Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Janusz Walawski, Sędziowie WSA Ewa Pisula-Dąbrowska, Andrzej Kołodziej (spr.), Protokolant Starszy sekretarz sądowy Sylwia Mikuła, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 stycznia 2015 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] we [...] na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] marca 2014 r. nr [...] w przedmiocie przetwarzania danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości, 3. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz strony skarżącej Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] we [...] kwotę 200 (słownie: dwieście) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją Nr [...] z dnia [...] marca 2013 r., na podstawie art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 22, art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r., nr 101, poz. 926 ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie skargi E. K. na przetwarzanie jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p. w. Św. [...] w W., umorzył postępowanie.

W uzasadnieniu podał, że w swojej skardze do GIODO E. K. zarzucił Proboszczowi Parafii, iż mimo złożenia przez niego oświadczenia o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, nie została o tym fakcie zamieszczona stosowna adnotacja w księdze chrztów. Wniósł w związku z tym o wydanie merytorycznej decyzji administracyjnej zobowiązującej Proboszcza Parafii do sprostowania jego nieaktualnych danych osobowych na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 w zw. z art. 12 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych.

Organ stwierdził, iż w toku postępowania ustalił, że w dniu [...] września 2012 r. zainteresowany skierował do Proboszcza Parafii pismo, w którym wskazał, cyt.: "Na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (...), z dniem dzisiejszym występuję z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuję zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego). Oświadczam, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5 nie zamierzam tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chcę do niego należeć. Ponadto nie wyrażam zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom mojej rodziny. Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych (...) proszę Księdza, jako administratora moich danych osobowych, o ich uaktualnienie w księdze Chrztów poprzez naniesienie adnotacji o treści >>Dnia [...].09.2012 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła katolickiego<< oraz o przesłanie jako potwierdzenia odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem".

W odpowiedzi na powyższe pismo Proboszcz Parafii pismem z [...] września 2012 r. poinformował E. K. o uregulowaniach normujących procedurę wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Także w wyjaśnieniach skierowanych do organu Proboszcz Parafii podniósł, że prośba wystąpienia z Kościoła Katolickiego podjęta przez zainteresowanego była przeprowadzona w sposób nieprawidłowy i jest on dalej zapisany jako należący do Kościoła.

W merytorycznych motywach swojego rozstrzygnięcia Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych podniósł, że fundamentalne znaczenie dla dokonania oceny zarzutu pod adresem Proboszcza Parafii, ma pozostawanie danych osobowych E. K. w zbiorze osób należących do Kościoła Katolickiego. Organ wskazał, iż przepis art. 43 ust. 2 ustawy stanowi, że w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3 oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3 – 5 oraz 15 – 18. Artykuł 43 ust. 1 pkt 3 stanowi zaś, że z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego.

Organ stwierdził, że Kościół Katolicki niewątpliwie należy do instytucji o uregulowanej sytuacji prawnej, bowiem jest instytucją, której funkcjonowanie zostało unormowane w Konstytucji RP, w umowie międzynarodowej jaką jest Konkordat oraz w ustawach, nad którymi umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo. Wskazał w szczególności na przepis art. 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483 ze zm.) oraz art. 2 i art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 29, poz. 154 ze zm.).

Zdaniem Generalnego Inspektora, w świetle art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, nie może on prowadzić w niniejszej sprawie postępowania wyjaśniającego ukierunkowanego na wydanie merytorycznej decyzji administracyjnej, ani przeprowadzić czynności kontrolnych, z wyłączeniem prawa żądania złożenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego. W oparciu o powyższy przepis organ stwierdził brak swojej kognicji do wydania merytorycznej decyzji administracyjnej, co skutkowało koniecznością umorzenia postępowania na podstawie art. 105 § 1 kpa ze względu na jego bezprzedmiotowość.

We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy E. K. wyraził swoje niezadowolenie z powyższej decyzji wskazując, że art. 53 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, iż każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii, a w ust. 6 tego artykułu stanowi się, że nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia w praktykach religijnych. Stwierdził też, że dla niego wewnętrzne przepisy Kościoła są takimi praktykami i nie podda się żadnej procedurze Kościoła (apostazji). Podniósł ponadto, że państwo jako instytucja stojąca na straży ochrony danych osobowych powinna wymóc na księdzu dokonanie stosownej adnotacji w kościelnym zbiorze danych osobowych, z których wynika, że dalej należy do Kościoła Katolickiego, choć złożył stosowne oświadczenie. Jeśli zaś chodzi o przepisy normujące sprawy Państwo – Kościół, to nie ma w nich żadnych unormowań dotyczących wystąpienia z Kościoła, czy wyłączenia Kościoła spod ustroju prawnego naszego kraju.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją Nr [...] z dnia [...] marca 2014 r., na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2013 r. , poz. 267), art. 12 pkt 2, art. 22 w związku z art. 18 ust. 1 pkt 2 i art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, uchylił zaskarżoną decyzją oraz nakazał Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej p. w. Św. [...] w W., przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych E. K., polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z jego żądaniem zawartym w oświadczeniu woli z dnia [...] września 2012 r.

W uzasadnieniu podał, że wystąpił do Metropolity [...] z prośbą o wskazanie wewnętrznych procedur, jakie obowiązują na terenie ww. Parafii. W odpowiedzi z [...] października 2013 r. Kuria Metropolitalna [...] wskazała, że podstawą prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego oprócz przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego jest Obwieszczenie Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z 13 marca 2006 r. Prot. N.10279/2006, zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. wymienione Obwieszczenie zawiera przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek innego dokumentu partykularnego (wydanego np. przez Konferencję Biskupów) zarówno o charakterze wykonawczym, jak i o charakterze duszpasterskim. Dokument ten określa istotne elementy konstytucyjne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Dokument z 2008 r., przyjęty przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła", zawiera przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim, stanowiące pomoc dla kompetentnej władzy kościelnej w poprawnym realizowaniu postępowań nadrzędnego aktu prawnego, tak aby zachowane zostały elementy konstytucyjne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Powyższa Instrukcja została przyjęta przez Archidiecezję [...].

Następnie Generalny Inspektor stwierdził, iż z analizy orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z 27 marca 2013 r., sygn. akt I OSK 1828/12) wynika, że w art. 43 ust. 1 pkt 3 jest mowa o danych osób należących do Kościoła. Tak zdefiniowany zbiór nie zawiera danych dotyczących osób nienależących do Kościoła, a dane te tworzą zbiór odrębny, nawet jeśli dane są przetwarzane na potrzeby Kościoła i jeśli są zgromadzone na materialnych nośnikach danych zawierających zarówno dane osób należących, jak i nienależących do Kościoła. Okolicznością przesądzającą o zakwalifikowaniu danych do jednego ze zbiorów jest rzeczywista przynależność lub brak przynależności osoby, o której dane chodzi, do Kościoła. Organ przywołał też poglądy doktryny, w świetle których zakres uprawnień GIODO w zależności od osób, których dane dotyczą, został określony w art. 43 ust. 2 ustawy. Wobec przetwarzania danych wrażliwych z art. 27 ust. 1, zgodnie z art. 43 ust. 2 w związku z art. 43 ust. 1 pkt 3, organ ochrony danych osobowych zachowuje pełne kompetencje, w tym także wskazane w art. 12 pkt 2. Wobec danych dotyczących wyłącznie członków kościoła, przetwarzanych w warunkach określonych w art. 27 ust. 2 pkt 4, GIODO nie przysługują uprawnienia wymienione w art. 43 ust. 2 ustawy.

Organ powołał się również na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 października 2013 r., sygn. akt I OSK 129/12, gdzie w analogicznej sprawie Sąd odnosząc się do autonomicznej działalności Kościoła Katolickiego stwierdził, iż wskazana autonomia nie oznacza jednak, że brak jest jakiegokolwiek podporządkowania Kościoła lub związku wyznaniowego przepisom powszechnie obowiązującego prawa, np. o ochronie danych osobowych. W tych kwestiach, które nie zostały mocą aktów prawnych przekazane kościołom lub związkom wyznaniowym do ich wyłącznego decydowania, zastosowanie znajdą przepisy prawa powszechnie obowiązującego, o ile oczywiście regulują konkretne zagadnienia. Sąd podkreślił, że nie jest rolą sądów administracyjnych, a nie tym bardziej organów administracyjnych, ocenianie skuteczności i wymagań ustanowionego tymi wewnętrznymi przepisami – aktu apostazji, o ile kwestie te nie dotykają uprawnień lub obowiązków danego podmiotu o charakterze zewnętrznym, gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Zdaniem Sądu, z uwagi na to, iż sprawa dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania, mamy w niej do czynienia z podstawowymi prawami obywatela, ulokowanymi w sferze prawa powszechnego. W konsekwencji sprawa ta musi zostać oceniona na gruncie przepisów powszechnie obowiązujących, tj. Konstytucji RP i ustaw. Ocena skuteczności oświadczenia skarżącego o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście prawa powszechnego była obowiązkiem organu.

Generalny Inspektor powołał się także na analogiczne stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w innych sprawach, a następnie stwierdził, iż powtórna analiza przepisów prawa powszechnie obowiązującego, tj. art. 25 konstytucji RP oraz ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej (art. 2 i 3 ust. 1 i 2), a nadto wskazanego orzecznictwa, prowadzi do wniosku, że decydującym dla wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest ustalenie, czy aktualnie zainteresowany jest członkiem Kościoła Katolickiego.

Organ uznał, że E. K. wyraził dostatecznie jasno swoją wolę co do dalszej przynależności do Kościoła, składając Proboszczowi Parafii oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego wraz z wnioskiem o uaktualnienie w tym zakresie danych osobowych w księdze chrztów. Wolność w zakresie przynależności do związku wyznaniowego, zagwarantowana przepisami Konstytucji oraz ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t. j . Dz. U. z 2005 r., poz. 1965 ze zm.), nie może być ograniczona przepisami wewnętrznymi związku wyznaniowego. Bowiem jak wynika z art. 2 pkt 2 tej ustawy, korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności należeć lub nie należeć do kościoła i innych związków wyznaniowych.

W ocenie GIODO zasadnym było więc w świetle art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, uchylenie zaskarżonej decyzji i sformułowanie nakazu zawartego w sentencji decyzji.

W skardze na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej p. w. Św. [...] w W. zarzucił jej naruszenie następujących przepisów prawa:

1) art. 7, art. 25 ust. 3 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.),

2) art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r., Nr 51, poz. 318),

3) art. 2 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1169),

4) art. 9 ust. 2 pkt 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1 i 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.),

5) art. 6, art. 7, art. 19, art. 77, art. 107 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego.

Wniósł w związku z tym o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych oraz wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji w całości. W uzasadnieniu powołując się na treść art. 107 Kpa podniósł, że skarżona decyzja nie zawiera w treści wskazania faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz przyczyn i powodów, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Organ nie wskazał, dlaczego odmówił wiarygodności i mocy dowodowej wyjaśnieniom Proboszcza Parafii oraz Metropolity [...]. Nie podał też podstawy prawnej, z przytoczeniem przepisów prawa, które dają GIODO uprawnienie do określania, kto należy do Kościoła Katolickiego.

W świetle art. 12 ustawy o ochronie danych osobowych, w którym określone zostały kompetencje GIODO, organ ten nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych. GIODO ingerując w wewnętrzne sprawy Kościoła, wykroczył poza zakres swoich kompetencji, czym naruszył także art. 19 Kpa, a działanie organu w tym zakresie narusza także zasadę legalizmu określoną w art. 7 Konstytucji RP oraz art. 6 Kpa. Skarżący wskazał także, że uzasadnienie prawne zaskarżonej decyzji sprowadza się w zasadzie do powołania wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz ich interpretacji.

Stwierdził ponadto, że odnosząc definicję zbioru danych określoną w art. 7 pkt 1 ustawy o ochronie danych osobowych do ksiąg chrztu, należy przyjąć, iż mamy tu do czynienia z jednym zbiorem danych. Księga chrztów stanowi bowiem zbiór danych dotyczących osób należących do Kościoła, natomiast może zawierać także informacje (adnotacje) o tym, że określone osoby formalnym aktem wystąpiły z Kościoła. Wskazane w art. 43 ust. 2 ustawy ograniczenie kompetencji nadzorczych GIODO odnosi się do takiego zbioru danych osobowych. Księgi metrykalne stanowią zbiory danych prowadzone zgodnie z wewnętrznymi regulacjami Kościoła zawartymi w przepisach prawa kanonicznego. Ograniczenie kompetencji nadzorczych GIODO w tym zakresie stanowi przejaw realizacji autonomii kościołów. Ponadto dane zawarte w księdze chrztów stwierdzają fakty, a zarazem stanowią dowody odnotowanych tam zdarzeń (m. in. udzielenia sakramentu chrztu, wystąpienia z Kościoła) i są przetwarzane na potrzeby Kościoła, jak również są niezbędne do wykonywania jego zadań statutowych.

Skarżący zwrócił też uwagę, że wszystkie aspekty przynależności do Kościoła Rzymskokatolickiego, w tym związane z wstąpieniem i wystąpieniem z niego, zawsze pozostają "sprawą wewnętrzną" danej osoby i Kościoła jako wspólnoty wierzących. Przynależność ta i jej zmiany nigdy nie podlegają upublicznieniu, ani nawet ujawnieniu na zewnątrz inaczej, jak tylko z inicjatywy i wyłącznie na skutek bezpośrednio działania osoby zainteresowanej. Żadna inna osoba w strukturach Kościoła, duchowna bądź świecka, nie jest uprawniona na gruncie prawa obowiązującego w Kościele, do ujawniania tych danych bez wiedzy i zgody osoby zainteresowanej jakiejkolwiek osobie trzeciej. Oznacza to, że kwestia przynależności lub jej braku do Kościoła Rzymskokatolickiego w żadnym przypadku nie dotyczy uprawnień lub obowiązków danej osoby "o charakterze zewnętrznym", gwarantowanych przepisami powszechnie obowiązującego prawa, wręcz przeciwnie, uprawnienia te należą do sfery wolności osobistych człowieka. Proboszcz wskazał jednocześnie na źródła prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego, z których podstawowym jest Kodeks Prawa Kanonicznego oraz przepisy regulujące kwestie wystąpienia z Kościoła. Prawo to w jego ocenie nie ogranicza prawa do wolności wyznania (wolności wystąpienia ze związku wyznaniowego), ale wprowadzając reguły administracyjne przynależności, ustanawia formę, w jakiej dokonuje się wystąpienia, aby mogło być ono skuteczne.

Zwrócił również uwagę na liczne gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa w prawie polskim, widoczne w Konstytucji, ustawie o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w przepisach ustawy o gwarancji wolności sumienia i wyznania.

W odpowiedzi na skargę Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wniósł o jej oddalenie podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko faktyczne oraz prawne zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości m. in. przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Skarga oceniana w świetle powyższych kryteriów zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny niniejszej sprawy nie jest sporny, albowiem nie budzi wątpliwości okoliczność, że E. K. w piśmie z dnia [...] września 2012 r. zatytułowanym "Oświadczenie woli", skierowanym do Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p. w. Św. [...] w W., stwierdził, że na podstawie art. 60 kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, z dniem dzisiejszym występuje z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuje zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizmu Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Katolickiego). Oświadczył, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5, nie zamierza tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chce do niego należeć, ponadto nie wyraża zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom jego rodziny.

Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych poprosił Proboszcza jako administratora jego danych osobowych, o ich uaktualnienie w księdze chrztów poprzez naniesienia adnotacji o treści: "Dnia [...].09.2012 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła Katolickiego" oraz o przesłanie jako potwierdzenia odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem.

W odpowiedzi z dnia [...] września 2012 r. Proboszcz Parafii przesłał skarżącemu "Zasady postępowania...", które, jak wskazał, go obowiązują oraz zwrócił uwagę na pkt 7, doradzając jednak przeczytanie całości.

W reakcji na powyższe, [...] października 2012 r. skarżący przesłał Proboszczowi "Zasady postępowania...", które obowiązują duchowieństwo Diecezji [...] żądając udowodnienia przez niego swojego stanowiska, a następnie w dniu [...] października 2012 r. wystąpił do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych o wydanie merytorycznej decyzji administracyjnej zobowiązującej Proboszcza Parafii do sprostowania jego nieaktualnych danych osobowych na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych – na podstawie jej art. 12 pkt 2.

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczy natomiast oceny: skuteczności oświadczenia skarżącego z dnia [...] września 2012 r. jako aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, relacji wewnętrznych przepisów kościelnych regulujących procedurę występowania z Kościoła i przepisów prawa powszechnie obowiązującego zapewniających wolność sumienia i wyznania oraz kompetencji nadzorczych Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w kontekście konstytucyjnych gwarancji autonomii i wzajemnej niezależności stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

W pierwszej kolejności należy wskazać na liczne w polskim prawodawstwie gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa. Zgodnie z przepisem art. 25 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, lecz również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Natomiast w myśl ust. 4 powołanego przepisu, stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Zasadę autonomii i niezależności w odniesieniu do Kościoła Katolickiego wyrażają postanowienia w szczególności art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r., Nr 51, poz. 318) oraz przepisy ustaw z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1169), a szczególnie jej art. 2 stanowiący, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Należy zgodzić się ze skarżącym, iż z powołanych przepisów wynika, że Kościół Katolicki (podobnie jak i inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m. in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych. Z regulacji tych wynika w szczególności, że określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności ("wystąpienia" w różnych postaciach normowanych przez prawo kanoniczne), pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa. Stanowisko to potwierdzają pośrednio także przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t. j. Dz. U. z 2005 r., nr 231, poz. 1965 ze zm.). Obligują one do tego, aby określenie sposobu nabywania i utraty członkostwa w grupie religijnej, która ma być wpisana do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych, zostało dokonane w statucie tej grupy (art. 32 ust. 2 pkt 8), a więc w sposób niezależny od jakichkolwiek władz państwowych. Niezależność tę zauważono również w sądownictwie, bowiem Sąd Apelacyjny w [...] w wyroku z dnia [...] sierpnia 2003 r., sygn. akt [...] (Wokanda 2005, nr 1) przyjął, iż "odmowa przyjęcia do społeczności danego wyznania, podobnie jak wykluczenie, nie podlegają kontroli sądu powszechnego".

Jak zasadnie wskazał skarżący, podstawowym (choć nie jedynym) źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS75: 1983, pars. II, z późn. zm.), zaś organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska ("Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80: 1988, s. 841-912, z późn. zm.) (art. 154 i 155). Z uwagi na powyższe podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego oprócz ogólnych przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego (kan. 751), stanowi Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzona przez papieża Benedykta XVI. Zawiera ono przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek dokumentu zarówno o charakterze wykonawczym, jak i duszpasterskim i stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. Zostały w nim określone elementy materialne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, tj. wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji, przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną oraz formalne, tj. wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawniającym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego wystąpienia.

Dokumentem zawierającym jedynie przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce, są przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14: 2008, s. 89 – 91).

Wspomniany kan. 751 KPK stanowi zaś, że aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne, może dokonać tylko osoba pełnoletnia (kan. 98 § 1 i 2 KPK), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (kan. 124 – 126), w formie pisemnej, w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego) i dwóch pełnoletnich świadków.

Niewątpliwie z powyższego wynika, iż wewnętrzne przepisy kościelne zastrzegły dla aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego formę szczególną, co nie jest niczym nadzwyczajnym także na gruncie polskiego prawa powszechnie obowiązującego. Przykładem takiej szczególnej formy dokonania czynności prawnej jest wymóg formy aktu notarialnego przy sprzedaży nieruchomości, co nie oznacza przecież ograniczenia konstytucyjnego prawa własności.

Analogicznie, wbrew stanowisku GIODO z powołaniem się na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazana forma szczególna aktu apostazji nie może być postrzegana jako ograniczenie wolności sumienia i religii, w tym w szczególności wolności wystąpienia z Kościoła lub innego związku wyznaniowego. Podkreślić bowiem wypada, że Kościół Katolicki nie tylko nie wyklucza dopuszczalności wystąpienia z Kościoła, ani tej możliwości nie czyni złudną lub iluzoryczną (co jest cechą tzw. nieliberalnych kościołów i religii), ale uznaje tę instytucję i poddaje ją zracjonalizowanej procedurze. W tej sytuacji nie sposób uznać, by przedstawione regulacje wewnętrzne naruszały konstytucyjnie zagwarantowaną w art. 53 wolność sumienia i religii. O takim naruszeniu można by było mówić wtedy , gdyby przepisy Kościoła Katolickiego ustanowiły zakaz apostazji lub w inny sposób uniemożliwiałyby lub znacznie utrudniały realizowanie konstytucyjnego prawa do zmiany wyznania.

Skoro zatem E. K. nie dokonał aktu apostazji w formie przewidzianej przez wewnętrzne prawo Kościoła Katolickiego, czego sam nie kwestionuje, to niezrozumiałe jest przyjęcie przez Generalnego Inspektora, iż skarżący skutecznie w oświadczeniu z dnia [...] września 2012 r. wyraził swoją wolę wystąpienia z Kościoła, pomimo, że Proboszcz Parafii pw. Św. [...] w W. wyraził stanowcze stanowisko co do bezskuteczności dokonanego w takiej formie wystąpienia.

Państwo w żaden sposób nie może ingerować w sferę przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego, bowiem naruszałoby nie tylko wspomnianą chronioną konstytucyjnie autonomię Kościoła Katolickiego, ale wkraczałoby w sferę wolności religii i wyznania. Nie sposób zaakceptować sytuacji, w której o przynależności do Kościoła, lub jej braku, rozstrzygałby organ państwowy, jakim jest GIODO, na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. Zdaniem Sądu w sytuacji, gdy zagadnienie wystąpienia z Kościoła Katolickiego jest jedną z przesłanek wykonywania kompetencji przez organ administracji publicznej, to organ ten ustala przynależność do Kościoła wyłącznie w oparciu o dowody przedstawione przez stronę kościelną, w tym przede wszystkim na podstawie aktu chrztu z dokonaną adnotacją o wystąpieniu z Kościoła. Ustalanie tego faktu z powołaniem się na inne dowody jest niedopuszczalne. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do oświadczenia o woli wystąpienia z Kościoła, a sprawy sporne na tym tle są sprawami kościelnymi, które winny być rozstrzygane na zasadach i w trybie określonych przez prawo kościelne.

Dokonując ustaleń w zakresie przynależności E. K. do Kościoła Katolickiego w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego i wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie przetwarzania jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii, Generalny Inspektor wkroczył w sferę autonomii Kościoła Katolickiego w tej materii, czym niewątpliwie dopuścił się naruszenia art. 6 , art. 7 i art. 19 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), dalej "Kpa", jak również wskazanych w skardze przepisów Konstytucji RP, Konkordatu, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Ponadto organ naruszył art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 Kpa poprzez błędną ocenę dowodów i oparcie uzasadnienia prawnego swojego rozstrzygnięcia w większości na tezach uzasadnień wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Odnieść się należy również do zasygnalizowanego tak w decyzji ostatecznej, jak i w skardze, problemu zbioru, jakim jest księga chrztów w znaczeniu bądź jedynie zbioru osób należących do Kościoła, bądź też zbioru zawierającego także wyodrębniony zbiór osób nienależących do Kościoła.

Organ utrzymuje, iż dane osób nienależących do kościoła tworzą zbiór odrębny, nawet jeśli dane są przetwarzane na potrzeby kościoła i jeśli są zgromadzone na materialnych nośnikach danych zawierających zarówno dane osób należących, jak i osób nienależących do kościoła. Już w taki sposób postawienie powyższego zagadnienia jest dalece nieprecyzyjne. Pojęcie "osób nienależących do kościoła" budzi duże wątpliwości semantyczne. Czy zawiera ono zbiór osób niewyznających religii rzymskokatolickiej, czy wyznających inną religię albo ateistów, czy też wszystkie powyższe zbiory, czy też organ ma tu na myśli jedynie osoby, które z Kościoła katolickiego wystąpiły. Zakładając celowość i funkcjonalność ksiąg parafialnych, wydaje się, iż powyższe pojęcie organ odnosi do tej ostatniej kategorii.

W ocenie skarżącego, parafialna księga chrztów stanowi jeden zbiór danych dotyczących osób należących do Kościoła, natomiast zawierać może także informacje (adnotacje) o tym, że określone osoby, formalnym aktem wystąpiły z Kościoła. Nie bez znaczenia dla powyższego poglądu ma etos jaki każda religia chrześcijańska nadaje aktowi chrztu.

Dokładna analiza treści art. 7 w związku z art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie danych osobowych wskazuje na zasadność drugiego poglądu. Z definicji zawartej w art. 7 ustawy wynika, że zbiór danych musi spełniać trzy kryteria: 1) istnienie zestawu danych; 2) posiadanie przez ten zestaw struktury – rozumianej jako jednorodna budowa zbioru; 3) dostępność danych w zbiorze według określonych kryteriów, przy czym irrelewantne pozostaje rozproszenie danych bądź funkcjonalny podział zbioru. Także w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy księgi wskazane zostały jako przykład tzw. tradycyjnych (papierowych, przetwarzanych manualnie) zbiorów danych. Uznanie, iż w zależności od zawartości danych w księdze chrztu, możemy mieć do czynienia z wieloma zbiorami danych, pozostaje w sprzeczności ze wskazanymi powyżej przepisami ustawowymi. W praktyce zdarza się często, iż w jednym zbiorze przetwarzane są dane odnoszące się do różnych grup osób, co nie oznacza, że prowadzi to do uznania danych o poszczególnych grupach osób za odrębne zbiory danych.

Wskazać także należy, iż administrator danych decyduje w jaki sposób dany zbiór będzie prowadził i ustalone przez niego zasady traktowane powinny być jako fakty, które z kolei należy odnosić do zawartych w art. 7 i pośrednio w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy definicji zbioru danych osobowych, a nie odwrotnie.

Mając powyższe na względzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku. O wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji orzeczono na podstawie art. 152, a o kosztach w oparciu o art. 200 w związku z art. 205 § 1 pkt 1, powołanej ustawy.