Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Hanna Knysiak-Sudyka Sędziowie WSA Renata Czeluśniak (spr.) WSA Ewa Michna po rozpoznaniu w dniu 13 lipca 2020 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi A. K. na decyzję Wojewody z dnia 27 maja 2019 r. nr [...] w przedmiocie zmiany nazwiska I. uchyla zaskarżona decyzję; II. zasądza od Wojewody na rzecz skarżącej A. K. 100 (sto) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego decyzją z [...] 2019 r. znak: [...] ("prawidłowo powinno być [...]"- jak wskazał Wojewoda w swojej decyzji), na podstawie art. 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 1 oraz art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 10) – dalej u.z.i.n., art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postepowania administracyjnego (Dz.U z 2018 r., poz. 2096 ze zm.) dalej k.p.a., orzekł zmianę nazwiska A. M. M. urodzonej w dniu [...] 1970 r. w K, córki Z. i M. nazwisko rodowe K., na nazwisko K.

W odwołaniu A. M. K. zwróciła się o anulowanie i odwołanie wydanej decyzji w sprawie zmiany jej nazwiska w obawie, że może ona "(...) zostać użyta w zlej wierze i w sprzeczności do mojego [tj. Wnioskodawczyni] interesu prawnego (...)" Wskazała przy tym: " (...) Uchylam się od zmiany nazwiska. Nie życzę sobie, nie chcę takiego oświadczenia woli, tj. »Decyzji« wydanej na skutek wniosku, do którego zostałam zmuszona. W związku z powyższym uchylam się od skutków prawnych wystawionego oświadczenia woli. Nie wyrażam zgody na zmianę nazwiska z K. na M., ponieważ od urodzenia noszę nazwisko matki K. (...)".

Uzasadniając odwołanie A. M. K. wskazała m. in. że:

- całe życie korzystała z nazwiska pierwotnie wpisanego do jej aktu urodzenia,

tj. z nazwiska "K.", na takie nazwisko miała wydany pierwszy i kolejne

dowody osobiste, jak również paszport oraz wiele innych dokumentów;

- przez całe życie była identyfikowana pod nazwiskiem "K.": w rejestrze

PESEL, Urzędzie Skarbowym oraz przed notariuszami;

- w następstwie wniesienia sprawy do Sądu - jako A. K., złożyła w Urzędzie

Stanu Cywilnego wniosek o wydanie zaświadczenia o stanie cywilnym i wówczas

dowiedziała się że wydanie takiego zaświadczenia będzie się wiązało z anulowaniem

dowodu osobistego; efektem tej sytuacji było zaś złożenie przez nią wniosku

o zmianę nazwiska (jako A. M. na A. K.);

- decyzję wystawiono "(...) dla jakiejś innej osoby, która dotąd prawdopodobnie

legitymowała się Dowodem Osobistym wystawionym przez Urząd Miasta na

nazwisko M. (...) ";

W dalszej części uzasadnienia skarżąca wskazał, że:

- " (...) ww. Decyzję urzędnika rozumiem tak, że wstecznie anuluje on cały mój 50-letni dorobek życia wykonany na nazwisko K. i żąda zmiany 50-letniej dokumentacji z nazwiska urzędowo wykazywanego jako K., na inne, które przez 50 lat było skrywane głęboko w czeluściach Urzędu i nikt o tym nie wiedział — poza jednym urzędnikiem, który podpisał się pod tym aż do 2019-02-15;

- "(...) Nie będziemy dzisiaj targać 80-letniej Matki, która aby nie robiono mi kłopotu

w szkole wszędzie wykazywała że nazywamy się tak samo. Prościej jest anulować 1-en wpis nigdy i nigdzie nie używany, zamiast zmieniać przynajmniej kilka milionów

dokumentów w różnych częściach globu, będących efektem pracy mojej

i współpracowników (...) ";

- "(...) Nie wiem kto był pomysłodawcą wykonywania tego rodzaju -wpisów do księgi

i nie wiem kto był pomysłodawcę żądania anulowania Dowodu Osobistego ale są

to pomysły dosłownie w rodzaju »z piekła rodem«(...) ";

- " (...) O wpisie w USC dotyczącym zmiany nazwiska nie wiedział nikt: zainteresowana, Rodzice, Sąd. Sąd wielokrotnie prowadził sprawy w związku z małoletnią A. M. K. i Sąd zawsze wiedział że ta małoletnia to A. M. K., zawsze orzekał na rzecz A. M. K. - zatem zawsze wiedział że A. M. K. to ja (...) " ;

- "(...) Urząd Stanu Cywilnego winien nazywać się Urzędem ds. Samowolnej Zmiany

Nazwisk: kiedy wydano mój akt urodzenia - zmieniono nazwisko mojemu ojcu, kiedy ojciec uznał ojcostwo - »urzędnik« zmienił moje nazwisko, kiedy poprosiłam o potwierdzenie stanu rodzinnego - »urzędnik« zmusił mnie abym zmieniła nazwisko na... to, którego zgodnie z Aktem Urodzenia używam od urodzenia (...);

- " (...)Skoro »urzędnik« wiedział o zmianie mojego nazwiska to winien był się ze mną

podzielić tą nowiną najpóźniej w chwili składania podania o Dowód Osobisty,

ewentualnie w wyniku złożenia takiego podania i przed wydaniem dokumentu

tożsamości - tj. 1-szego Dowodu Osobistego, o którego urzędowe wydanie jako

obywatel Rzeczypospolitej Polskiej zwróciłam się (...) do właściwego urzędu w wieku

18 łat, zamiast zmieniać nazwisko po upływie ok. 50 lat i względem minionego okresu czasu — czyli wstecznie (...) ";

- "(...) w wyniku powyższej sytuacji należałoby zwrócić narażonemu na

nieprzyjemności obywatelowi kwotę, którą »urzędnik« kazał zapłacić w zamian za

wydanie wniosku - do złożenia, którego — obywatel został zmuszony przez »urzędnika« najlepiej razem z przeprosinami - mogą być pieniężne (...) "

- "(...) 13 letnie dziecko trzeba zapytać o zgodę na zmianę nazwiska, natomiast Urząd względem ok. 50-letniego obywatela RP wykonał samowolną zmianę nazwiska z udokumentowanego i używanego K. na M. i zażądał wniosku o zmianę na K. pod rygorem anulowania ważnego Dowodu tożsamości. USC wykonał samowolną zmianę nazwiska również względem zapisów Urzędu Miasta, który wydał mi wszystkie dotychczasowe dowody osobiste (...) ";

- " (...) Z całą pewnością zasadne i prawidłowe jest zwrócenie się o utrzymanie w mocy decyzji wydanej w dniu 1970.10.07 względem nazwiska K. dla osoby urodzonej w dniu 1970 [...] o imionach Rodziców Z. i M. K. (...) ";

- "(...) Nazywam się A. M. K. i nigdy nie złożyłam wniosku o zmianę

nazwiska K. na żadne inne. Od 7-mego dnia życia niezmiennie korzystam -

używam - noszę jedno nazwisko K. Skoro Urząd wydał Akt urodzenia

z nazwiskiem K. i nie zostało ono formalnie sprostowane przez noworodka albo Rodziców zatem wyłącznie takiego Aktu Urodzenia mogła używać A. M. K. - o ile noworodek by mógł. Powyższe względem wpisu: »urzędnika«: »używa nazwiska innego« (...) "

- "(...) na marginesie Aktu Urodzenia: z wpisu odnośnie decyzji Sądu wynika

jednoznacznie, iż Sąd wiedział, że decyzje wydał dla A. M. K., ojciec

dziecka wiedział że uznał ojcostwo A. M. K. Wszyscy zgromadzenia

wiedzieli, że jej dotyczy niniejszy Akt Urodzenia wystawiony dla A. M. K.

Zatem w jakim celu »urzędnik« chciał zmienić temu dziecku nazwisko? (...) ".

Wojewoda decyzją z dnia 27 maja 2019 r. znak: [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w związku z art. 14 ust. 3 u.z.i.n., utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu organ wskazał w pierwszej kolejności na dotychczasowy przebieg postępowania wyjaśniając, że w dniu 13 lutego 2019 r. A. K. złożyła w Urzędzie Stanu Cywilnego wniosek o wydanie zaświadczenia o stanie cywilnym. Dwa dni później podczas migracji aktu urodzenia Wymienionej do elektronicznego rejestru stanu cywilnego stwierdzono, że mimo iż skarżąca legitymuje się dowodem osobistym na nazwisko A. M. K. i takie same dane figurują w jej rekordzie PESEL, to jednak - zgodnie z treścią aktu urodzenia - nosi ona nazwisko "M.". Jak bowiem wynika z włączonego do akt niniejszej sprawy odpisu zupełnego aktu urodzenia Nr [...] (Nr historyczny [...]), urodziła się ona [...] 1970 r. w K jako A. M. K., córka Z. K. i M. K., nazwisko rodowe K. ur. [...]1936 r. w R. W chwili rejestracji urodzenia tj. [...] 1970 r. dane ojca zostały wpisane do aktu jako tzw. dane przesłaniające - na podstawie art. 34 ust. 2 obowiązującego wówczas Dekretu z dnia 8 czerwca 1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 25, póz. 151 z późn. zm.). Natomiast w terminie późniejszym, tj. 18 maja 1972 r. do aktu dołączona została wzmianka dodatkowa o sądowym ustaleniu ojcostwa i wynikającej z niego zmianie nazwiska dziecka o następującej treści: "Sąd powiatowy dla m. K Wydział I Cywilny protokołem z dnia 16 września 1971 r. sygn. akt. [...] stwierdza, że Z. M., urodzony dnia [...] 1939 r. w K syn A. i H., uznaje się ojcem małoletniej A. M. K., której dotyczy niniejszy akt. Matka dziecka M. K. zgadza się na uznanie ojcostwa. Dziecko nosi nazwisko ojca: M. (...) ".

Skarżąca została poinformowana o zaistniałej sytuacji i zgłosiła się osobiście w siedzibie Urzędu Stanu Cywilnego 15 lutego 2019 r. Wyjaśniono jej wówczas, że po przeniesieniu treści aktu urodzenia do elektronicznego rejestru stanu cywilnego zaistnieje konieczność aktualizacji rejestru PESEL w zakresie wynikającego z tego aktu nazwiska, co z kolei pociągnie za sobą unieważnienie dowodu osobistego na nazwisko "K.", którym Wymieniona się posługuje. Jednocześnie - szukając najlepszego rozwiązania zaistniałej sytuacji - wskazano, że "zatrzymanie" przez nią dotychczasowego nazwiska "K." byłoby możliwe jedynie w przypadku złożenia formalnego wniosku o administracyjną zmianę nazwiska wynikającego z aktu urodzenia na nazwisko faktycznie używane.

W tej sytuacji jeszcze w tym samym dniu, tj. 15 lutego 2019 r. skarżąca zwróciła się do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z pisemnym wnioskiem o zmianę noszonego nazwiska "M." na nazwisko "K.". W uzasadnieniu wniosku wskazała, iż dopiero w dniu złożenia przedmiotowego podania dowiedziała się "o postanowieniu Sądu i o zmianie jej nazwiska na »M.«" , nigdy natomiast tego nazwiska nie używała, gdyż "od czasu jak sięga pamięcią" nosiła nazwisko "K." i na to właśnie nazwisko - które budzi pozytywne skojarzenia i jest przez nią lubiane - miała wydawane wszystkie dokumenty.

Składając przedmiotowe podanie skarżąca poinformowała, że urodziła się [...] 1970 r. w K i nie zawierała związku małżeńskiego. Oświadczyła również, iż nie złożyła w niniejszej sprawie wniosku do innego kierownika urzędu stanu cywilnego, oraz że w tej sprawie nie została wcześniej wydana decyzja odmowna. Do wniosku załączona została kopia dowodu osobistego na nazwisko A. M. K.

W tym stanie rzeczy, wobec złożenia przez skarżącą opisanego wyżej podania o zmianę nazwiska z "M." na "K.", Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego wydał ww. z dnia [...] 2019 r., zmieniającą nazwisko A. M. M. (...) na nazwisko K. W decyzji zawarto w szczególności informację, że na podstawie art.12 ust. 2 u.z.i.n. wydana decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu, oraz że zgodnie z dyspozycją art 107 ust. 4 k.p.a. odstępuje się od jej uzasadnienia ponieważ uwzględnia ona w całości żądanie strony. Niezależnie od powyższego w decyzji zamieszczono również pouczenie o prawie wniesienia od niej odwołania do Wojewody - za pośrednictwem Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego - w terminie 14 dni od jej doręczenia. Decyzja została odebrana przez skarżącą osobiście w dniu jej wydania tj. [...] 2019 r. tego samego dnia w jej akcie urodzenia zamieszczona została wzmianka dodatkowa o treści: "Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego decyzją z dnia [...] 2019 r. Nr [...] zmienił nazwisko osoby, której dotyczy niniejszy akt z M. na nazwisko K. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem 15 lutego 2019 roku. W miejsce dotychczasowych danych zamieszcza się: Dziecko-Nazwisko: K".

Wojewoda wskazał, że zarówno w dacie urodzenia skarżącej (1 października 1970 r.) jak i w dacie sporządzenia jej aktu urodzenia w Urzędzie Stanu Cywilnego ([...] 1970 r.) kwestię pochodzenia dziecka regulowały przepisy ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59). W szczególności art. 62 tej ustawy stanowił wówczas, że jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie dziecka przez ojca, albo na mocy orzeczenia sądu. Zgodnie z art. 79 § 1 uznanie dziecka mogło nastąpić przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym. W odniesieniu do noszonego przez dziecko nazwiska Kodeks rodzinny i opiekuńczy w brzmieniu wówczas obowiązującym wskazywał natomiast - w art. 89 § 1 - że jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba że ten za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania, złożył przy uznaniu dziecka oświadczenie, że nosić ono będzie nazwisko matki; jeżeli w chwili uznania dziecko ukończyło już trzynasty rok życia, potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

Jednocześnie, przepisy obowiązującego wówczas Dekretu Prawo o aktach stanu cywilnego z dnia 8 czerwca 1955 r. (Dz.U. Nr 25, poz. 151 z późn. zm.), stanowiły, że: jeżeli rodzice dziecka nie pozostawali w związku małżeńskim, dane dotyczące osoby ojca były wpisywane tylko w razie uznania dziecka lub w razie ustalenia ojcostwa przez sąd; w braku takiego uznania lub ustalenia ojcostwa kierownik urzędu stanu cywilnego wpisywał do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca - imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca - nazwisko matki, czyniąc o tym w akcie adnotację w rubryce "Uwagi" (art. 34); jeżeli uznanie dziecka lub ustalenie ojcostwa przez sąd nastąpiło po sporządzeniu aktu urodzenia, wpisywało się na marginesie aktu urodzenia wzmiankę dodatkową o uznaniu dziecka lub ustaleniu ojcostwa oraz o wynikającej stąd w myśl przepisów kodeksu rodzinnego zmianie nazwiska dziecka (art. 35 ust. 1). Wskazać również trzeba, że - zgodnie z ogólną regulacją zawartą w art. 18 cytowanego Dekretu - podstawę do zamieszczenia w akcie stanu cywilnego wzmianki dodatkowej stanowiły orzeczenia organów państwowych, wypisy akt stanu cywilnego oraz inne dokumenty mające wpływ na treść lub ważność aktu. Za dokument taki bez wątpienia uznać zaś należy, sporządzony przed sądem protokół uznania ojcostwa.

Wojewoda wyjaśnił, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (odpis aktu urodzenia oraz stanowiące podstawę jego sporządzenia dokumenty z akt zbiorowych, które pozyskał on na potrzeby niniejszego postępowania), wynika, że akt urodzenia skarżącej Nr [...] (aktualnie po przeniesieniu do rejestru stanu cywilnego Nr [...]) został sporządzony zgodnie z powyższymi zasadami. W dacie rejestracji zdarzenia, tj. 7 października 1970 r. sporządzono go bowiem jak dla dziecka niepochodzącego z małżeństwa (tj. na nazwisko A. M. K.), zamieszczając w nim adnotację o zastosowaniu tzw. danych przesłaniających ojca - zgodnie z art. 34 ust. 2 obowiązujące wówczas Dekretu prawo o aktach stanu cywilnego. Następnie zaś, już po uznaniu dziecka przez ojca – Z. M., na podstawie otrzymanego z Sądu Powiatowego Wydział I Cywilny protokołu uznania z 16 września 1971 r., sygn. akt [...] , w dniu 18 maja 1972 r. sporządzono w akcie wzmiankę dodatkową o uznaniu dziecka przez ojca (art. 35 ust. 1 Dekretu prawo o aktach stanu cywilnego), w której z kolei - zgodnie z dyspozycją art. 89 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazano, że dziecko nosi nazwisko ojca, tj. nazwisko "M.".

Skoro zatem treść sporządzonego aktu urodzenia znajduje oparcie w obowiązujących w dacie kolejnych zdarzeń przepisach prawa, to nie można zdaniem organu zgodzić się z zawartymi w odwołaniu zarzutami skarżacej, negującymi ten fakt, w szczególności zaś z tym że "(...) Urząd Stanu Cywilnego winien nazywać się Urzędem ds. Samowolnej Zmiany Nazwisk (...)". W świetle powyższego nie sposób też przyznać racji twierdzeniu, że "(...)prościej jest anulować 1-en wpis [tj. wzmiankę o wynikającej z uznania dziecka zmianie jego nazwiska - przyp.], nigdy i nigdzie nie używany (...)". Wskazać bowiem trzeba, że kierownik urzędu stanu cywilnego nie jest kreatorem zdarzeń z zakresu rejestracji stanu cywilnego, lecz, działając na podstawie stosownych dokumentów - pełni jedynie rolę ich rejestratora. Zgodnie natomiast z dyspozycją art. 3 p.a.s.c. akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód stwierdzonych w nich zdarzeń.

Jednocześnie - wobec nie budzącego wątpliwości faktu, że w akcie urodzenia skarżącej Nr [...], (aktualnie Nr [...]) w istocie figuruje wzmianka dodatkowa, z której wynika zmiana jej nazwiska będąca konsekwencją sądowego uznania dziecka przez ojca - podzielić należy twierdzenie, iż skarżąca - nawet jeśli nigdy wcześniej nie pobierała z Urzędu Stanu Cywilnego odpisów swojego aktu urodzenia - to powinna była dowiedzieć się o tym fakcie najpóźniej w związku z ubieganiem się o wydanie pierwszego dowodu osobistego po osiągnięciu pełnoletności. Trudno obecnie, po kilkudziesięciu latach od tego zdarzenia, stwierdzić jakie były przyczyny tego, iż tak się nie stało. Z dokumentów przechowywanych w kopercie dowodu osobistego Wnioskodawczyni (kopie pozyskane na potrzeby niniejszego postępowania odwoławczego) wynika natomiast w szczególności, że wszystkie trzy, składane na przestrzeni lat, wnioski o wydanie dowodów osobistych skarżącej w istocie wypełniane były na nazwisko A. K., a w pierwszym wniosku - złożonym w 1989 r. w Wydziale Społeczno-Administracyjnym Urzędu Dzielnicowego, brak jest urzędowej adnotacji o stwierdzeniu zgodności zawartych we wniosku danych z aktem urodzenia. Adnotacja taka w sposób jednoznaczny została zamieszczona dopiero w ostatnim wniosku (pochodzącym z 2015 r.), mimo, że zawarte w nim dane dotyczące nazwiska ("K.") w istocie nie odpowiadały nazwisku wynikającemu z treści aktu urodzenia ("M.").

Mając zaś na względzie twierdzenia skarżącej, że do złożenia wniosku o zmianę nazwiska, inicjującego postępowanie w niniejszej sprawie, została niejako zmuszona, Wojewoda wyjaśnił, że wydanie zaświadczenia o stanie cywilnym, o które skarżąca wystąpiła do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego jest czynnością z zakresu rejestracji stanu cywilnego, która pociągała za sobą konieczność przeniesienia aktu urodzenia Wymienionej Nr [...] - z papierowej księgi urodzeń do elektronicznego rejestru stanu cywilnego. Jak natomiast stanowi przepis art. 125 ust. 2 p.a.s.c. przeniesienie aktu stanu cywilnego do rejestru stanu cywilnego polega na zamieszczeniu w rejestrze stanu cywilnego treści: 1) aktu stanu cywilnego z chwili jego sporządzenia w zakresie wymaganym w cytowanej ustawie; 2) wzmianek dodatkowych, przypisków oraz informacji zawartych w rubryce "uwagi". Zgodnie zaś z dyspozycją przepisu art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o ewidencji ludności, kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy do sporządzenia aktu urodzenia i dokonywania w nim zmian oraz sporządzenia przypisku przy tym akcie dokonuje w rejestrze PESEL rejestracji danych, o których mowa w art. 8 pkt 1, 7, 12, 13 2 oraz 26 tej ustawy - w tym w szczególności danych dotyczących nazwiska. Z kolei z przepisu art. 50 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych3 (Dz. U. z 2017 r. poz. 1464) - wynika, że w okresie ważności dowód osobisty unieważnia się m. in w przypadku o którym mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy -tj. w przypadku zmiany danych zawartych w dowodzie osobistym, z wyjątkiem zmiany nazwy organu wydającego (ust. 1).

Jak z powyższego wynika wydanie skarżącej wnioskowanego zaświadczenia uwarunkowane było przeniesieniem (migracją) jej aktu urodzenia do elektronicznego rejestru stanu cywilnego, przy czym akt ten nie mógł być zmigrowany inaczej niż zgodnie z jego treścią wynikającą z papierowej księgi stanu cywilnego - tj. wraz z figurującą w nim wzmianką o uznaniu dziecka i wynikającym tego faktem noszenia nazwiska "M.". Jako że skarżąca funkcjonowała dotychczas pod nazwiskiem "K.", to standardowo sytuacja ta powodowałoby konieczność aktualizacji rejestru PESEL w zakresie jej nazwiska (na zgodne z aktem urodzenia), a co za tym idzie - także konieczność unieważnienia posiadanego przez nią dowodu osobistego na nazwisko A. K. W szczególnych okolicznościach tej sprawy - by uniknąć wskazanych wyżej konsekwencji migracji aktu urodzenia, zaproponowano skarżącej złożenie formalnego wniosku o zmianę wynikającego z aktu urodzenia nazwiska "M." na używane od zawsze nazwisko "K.". Innymi słowy - zaskarżona przez skarżącą decyzja Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z [...] 2019 r. w przedmiocie zmiany jej nazwiska "M." na "K." wydana została na skutek złożonego przez wymienioną w tej sprawie wniosku - zgodnie z wniesionym żądaniem. W myśl przepisu art. 12 ust. 2 ustawy o zmianie imienia i nazwiska decyzja ta uległa już wykonaniu (w akcie urodzenia skarżącej naniesiona została stosowne wzmianki dodatkowa), skutkiem czego - także z formalnego punktu widzenia-nosi ona obecnie nazwisko, którego używała od urodzenia, przez co utrzymany został dotychczasowy stan faktyczny.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie A. K. nie zgodziła się z argumentacją organu wyjaśniającą wadliwość z zakresie danych widniejących w dowodzie osobistym oraz sprzeczność danych zawartych w akcie urodzenia z danymi zawartymi w rejestrze PESEL. Skarżąca twierdzi w szczególności, że nazwisko M. nie jest jej znane, nie używała go, oraz że decyzja wprowadza w chaos.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Podstawowa zasada polskiego sądownictwa administracyjnego została określona w art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2019 r., poz. 2167), zgodnie z którym sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę legalności działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Zasada, że sądy administracyjne dokonują kontroli działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie, została również wyartykułowana w art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r., poz. 2325) dalej - p.p.s.a.

Zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. W świetle art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd nie ma obowiązku, do badania tych zarzutów i wniosków, które nie mają znaczenia dla oceny legalności zaskarżonego aktu (tak NSA w wyroku z dnia 11 października 2005 r., sygn. akt: FSK 2326/04).

Orzekanie - w myśl art. 135 p.p.s.a. - następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność i odbywa się z uwzględnieniem wówczas obowiązujących przepisów prawa. Z istoty bowiem kontroli wynika, że zasadność zaskarżonej decyzji podlega ocenie przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dacie podejmowania zaskarżonego rozstrzygnięcia. Niezwiązanie zarzutami i wnioskami skargi oznacza, że sąd administracyjny bada w pełnym zakresie zgodność z prawem zaskarżonego aktu, czynności, czy bezczynności organu administracji publicznej.

Wady skutkujące koniecznością uchylenia aktu, stwierdzenia jego nieważności bądź wydania z naruszeniem prawa, przewidziane są w art. 145 § 1 p.p.s.a. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a. Sąd, uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie, uchyla ten akt w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W przypadku nieuwzględnienia skargi sąd ją oddala - art. 151 p.p.s.a.

Dokonując kontroli legalności zaskarżonej decyzji w granicach kompetencji przysługujących sądowi administracyjnemu, na podstawie wyżej wymienionych przepisów, Sąd uznał, że skarga jest zasadna.

Przedmiotem oceny Sądu jest decyzja Wojewody z dnia 27 maja 2019 r. znak: [...], utrzymująca w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z dnia [...] 2019 r. znak: [...] ("prawidłowo powinno być [...]"- tak wskazał Wojewoda w swojej decyzji) orzekającą zmianę nazwiska A. M. M. urodzonej w dniu [...] 1970 r. w K, córki Z. i M. nazwisko rodowe K., na nazwisko K.

Podstawą materialnoprawną wydania zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy o zmianie imienia i nazwiska.

Zgodnie z art. 2 u.z.i.n., ustawę stosuje się do: 1) obywateli polskich; 2) cudzoziemców niemających obywatelstwa żadnego państwa, jeżeli mają w Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania; 3) cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, z zastrzeżeniem art. 4 ust. 2.

W myśl art. 3 pkt 2 u.z.i.n., zmiana nazwiska oznacza zmianę na inne nazwisko, zmianę pisowni nazwiska lub zmianę nazwiska ze względu na formę właściwą dla rodzaju żeńskiego lub męskiego.

Zmiana imienia lub nazwiska następuje na wniosek osoby ubiegającej się o zmianę, a w przypadku małoletniego dziecka następuje to na wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka (art. 9 ust. 1 i 2 u.z.i.n.)

W myśl art. 4 ust. 1 u.z.i.n., zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany: 1) imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka; 2) na imię lub nazwisko używane; 3) na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione; 4) na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.

Decyzję o zmianie imienia lub nazwiska bądź decyzję o odmowie zmiany imienia lub nazwiska wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego, do którego został złożony wniosek, albo jego zastępca. Decyzja o zmianie imienia lub nazwiska podlega natychmiastowemu wykonaniu (art. 12 ust. 1 i 2 u.z.i.n.).

Kierownik urzędu stanu cywilnego albo jego zastępca, który wydał decyzję o zmianie imienia lub nazwiska, przesyła ją, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, w którym jest prowadzony rejestr stanu cywilnego, do kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt urodzenia oraz akt małżeństwa wnioskodawcy, a jeżeli zmiana rozciąga się na małoletnie dzieci - również do kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akty urodzenia dzieci (art. 13 ust. 1 u.z.i.n.).

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. z 2018, poz. 1382 ze zm.) rejestracji danych w rejestrze PESEL dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy do sporządzenia aktu urodzenia i dokonywania w nim zmian oraz sporządzenia przypisku przy tym akcie - w zakresie danych, o których mowa w art. 8 pkt 1-11, 13-15, 18 i 26; kierownik urzędu stanu cywilnego, który wydał decyzję o zmianie imienia i nazwiska – w zakresie danych, o których mowa w art. 8 pkt 1 i 2 (tj. w zakresie nazwiska i imienia (imion), nazwiska rodowego osoby).

Zarówno w dacie urodzenia skarżącej, jak i w dacie sporządzenia jej aktu urodzenia w Urzędzie Stanu Cywilnego kwestię pochodzenia dziecka regulowały przepisy ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59). W szczególności art. 62 tej ustawy stanowił wówczas, że jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie dziecka przez ojca, albo na mocy orzeczenia sądu. Zgodnie z art. 79 § 1 uznanie dziecka mogło nastąpić przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym. W odniesieniu do noszonego przez dziecko nazwiska Kodeks rodzinny i opiekuńczy w brzmieniu wówczas obowiązującym wskazywał natomiast - w art. 89 § 1 - że jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba że ten za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania, złożył przy uznaniu dziecka oświadczenie, że nosić ono będzie nazwisko matki; jeżeli w chwili uznania dziecko ukończyło już trzynasty rok życia, potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

Jednocześnie w myśl obowiązującego wówczas art. 34 ust. 1 i 2 Dekretu Prawo o aktach stanu cywilnego z dnia 8 czerwca 1955 r. (Dz.U. Nr 25, póz. 151 z późn. zm.), jeżeli według przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie istnieje domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki, dane dotyczące osoby ojca będą wpisane tylko w razie uznania dziecka albo w razie ustalenia ojcostwa przez sąd. W braku takiego uznania lub ustalenia ojcostwa kierownik urzędu stanu cywilnego wpisze do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca - imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca - nazwisko matki i uczyni o tym w akcie adnotację w rubryce "Uwagi". Jeżeli uznanie dziecka lub ustalenie ojcostwa przez sąd nastąpi po sporządzeniu aktu urodzenia, wpisuje się na marginesie aktu urodzenia wzmiankę dodatkową o uznaniu dziecka lub ustaleniu ojcostwa oraz o wynikającej stąd w myśl przepisów kodeksu rodzinnego zmianie nazwiska dziecka (art. 35 ust. 1).

Zgodnie z art. 124 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2018, poz. 2224), akt stanu cywilnego sporządzony w księdze stanu cywilnego prowadzonej na podstawie przepisów dotychczasowych, przechowywanej przez kierownika urzędu stanu cywilnego, podlega przeniesieniu do rejestru stanu cywilnego. Przeniesienie aktu stanu cywilnego do rejestru stanu cywilnego polega na zamieszczeniu w rejestrze stanu cywilnego treści: 1) aktu stanu cywilnego z chwili jego sporządzenia w zakresie wymaganym w niniejszej ustawie; 2) wzmianek dodatkowych, przypisków oraz informacji zawartych w rubryce "uwagi".

W myśl art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych3 (Dz. U. z 2019 r. poz. 653), wydanie nowego dowodu osobistego następuje w przypadku zmiany danych zawartych w dowodzie osobistym, z wyjątkiem zmiany nazwy organu wydającego. W okresie ważności dowód osobisty unieważnia się w przypadkach, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2-5, w przypadku utraty obywatelstwa polskiego, zgonu posiadacza dowodu osobistego oraz wydania decyzji o odmowie wydania dowodu osobistego, o której mowa w art. 32, jeżeli dowód został uprzednio wystawiony. O konieczności unieważnienia dowodu osobistego z przyczyn określonych w art. 46 ust. 1 pkt 2 organ gminy jest zawiadamiany przez rejestr PESEL za pośrednictwem Rejestru Dowodów Osobistych (art. 50 ust. 1 i 2).

Jak zatem wynika z art. 9 ust. 1 u.z.i.n. zmiana nazwiska następuje wyłącznie na wniosek osoby ubiegającej się o taką zmianę. W przedmiotowej sprawie niewątpliwie decyzja organu I instancji została wydania na wniosek skarżącej. W odwołaniu jednak od decyzji I instancji A. K. zwróciła się o "anulowanie" tej decyzji podnosząc m.in., że uchyla się od zmiany nazwiska i nie życzy sobie decyzji wydanej na skutek wniosku do którego złożenia została zmuszana. Rozpoznając odwołanie organ odwoławczy nie rozważył jednak, czy wolą skarżącej było cofnięcie jej wniosku o zmianę nazwiska, a oczywistym jest, że strona może cofnąć wniosek wszczynający postępowanie administracyjne. W pierwszej kolejności zatem, rozpoznając odwołanie, Wojewoda winien był, pouczając odwołującą się o skutkach cofnięcia wniosku polegającego na umorzeniu postępowania w przedmiocie zmiany nazwiska zażądać jasnego sprecyzowania, czy skarżąca cofa wniosek o zmianę nazwiska, który zainicjował przedmiotowe postępowanie administracyjne. W niniejszej sprawie organ odwoławczy winien rozważyć celowość przeprowadzenia z urzędu rozprawy. Konieczność sprecyzowania wniosku wynika ze stanowiska skarżącej, która z jednej strony żąda uchylenia decyzji o zmianie nazwiska na nazwisko K., które zawsze używała, z drugiej strony - nie wyraża zgody na zmianę nazwiska z K. na M.

W tym miejscu wyjaśnić należy, że organ odwoławczy prawidłowo wyjaśnił skarżącej, że Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego nie może dokonać anulowania wzmianki dodatkowej dokonanej w pierwotnym akcie urodzenia skarżącej, została bowiem ona dokonana 18 maja 1972 r. wobec sądowego uznania ojcostwa skarżącej. Na mocy przepisu art. 89 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba że ten za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania, złożył przy uznaniu dziecka oświadczenie, że nosić ono będzie nazwisko matki. Z protokołu Sądu Powiatowego dla m. K Wydział I Cywilny z dnia 16 września 1971 r. (stanowiącego podstawę wzmianki) nie wynika, aby ojciec za zgodą matki złożył przy uznaniu oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nadal nazwisko matki. Dlatego też w akcie urodzenia skarżącej wpisano, iż skarżąca nosi nazwisko ojca "M.". Sytuacja faktyczna w której skarżąca do lutego 2019 r. nie znała swojego nazwiska zgodnego z prawem w związku z czym używała nazwiska matki, zgodnie z pierwotnie wydanym aktem urodzenia nie pozwala jednak, jak prawidłowo wskazały organy, pominąć ww. wzmianki, ani też jej "wyeliminować". Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego dokonuje bowiem w takim akcie jedynie rejestracji stanu prawnego wynikającego z przepisu prawa, orzeczenia sądu czy decyzji administracyjnej.

Kwestie ewentualnej odpowiedzialności za niezgodność między danymi zawartymi w aktach stanu cywilnego, a bazą PESEL nie mogły być przedmiotem postępowania o zmianę nazwiska.

Wobec powyższego, aby prawidłowo rozpoznać odwołanie skarżącej konieczne jest odebranie od niej jednoznacznego oświadczenia w przedmiocie wniosku inicjującego postępowanie. W przypadku jednoznacznego jego cofnięcia organ odwoławczy winien umorzyć postępowanie na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. (vide wyroki NSA z dnia 9 marca 2012 r., I OSK 394/11, z 14 września 2011 r. II OSK 1339/10 i 4 sierpnia 2011 r. I OSK 1397/10, wszystkie orzeczenia dostępne w bazie orzeczeń NSA). Zanim skarżąca sprecyzuje swoje jednoznaczne stanowisko odnośnie złożonego wniosku o zmianę nazwiska konieczne będzie powtórne pouczenie ją, że przed zmianą nazwiska dokonaną decyzją Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z dnia [...] 2019 r., zgodnie z prawem, jej nazwisko brzmiało M., dlatego też w zaistniałym i opisanym przez organy stanie faktycznym uznano wnioskowaną zmianę nazwiska za uzasadnioną z ważnych powodów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 u.z.i.n.

Wobec powyższego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1c p.p.s.a. oraz art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobiegniem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U.2020.374 ze zm.) orzekł jak pkt I sentencji wyroku. O kosztach Sąd postanowił na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 1 p.p.s.a. w pkt II wyroku.