obarczaniu osoby schorowanej dodatkowymi kosztami, bez uwzględnienia jej sytuacji majątkowej i osobistej. Skarżący podniósł, że sam fakt posiadania domu nie przesądza o majętności, organy zaś nie ustaliły czy z tego tytułu rodzina skarżącego osiąga jakikolwiek dochód. Podniesiono, ze skarżący wielokrotnie podkreślał, iż uzyskiwane środki finansowe służą przede wszystkim zapewnieniu bieżących potrzeb dnia codziennego oraz zakupom niezbędnych leków, a także ponoszenia kosztów związanych z dojazdami do lekarzy specjalistów i zakupie coraz to nowych leków hamujących objawy choroby. Nadmieniono przy tym, że skarżący nie korzysta z opieki społecznej i nie stanowi obciążenia dla budżetu gminy. Końcowo wskazano, że skarżący nie ma kontaktu z ojcem. Na rozprawie w dniu [...] kwietnia 2019 r. skarżący dodatkowo wyjaśnił, że jak zachorował to nikt mu nie chciał pomóc ani ojciec, ani rodzeństwo. Nawet go nie odwiedzili. Rodzice nie dali mu nawet grosza. Wnioskował o zwolnienie bo coraz gorzej się czuje. Skarżący podał także, że ma trzech braci, w tym dwóch jest zdrowych a tylko go obciążono opłatami za pobyt ojca w dps. Nie pamięta wszystkich wydatków, bo nie zbierał rachunków, dlatego też nie jest w stanie ich przedstawić. W sytuacji obciążenia skarżącego kosztami pobytu ojca w dps, będzie on zmuszony znacznie ograniczyć wydatki na swoje leczenie. W dalszej kolejności skutkować to będzie koniecznością zwrócenia się o przyznanie pomocy społecznej.

Organ w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i podtrzymał swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli Sądu w sprawie niniejszej jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. utrzymująca w mocy decyzję Burmistrza D. odmawiającą zwolnienia W. K. z ponoszenia odpłatności za pobyt ojca R. K. w dps w wysokości 857,20 zł w okresie od 1 stycznia do 31 stycznia 2018 r. oraz od 1 lutego 2018 r. w kwocie po 920,27 zł miesięcznie.

Podstawę prawną decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1508 ze zm.; dalej powoływana jako ustawa)., w szczególności przepis art. 64.

Przepis ten stanowi, że osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:

1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Brzmienie tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, co do uznaniowości jego stosowania. Organ rozpoznający prośbę o zwolnienie z odpłatności za pobyt w placówce, nie ma obowiązku przyznania zwolnienia, ale ma takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo. Każdorazową decyzję rozstrzygająca o wniosku o przyznanie zwolnienia organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji. Sądowa kontrola decyzji opartych na uznaniu administracyjnym polega na sprawdzeniu, czy organ nie nadużył przyznanej mu przez ustawodawcę swobody orzekania w sprawie, czyniąc rozstrzygnięcie dowolnym.

W rozpoznawanej sprawie, jak słusznie stwierdza organ odwoławczy, materiał dowodowy został zebrany w sposób wyczerpujący i kompletny. W aktach sprawy znajdują się bowiem wywiad środowiskowy z dnia [...] lutego 2018 r., zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia skarżącego, karta informacyjna z pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej z dnia [...] stycznia 2015 r., orzeczenie lekarza orzecznika, decyzja ZUS o wysokości renty, zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia żony B. K., oświadczenie o stanie majątkowym, zaświadczenie lekarskie z Poradni Neurologicznej z dnia [...] marca 2018 r., wywiad rodzinny z dnia [...] marca 2018 r.

Niemniej jednak w ocenie Sądu nie można zgodzić się z organami, że w sprawie nie zachodziły uzasadnione okoliczności, warunkujące zwolnienie skarżącego z opłaty za pobyt ojca w dps.

Z jednej strony jako, że uiszczanie opłaty na dom pomocy społecznej stanowi dla osoby zobowiązanej obciążenie finansowe, głównym powodem zastosowania zwolnienia powinna być sytuacja materialna zobowiązanego. Zwolnienie nie powinno nastąpić, jeżeli pomimo zaistnienia szczególnych okoliczności osoba jest w stanie płacić za pobyt w placówce. Stosowanie odmiennych zasad godziłoby w idee i cele pomocy społecznej. Niezasadne zwolnienie byłoby bowiem sprzeczne z zasadą pomocniczości, gdyż przerzucałoby na jednostki samorządu terytorialnego i obywateli koszty utrzymania osób, które są samowystarczalne pod względem finansowym lub mogą być utrzymywane przez swoich krewnych. Dlatego też rozpatrując wniosek o zwolnienie z opłat, organ powinien mieć na uwadze nie tylko słuszny interes wnioskodawcy, ale także interes społeczny.

Tak też postąpiły organy rozstrzygające sprawę niniejszą. A mianowicie stwierdzono, że pomimo choroby skarżącego sytuacja materialna jego rodziny pozwala na współuczestniczenie przez niego w opłatach wynikających z pobytu ojca w dps. Precyzyjnie wyliczono, że po uiszczeniu odpłatności za pobyt ojca w dps w kwocie 920,27 zł rodzinie skarżącego pozostanie do dyspozycji miesięcznie kwota 4.004,27 zł, a po uiszczeniu wszelkich wydatków wskazanych w wywiadzie środowiskowym w kwocie łącznej 1.801 zł, rodzina będzie posiadała do dyspozycji kwotę 2.203,27 zł, co w przypadku dwuosobowej rodziny skutkuje tym, że jest to dochód znacznie przekraczający kryterium dochodowe (1.028 zł). Argumentację wzmocniono wykazaniem, że zwolnienie nie leży w interesie społecznym z uwagi na brak w gminie wystarczających środków finansowych na pomoc publiczną.

W ocenie Sądu okoliczności sprawy niniejszej są na tyle szczególne, że organy nie powinny jako głównego argumentu przemawiającego za odmową zwolnienia skarżącego od partycypowania w opłacie za pobyt ojca w dps traktować jego sytuacji dochodowej. Ograniczenie badania przesłanek zwolnienia z opłaty wyłącznie do sfery materialnego statusu osób zobowiązanych jest, zdaniem Sądu, niezasadne na gruncie katalogu otwartego ustanowionego przedmiotowym przepisem.

W ocenie Sądu, dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy priorytetowe znaczenie powinien mieć stan zdrowia skarżącego. Skarżący nie tylko jest długotrwale chory ale na skutek choroby jest osobą niepełnosprawną wymagającą opieki osób trzecich. Spełnione są zatem, jak słusznie wywodzi skarżący, łącznie dwie okoliczności szczególne o których mowa w pkt 2 art. 64 ustawy. Taki stan zdrowia skarżącego ma dalsze konsekwencji. A mianowicie nie pracuje on zawodowo i jego źródłem dochodu jest renta wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym w wysokości 1.364,61 zł. Przy łącznym dochodzie rodziny w wysokości 4.798,40 zł oznacza to, że dochód osiągany przez skarżącego to około tylko 1/5 całego dochodu rodziny. Bez wątpienia stan zdrowia skarżącego generuje znaczne koszty. Istotnie skarżący faktycznie wydatki na leczenie określił jedynie na kwotę 350 zł i pomimo wezwania organu do ewentualnego wykazania wyższych wydatków, skarżący tego nie uczynił. Na rozprawie wskazał, że nie zbierał rachunków i dlatego nie jest w stanie ich przedłożyć. W ocenie Sądu, doświadczenie życiowe, nakazuje przyjąć że koszty te są znacznie wyższe. Należałoby bowiem uwzględnić chociażby koszty sprawowania opieki nad skarżącym przez osoby trzecie pod nieobecność żony. To, że skarżący takiej opieki wymaga jest okolicznością bezsporną wynikającą z dokumentacji medycznej. W tym wypadku skarżący również nie generuje "sztucznie" wydatków stwierdzając, że opiekę tę sprawuje siostra żony w zamian za prezenty, które przecież kosztują. Nie można, w ocenie Sądu, w sprawie niniejszej pominąć także okoliczności, że główną osobą partycypującą w ponoszeniu opłaty za dps będzie faktycznie żona skarżącego. To jej dochód stanowi właściwie 4/5 ustalonego dochodu rodziny i to ona odziedziczyła po swoich rodzicach dom, stanowiący majątek rodziny. Prowadzi to do sytuacji w której to na żonie skarżącego spoczywałby nie tylko ciężar opieki nad długotrwale chorym i niepełnosprawnym mężem oraz zapewnienia dochodu rodzinie ale także ciężar ponoszenia kosztów utrzymania teścia. Również i ta okoliczność nie powinna być w sprawie obojętna, albowiem koszty utrzymania ojca skarżącego faktycznie ponosiłaby jego synowa a więc powinowata a nie jego zstępna w sytuacji w której skarżący ma jeszcze trzech braci. Wreszcie w sprawie niniejszej nie powinny także pozostawać obojętne więzi rodzinne a właściwie ich brak. Co prawda ustawodawca nie uzależnił obowiązku ponoszenia opłat przez krewnych (wstępnych i zstępnych) od okoliczności subiektywnych, takich jak wzajemne stosunki w rodzinie niemniej jednak, zdaniem Sądu, z uwagi na otwarty charakter katalogu zwartego w art. 64 ustawy okoliczności takie nie powinny być pominięte. W szczególności jeżeli istotnie skarżący nie uzyskał żadnej pomocy od swojej rodziny w związku ze swoją chorobą.

W ponownym postępowaniu rolą organu będzie dokonać ponownego sprawdzenia sytuacji materialnej i życiowej skarżącego i rozważenie możliwości przynajmniej częściowego zwolnienia od obciążającej go płatności za pobyt ojca w dps.

Biorąc powyższe pod uwagę orzeczono jak w sentencji na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.).