Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Teresa Kobylecka, Sędziowie Sędzia WSA Dorota Chobian, Sędzia WSA Sylwester Miziołek (spr.), Protokolant Starszy sekretarz sądowy Monika Zielińska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 23 grudnia 2008 roku sprawy ze skargi J. Z. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] znak: [...] w przedmiocie zasiłku stałego oddala skargę.

Decyzją z dnia [...], wydaną z upoważnienia Burmistrza Miasta i Gminy, Kierownik Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, po rozpatrzeniu wniosku J. Z. z dnia 23 czerwca 2008r., odmówił przyznania J. Z. pomocy społecznej w formie zasiłku stałego. W podstawie prawnej powołano m.in. przepisy art. 8 i 37 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008r. nr 115, poz. 728).

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie organ wskazał, iż kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi 351 zł i jest niższe od dochodu faktycznego netto na osobą w rodzinie wnioskodawczyni, który wynosi 494,54 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła J. Z., kwestionując ustalony przez organ dochód jej rodziny w miesiącu maju. Podniosła, że w miesiącu maju 2008r. dochodem rodziny był tylko zasiłek rodzinny w kwocie 194 zł i pielęgnacyjny syna w kwocie 153 zł., natomiast obecnie dochodem rodziny jest zasiłek rodzinny i pielęgnacyjny syna oraz zasiłek chorobowy męża w kwocie 357,84 zł.

Decyzją z dnia [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

Organ odwoławczy wskazał, iż jakkolwiek uzasadnienie zaskarżonej decyzji w sposób istotny narusza przepisy art. 107 § 3 k.p.a. to samo rozstrzygnięcie jest prawidłowe. Za okoliczność bezsporną uznano fakt, iż J. Z. nie posiada żadnego własnego dochodu oraz legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Z kolei z protokołu wywiadu środowiskowego z dnia 18 czerwca 2008r. wynika, iż dochodem rodziny państwa Z. w miesiącu maju 2008r. był pobrany debet na rachunku bankowym w kwocie 776,57 zł oraz zasiłki – rodzinny (wraz z dodatkami 198 zł) i pielęgnacyjny (153 zł) dla syna. R. Z. wyjaśnił ponadto, iż jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,72 ha, jednakże nie osiąga z niego żadnych dochodów. Doliczając do tej kwoty dochód z gospodarstwa rolnego w wysokości 356,04 zł (1,72 ha x 207 zł = 356,04 zł) organ I instancji ustalił dochód rodziny w kwocie 1.483,61 zł., co daje dochód w wysokości 494,54 zł na osobę – w tej trzyosobowej rodzinie.

Mając na uwadze powyższe dane organ odwoławczy podniósł, iż z zaświadczenia wystawionego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w B. wynika, że z dniem 16 kwietnia 2008r. R. Z. nabył prawo do zasiłku chorobowego i pobrał ten zasiłek za kwiecień 2008r. w kwocie 383,40 zł, za maj 2008r. w kwocie 792,36 zł, za czerwiec 2008r. w kwocie 775,84 zł, a za lipiec w wysokości 435,29 zł. Tymczasem podczas prowadzonego w miesiącu czerwcu 2008r. postępowania państwo Z. nie ujawnili dochodu z tego tytułu. Z tego też powodu organ zakwestionował zawarte w odwołaniu twierdzenia skarżącej, iż dopiero w lipcu zasiłek chorobowy męża stanowił składnik dochodu rodziny.

Organ odwoławczy wyjaśnił, że zgodnie z najnowszym orzecznictwem sądów administracyjnych przy obliczaniu dochodu z gospodarstwa rolnego dla celów pomocy społecznej organy administracji winny ustalać, czy wnioskodawca faktycznie prowadzi gospodarstwo i osiąga z niego pożytki (dochody), czy też z przyczyn zdrowotnych nie może uprawiać gospodarstwa rolnego.

Odnosząc powyższe do okoliczności niniejszej sprawy SKO uznało, że zarówno R. Z. - mąż wnioskodawczyni z uwagi na pobieranie zasiłku chorobowego z ZUS, jak i ona sama legitymująca się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, nie byli zdolni do prowadzenia gospodarstwa rolnego, dlatego też organ II instancji odstąpił od wliczenia dochodu z gospodarstwa rolnego do dochodu rodziny strony.

To samo dotyczy debetu bankowego, będącego w istocie podlegającemu spłacie kredytem, który organ I instancji błędnie uznał za dochód z danego miesiąca. Wobec powyższego na nowo określono dochód rodziny państwa Z. z maja 2008r. biorąc pod uwagę jedynie zasiłek pielęgnacyjny (153 zł), zasiłek chorobowy (792,36 zł) oraz zasiłek rodzinny z dodatkami w kwocie 198 zł (68 zł + 80 zł + 50zł). Tym samym łączny dochód rodziny Z. wyniósł 1143,36 zł, co w przeliczeniu na osobę w rodzinie daje 381,12 zł, stanowiąc zarazem podstawę do odmowy przyznania pomocy w formie zasiłku stałego.

Skargę na w/w decyzję z dnia 7 października 2008r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach wniosła J. Z., domagając się jej "unieważnienia". Skarżąca wskazała, iż treść zaświadczenia z ZUS nie oznacza pobrania zasiłku wyszczególnionego datą w zaświadczeniu, tylko jego przyznanie. Natomiast R. Z. nie otrzymał w maju zasiłku chorobowego, ponieważ za okres od 16 kwietnia 2008 r. do 5 czerwca 2008r. ZUS wysłał zasiłek dnia 6 czerwca 2008r. Potwierdza to odpis przedstawionego w załączeniu zaświadczenia z ZUS. Tym samym zasiłku chorobowego nie można wliczać do dochodu rodziny w maju. W tym miesiącu dochodem rodziny był bowiem jedynie zasiłek pielęgnacyjny syna M. w kwocie 153 zł oraz zasiłek rodzinny w kwocie 198 zł.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenia, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna, albowiem zaskarżone rozstrzygniecie odpowiada prawu.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) zadaniem sądu administracyjnego jest sprawowanie kontroli zaskarżonych aktów i czynności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, nie zaś pod kątem ich zgodności z zasadami współżycia społecznego czy też słuszności. Oznacza to, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego w sposób mający wpływ na wynik sprawy, bądź też przepisów postępowania, które daje podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub też w inny sposób nie naruszyły przepisów postępowania, jeżeli mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy – art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej ustawą p.p.s.a. Sądowa kontrola legalności orzeczeń administracyjnych sprawowana jest przy tym w granicach sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy p.p.s.a.).

Rozpatrując skargę w ramach tak zakreślonej właściwości Wojewódzki Sąd Administracyjny nie dopatrzył się naruszeń prawa skutkujących koniecznością uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji organu I lub II instancji.

Na wstępie rozważań prawnych wskazać należy, iż kryteria, których spełnienie jest konieczne dla przyznania zasiłku stałego określone są w art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008r. nr 115, poz. 728 ze zm.), zwanej dalej ustawą, w związku z § 1 pkt 1 lit b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. Nr 135, poz. 950 ze zm.). Zgodnie z powołanymi przepisami zasiłek stały przysługuje pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie, są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, wynoszącego 351 zł. Z kolei stosownie do art. 37 ust. 2 pkt 2 ustawy zasiłek stały, w przypadku osoby w rodzinie, ustala się w wysokości różnicy między w/w kryterium dochodowym na osobę w rodzinie, a dochodem na osobę w rodzinie.

W tym miejscu należy wyjaśnić znaczenie pojęć "kryterium dochodowe" oraz "dochód" używanych na gruncie ustawy o pomocy społecznej.

Zgodnie z art. 8 ust. 3 cyt. ustawy za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;

3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

Z kolei stosownie do art. 8 ust. 4 cyt. ustawy do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, wartości świadczeń w naturze, świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych oraz zapomogi pieniężnej, o której mowa w przepisach o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny w 2007r.

Podkreślenia wymaga okoliczność, iż wśród taksatywnie wymienionych w art. 8 ust. 3 i 4 w/w ustawy świadczeń, które nie podlegają zaliczeniu na poczet dochodu nie znajduje się zasiłek rodzinny, pielęgnacyjny ani chorobowy.

Jak wynika z zaświadczenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w B. R. Z., po nabyciu prawa do zasiłku chorobowego z dniem 16 kwietnia 2008r., pobierał ten zasiłek przez 4 miesiące, uzyskując z tego tytułu za maj 2008r. kwotę 792,36 zł. Okoliczności tej państwo Z. nie ujawnili na wcześniejszym etapie postępowania. Z tego też względu organ odwoławczy, obliczając dochód rodziny państwa Z. z maja 2008r., zasadnie dodał w/w kwotę do środków uzyskanych przez tę rodzinę z tytułu zasiłku pielęgnacyjnego przyznanego na syna (153 zł) oraz zasiłku rodzinnego z dodatkami (łącznie 198 zł). Natomiast okoliczność, iż wypłata zasiłku chorobowego nastąpiła w dniu 6 czerwca 2008r. nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Zasiłek w tej wysokości przysługiwał bowiem R. Z. już w miesiącu, kiedy skarżąca ubiegała się o przyznanie pomocy, zaś późniejsza jego wypłata miała jedynie charakter czynności materialno – technicznej. Samorządowe Kolegium Odwoławcze trafnie także powiązało fakt niepełnosprawności J. Z. oraz niezdolność do pracy jej męża (w okresie kiedy pobierał zasiłek chorobowy) z brakiem uzyskiwania przez nich w maju 2008r. dochodów z gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,72 ha, co osoby te potwierdziły podczas wywiadu środowiskowego. Przepis art. 8 ust. 9 w aktualnym brzmieniu posługuje się bowiem sformułowaniem "przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 207 zł". Mamy zatem do czynienia z fikcją prawną przyjętą na potrzeby ustawy o pomocy społecznej w celu uproszczenia obliczania dochodów z gospodarstw rolnych. Natomiast wyrażenie użyte przez ustawodawcę nie wyklucza przeprowadzenia dowodu, iż wnioskodawca – z obiektywnie istniejących powodów jak np. niepełnosprawność – nie uzyskuje żadnego dochodu z takiego gospodarstwa.

Słusznie więc zauważył organ II instancji, że nie można uznać, iż rodzina J. Z. w maju 2008 r. uzyskała dochód z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego. Do uwzględnienia takiego dochodu koniecznym bowiem było ustalenie, że osoba ubiegająca się o zasiłek faktycznie prowadzi gospodarstwo rolne lub ma możliwość jego prowadzenia i uzyskiwania tą drogą środków utrzymania (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 września 2006 r., I SA/Wa 1215/06, LEX 255669). Skarżąca natomiast, a także jej mąż ze względów zdrowotnych nie byli zdolni do prowadzenia tego gospodarstwa rolnego.

Nie można natomiast zgodzić się ze stanowiskiem organu odwoławczego, iż środki uzyskane z debetu rachunku bankowego, stanowiące w istocie kredyt udzielony przez bank prowadzący taki rachunek, nie mogą być uznane za dochód.

W wyroku z dnia 8 grudnia 2006 r. w sprawie o sygn. akt I OSK 700/06, LEX nr 320923, Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie stanął na stanowisku, że katalog obciążeń pomniejszających dochód jak i katalog przychodów odliczonych od dochodu są na gruncie ustawy o pomocy społecznej zamknięte. Zarówno katalog odliczeń jak i katalog pomniejszeń nie obejmują kwot uzyskanych z tytułu pożyczki. W żadnym przepisie ustawy nie postanowiono, iż kwota pożyczki nie podlega zaliczeniu do dochodu, bądź, że kwota ta podlega odliczeniu od dochodu. Jednakże pomoc społeczna jest instytucją publiczną mającą na celu zapewnienie niezbędnych środków utrzymania osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, które nie dysponują środkami finansowymi na poziomie ustalonego kryterium dochodowego – w dacie ubiegania się o pomoc. Z tej przyczyny nie ma znaczenia tytuł i źródło uzyskiwania tych środków, albowiem pożyczka, podobnie jak kredyt, jest przychodem mogącym stanowić źródło utrzymania w okresie dysponowania kwotą pożyczki (kredytu). Dlatego też nawet kwoty pożyczek, kredytów, wydatkowanych na podstawowe utrzymanie stanowią z punktu widzenia ustawy o pomocy społecznej dochód podlegający wliczeniu do dochodu.

Do ustalonego przez organ odwoławczy dochodu rodziny Z. za maj 2008r. – tj. 1.143,36 zł należało zatem dodać 776,57 zł z tytułu pobranego na koncie bankowym debetu, co daje 1.919,93. Po podzieleniu tej kwoty na 3 zostaje 639,98 zł miesięcznego dochodu na członka rodziny.

Jakkolwiek orzekające w niniejszej sprawie organy administracji publicznej nie ustrzegły się pomyłek w zakresie szczegółowego obliczenia dochodu rodziny Z. w maju 2008r. to uchybienia te nie miały i nie mogły mieć wpływu na wynik sprawy. Wynika to z faktu, iż prawidłowo wyliczona kwota 639,98 zł miesięcznego dochodu na członka rodziny w dalszym ciągu stanowi sumę wyższą od kryterium dochodowego koniecznego do przyznania zasiłku celowego, które wynosi 351 zł. Rozstrzygnięcia organów – tak I jak i II instancji – w zakresie odmowy przyznania J. Z. zasiłku stałego są zatem prawidłowe.

Mając na uwadze, iż podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest okoliczności, które z urzędu należałoby wziąć pod uwagę, Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 151 ustawy p.p.s.a.